Oħroġ u Itlob

Wara sentejn ta’ tħejjija li fihom erġajna morna għall-għeruq tad-dokumenti prinċipali tal-Konċilju Vatikan II u tal-ħajja tat-talb, issa waslet is-Sena Mqaddsa tal-Ġublew tal-2025. Wieħed mill-aktar sinjali karatteristiċi tal-Ġublew huwa bla dubju l-Bieb Imqaddes: is-sena tal-Ġublew tibda fil-lejl qaddis tal-Milied meta l-Papa jiftaħ il-Bieb Imqaddes tal-Bażilika ta’ San Pietru. Fil-ġranet ta’ wara mbagħad il-Papa jiftaħ il-Bibien Imqaddsa tat-tliet bażiliċi ewlenin l-oħra tal-Belt ta’ Ruma. Fid-29 ta’ Diċembru se jinfetaħ il-bieb tal-Bażilika ta’ San Ġwann Lateran, li hu l-katidral tal-Papa bħala Isqof ta’ Ruma u omm il-knejjes kollha. Fl-1 ta’ Jannar, Solennità ta’ Marija Omm Alla, jinfetaħ il-bieb tal-Bażilika ta’ Santa Maria Maggiore, li hija l-eqdem knisja ddedikata lill-Madonna. U fl-aħħar, fil-5 ta’ Jannar, jinfetaħ dak tal-Bażilika ta’ San Paolo Fuori le Mura.

Anke l-għeluq tal-Ġublew huwa mmarkat bl-għeluq ta’ dawn l-istess bibien li ġew miftuħa biex min jgħaddi minnhom jikseb il-maħfra u l-ħniena. Il-bibien imqaddsa tat-tliet bażiliċi maġġuri se jingħalqu nhar it-28 ta’ Diċembru 2025, u s-Sena Mqaddsa tagħlaq uffiċjalment mal-għeluq tal-Bieb Imqaddes tal-Bażilika ta’ San Pietru fil-Vatikan nhar is-6 ta’ Jannar 2026.

F’dan il-Ġublew mhux se jkun hemm bibien li jinfetħu anke fid-djoċesijiet kollha madwar id-dinja, madanakollu xorta waħda se jkun possibbli li jgawdu mill-grazzja tal-Ġublew anke dawk li ma jmorrux fil-Belt Eterna u jieħdu sehem f’attivitajiet djoċesani jew pellegrinaġġi matul din is-sena. Madankollu, bla dubju l-bieb jibqa’ simbolu ċentrali.

Barra li huwa simbolu mill-iktar ċar li juri l-ftuħ u l-għeluq ta’ xi ħaġa, il-Bieb Imqaddes huwa simbolu ta’ Ġesù nnifsu, il-bieb tas-salvazzjoni tagħna. Għaldaqstant, meta jirfes din l-għatba, il-pellegrin irid jiftakar fil-kliem ta’ Kristu li nsibuh fl-Evanġelju skont San Ġwann: “Jiena hu l-bieb; jekk xi ħadd jidħol ġewwa permezz tiegħi jsalva, u jidħol u joħroġ u jsib fejn jirgħa” (Ġw 10, 9). Dan il-ġest ifisser id-deċiżjoni tagħna li nimxu wara Ġesù, ir-Ragħaj it-Tajjeb, u nħalluh imexxina. Wara kollox, il-bieb hu wkoll passaġġ li jdaħħal lill-persuna fuq ġewwa ta’ knisja u ta’ dar. Għall-komunità Nisranija, dan mhuwiex biss l-ispazju tas-sagru li wieħed għandu jersaq fih b’rispett, imma hu sinjal u strument tal-għaqda ma’ Alla u mal-familja tal-bnedmin. Huwa l-post tal-laqgħa u tad-djalogu, tar-rikonċiljazzjoni u tal-paċi.

F’isem it-tim ta’ beHOLD.mt nawgurawlek li din tkun għalik ukoll sena ta’ grazzja speċjali mis-sema!

Wara li ħarisna lejn it-titli mogħtija lil Marija fit-talba antika tas-Sub Tuum Praesidium, imiss nirriflettu dwar minn huma l-“aħna” li qegħdin jitolbu li jistkennu taħt il-mant tagħha. Bħal fit-talba tal-Missierna, f’din it-talba, lil Marija ma nindirizzawhiex fis-singular—“ħarisni”—imma fil-plural, kollettiv, bħala aħna—ngħidulha, “ħarisna”. Min huma dawn l-“aħna”? Sempliċiment massa ta’ individwi? Jew hemm xi ħaġa lil hinn mis-sempliċiment il-“jien” u li tgħaqqadna lkoll flimkien?

Lil Marija ma nitolbuhiex biss bħala individwi imma fuq kollox nersqu f’riġlejha bħala komunità, bħala Knisja. L-“aħna” hija l-“aħna” tal-Knisja. Il-karba “ħarisna” hija l-karba tal-ġemgħa ta’ dawk li jistqarru l-isem ta’ Ġesù, li fih aħna lkoll ulied l-istess Missier u aħna lkoll ħutu—ħut Ġesù. Konsegwenza ta’ hekk, ma’ Ġesù, aħna wkoll ulied Marija, hekk li nistgħu b’wiċċna minn quddiem insejħu lil Marija wkoll bħala Omm il-Knisja.

Kien f’dan l-ispirtu li, nhar il-21 ta’ Novembru tal-1964, fi tmiem it-tielet sessjoni tal-Konċilju Vatikan it-Tieni, San Pawlu VI sejjaħ lil Marija bħala “Omm il-Knisja”. U kien f’dan l-istess spirtu li l-Papa Franġisku, nhar il-11 ta’ Frar 2018, daħħal din il-qima lejn Marija fil-kalendarju liturġiku, proprju l-għada tas-Solennità ta’ Pentekoste, li fiha l-Knisja tfakkar l-inżul tal-Ispirtu s-Santu fuq l-Appostli li kienu miġbura fiċ-ċenaklu “flimkien ma’ xi nisa u ma’ Marija, omm Ġesù, u ma’ ħutu” (Atti 1, 14).

Waqt li ntennu l-kliem ta’ din it-talba li dewa tul għal sekli sħaħ, ejjew nitolbu lil Marija biex illum ukoll tkompli tifrex il-mant tagħha fuqna, fuq il-Knisja f’Malta u fuq il-Knisja kollha, hekk kif ninsabu fuq l-għatba tas-Sena Mqaddsa tal-2025. Nitolbuha li dan il-mant ikun bħal tinda li taħtu jinġabar il-Poplu ta’ Alla mit-trufijiet kollha tal-art. Nitolbuha titfa’ l-ħarsa tagħha ta’ Omm fuq dawk ħutna li jistqarru ’l Kristu imma mhumiex magħqudin magħna sabiex huma wkoll jaslu li jinġabru fil-Knisja waħda ta’ Kristu, it-tinda mwaqqfa fuq l-art bħala kenn għall-popli. U nitolbuha wkoll biex, kif fuq is-salib hi saret Omm l-umanità kollha mifdija bid-demm ta’ Ġesù, hekk ukoll twassal għand Binha lil dawk kollha li għadhom ma għarfuhx.

It-talba tas-Sub Tuum Praesidium, li fuqha qegħdin nirriflettu f’dawn il-ġimgħat, tagħlaq b’tislima lil Marija bħala “Verġni glorjuża u mbierka,” titlu intimament marbut mal-istqarrija tal-Knisja dwar Marija bħala Omm Alla. U dan għaliex, kien mal-“Iva” għall-maternità, li Marija qalet ukoll l-“iva” tagħha għall-verġinità.
Din l-“iva” għall-verġinità mhijiex sempliċiment “le” għas-sess imma hija għażla ta’ mod ta’ ħajja: hija għażla għall-kastità, għas-safa—virtù li kull Nisrani hu msejjaħ jgħix hu x’inhu l-istat tal-ħajja tiegħu. Fil-każ ta’ Marija, hija sejħa għas-safa totali, li jinkludi l-verġinità perpetwa. It-tradizzjoni tal-Knisja sa mill-bidu dejjem żammet li Marija baqgħet dejjem verġni.

L-ewwel nett, baqgħet verġni fit-tnissil ta’ Kristu, u dan l-Evanġelji jinsistu fuqu biex juru li t-tnissil ta’ Ġesù ma kienx ġej mill-bnedmin imma minn Alla. Fl-Evanġelju skont San Luqa, għall-mistoqsija ta’ Marija dwar kif jista’ jkun li din it-tqala tibda mingħajr intervent ta’ raġel, l-Anġlu jispjegalha: “L-Ispirtu s-Santu jiġi fuqek, u l-qawwa tal-Għoli tixħet id-dell tagħha fuqek. U għalhekk dak li jitwieled minnek ikun qaddis, u jissejjaħ Bin Alla” (Lq 1, 35). Fl-Evanġelju skont San Mattew, meta Ġużeppi jiskopri li l-għarusa tiegħu hi tqila, jidhilru anġlu tal-Mulej fil-ħolm biex iserraħlu moħħu li t-tarbija ġejja minn Alla u, għal dan il-kliem, Ġużeppi jieħu lil martu għandu, “imma baqa’ ma għarafhiex sa ma kellha iben, u semmieh Ġesù” (Mt 1, 25).

Però t-Tradizzjoni Nisranija li kompliet tiżviluppa anke wara li nkitbu l-Evanġelji tinsisti li Marija baqgħet verġni anke wara t-twelid. Kemm San Ġustinu u kif ukoll San Irinew ta’ Lyon, fit-tieni seklu wara Kristu, jippreżentaw lil Marija bħala dik l-Eva l-ġdida li bis-safa u l-ubbidjenza tagħha ssewwi l-mewt u d-diżubbidjenza tal-ewwel Eva li kienet għadha verġni meta tqarrqet mix-xitan (ara Ġustinu, Dialogus cum Tryphone, 100; Irinew, Adversus Haereses, 3.22.4). U, fuq kollox, ukoll fit-tieni seklu, il-Protoevanġelju ta’ San Ġakbu—dokument importanti tal-Knisja tal-bidu li fuqu huma mibnijin ħafna mit-tradizzjonijiet tagħna dwar il-ħajja bikrija ta’ Marija u ta’ Ġesù—insibu speċifikat li Marija baqgħet bijoloġikament verġni, kif tikkonferma l-qabla li marret biex tgħinha twelled.
U din il-verġinità perpetwa ta’ Marija titqiegħed bħala mudell għall-Insara kollha għax ilkoll imsejħin biex ngħixu l-kastità, kull wieħed u waħda minna skont l-istat tiegħu jew tagħha; ilkoll imsejħin biex ngħixu dan l-aspett importanti tal-personalità tagħna—is-sesswalità tagħna—bis-safa, b’mod li jixirqilna ta’ bnedmin, skont il-missjoni li Alla fdalna.

Marija mill-ġdid anke llum tersaq quddiemna u turina li s-safa huwa possibbli. Hija turina li, tassew, kif jgħid Kristu, “Henjin dawk li huma safja f’qalbhom, għax huma jaraw ’l Alla” (Mt 5, 8). Għax is-safa jfisser mhux sempliċiment astinenza jew li, fiż-żwieġ, nimxu skont ir-“regoli”. Il-virtù tas-safa tiddeskrivi l-mod ta’ kif jien ngħix ir-relazzjoni tiegħi miegħi nnifsi u mal-oħrajn. Hija l-mod ta’ kif jien inħares lejja nnifsi u lejn l-oħrajn, kif inħares lejn il-bnedmin: mhux iżjed bħala oġġetti imma bħala ħlejjaq maħluqin xbieha ta’ Alla. Dan tfisser li s-safja f’qalbhom jaraw ’l Alla: li nagħraf lill-bniedem ta’ li hu, maħluq xbieha ta’ Alla. U bħalma jien ma nikkalpestax u ma niddisprezzax santa jew statwa ta’ Ġesù, tal-Madonna, jew tal-Qaddisin, hekk ukoll ma niddisprezzax x-xbieha ta’ Alla fija nnifsi u fl-oħrajn.

Lil Marija, din il-verġinità tagħha, mhux biss għamlithielha possibbli li tkun Omm Alla imma għamlithielha possibbli li tkun Omm il-Knisja u tiġbor taħt il-mant matern tagħha l-bnedmin kollha. Bħalma Eva, wara d-dnub, saret omm il-bnedmin kollha fil-ġisem, hekk Marija, il-Verġni, bil-mewt u l-qawmien ta’ Binha, saret omm l-umanità l-ġdida mnissla fuq is-salib. Għalhekk nistgħu nersqu lejha b’talba biex iddawwar magħna l-mant tagħha ħalli tgħatti l-għera tagħna, iżżomm bajda l-libsa li rċevejna fil-Magħmudija, li biha sirna wlied adottivi ta’ Alla u ġisimna sar tempju tal-Ispirtu s-Santu. Nitolbuha l-grazzja mhux biss li noħorġu mid-dinja mingħajr ħtija, imma li ngħixu minn hawn stess mingħajr ħtija, mhux għax ngħixu frustrati imma għax inġarrbu dik l-hena li Kristu wiegħed lil dawk li huma safja f’qalbhom.

Wieħed mit-titli li bih din it-talba ferm antika tas-Sub Tuum Praesidium issellem bih lil Marija hu dak ta’ Omm Alla. Xi minn daqqiet dan it-titlu jista’ jfixkel lil xi wħud għax, jekk Alla għandu ommu, allura għandu bidu. Dan it-titlu nistgħu nifhmuh biss fil-kuntest tat-twemmin Nisrani f’Alla li sar bniedem. Tajjeb inżommu f’moħħna li, minkejja li Alla jibqa’ Alla u Alla jiżboq kulma l-moħħ tagħna jista’ jifhem, xorta waħda hu wriena lilu nnifsu u rrivelalna l-misteru tiegħu. U l-Knisja matul is-sekli xtarret u ppruvat tifhem iktar fil-fond xi tfisser ir-rivelazzjoni ta’ Alla; u f’kull żmien tiskopri mhux xi tagħlim differenti minn dak ta’ qabel, imma tiskopri mill-ġdid, bil-mod kif jifhem il-bniedem tal-lum, dak li Alla wriena dwaru nnifsu.

U dan jgħodd ukoll għall-Madonna. Ma ninsewx li t-tagħlim tal-Knisja dwar il-Madonna qatt mhu mifrud mit-tagħlim dwar Ġesù Kristu. Kulma ngħidu dwar Marija hu f’rabta ma’ Ġesù Kristu. Kull qawwa li nattribwixxu lilha ġejja mis-sehem importanti li kellha fil-pjan tas-salvazzjoni mwettaq mill-Iben ta’ Alla magħmul bniedem. Kull talba tagħna indirizzata lejha nistgħu nitolbuhielha għax hi sa mill-bidu kienet imsieħba mal-Knisja fit-talb; il-mant tagħha hu mifrux fuq il-Knisja kollha għax Alla għoġbu jixħet għajnejh hu l-ewwel fuq din il-qaddejja tiegħu.

L-invokazzjoni ta’ Marija bħala Omm Alla mhuwiex sempliċi titlu ta’ ġieħ imma jfakkarna proprju fil-missjoni ta’ Marija bħala omm. Ma tissejjaħx Omm Alla mill-perspettiva mitoloġika tad-dinja klassika imma għax kienet dik li, permezz tagħha, dak li mkien u xejn ma jista’ jesgħu tnissel f’ġufha, sar ftit ċelloli u kompla jiżviluppa fi ħdanha sakemm wellditu u tat lid-dinja ix-Xemx tal-ġustizzja.

Dan it-titlu ġie aċċettat bħala tagħlim uffiċċjali tal-Knisja fil-Konċilju ta’ Efesu fis-sena 431, frott l-istqarrija tal-fidi fl-għaqda tan-naturi fil-persuna ta’ Ġesù Kristu—nistgħu ngħidulha Omm Alla għax Ġesù huwa veru Alla u veru bniedem. Madankollu, ma kienx il-Konċilju ta’ Efesu li ħareġ bit-terminu Theotokos—jiġifieri dik li welldet lil Alla—imma l-ewwel użu tiegħu nsibuh proprju fis-Sub Tuum Praesidium. Il-Konċilju rrikonoxxa b’mod uffiċċjali dak li l-poplu Nisrani dak iż-żmien kien diġà jemmen fil-maternità divina tagħha li kienet tagħtiha l-kapaċità li tieqaf għalina quddiem Alla u titolbu jċedilna u ma jikkastiganiex ta’ dnubietna, qisha bħal dik l-omm li tipprova tgħaddi kelma u taqbeż għal uliedha biex ma jiħdux il-kastig li ħaqqhom. Kif jgħidilna l-Papa Qaddis, San Ġwanni Pawlu II:

Marija hija dik l-Omm li tinterċedi għal kulħadd: għall-erwieħ għatxana għal Alla u għal dawk li jinsabu jteftfu bħal għomja fid-dlamijiet tad-dubju u tan-nuqqas tat-twemmin, għal dawk li qegħdin isofru fil-ġisem u jinsabu għajjiena fl-ispirtu, għal dawk li jċedu għall-ġibda tad-dnub u għal dawk li qegħdin jissieltu biex jeħilsu mill-ħakma tiegħu. It-tħassib tagħha ma jħalli barra lil ħadd.

Ġwanni Pawlu II, Messaġġ tar-Regina Caeli, Vista Pastorali fid-Djoċesi ta’ Como, l-Italja (5 ta’ Mejju, 1996), par. 3.

Hu għalhekk li aħna induru lejha fi ħtiġijietna u, għax nafu li hi ommna, nitolbuha mal-Knisja tal-Lvant fit-talba tal-Paraklesis: “Eħlisna mill-periklu, lilna l-qaddejja kollha tiegħek, o Theotokos; wara Alla aħna lejk niġru għall-kenn u d-dell, bħala sur li ma jiċċaqlaqx u ħarsien tagħna.”

It-talba tas-Sub Tuum Praesidium, partikularment bil-frażi “La tistmerrx it-talb tagħna fi ħtiġijietna,” tesprimi l-fiduċja tal-Poplu ta’ Alla fil-qawwa tat-talb ta’ Marija. Din il-persważjoni tal-Knisja fil-qawwa speċjali tal-interċessjoni ta’ Marija kompliet tiżviluppa fis-sekli ta’ wara u hija parti mit-twemmin tagħna. Fil-fatt, meta jikkummenta fuq l-episodju tat-tieġ ta’ Kana fl-Enċiklika Redemptoris Mater (Omm il-Feddej), San Ġwanni Pawlu II josserva li:

Marija tidħol bejn Binha u bejn il-bnedmin fil-realtà tal-ħtiġijiet, tan-nuqqasijiet u tat-tbatijiet tagħhom. Tidħol “fin-nofs” jiġifieri tagħmilha ta’ medjatriċi mhux bħala xi waħda barranija imma bħala omm, għax taf li bħala omm tista’—anzi “għandha d-dritt”—li turi lil Binha l-ħtiġijiet tal-bnedmin. Il-medjazzjoni tagħha, għalhekk, għandha sura ta’ talba: Marija “titlob” għall-bnedmin.

Ġwanni Pawlu II, Redemptoris Mater, Enċiklika dwar l-Imqaddsa Verġni Marija fil-Ħajja tal-Knisja Pellegrina (Marzu 25, 1987), par. 21

Hu għalhekk li “fil-Knisja l-Verġni mbierka tissejjaħ bl-ismijiet ta’ Avukata, Awżiljatriċi, Għajnuna, u Medjatriċi” (ara Konċilju Vatikan II, Lumen Gentium, par. 62).

Fl-istess waqt, tajjeb li nżommu f’moħħna li l-interċessjoni ta’ Marija ma tnaqqas xejn mill-qawwa ta’ Kristu bħala il-Medjatur. Kif jikteb San Pawl lil Timotju, “wieħed hu Alla, u wieħed hu l-medjatur bejn Alla u l-bniedem, il-Bniedem Kristu Ġesù, li ta lilu nnifsu bħala prezz tal-fidwa għal kulħadd” (1 Tim 2, 5-6a). Madankollu, bħalma Alla jagħti missjoni partikolari lil kull bniedem u bniedma biex fina wkoll titkompla l-fidwa tad-dinja li wettaq Kristu; bħalma jagħti sehem lil uħud fis-saċerdozju tiegħu, pereżempju, hekk ukoll lil Marija ta dan l-irwol importanti fil-pjan tal-fidwa: irwol ta’ medjazzjoni, ta’ interċessjoni, li titlob għalina, li tressaq il-ħtiġijiet tagħna quddiem it-tron ta’ Alla.

Anke aħna stess ninterċedu għal xulxin fit-talb, u nitolbu lill-qaddisin—jiġifieri lil dawk li mxew it-triq u waslu qabilna għand Alla—sabiex jitolbu għalina. U ħadd minna ma jemmen waħdu u ma jasal għand Kristu waħdu, imma lkoll għandna bżonn ta’ oħrajn li jimxu magħna, waqt li aħna wkoll nimxu ma’ oħrajn, għax ħadd waħdu ma jista’ jaqsam id-distanza bejn il-bniedem u Alla, kif jispjega t-teologu Joseph Ratzinger (Benedittu XVI). U allura kemm għandha aktar qawwa hawnhekk dik li ma kellha ebda tebgħa ta’ dnub u li lill-Iben ta’ Alla setgħet u tista’ ssejjaħlu binha.

Ħadd fost il-ħlejjaq ma jaf lil Kristu aħjar minn Marija; ħadd ma jista’ jintoduċina għal għarfien profond tal-misteru tiegħu aħjar minn Ommu.

Ġwanni Pawlu II, Rosarium Virginis Mariae, Ittra Appostolika dwar ir-Rużarju Mqaddes (16 ta’ Ottubru 2002), par. 14.

F’dawn l-aħħar ftit ġimgħat ta’ tħejjija ddedikati lit-talb qabel nibdew is-Sena Mqaddsa bħala Pellegrini tat-Tama, se nħarsu lejn talba Marjana ferm antika fit-Tradizzjoni tal-Knisja li se tgħinna nidħlu iktar fil-fond fil-misteru tal-inkarnazzjoni—ta’ Alla magħmul bniedem. Għalkemm it-talba tas-Sliema tislet għadd ta’ versi mill-ewwel kapitlu tal-Evanġelju skont San Luqa, fil-verità l-eqdem talba li għandha l-Knisja indirizzata lil Marija hija s-Sub tuum praesidium:

Din it-talba tintuża mit-tradizzjonijiet u l-knejjes l-iktar antiki, kemm fil-Lvant u kif ukoll fil-Punent, mhux biss fid-devozzjoni tan-nies imma wkoll fit-talb liturġiku ta’ dawn id-diversi knejjes. U l-fatt li tintuża minn numru ta’ tradizzjonijiet li llum sfortunatament mhumiex magħqudin bejniethom u mas-suċċessur ta’ Pietru, dan jagħti x’jifhem li t-talba tmur lura għaż-żmien fejn dawk kollha li jistqarru l-isem ta’ Kristu kienu għadhom jistgħu jgħidu li huma Knisja waħda magħquda.
Din l-antikità tat-talba ġiet stabbilita anke b’mod storiku u xjentifiku. Fil-bidu tas-seklu li għadda, qalb xi manuskritti misjuba fl-Eġittu fl-1917 u miksuba minn librerija f’Manchester, l-Ingilterra, kien hemm framment ċkejken—iżgħar minn folja normali ta’ karta—li ġie ppubblikat fl-1938 u li mill-ewwel ġie identifikat bħala din it-talba tant magħrufa. Dan il-framment wassal biex juri li din it-talba minn tal-anqas tmur lura għat-tielet seklu wara Kristu, possibbilment bejn is-snin 250 u 280—żmien li fih il-Knisja kienet għadha ppersegwitata mill-Imperu. Mhux ta’ b’xejn allura li din l-ewwel talba lil Marija li għandna evidenza tagħha hija supplika indirizzaw lil Marija Santissima bħala dik li tista’ tidħol għalina.
Din il-kwalità ta’ Marija mhijiex invenzjoni tal-Knisja Kattolika, kif hemm min isosti. Sa mill-istess paġni tal-Evanġelji li fihom tissemma’ Marija, u li Alla nebbaħ fi ħdan il-poplu l-ġdid tiegħu, nindunaw li Marija għandha l-irwol li tinterċedi għalina l-bnedmin quddiem Alla. Ir-rakkont tat-tieġ ta’ Kana huwa xhieda tal-influwenza li Marija għandha fuq Binha Ġesù, u l-għaqda tagħha fit-talb mal-ewwel komunità, kif insibu fil-bidu tal-atti tal-Appostli, turi li hi kienet sa mill-bidu punt ta’ riferenza u għaqda. Allura mhuwiex daqshekk ta’ stagħġib li, sa mis-sekli bikrija fil-ġrajja tagħha, il-Knisja ddur lejn Marija, tistkenn taħt il-mant tagħha, u titlob lil din l-Omm li għandha ħniena kbira … kif għadha tagħmel sal-lum!
Meta jitkellem dwar l-irwol ta’ Marija fis-sena tal-Ġublew fil-bolla Spes non confundit, Papa Franġisku jikteb li l-messaġġ ta’ tama

jidħol fil-qlub f’tant Santwarji Marjani mxerrda mad-dinja, destinazzjonijiet ta’ għadd bla tarf ta’ pellegrini, li jafdaw f’idejn l-Omm ta’ Alla t-tħassib, in-niket u x-xewqat tagħhom. F’din is-Sena Ġubilari, ħa jkunu s-Santwarji mkejjen imqaddsa ta’ akkoljenza u spazji pprivileġġjati li jnisslu t-tama. Nistieden lill-pellegrini li ġejjin Ruma, biex jagħmlu waqfa ta’ talb fis-Santwarji Marjani tal-belt ħalli jqimu lill-Verġni Marija u jitolbu l-ħarsien tagħha. Jiena fiduċjuż li lkoll, speċjalment dawk li qed ibatu u huma mġarrba, jistgħu jduqu l-qrubija tal-aktar omm li taf tħobb, li qatt ma titlaq waħidhom lil uliedha, hi li għall-Poplu qaddis ta’ Alla hi “sinjal ta’ tama żgura u ta’ faraġ.”

Franġisku, Bolla tal-Indizzjoni tal-Ġublew Ordinarju tas-Sena 2025, Spes non confundit (9 ta’ Mejju 2024), par. 24

Jalla aħna wkoll f’din is-sena—u dejjem—insibu l-kenn taħt il-mant tagħha ta’ Omm li ma ddawwarx ħarsitha mit-tnehid ta’ wliedha.

F’dawn l-aħħar ġimgħat rajna diversi talbiet minsuġin minn San Franġisk. Dawn kienu biss togħma tal-ispiritwalità tiegħu. Però hemm talba Medjevali—magħrufa bl-isem Latin tagħha Absorbeat—li kienet ferm għażiża għalih:

Ħa taħtaf, nitolbok, o Mulej, il-qawwa mkebbsa u ħelwa tal-imħabba tiegħek il-ħsieb tiegħi minn dak kollu li hu taħt is-sema, sabiex immut għall-imħabba tal-imħabba tiegħek, kif int għoġbok tmut għall-imħabba tal-imħabba tiegħi.

Għalkemm mhijiex kitba ta’ San Franġisk, huwa tassew tal-għaġeb il-mod kif din it-talba jirnexxilha taqbad l-ispirtu ta’ dan il-qaddis li sar jixbah daqstant lill-Imgħallem waħdieni tiegħu li saħansitra rċieva l-marki tal-passjoni tiegħu f’ġismu proprju 800 sena ilu, f’Settembru tal-1224 fuq il-muntanja La Verna, bħala sinjal tat-twaħħid għal kollox tiegħu miegħu.

Probabbilment m’għandniex il-kuraġġ li nitolbu sehem fis-sofferenzi tal-Mulej bħalma kellha l-qalb imkebbsa bl-imħabba tal-fqajjar ta’ Assisi. Imma hija din il-qabża li lkoll jeħtieġ li nagħmlu sabiex minn ħajja Nisranija medjokri naqbdu t-triq tad-dixxipli ta’ Kristu kif għamlu l-qaddisin. Aħna u nibdew dan ix-xahar ta’ Novembru li fih nirriflettu fuq il-mewt u l-qawmien, jalla mat-talb ikollna wkoll il-kuraġġ li f’riġlejn il-Mulej inpoġġu l-uġigħ u t-tbatijiet li kull wieħed u waħda minna nġorru għall-ġid tal-Knisja u għas-salvazzjoni tal-bnedmin.

Talba oħra sempliċi imma tassew profonda ta’ San Franġisk hija dik li ta’ spiss nisimgħu tingħad fi knejjes Franġiskani f’att ta’ adorazzjoni quddiem l-Ewkaristija:

Nadurawk, o Ġesù, hawn preżenti fis-Sagrament Imqaddes

u fit-tabernakli tad-dinja kollha.

Din it-talba nsibuha fl-ewwel taqsima tat-testment ta’ San Franġisk, fejn jirrakkonta l-ewwel snin ta’ ħajtu wara l-konverżjoni tiegħu. Din it-talba jinkwadraha fil-kuntest tal-laqgħa tiegħu mal-lebbruż u fil-penitenza li wettaq fosthom hekk li fihom wasal biex tassew jara lill-Mulej miġrugħ bil-mard tagħna u jadurah:

Il-Mulej ta lili, fra Franġisk, il-grazzja li nibda nagħmel penitenza hekk: għaliex, billi jiena kont ngħix fid-dnub, id-dehra tal-imġiddmin kienet għalija wisq ta’ min jistmerrha. Iżda l-Mulej innifsu mexxieni f’nofshom, u jiena wrejt ħniena magħhom. U wara li qdejt dmiri, dak li qabel deherli li hu morr, inbidel għalija fi ħlewwa għar-ruħ u għall-ġisem; u mbagħad, qagħad ftit, u ħriġt fid-dinja. u l-Mulej tani fidi hekk kbira fil-knejjes li jiena, bla tlellix ta’ xejn, kont nitlob u ngħid: “Nadurawk, Sidna Ġesù Kristu, hawn u fil-knejjes kollha tiegħek, li jinsabu fid-dinja kollha, u nberkuk, għax bis-salib imqaddes tiegħek fdejt id-dinja.”

F’din it-talba jispikka aspett ieħor ta’ universalità fl-ispiritwalità tal-qaddis fqajjar ta’ Assisi. Fit-tradizzjoni liturġika Nisranija, it-talb isir f’direzzjoni partikulari fiżika imma wkoll spiritwali: partikularment iċ-ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija ssir ad orientem—lejn il-Lvant—ukoll jekk id-direzzjoni tal-altar jew tal-ġemgħa u l-qassis tkun differenti. Il-knejjes kienu jinbnew fid-direzzjoni tal-Lvant sew biex jimmassimizzaw l-użu tad-dawl naturali tax-xemx li ssebbaħ il-jum minn dik in-naħa, u iktar u iktar għax is-sagrifiċċju ta’ filgħodu jħares lejn Kristu Rxoxt, ix-Xemx tal-ġustizzja. Fil-Mediterran, fejn stabbilixxiet ruħha l-ewwel il-fidi Nisranija, il-ħarsa lejn il-Lvant hija wkoll ħarsa lejn fejn seħħ il-misteru tal-fidwa. Dan l-element insibuh ukoll fl-Iżlam fejn it-talb isir fid-direzzjoni ta’ Mekka.

Mill-banda l-oħra, fil-ġakulatorja ta’ San Franġisk l-att ta’ adorazzjoni lill-preżenza reali ta’ Kristu fl-Ewkaristija jinfirex ma’ wiċċ l-art kollha, kull fejn hemm il-Knisja, kull fejn hemm din il-preżenza ħajja u li tagħti l-ħajja. Dan l-istess att universali ta’ adorazzjoni nsibuh fil-bidu tat-Tielet Talba Ewkaristika fejn, imnebbħa minn Salm 113, 3, iċ-ċelebrant jindirizza lill-Missier bil-kliem:

Qaddis tassew int, Mulej,

u jistħoqqlok it-tifħir tal-ħolqien kollu,

għax b’Ibnek Ġesù Kristu Sidna

u bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu

inti tagħti l-ħajja,

kollox tqaddes,

u tibqa’ dejjem tiġbor għalik poplu

biex, minn tlugħ ix-xemx sa nżulha,

issirlek offerta safja.

Jalla f’qalbna wkoll ikollna din il-ħarsa universali li tinkludi lill-umanità kollha, anzi lill-ħolqien kollu, fil-ħarsa fissa lejn Kristu, ix-Xemx tat-Tama li jdawwalna u jiġbidna lejh sabiex ilkoll naslu għandu.

Ħa trodd kull ħlejqa li tgħix fis-smewwiet, fuq l-art, fil-baħar, u fl-abbissi, tifħir, glorja, ġieħ, u barka lil Dak li bata daqstant għalina, li tana u li ser jibqa’ jagħtina ġid daqshekk kotran għal li ġej, għaliex hu l-qawwa tagħna u s-saħħa tagħna. Hu li waħdu hu tajjeb, waħdu l-ogħla, waħdu li jista’ kollox, tal-għaġeb u glorjuż u hu waħdu qaddis, jistħoqqlu t-tifħir u mbierek għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.

Hekk ħalla miktub il-qaddis serafiku fit-tieni ittra tiegħu indirizzata din id-darba mhux biss lil ħutu imma lill-Insara kollha. U wara dawn is-sekli kollha tibqa’ ġdida din l-istedina tiegħu li, bħala ħlejjaq, nissieħbu fit-tifħir lil Ġesù li bata daqstant għalina.

Imma din l-istedina għat-talb tibqa’ tfakkarna lil min jeħtieġ li nfaħħru u nkunu rikonoxxenti lejh għall-istess ħajja tagħna. Però din l-istedina titlob tweġiba mhux biss bħala persuni individwali, imma aħna u ntennu t-tifħir, il-ġieħ, u l-barka lill-Mulej, talbna saħansitra jagħti leħen lill-ħolqien kollu li flimkien magħna “għadu s’issa jitniehed bl-uġigħ tal-ħlas” fl-istennija tal-adozzjoni ta’ wlied u l-fidwa ta’ ġisimna (ara Rum 8, 22-23). Wara kollox, kif insibu f’għeluq l-Evanġelju skont San Mark, qabel tlugħ il-Mulej fis-sema, hekk ordnalhom lill-Ħdax: “Morru fid-dinja kollha, xandru l-Evanġelju lill-ħolqien kollu” (Mk 16, 15).

Din l-istedina tal-fqajjar ta’ Assisi mhijiex xi ħaġa iżolata. Anke fl-Iskrittura Mqaddsa nsibu din l-insistenza fuq it-tifħir tal-ħolqien kollu.  F’Salm 145 nistqarru: “Kulma għamilt iroddlok ħajr, Mulej” (v. 10). Saħansitra l-aħħar Salm jagħlaq proprju b’dan il-kliem: “Kulma jieħu nifs, ħa jfaħħar il-Mulej!” (Salm 150, 6). Lanqas ma nistgħu nħallu barra t-talba kollha ħrara li jagħmlu t-tliet żgħażagħ Lhud li jiġu mitfugħin fil-forn tan-nar minn Nabukodonosor, Sultan tal-Babilonja, għax irrifjutaw li jqimu l-idolu tad-deheb li waqqaf. F’dan ir-rakkont li nsibu fit-tielet kapitlu tal-Ktieb tal-Profeta Danjel, wara li jistqarru l-ħtijiet tal-poplu tagħhom li minħabba fihom sab ruħu eżiljat, dawn it-tliet żgħażagħ jinfexxu f’għanja ta’ tifħir lil Alla li fiha jistiednu lill-ħlejjaq kollha biex ifaħħruh u jgħolluh fuq kollox għal dejjem.

Huwa f’dan l-ispirtu li ma’ San Franġisk nistgħu ntennu L-Għanja tal-Ħlejjaq fil-versi li ġejjin.

L-Aktar għoli, Mulej twajjeb, li tista’ kollox

tiegħek is-sebħ, il-glorja u l-ġieħ u kull barka.

Lilek biss, l-Aktar għoli, jixirqu

u l-ebda bniedem mhu denn imqar ilissen.

Tifħir lilek, Mulejja, għall-ħlejjaq kollha,

l-aktar oħtna x-xemx,

li twelled il-jum u biha tagħti d-dawl

u hija sbejħa u tgħammex b’dija sfiqa!

Tixbaħ lilek, l-Aktar Għoli.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’ħuna l-qamar u l-kwiekeb,

li fis-sema sawwarthom ileqqu, għonja u sbieħ.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’ħuna r-riħ,

u fl-ajru msaħħab, fil-bnazzi u f’kull xorta ta’ temp,

li bihom int tgħajjex kull maħluq.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’ħuna l-ilma,

hekk meħtieġ u umli, siwi u safi.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’ħuna n-nar,

li bih, int, iddawwal il-lejl,

u hu sbejjaħ u lagħbi, godli u qawwi.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’oħtna u ommna l-art,

li tgħajjixna u tmexxina,

u tagħti kull xorta ta’ frott ma’ ward u ħxejjex imlewna.

Tkun imfaħħar, Mulejja,

f’min lest jaħfer għal imħabbtek,

u f’min iġarrab mard u tbatija.

Hienja dawk jġarrbu kollox fis-sliem

għax minnek, l-Aktar Għoli, ikunu inkurunati.

Tkun imfaħħar,

Mulejja, f’oħtna l-mewt tal-ġisem,

li minnha l-ebda ħaj ma jista’ jaħrab.

Ħażin għal min imut fid-dnub il-mejjet.

Hienja dawk li l-mewt issibhom jagħmlu r-rieda mqaddsa tiegħek,

għax il-mewt l-oħra ma tagħmlilhom l-ebda ħsara.

Faħħru u bierku lil Mulejja, u roddlu ħajr,

u aqduh bl-akbar umiltà.

Is-sbuħija tal-wirt ta’ talb li ħalla San Franġisk tinsab proprju fis-sempliċità profonda tagħhom. Fost dawn nistgħu nsemmu t-talba ta’ Tifħir lil Alla l-Għoli. Hawnhekk, il-fqajjar ta’ Assisi jinfexx f’apostrofi ta’ tifħir lil Alla wieħed-u-tlieta mingħajr ħafna titli sofistikati jew spjegazzjonijiet elaborati. Sempliċiment jaqbad attributi jew kwalitajiet ta’ Alla, jew modi kif aħna nesperjenzaw b’mod tant qrib tagħna l-preżenza tiegħu, u jsemmihom f’diskors dirett indirizzat ’ Alla fit-tieni persuna singulari: “Inti …”

Iktar minn hekk m’hemmx wisq iktar xi tgħid għajr li npoġġi t-taba fiha nnifisha sabiex biha lkoll inkunu nistgħu nfaħħru lill-Mulej Alla li jista’ kollox u Feddej tal-ħniena. Però tajjeb jekk tiġi kkjarifikata distinzjoni sottili imma fundamentali.

Fejn jidħol kulma hu maħluq, il-kwalitajiet tal-ħlejqa jieħdu forma ta’ aġġettivi jew deskrizzjoni, hekk li niddistingwu bejn il-ħlejqa fiha nnifisha—l-essenza tagħha—u dak li nattribwixxu lilha—il-predikati. F’Alla din id-distinzjoni ma teżistix għax dawk li nsejħulhom attributi ma jiddeskrivuhx imma huma hu nnifsu. F’Alla m’hemmx differenza bejn dak li hu u l-eżistenza tiegħu: Alla huwa dak li hu u huwa l-eżistenza fiha nnifisha—being itself bl-Ingliż, jew ipsum esse subsistens bil-Latin. Pereżempju, filwaqt li għal persuna nista’ ngħid li hi sabiħa, Alla huwa s-sbuħija nnifisha, hekk li pereżempju San Franġisk ma jgħidx li Alla hu sabiħ imma jsejjaħlu “Int sbuħija.” Aħna nistgħu neżistu u nkunu dak li aħna proprju għax aħna ġejjin minn dak li Alla hu fih innifsu. U kull kwalità tajba li jista’ jkollna hija sehem f’din l-essenza ta’ Alla fih innifsu.

Int qaddis, Mulej Alla wieħed,

li tagħmel ħwejjeġ tal-għaġeb.

Int qawwi, Int kbir, Int l-Aktar Għoli.

Inti s-Sultan li tista’ kollox,

Int Missier Qaddis,

Sultan tas-sema u l-art.

Int, wieħed-u-tlieta,

Mulej Alla fuq l-allat,

Inti t-tjieba, kull tjieba, fuq kull tjieba,

Mulej Alla ħaj u veru.

Inti mħabba, int għerf, int umiltà,

int sabar, int sbuħija, int ġwejjed.

Int kenn, int sliem,

int hena u ferħ,

int tama tagħna, int ġustizzja.

Inti l-qjies,

int l-għana kollu tagħna.

Int ġmiel, int ġwejjed.

Int li tħarisna.

Int li tgħasses fuqna u tidħol għalina.

Int qawwa. Int serħan. 

Inti t-tama tagħna, inti l-fidi tagħna,

int l-imħabba tagħna,

inti l-ħlewwa kollha tagħna,

inti l-ħajja bla tmiem tagħna,

kbir u tal-għaġeb,

Mulej Alla li tista’ kollox,

Feddej tal-ħniena.

Fl-ewwel ġranet tax-xahar ta’ Ottubru—fir-raba’ jum—il-Knisja tiċċelebra t-tifkira ta’ San Franġisk ta’ Assisi. San Franġisk twieled madwar is-sena 1181 u ħalla timbru kbir fil-ħajja u t-tiġdid tal-Knisja li għadu ħaj sal-lum minkejja s-sekli li għaddew.

Fost il-ħafna kitbiet li ħalla l-qaddis serafiku, insibu wkoll għadd ġmielu ta’ talb jew eżortazzjonijiet għat-talb. Għaldaqstant, fil-ġimgħat li ġejjin se naraw ftit minn dawn it-talbiet, aħna u nkomplu l-mixja lejn is-sena tal-Ġublew bħala pellegrini tat-tama.

San Franġisk diversi drabi fformula talb magħmul minn ġabra ta’ versi mill-Iskrittura Mqaddsa. Fost dawn insibu L-Uffiċċju tal-Passjoni li hu kiteb għalih u għal ħutu li ssieħbu miegħu. Huwa uffiċċju devozzjonali li kien jingħad wara l-Liturġija tas-Sigħat, li dak iż-żmien kienet imqassma fuq tmien mumenti ta’ talb flok ħamsa, kif inhi mqassma llum.

Tassew ta’ ispirazzjoni huwa l-kliem li bih San Franġisk ta’ Assisi kien jagħlaq L-Uffiċċju tal-Passjoni:

Inbierku l-Mulej Alla, ħaj u veru, u nagħtuh dejjem it-tifħir, is-sebħ, l-ġieħ, il-barka, u kull ġid. Amen. Amen. Hekk ikun. Hekk ikun.

Nistgħu ngħidu li din it-talba hija sintesi ta’ dak li għalih kien jgħix dan il-qaddis. Kull nifs tiegħu kien att ta’ tifħir u barka. Kull sekonda kien jgħix dan bil-ħajja tiegħu stess.

Jalla anke l-eżistenza tagħna tkun għanja waħda u sħiħa ta’ tifħir lil Alla.

Aħna l-Maltin għandna ħabta kif, meta l-affarijiet jibdew ġejjin ħażin fil-ħajja, arana mill-ewwel ngħidu li xi ħadd seħitna. Filwaqt li huwa mill-iktar normali li l-affarijiet ħżiena jinqalgħu—u jinqalgħu lil kulħadd, bla eċċezzjoni, minkejja li nippruvaw nipperswadu lilna nfusna mod ieħor biex iktar insaħħu l-argument tagħna—huwa wkoll minnu li t-theddida ta’ attakki minn spirti ħżiena hija reali u mhux frott l-immaġinazzjoni fertili tagħna.

Din it-theddida qed issir iktar u iktar reali għax qed ngħixu f’soċjetà li kulma jmur qed issir sekularizzata, mingħajr Alla, imma fl-istess ħin, għax il-vojt ta’ ħaġa jrid jimtela’ b’oħra, qed insiru iktar superstizzjużi u nirrikorru għal qawwiet okkulti u negattivi. Niċħdu l-possibbiltà tal-mirakli, imma arana sejrin għand persuni li jaqrawlna xortina jew jagħmlu sħarijiet u saħtiet f’isimna.

Għalkemm, kif irriflettejna fl-aħħar artiklu, huwa minnu li fuq Alla m’hemm ħadd, Alla ma jiċħdilna qatt il-libertà, hekk li lest joqgħod għalina anke jekk nobżqulu f’wiċċu, kif għamel Kristu fil-lejl ta’ qabel il-passjoni tiegħu għall-fidwa tagħna. Għaldaqstant, jekk aħna mqar inbexxqu l-bieb għal dak li ġej mill-ħażin, inkunu qed inpoġġu lilna nfusna f’periklu spiritwali kbir. Mhux ta’ b’xejn li, darba minnhom, Ġesù wissa lil dawk li kienu qed jisimgħuh:

“Meta l-ispirtu mniġġes joħroġ minn bniedem, huwa jmur jiġġerra u jfittex il-mistrieħ f’art niexfa, u billi ma jsibu mkien, jgħid, ‘Mela nerġa’ lura lejn dari mnejn ħriġt.’ U x’ħin jiġi, isibha miknusa u kollox f’postu. Imbagħad imur iġib seba’ spirti oħra agħar minnu, u jidħlu joqogħdu hemm ġew. U fl-aħħar dak il-bniedem isib ruħu f’qagħda agħar minn ta’ qabel.”

Luqa 11, 24-26

Din it-twissija m’għandhiex għalfejn twaħħaxna. Anzi, trid timliena b’iżjed fiduċja f’Alla u fl-eżerċti tiegħu li jħarsuna bla heda u jitqabbdu magħna f’dan il-kumbattiment spiritwali li, kif darba Ġesù qal lid-dixxipli tiegħu, wara li ma rnexxielhomx jeħilsu tifel minn spirtu mniġġes: “Spirtu bħal dak … ma jista’ jitkeċċa b’xejn ħlief bit-talb” (Mk 9, 29). Għalhekk ma naqtgħux qalbna, imma bil-ħerqa nibqgħu nitolbu:

San Mikiel Arkanġlu, idħol għalina fit-taqbida; kun int l-għajnuna tagħna kontra l-ħażen u t-tnassis tad-demonju. Irażżnu Alla, nitolbuk bil-ħerqa. Int l-aqwa fost il-qtajja’ tas-sema, itfa’ bil-qawwa ta’ Alla, fil-qiegħ tal-infern lix-xitan u l-ispirti ħżiena l-oħra li jiġġerrew fid-dinja għat-telfien tal-erwieħ. Ammen.

Għalkemm it-talba li l-Papa Ljun XIII ħallielna hija indirizzata lil San Mikiel, xorta waħda hija msejsa fuq att ta’ fidi u fiduċja fis-setgħa ta’ Alla. Alla waħdu jista’ jrażżan għal kollox il-qawwiet tal-ħażen, u huwa hu li jagħti s-saħħa u l-kuraġġ lill-ħlejjaq tiegħu biex jissieltu u jibqgħu jissieltu. Għax min jista’ tassew jeħlisna jekk mhux dak li ħalaqna, li fdiena permezz ta’ Ibnu l-Waħdieni, u li jqaddisna u jxerred kotra ta’ barkiet mis-sema permezz tal-Ispirtu Qaddis tiegħu?

Din il-fiduċja fis-sovranità assoluta ta’ Alla, minn banda sserraħ lil qalbna għax tagħraf li t-taqbid tagħha mhuwiex għalxejn, u mill-banda l-oħra tfakkarna f’espressjoni li nużaw ta’ spiss, l-aktar meta nsibu ruħna attakkati b’qawwa u insistenza: “fuq Alla m’hemm ħadd!” L-isem stess Mikiel li jfisser “Min hu bħal Alla?” huwa xhieda ta’ din is-setgħa assoluta ta’ Alla li qed iħares lejn din it-taqbida bil-ħarsa kollha tjieba tiegħu imma li fiha mhuwiex jitqabad ma’ xi avversarju divin imma ma’ ħlejqa oħra tiegħu li għażlet li tirribella kontrieh. Dan hu li naraw fit-tieni rakkont tal-ħolqien li nsibu fit-tieni u t-tielet kapitlu tal-Ġenesi, u wkoll f’Salm 104:

Dan il-baħar ta’ kobor u wisa’ bla tarf,

li fih jimraħ ħut bla għadd;

bhejjem żgħar u bhejjem kbar.

Id-dgħajjes jimxu fuq il-mewġ tiegħu,

fih jitliegħeb il-Levjatan, li int għamilt.

Salm 104, 25-26

Din għandha wkoll implikazzjonijiet mill-iktar prattiċi u konkreti fuq il-ħajja tagħna, kif fisser l-Arċisqof ta’ Malta Charles J. Scicluna waqt omelija nhar id-29 ta’ Settembru 2016 fil-Knisja tal-Patrijiet Kapuċċini, il-Furjana:

Għalkemm Mikiel ifakkarna fil-primat ta’ Alla, li Alla għandu jieħu l-ewwel post fl-għażliet tagħna, ifakkarna wkoll li għall-imħabba u għall-ħniena m’hemmx aqwa minn Alla. Aħna bil-Malti ngħidu: ‘Alla fuq kulħadd’. Fuq kulħadd! Imma Alla fuq kulħadd ‘bħax-xemx tiżreġ’ jgħid il-Mulej, “li r-raġġi tagħha titfagħhom fuq kulħadd” … Nitolbu lill anġlu Mikiel biex ifakkarna fuq il-primat tal-ħniena tal-Mulej.

Fit-tieni frażi tat-talba lil San Mikiel Arkanġlu miktuba mill-Papa Ljun XIII—possibbilment wara viżjoni li kellu ta’ xjaten jaħbtu għal Knisja qatigħ—b’ħerqa nitolbu lil dan il-messaġġier qawwi ta’ Alla biex ikun l-għajnuna tagħna kontra l-ħażen u t-tnassis tad-demonju. Hawnhekk, it-tentazzjonijiet tax-xitan huma mqabbla ma’ nases mitfugħin ’l hemm u ’l hawn bit-tama li ninqabdu f’xi waħda minnhom. Din is-sentenza pjuttist grafika ma tistax ma tfakkarniex f’dak li nsibu fl-Apokalissi dwar dan l-Arkanġlu Mikiel, il-protagonist u l-mexxej tal-eżerċti tas-sema fit-taqbida kontra d-Dragun (Apok 12, 7), narrattiva msejsa fuq dak li nsibu fil-Ktieb tal-Profeta Danjel (10, 13-21; 12, 1).

Partikularment fit-Testment il-Qadim, ta’ spiss insibu użati x-xbihat tax-xbiek jew ix-xibka li jservu ta’ nassa. Ix-xbiek huma simbolu tal-kastig jew tal-jasar. Daqqa huwa l-poplu l-magħżul li jaqa’ fix-xibka tal-idolatrija u l-pragmatiżmu politiku. Ġieli din il-kundanna hija mistqarra mil-leħen profetiku li jwassal kliem Alla. Drabi oħra hija talba mill-bniedem ġust jew mill-poplu stess biex jiġi meħlus mix-xibka tal-għedewwa. U, meta nsibuha f’Salmi ta’ tifħir u radd il-ħajr, dan għaliex is-Salmista jsebbaħ lil Alla talli sema’ l-karba tal-imġarrbin u ħenn għalihom, l-aktar fejn il-ġusti qegħdin ibatu bla ħtija, kif insibu f’Salm 124:

Ħajjitna bħal għasfur ħelset mix-xbiek tan-nassaba.

Ix-xibka tqattgħet, u aħna ħrabna.

L-għajnuna tagħna f’isem il-Mulej,

li għamel is-sema u l-art.

Salm 124, 7-8

Kultant il-ħajja tkun qisha xi medda art kollha mini li, xħin tirfishom, jesplodu. Imma jekk il-fiduċja tagħna npoġġuha f’dawk li għandhom il-qawwa jipproteġuna, huma jtajruna bħal għasafar sakemm naslu hemmhekk fejn hemm biss tajjeb, anzi: it-Tjubija nnifisha!

San Mikiel Arkanġlu, idħol għalina fit-taqbida; kun int l-għajnuna tagħna kontra l-ħażen u t-tnassis tad-demonju. Irażżnu Alla, nitolbuk bil-ħerqa. Int l-aqwa fost il-qtajja’ tas-sema, itfa’ bil-qawwa ta’ Alla, fil-qiegħ tal-infern lix-xitan u l-ispirti ħżiena l-oħra li jiġġerrew fid-dinja għat-telfien tal-erwieħ. Ammen.

Fl-Evanġelju skont San Ġwann (kapitlu 17), Ġesù jagħlaq id-diskorsi tiegħu waqt l-aħħar ikla mad-dixxipli tiegħu permezz ta’ talba mqanqla lill-Missier kemm għad-dixxipli u kif ukoll għal dawk li għad jemmnu fih bis-saħħa tal-kelma tagħhom. Ġesù talab għalihom u għalija u għalik għax kien jaf li, ġaladarba m’aħniex ta’ din id-dinja, se nsibu t-tfixkil.

U, bħalma Ġesù ħolom ħolma ta’ mħabba għalija u għalik meta kien wasal biex jagħti ħajtu, hekk ukoll fil-pjan ta’ Alla għalik se jkun hemm affarijiet li se ssibhom iebsa, se jitolbu minnek sagrifiċċju u ċaħda personali. Fi kliem ieħor, se jitlob minnek li titla’ miegħu fuq is-salib, hi x’inhi l-ħajja li għaliha qiegħed isejjaħlek. Lill-Profeta Ġeremija, meta sejjaħlu, qallu li, qabel ma għażlu biex jibni u jħawwel, għażlu biex jaqla’ u jġarraf, jeqred u jħott (Ġer 1, 10). U Ġeremija tant isibha diffiċli li, f’punt minnhom jakkuża lil Alla li qarraq bih u allura xtaq li jgħolli kollox, imma fl-istess waqt fih kien hemm dan in-nar tal-imħabba ta’ Alla li kien kbir wisq biex iżommu magħluq ġewwa fih (Ġer 20, 7-9).

Issibha kemm issibha bi tqila, ftakar però li Ġesù fl-ebda punt mhu se jipprova jidħaq bik biex tagħmel li jrid hu. Mill-ewwel qallek:

“Jekk xi ħadd irid jiġi warajja, għandu jiċħad lilu nnifsu, jerfa’ salibu kuljum, u jimxi warajja.”

Luqa 9, 23

Il-ħolma ta’ Alla forsi tnissel ċertu biża’ fina. U din hija esperjenza mill-iktar umana li anke Kristu ħass meta kien affaċċjat bl-għażla fundamentali jekk, quddiem it-theddida għal ħajtu u l-passjoni imminenti, jaħrabx jew jibqax hemm. Imma Ġesù jikkonfronta din id-deċiżjoni permezz tat-talb. Għalhekk nagħlaq bil-kliem indirizzat speċifikament liż-żgħażagħ li bih għalaq l-omelija tiegħu l-Papa Benedittu XVI meta beda l-ministeru tiegħu:

Għeżież żgħażagħ: La tibżgħux minn Kristu!  Hu ma jeħdilkom xejn u jagħtikom kollox.  Min jingħata lilu, jirċievi għal mitt darba.  Iva, iftħu, iftħu beraħ il-bibien għal Kristu—u ssibu l-ħajja vera.  Ammen.

Benedittu XVI, Omelija fil-Bidu tal-Ministeru Petrin tal-Isqof ta’ Ruma (April 24, 2005)

Rakkont ieħor fl-Evanġelji li jlaqqagħna ma’ Ġesù li jitlob huwa meta Ġesù jagħżel lill-Appostli wara lejl fit-talb:

Mela darba fost l-oħrajn ħareġ lejn l-għoljiet biex jitlob, u għadda l-lejl fit-talb lil Alla. Meta sebaħ, sejjaħ lejh id-dixxipli tiegħu u minnhom għażel tnax, li semmiehom appostli: Xmun, li semmieh Pietru, u ħuh Indrì, Ġakbu, Ġwanni, Filippu, Bartilmew, Mattew, Tumas, Ġakbu ta’ Alfew, Xmun l-Imħeġġeġ, Ġuda ta’ Ġakbu u Ġuda l-Iskarjota, li mbagħad ittradieh.

Luqa 6, 12-16

Tagħmilli ħafna kuraġġ li anke t-talb ta’ Ġesù mhux dejjem kien suċċess! L-Appostli mhux dejjem ħarġuh ta’ nies, u fl-aħħar tradewh jew ħallewh waħdu—biżżejjed insemmu lil Ġuda u lil Pietru! Imma tagħmilli ħafna iktar kuraġġ li Ġesù jagħmel din l-għażla ta’ bnedmin fraġli proprju wara t-talb.

Fit-talb, quddiem ix-xewqa ta’ Alla għalina, jista’ jkun li aħna wkoll nirreżistu. Bħalma rajna diġà l-ġrajja ta’ Ġakobb li jissara ma’ Alla u fhimna li din hi xbieha mill-iktar qawwijin ta’ xi jfisser it-talb, hekk ukoll fid-diversi rakkonti ta’ sejħat li nsibu fil-Bibbja, naraw li l-persuni magħżulin għall-bidu sabuha bi tqila. Mosè jġib miljun skuża għalfejn ma kellux imur lura l-Eġittu biex permezz tiegħu Alla jeħles lill-poplu tiegħu (Eżodu 3-4). Isaija jħoss biża’ quddiem il-qdusija ta’ Alla u d-dnub tiegħu, imma mbagħad jasal biex jgħid, “Hawn jien: ibgħat lili!” (Isaija 6, 8). Ġeremija jġib l-iskuża li għadu żgħir (Ġer 1, 6). Ġona jipprova jaħrab fid-direzzjoni opposta basta ma jmurx fejn riedu jmur Alla (Ġona 1, 3). Gidgħon, fil-Ktieb tal-Imħallfin, qabel ma l-anġlu tal-Mulej jgħidlu x’kienet se tkun il-missjoni tiegħu, jibda billi kważi kważi jagħti ħasla lil Alla talli mhu jagħmel xejn biex jiddefendi lill-poplu tiegħu (Mħ 6, 13). Jiġifieri, la se tkun tal-ewwel u lanqas tal-aħħar li ssib ix-xagħra fl-għaġina biex ma timxix ma’ dak li hemm miżrugħ fil-qiegħ ta’ qalbek.

Imma, agħmel il-qalb! It-talb ta’ Ġesù jinkludi lili u lilek ukoll. Fil-lejl qabel ma miet għalina fuq is-Salib, proprju f’dak l-iktar punt kruċjali Ġesù jagħmel talba mqanqla lill-Missier għad-dixxipli tiegħu imma wkoll għalina:

“M’iniex nitlob għal dawn biss, imma wkoll għal dawk li għad jemmnu fija bis-saħħa tal-kelma tagħhom.”

Ġwanni 17, 20

Fl-Eżortazzjoni Appostolika  wara s-Sinodu dwar iż-żgħażagħ, Christus Vivit, il-Papa Franġisku josserva li:

Espressjoni tad-dixxerniment hu t-tħabrik biex nagħrfu x’inhi l-vokazzjoni tagħna. Hi ħidma li titlob minna nsibu fejn noqogħdu waħidna u fis-skiet, għax din hi deċiżjoni personali ħafna li ħadd ma jista’ jeħodha flokna: “Anki jekk il-Mulej ikellimna b’modi differenti ħafna minn xulxin fuq ix-xogħol tagħna, permezz tal-oħrajn u f’kull mument, ma nistgħux ma nfittxux is-skiet tat-talb fit-tul biex fih nifhmu aħjar dan il-lingwaġġ, biex ninterpretaw it-tifsira vera tat-tnebbiħ li naħsbu li kellna, biex nikkalmaw l-ansjetajiet tagħna u nħarsu lejn il-ġabra sħiħa ta’ ħajjitna għad-dawl ta’ Alla.”

Franġisku, Eżortazzjoni Appostolika Post Sinodali, Christus Vivit (Marzu 25, 2019), par. 283

‘Tajjeb, veru.’ tgħidli, ‘Imma issa dan xi jfisser b’mod konkret? Kif se nagħraf xi tweġiba ta’ mħabba jeħtieġ li nagħti?’ Sempliċi: billi tħares lejn is-sema!

Fost il-ħafna stramberiji tiegħi hemm li tard filgħaxija, b’mod speċjali meta ma jkunx imissni nqaddes tal-ewwel, nieħu gost immur nimxi f’postijiet miftuħa u preferibbilment bl-inqas dawl possibbli biex noqgħod inħares lejn is-sema, partikularment lejn il-kwiekeb. Ovvjament, mhux għax nipprova naqra xortija fil-kwiekeb. L-oroskopju huwa ħmerija pjuttost antika imma llum nafu aħjar li l-istilel mhumiex allat li qed imexxu l-ħolqien, imma huma ħlejjaq ta’ Alla bħalna, enormi, jarmu d-dawl u li jinsabu biljuni ta’ kilometri ’l bogħod. Wara ftit osservazzjoni, u bi ftit għajnuna ta’ diversi siti li ssib fuq l-internet, tibda tagħraf liema huma, x’jisimhom skont l-ismijiet li tajniehom aħna l-bnedmin biex nagħrfuhom u biex jgħinuna fl-ivjaġġar tagħna u fl-immarkar taż-żmien u l-istaġuni.

B’xi mod dan jixbah lill-eżerċizzju tat-talb. Il-kelma Latina desiderium (xewqa) hija marbuta etimoloġikament mal-kelma sidus (stilla). It-talb huwa din il-ħarsa lejn is-sema tal-ħajja tagħna, ta’ dak li jagħmilna min aħna. Għall-bidu jista’ jidher wisq mudlam u konfuż, imma bil-mod il-mod, meta għajnejna jibdew joqogħdu fid-dlam sieket tat-talb, it-talb iġibna wiċċ imb wiċċ max-xewqat l-iktar profondi u ġenwini tagħna. U, bħalma jeħtieġ li tfittex il-kewkba t-tajba li tista’ tmexxik sabiex tilħaq id-destinazzjoni tiegħek, hekk ukoll fit-talb  bħal donnok tkun qed tħares lejn is-sema sakemm issib il-kewkba li ser tmexxik, dawk ix-xewqat li qegħdin jimmarkawlek it-triq. Imma jekk ma tiqafx tħares u tikkontempla dak li hemm f’qalbek mhux se tasal li ssibha t-triq tiegħek. Għax hu fix-xewqat l-iktar profondi tiegħek—prattikament, dak li jagħmlek min int, dak li jidentifikak u tidentifika ruħek miegħu u li jagħmlek differenti minn ħaddieħor, hemm fejn qalbek tistriħ—li tinsab moħbija r-rieda ta’ Alla għax dawn ix-xewqat poġġiehom hu stess fik—huma parti mill-identità tiegħek, mill-mod kif ġejt maħluq minnu. U allura tagħraf li tkun sibt il-post tiegħek fid-dinja. Fit-talb tisma’ fejn qiegħda tħabbat qalbek u tagħraf li hemmhekk qiegħda tħabbat Qalbu wkoll!

L-esperjenza trasformattiva tat-talb isseħħ meta, minn kemm inti tħobb lil Ġesù, bil-grazzja tiegħu tgħaddi għal kemm tagħrfek maħbub. U għax fit-talb tasal li tagħrfek maħbub, tkun trid li taqsam dik l-imħabba. Tant tkun kbira l-imħabba li ma tkunx tista’ żżommha għalik biss.

U hawn tidħol il-vokazzjoni tan-Nisrani għax proprju hekk tfisser il-kelma “vokazzjoni”: “vocare” u “actio,” sejħa għal azzjoni. Il-vokazzjoni tan-Nisrani tista’ tingħex f’modi ta’ ħajja differenti, f’sitwazzjoni differenti, f’impenji differenti fis-soċjetà u fil-Knisja. Imma l-għan aħħari jkun l-istess wieħed: dak kollu li tagħmel, tagħmlu bħala tweġiba ta’ mħabba għall-imħabba ta’ Alla.

Tinstema’ sabiħa ħafna, bħal dawk l-istejjer li jispiċċaw: “u għexu ferħanin u kuntenti għal dejjem.” Imma fil-verità mhijiex daqshekk faċli għax biex tagħmel l-għażla tad-direzzjoni tal-ħajja tiegħek trid l-ewwel titħabat mal-mistoqsija ta’ kif, flok iddawwar fehmet Alla biex iseħħ dak li tixtieq int, inti tinfetaħ biex tagħraf x’inhi r-rieda tiegħu għalik; kif se tkun mezz biex isir fl-art bħalma jsir fis-sema, ċioè kif is-Saltna tas-Smewwiet se tkompli tinbena fl-art.

Fis-sena 2018, il-Papa Franġisku talab lill-Insara biex, matul ix-xahar ta’ Ottubru, fi tmiem it-talba tar-Rużarju, jitolbu t-talba lil San Mikiel Arkanġlu. Din it-talba miktuba minn Papa Ljun XIII ġiet miżjuda mat-talb li kollhom jingħadu mis-saċerdot fi tmiem il-quddies ta’ kuljum. Għalkemm l-obbligu ta’ dan it-talb fi tmiem il-quddies tneħħa fl-1964, xorta waħda din it-talba għandha qawwa speċjali. Il-papa qaddis Ġwanni Pawlu II, fil-messaġġ tiegħu waqt it-talba tar-Regina Caeli tal-24 ta’ April 1994, ħeġġeġ lill-Insara biex din it-talba ma jinsewhiex sabiex jiksbu l-għajnuna ta’ San Mikiel fit-taqbida kontra s-setgħat tad-dlamijiet u l-ispirtu ta’ din id-dinja.

Il-verżjoni bil-Malti ta’ din it-talba hija din li ġejja:

San Mikiel Arkanġlu, idħol għalina fit-taqbida; kun int l-għajnuna tagħna kontra l-ħażen u t-tnassis tad-demonju. Irażżnu Alla, nitolbuk bil-ħerqa. Int l-aqwa fost il-qtajja’ tas-sema, itfa’ bil-qawwa ta’ Alla, fil-qiegħ tal-infern lix-xitan u l-ispirti ħżiena l-oħra li jiġġerrew fid-dinja għat-telfien tal-erwieħ. Ammen.

Forsi l-lingwaġġ marbut mat-taqbid u l-gwerer jinstema’ jistona fil-kuntest ta’ Knisja li tħabrek għall-paċi fid-dinja. Imma fit-tradizzjoni tal-Knisja nsibu kemm-il darba riferiment għall-ħajja spiritwali bħala taqbida kemm magħna nfusna u man-natura tagħna inklinata lejn il-ħażin, imma wkoll taqtigħa mas-setgħat tal-ħażen li jagħmlu minn kollox biex ifixklu l-progress spiritwali. Dan niltaqgħu miegħu ħafna fil-kitbiet tal-missirijiet tad-deżert fl-ewwel millennju tal-Knisja. U l-ktieb klassiku ta’ din il-perspettiva fuq il-ħajja interjuri bla dubju huwa Il-Kumbattiment Spiritwali tas-saċerdot Lorenzo Scupoli, ippubblikat għall-ewwel darba f’Venezja fl-1589.

Filwaqt li rridu nevitaw interpretazzjonijiet Danteski, jew li nħossuna daqslikieku xi atturi f’xi film tal-biża’ jew dwar eżorċiżmi, inkunu qegħdin nitqarrqu jekk ninjoraw li din it-taqbida qiegħda hemm. Dan m’għandux inissel biża’ jew qtigħ il-qalb fina, imma huwa stedina biex nafdaw dejjem iktar fil-Mulej li tana lil San Mikiel bħala difensur kontra dak kollu li mhux ġej minn Alla.

Fost il-ħafna rakkonti fl-Evanġelji fejn niltaqgħu ma’ Kristu qiegħed jitlob, insibu wieħed fil-bidu nett tal-ħajja pubblika ta’ Ġesù:

L-għada filgħodu kmieni, qabel ma żernaq, qam, ħareġ u mar f’post imwarrab u qagħad hemm jitlob. Xmun u sħabu l-oħrajn marru jfittxuh. Kif sabuh, qalulu: “Kulħadd jistaqsi għalik.” U qalilhom: “Ejjew immorru band’oħra, fl-irħula tal-qrib, ħalli nipprietka hemmhekk ukoll, għax għalhekk ħriġt.” U dar il-Galilija kollha, jipprietka fis-sinagogi tagħhom u joħroġ ix-xjaten.

Mark 1, 35-39

Il-kuntest ta’ din ix-xena huwa dan: id-dixxipli raw is-suċċess li kien għamel Ġesù fil-jum ta’ qabel u ħasbu li setgħu jixħtu l-ankri hemm u jissetiljaw hemm—iwaqqfu l-bażi tas-Saltna li Ġesù ġie jwaqqaf hemm. Imma, wara dak il-lejl ta’ intimità mal-Missier fit-talb, Ġesù lanqas biss jerġa’ jidħol lura r-raħal imma immedjatament jimxi u jmexxihom għal post ieħor.

Tajjeb inżommu f’moħħna li, filwaqt li jimliena bil-kuraġġ u l-qawwa, it-talb jiftaħna biex immorru lil hinn, biex nissuperaw dak li ħsibna li kien il-limitu tal-possibbli għax nitgħallmu nafdaw f’Alla. U dan il-ftuħ jeħodna wkoll lil hinn mis-sitwazzjonijiet iż-żgħar li jiffurmaw kuljum il-ħajja tagħna sabiex jinkludi wkoll il-ħajja sħiħa tagħna. Fit-talb, il-Mulej jisfidana biex nagħmlu pass ieħor, biex noħorġu mill-kumdità tagħna u nagħmlu xi ħaġa, biex ninbidlu, biex nikkonvertu, biex nagħtu xhieda. Mhux ta’ b’xejn li, fil-katekeżi tiegħu fuq it-talb, il-Kurat t’Ars jikteb hekk:

Dan hu d-dmir u l-uffiċċju ħelu tal-bniedem: li jitlob u jħobb. Jekk titolbu u tħobbu, araw, dan hu tabilħaqq l-hena tal-bniedem fuq din l-art.

San Ġwann Marija Vianney, Catéchisme sur la prière: A. Monnin, Esprit du Curé d’Ars (Pariġi, 1899), 87-89

Fil-ħajja huma ħafna l-għażliet li jkollna nagħmlu kemm dwar il-preżent, kif ukoll dwar il-futur tagħnaImma, jekk ġenwinament nitolbu bis-serjetà t-talba li għallimna Ġesù, nafu wkoll li ta’ kull darba nitolbuh, “Ikun li trid int kif fis-sema hekkda fl-art.” Din ma tfissirx biss li jalla fid-dinja jseħħ il-pjan ta’ Alla, imma ta’ kull darba qed tistqarr quddiem Alla li f’ħajtek tixtieq li sseħħ ir-rieda tiegħu. U allura dan ifisser li f’dawn l-għażliet kollha ta’ ħajtek xi mkien irid ukoll jidħol Alla u l-għarfien tal-ħolma tiegħu għalik. Jiġifieri anke hawnhekk jidħol it-talb.

F’punti differenti tal-ħajja tiegħu, l-aktar fl-Evanġelju skont San Luqa, lil Ġesù nsibuh jieqaf biex jitlob bħal donnu biex fid-dawl tar-relazzjoni tiegħu ma’ Missieru jagħraf x’inhu l-pass li jmiss u jagħżlu. Jiġifieri, jekk qed taħseb li t-talb se jagħtik l-kwiet u jgħinek nissetiljaw, jaf toħroġ ftit diżappuntati. Għalkemm it-talb huwa dak il-‘post’ li joffrilna ċerta sigurtà u stabbiltà għax nafu li hemmhekk se niltaqgħu mal-uniku punt sod u stabbli tal-ħajja tagħna li ma jinbidilx—Alla—it-talb, jekk huwa ta’ veru, ma jħalliniex kwieti, ma jħalliniex fejn aħna imma dejjem imexxina għall-pass li jmiss. Fil-meditazzjoni fuq l-Evanġelji tagħraf liema attitudnijiet ta’ Kristu jeħtieġ li tpoġġi fil-konkret u tgħix fil-ħajja tiegħek. Tagħraf il-pass li jmiss tagħti u b’kuraġġ tagħtih dak il-pass, anke jekk jidher pass fid-dlam. Tibżax! Anke Kristu nsibuh jitlob qabel il-passjoni “b’leħen għoli u bid-dmugħ lil dak li seta’ jsalvah mill-mewt” (Lhud 5, 7). U talbu kien mismugħ, mhux għax saret ir-rieda ta’ bniedem beżgħan quddiem mewt ħarxa, imma għax kiseb il-kuraġġ meħtieġ li jwettaq f’ubbidjenza l-pjan divin u wasslu sal-milja tiegħu.

Fil-ġimgħat li għaddew waqafna naħsbu fuq diversi ostakli jew diffikultajiet li niltaqgħu magħhom meta nagħżlu li nieħdu l-ħajja tat-talb tagħna bis-serjetà. Imma żgur ma nistax inħalli barra ħaġa oħra tant importanti: li fil-mixja tat-talb ikun hemm persuna li qiegħda tiggwidana, li bħal donnha tista’ tara l-labirint ta’ ħajjitna minn fuq u tgħinna nsibu t-triq. Waħedna faċli nitqarrqu jew naqtgħu qalbna għax ma jkollniex min iżommna accountable. Imma akkumpanjati minn persuna ta’ esperjenza u għerf, il-mixja wara Ġesù tkun isbaħ u iktar b’saħħitha.

U ma neħtiġux biss bnedmin li jiggwidawna. Semmejna ħafna punti li punt jiddependi fuq l-isforz u l-impenn tagħna, imma tajjeb inżommu f’moħħna li fl-aħħar mill-aħħar it-talb—it-talb veru—mhuwiex ġej mill-isforzi tagħna imma hu don ta’ Alla, kif jispjega tant tajjeb San Pawl fl-ittra tiegħu lir-Rumani:

Hekk ukoll l-Ispirtu, min-naħa tiegħu, jgħinna fin-nuqqas ta’ ħila tagħna. Għax aħna anqas biss nafu nitolbu kif imiss, imma l-Ispirtu stess jidħol għalina bit-talb tiegħu bi tnehid li ma jistax jitfisser bil-kliem; u Alla, li l-ħarsa tiegħu tinfed il-qlub, jaf x’inhi x-xewqa tal-Ispirtu; bit-talb tiegħu jidħol għall-qaddisin skont ma jrid Alla.

Rumani 8, 26-27

Għaldaqstant, jeħtieġ li lill-Ispirtu s-Santu nħalluh ikun dak li jgħallimna nitolbu tassew għax hu stess ikun qed jitlob fina. Inħallu l-kontroll f’idejh għax inkella nkun qed infittex li nagħmel ir-rieda tiegħi flok dik ta’ Alla. Ifisser li, filwaqt li nieħdu bis-serjetà l-impenn tagħna, irridu wkoll bħall-appostli kontinwament nibqgħu nitolbu lil Ġesù: “Mulej, għallimna nitolbu!” U Ġesù wegħidna li kulma nitolbu f’ismu huwa jagħtihulna.

Fil-mixja tat-talb, l-ikbar tentazzjoni—b’mod partikolari jekk tgħix f’komunità jew tappartjeni għal xi grupp—bla dubju hija li toqgħod tqabbel lilek innifsek ma’ ħaddieħor u tiffrustra ruħek jekk tħoss li ħaddieħor wasal iktar minnek u inti ma mxejtx biżżejjed. Kulħadd għandu l-mod tiegħu u r-ritmu tiegħu, u kulħadd jieħu l-ħin tiegħu biex jikber. L-importanti hu li jkun hemm impenn sinċier u fidil. Hawn min it-talb jiġih iktar faċli, kważi naturali. Min isibha iktar diffiċli jkollu iktar merti jekk jibqa’ jissara għax ikun għamel xi ħaġa li ma tiġihx faċli jew naturali.

In-nuqqas ta’ sabar mal-proċess tal-maturità tagħna stess jista’ jwassal jew biex ngħollu kollox jew għax naqtgħu qalbna jew għax inħossu li m’għandniex ħin x’naħlu. Imma, jekk huwa relazzjoni, it-talb awtomatikament jinvolvi ħela ta’ ħin ma’ min inħobbu. Il-ħin li nqattgħu ma’ dawk li nħobbu ħafna mid-drabi jkun ħin ta’ valur mhux għax inkunu qed nagħmlulhom xi ħaġa jew għax huma produttivi, imma proprju għax hu ħin li nagħżel li nqattgħu fil-kumpanija tal-persuna l-oħra sempliċiment biex inkun magħha jew miegħu u għal xejn iktar. Fit-talb dan jitlob ħafna sabar, l-ewwel u qabel kollox magħna nfusna biex, kif diġà fissirna, nidraw il-kalma u s-skiet, u wkoll biex dan l-isforz ma jibqax sempliċiment tqanżiħ imma jsir ħin ta’ kwalità.

Naħseb li waħda mill-ikbar sfidi li lkoll inħabbtu wiċċna magħha hi bla dubju dawk l-imberkin distrazzjonijiet: Nieqaf biex nitlob u jibdew ġejjin il-ħsibijiet tad-dinja kollha. Nipprova niskot u dlonk ifeġġ salt ġenn ġo moħħi ta’ affarijiet li rrid nagħmel, ta’ xi nsejt, ta’ dak li qiegħed jippreokkupani bħalissa.

Biex jispjega din il-biċċa tad-distrazzjonijiet, qassis anzjan ħabib tiegħi kien iħobb jirrakkonta storja li ġrat waqt quddiesa li kien qed iqaddes hu xi mkien hawn Malta. Dan kien qiegħed iqaddes u fuq quddiem kien hemm raġel anzjan qed jisma’ l-quddiesa. U dan kellu qattus li ġie warajh il-knisja, u baqa’ dieħel ħdejh fil-bank. Meta r-raġel induna bih, qabdu u ħarġu barra l-knisja. Imma dal-qattus ma qagħadx, u raġa’ daħal. Raġa’ pprova joħorġu barra, u raġa’ l-istess, sakemm fl-aħħar qata’ qalbu, qabad il-qattus u poġġieh ħdejh fuq il-bank, u qagħad hemm bi kwietu l-qattus, ma tellfux iktar.

U kultant fit-talb jiġrilna hekk: meta nippruvaw nitolbu, jibdew ġejjin ħafna ħsibijiet ta’ x’għandna x’nagħmlu, u niftakru xi ħaġa, u l-kumplament. Dan jiġri għax insibu ruħna ftit kwieti, imma l-moħħ tagħna ma jiqafx. U jdejquna dawn il-ħsibijiet—qishom dak il-qattus, li kull darba jerġa’ jiġi. Imma nistgħu wkoll naqbduhom dal-ħsibijiet u npoġġuhom ħdejna fuq il-bank tat-talb: nużaw lilhom ukoll fit-talb tagħna. Għax it-talb tagħna mhuwiex maqtugħ mill-ħajja (qisu nista’ nħalli l-barżakka ta’ ħajti barra, meta nidħol għat-talb). L-affarijiet ma jaħdmux hekk. U anke jekk nippruvaw, ħafna mid-drabi mhux se jirnexxilna, u niffrustraw iktar ruħna; u mhux neċessarjament għandna nagħmlu hekk. Anzi dawk l-affarijiet stess li qegħdin jinkwetawna, itaqqluna, jew iferrħuna, dawk l-affarijiet li għandna nagħmlu, in-nies li qegħdin ninkwetaw dwarhom, dawn huma affarijiet li rridu rresquhom quddiem Alla fit-talb. Ir-realtà tal-ħajja tagħna ma tistax tkun eskluża mit-talb. Anzi, it-talb ifur proprju mir-realtà tal-ħajja tagħna kif inhi!

Għalkemm, kif rajna fl-aħħar artiklu, il-ħajja tat-talb mhijiex xi ħaġa perfetta imma hemm proċess ta’ maturità li jseħħ fl-għarfien ikbar ta’ min aħna quddiem Alla—midinbin maħbuba—fl-istess ħin, kultant niġu f’punt fejn qisna neħlu fil-ħajja u ma nistgħux nimxu ’l quddiem. U għalhekk tajjeb ukoll ngħarblu ftit lilna nfusna għax jista’ jkun li hemm xi affarijiet li qegħdin iwaħħluna fejn aħna—id-dnub, xi vizzju, rabtiet mhux f’posthom—u li xħin ninħelsu minnhom niċċaqalqu. Jista’ jkun li diġà konxji ta’ x’qed iżommna milli nersqu iktar qrib ta’ Alla u qegħdin nitolbu biex ninħelsu imma nibqgħu nagħżqu fl-ilma. Fil-verità, dan ma jfissirx li verament m’aħniex mexjin ’il quddiem. Jista’ jkun imma li għadna rridu nintelqu iktar u nafdaw lill-Mulej iktar.

F’dawn il-mumenti dak li jżommna huwa l-fedeltà fl-impenn, jiġifieri l-għażla tar-rieda anke meta s-sensazzjoni hija preċiż bil-kontra. F’dawn il-mumenti tidher ukoll ir-raġuni vera tat-talb, jekk hux għax inħossni tajjeb jew għax f’qalbi hemm imħabba ġenwina għal Alla. Ma ninsewx li t-talb ma jitkejjilx minn kemm ikunu qawwija l-emozzjonijiet jew mill-ideat sbieħ li jinbtu jew minn kemm kollox hu ward u żahar, imma mix-xewqa ġenwina għal Alla u minn kemm din il-laqgħa ma’ Ġesù qed tħalli marka fuq il-ħajja tagħna.

Hemm diffikultajiet fil-ħajja tat-talb li jiġu proprju mill-impenn li nkunu ħadna bis-serjetà li nitolbu kuljum u mhux ta’ darba kultant. Fosthom hemm li l-ħajja ma tkunx daqshekk faċli u, wara li jgħaddi l-eċitament u l-ħeġġa tal-bidu, tibda tidħol il-monotonija. U xejn ma jibqa’ faċli daqskemm kien, mhux biss l-impenn fil-ħajja tat-talb imma wkoll l-għażla li nimxu bis-serjetà wara Ġesù bħala Nsara. Hawn nibdew nistaqsu jekk hux aħjar kif konna, kemm kienet iktar faċli u kemm kellna inqas tentazzjonijiet meta ma konniex nitolbu. F’kelma waħda, nibdew narawna sejrin lura flok ’il quddiem. Dan jiġri wkoll meta f’qalbna jinbtu emozzjonijiet kuntrarji, meta nħossuna niexfa u bierda.

Dan jista’ jnissel fina qtigħ il-qalb. Imma ġeneralment ma jkunx il-każ li sejrin lura imma sempliċiment il-konsegwenza tal-għażla li nersqu lejn Kristu. Dan bħal meta jkollok tebgħa fuq il-flokk li tinduna biha xħin tersaq lejn id-dawl. U iktar ma tersaq lejn id-dawl, iktar se tara tbajja’. U iktar se jiżdiedu t-tentazzjonijiet, kultant anke waqt il-ħin tat-talb stess. Ma jimpurtax. Kristu wkoll ġie mġarrab meta mar fid-deżert biex jitlob. Jaf xi tfisser din l-esperjenza.

Kultant dan is-sens ta’ delużjoni jiġi għax għandna idea żbaljata tal-qdusija. Don Luigi Maria Epicoco fil-ktieb Farsi santi con ciò che c’è jqabbel il-ħajja tal-qdusija mal-friġġ. Huwa jgħid li, meta niġu biex nippreparaw x’ser nieklu, nistgħu noħolmu dwar ħafna affarijiet stravaganti li nistgħu nsajru. Imma realistikament jeħtieġ li l-ewwel niftħu l-friġġ u mbagħad niddeċiedu x’se nsajru u nieklu skont dak li hemm.

Jista’ jkollna ħafna ideat għolja ta’ kif suppost tkun il-ħajja tal-qdusija, imma “l-qaddisin mhumiex dawk li għandhom l-ingredjenti kollha, imma dawk li jirnexxilhom ikunu kreattivi b’dak li hemm. Jirnexxilhom jagħmlu ikla tajba b’dak li realment hemm fil-friġġ,” u mhux b’dak li joħolmu li jkun hemm (ara Luigi Maria Epicoco, Farsi Santi con ciò che c’è: L’amore familiare tra vocazione, santità e creatività (Todi: Tau Editrice, 2020), 14-15).

Wara li jiġu megħluba l-ostakli (jew l-iskużi) tal-bidu u ssib il-mod tiegħek kif titlob, ma jfissirx li issa kollox isir ward u żahar. Matul it-triq jinqalgħu diffikultajiet li se jkollok tħabbat wiċċek magħhom u tissaportihom jew tissuperahom (skont xi jkunu) sabiex tibqa’ miexi ’l quddiem. Uħud minn dawn id-diffikultajiet ġejjin min-natura umana tagħna stess. Oħrajn ġejjin mill-ispirtu ħażin li ma tantx jieħu gost jarana qed infittxu li nintrabtu ma’ Alla. Oħrajn huma ħaġa waħda mal-mixja tat-talb hekk li jkun Alla stess li jkun qiegħed jippruvana, mhux biex jara aħniex tajbin biżżejjed imma biex isaħħaħna u jgħinna nikbru.

Bla dubju, l-ewwel sfida hija biex insibu l-ħin u l-ħin it-tajjeb! Għalkemm Ġesù jħeġġiġna biex nitolbu l-ħin kollu, imma neħtieġu ħinijiet immarkati li fihom inkunu qed nitlobu u nitlobu biss. L-istess kif ma nistax ngħid li jien ħabib ma’ xi ħadd jekk tal-anqas imqar darba kultant ma niltaqgħux u ngħidu kelma (u nafu li meta jgħaddi ħafna żmien hemm ċans kbir li l-ħbiberija tibred u ma tibqax l-istess).

Għaldaqstant, bħala għajnuniet f’dan ir-rigward, ikun tajjeb li tagħżel ħin fiss matul il-ġurnata li tiddedikah għat-talb. F’perjodi meta dan ma jkunx possibbli, trid titgħallem tisraq il-ħinijiet li fihom issib ruħek waħdek—bħal meta m’għandekx ċans tiltaqa’ ma’ persuna li tħobb imma tal-anqas iċċemplilha jew tibagħtilha messaġġ. Tista’ anke tuża l-ħin li tqatta’ tivjaġġa minn post għal ieħor, sew jekk miexi u sew jekk fuq tal-linja jew qed issuq. Faċli ssib playlist reliġjuża jew mużika strumentali trankwilla li tgħinek ‘toħloq’ spazju ta’ talb meta ma jkunx daqstant awtomatiku. Jiena nħobb ngħid ir-rużarju waqt li nkun qed insuq. Tal-anqas, jekk xi ħadd iqabbiżhieli, ikun hemm xi Sliema f’ħalqi flok kliem ieħor!

L-iktar ħaġa importanti hawnhekk hija li t-talb ma jisparixxi qatt, imqar jekk ikunu biss ftit minuti qosra. Għax meta taqta’, meta għal xi raġuni ma żżommx l-impenn tat-talb fost il-ħafna impenji oħra, imbagħad issibha diffiċli ferm biex terġa’ tibda u jkollok prattikament terġa’ tibda mill-bidu. L-istess kif jiġri meta tkun titħarreġ f’xi sport jew idoqq strument tal-mużika: meta taqta’ jkollok terġa’ tibda mill-bidu.

Qabel ma nduru lejn diffikultajiet li nistgħu niltaqgħu magħhom fil-ħajja tat-talb, nagħlqu ċ-ċiklu dwar modi varji ta’ talb dwar metodu ta’ talb li żviluppa fil-Knejjes tal-Lvant ispirat mir-rakkont ta’ Bartimew l-għama:

Hu u ħiereġ minn Ġeriko flimkien mad-dixxipli tiegħu u ma’ kotra kbira ta’ nies, kien hemm wieħed tallab agħma, jismu Bartimew, bin Timew, bilqiegħda mal-ġenb tat-triq. Dan, meta sama’ li kien Ġesù ta’ Nazaret, qabad jgħajjat u jgħid: “Ġesù, bin David, ikollok ħniena minni!” Kien hemm ħafna li bdew jgħajtu miegħu biex jiskot imma hu aktar beda jgħajjat: “Bin David, ikollok ħniena minni!” Ġesù waqaf u qal: “Sejħulu.” Huma sejħu l-agħma u qalulu: “Agħmel il-qalb! Qum, qiegħed isejjaħlek.” Dak tajjar il-mantar minn fuqu, qabeż fuq riġlejh u mar ħdejn Ġesù. U Ġesù kellmu u qallu: “Xi tridni nagħmillek?” “Li nerġa’ nara, Rabbuni,” wieġbu l-agħma. “Mur,” qallu Ġesù, “il-fidi tiegħek fejqitek.” U minnufih raġa’ beda jara, u baqa’ miexi warajh fit-triq.

Mark 10, 46-52

Dan l-għama anonimu—lanqas isem proprju tiegħu ma kellu għax Bartimew tfisser sempliċiment “bin Timew”—jurina li t-talb jeħlisna mill-għeluq fina nfusna u jiftaħna għall-ieħor sabiex ma nibqgħux maqfulin bejn l-erba’ ħitan ta’ moħħna ffullat b’ħafna ilħna veri jew mistħajla li jkissruna, li jbaxxuna, li jaqtgħulna qalbna, li jgħidulna li m’aħniex tajbin biżżejjed u li m’aħniex ta’ min iħobbna. It-talb jiftaħna għal-laqgħa mal-Ieħor li għandu l-qawwa jagħtina d-dawl u jiftħilna għajnejn ruħna biex nagħrfu l-Verità tassew.

Imma biex dan iseħħ, m’hemmx għalfejn talb elaborat u b’ħafna kliem imma biss ftuħ espress fil-karba tal-għama. Din il-karba tal-għama wasslet biex fl-ispiritwalità tal-Lvant tinħoloq it-tradizzjoni msejħa t-Talba ta’ Ġesù, fejn l-individwu jirrepeti kontinwament it-talba: “Mulej Ġesù Kristu, Bin Alla, ikollok ħniena minni, midneb.” Bir-ripetizzjoni kostanti tagħha skont ir-ritmu tan-nifs ’il ġewwa u ’l barra, din it-talba timmarka wkoll ir-ritmu tal-ħajja, ir-ritmu tat-taħbit tal-qalb, hekk li mill-fomm tinżel fil-qalba tal-qalb tal-bniedem, ferm iktar fil-fond mill-qalb bħala l-“post” tal-emozzjonijiet jew l-affetti imma tasal saħansitra sal-inkonxju, mhux biss sar-ruħ imma sal-ispirtu, mhux biss sal-qalba ta’ dak li jinftiehem imma wkoll ta’ dak li ma jinftehimx hekk li, kif jirrimarka l-Filosfu Russu tas-seklu dsatax Boris Vysheslavtsev, tasal saċ-ċentru assolut tal-persuna.

L-arti għandha post fit-talb? Żgur li ħafna Nsara jsibu faraġ u għajnuna fix-xbihat qaddisa, bħal xi statwa jew xi kwadru. Għalkemm nafu li mhumiex Alla jew Ġesù, il-Madonna jew il-qaddisin, imma jservu ta’ għajnuna biex insammru l-ħarsa tagħna u niffukaw.

L-arti wkoll, għax ħierġa mill-kreattività li hija fakultà spiritwali, bħan-natura għandha l-qawwa li tinfed sal-qalba ta’ ruħna. U l-arti mhux biss għax inħares lejha jew naqraha jew nismagħha biex ninġabar, imma wkoll nista’ nużaha bħala eżerċizzju ta’ talb għax inkun qed nikkomunika permezz tad-doni tiegħi ma’ dak li tani dawn l-istess doni, sew jekk hija l-kitba, il-mużika, it-tpinġija, u l-bqija. Hawnhekk għandna espressjoni ta’ min aħna fil-qalba tagħna, u hu hemmhekk li niltaqgħu ma’ Alla, fil-qalba tagħna. Kif jgħid Santu Wistin fl-Istqarrijiet tiegħu, Alla huwa iktar ’l ġewwa mill-qalba tagħna—“Tu autem eras interior intimo meo et superior summo meo,” L-Istqarrijiet, 3.6.11 (PL 32.688). Hemmhekk tinsab ukoll l-essenza tal-missjoni tagħna, tal-mod kif Alla ħalaqna biex inkunu fid-dinja. Sta għalina jekk nilqgħux l-isfida jew le.

Anke dan is-sit joffri riflessjonijiet dwar opri ta’ arti li nsibu f’Malta—Itlob bl-Arti—mhux biss biex napprezzaw il-patrimonju li għandna imma wkoll inħallu lil Alla jmiss il-qalb tagħna permezz ta’ dak li liehem f’qalb l-artisti.

Ġaladarba fl-artiklu li għadda ftakarna ftit fit-talb li konna nitgħallmu fil-klassijiet tal-M.U.S.E.U.M., ma nistax ma nsemmix l-Arloġġ ta’ Talb. Xi jkun dan l-Arloġġ tat-talb? Serraħ moħħok li la jaħdem bil-batterija u lanqas bil-ħabel. Forsi bil-polz …

San Ġorġ Preca ried ifassal mod prattiku biex il-membri tas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija li waqqaf hu jkunu jistgħu jitolbu fil-kuntest tal-vokazzjoni tagħhom bħala ħaddiema matul il-jum u katekisti filgħaxija. Għalhekk, Dun Ġorġ għażel jew kiteb talba qasira għal kull kwarta għall-kandidati u s-soċji, u talba għal kull siegħa għall-magħżulin (minn tnax sa sittax-il sena).

L-importanti mhuwiex li jingħadu t-talbiet kollha b’riġidità jew li tieqaf eżatt fil-ħin biex tgħid it-talba li jmiss. L-għan hu li f’ħinijiet differenti tal-ġurnata l-membri jerfgħu l-ħsieb lejn Alla filwaqt li jibqgħu għaddejjin bil-ħidmiet differenti tagħhom—bħalma Kristu xtaq li d-dixxipli tiegħu “għandhom dejjem jitolbu bla ma jaqtgħu” (Lq 18, 1). Forsi għall-bidu jkollok bżonn il-ktieb, imma biż-żmien titgħallimhom bl-amment hekk li litteralment ritmu ta’ talb li jimxi mat-taħbit tal-polz!

Fost il-memorji tat-tfulija żgur li niftakru ż-żmien li qattagħna fil-klassijiet “tal-Mużew” jew “tad-Duttrina.” Forsi niftakru wkoll xi praspura wkoll! Imma t-talb għadek tiftakru? Il-Missierna u s-Sliema probabbilment iva, imma meta nduru għas-Salve Regina jew il-Kredu tal-Appostli, hemmhekk imbagħad jibdew l-iskossi …

Faċli nserrħu l-kuxjenza billi ngħidu li t-talb spontanju għandu iktar valur mit-talb bl-amment. Imma veru? Diffiċli tgħid … wara kollox, naħseb li l-Mulej iktar iħares lejn il-qalb milli jagħti kas tal-kliem.

Imma f’soċjetà fejn qed nitilfu s-sens tal-memorja u t-teknoloġija tiffrankalna l-bżonn li niftakru affarijiet bl-amment, x’relevanza għandu għalina dan il-mod ta’ talb? Niftakar li, sena minnhom meta kont il-M.U.S.E.U.M. min kien jgħallimna kien jagħti taħbita fuq il-mejda ma’ kull frażi tat-talba. U, jekk jibdew il-kummenti, il-qawwa tad-daqqiet kienet tibda tiżdied! Imma r-ritmu tad-daqqiet għen biex dan it-talb u tagħlim daħal f’moħħi u għadu hemm, minkejja li żgur ninsa kull appuntament li ma jfakkarnix fih il-mobile!

Jekk xejn, it-talb bl-amment jgħallimna kif nitolbu. Flimkien mal-Bibbja u mal-qari spiritwali l-ieħor, it-talb tradizzjonali tal-Knisja u forsi xi ieħor devozzjonali li tgħallimna jagħtina kliem biex bih nistgħu nindirizzaw lil Alla. Jagħtina kliem u ħsibijiet meta donna ma nkunux nistgħu nesprimu ruħna, meta jiġu dawk il-perjodi fejn donna ma nkunux nistgħu nitolbu. Fuq kollox, huwa t-talb li niggranfaw miegħu meta niġu daharna mal-ħajt u ma jifdlilna xejn ma’ xiex niggranfaw ħlief ma’ xi talba ċkejkna li xi ħadd bis-sabar kollu għallimna tant snin ilu.

Metodu ieħor ta’ talb permezz tal-Kelma ta’ Alla li żviluppa fil-Knisja huwa l-Meditazzjoni Injazjana. Din il-forma ta’ meditazzjoni tiffoka iktar fuq l-immaġinazzjoni. Tissejjaħ Injazjana għax kienet proposta minn Sant’Injazju ta’ Loyola li għex fis-seklu sittax u li flimkien ma’ tnejn sħabu kien il-fundatur tas-Soċjetà ta’ Ġesù (il-Ġiżwiti). Fi kliem sempliċi dan il-metodu jinvolvi dawn it-tappi:

• Mument qasir ta’ silenzju biex tiġi konxju tal-preżenza ta’ Alla (kif jikteb San Ġorġ Preca, “Inti hawn u jiena fik bħal ħuta fl-ilma safi”).
• Qari tat-test bibliku, possibbilment anke iktar minn darba.
• Wara li tkun sirt midħla tat-test, fittex li tpitter ix-xena f’moħħok u immaġina l-post, ix-xenarju, il-karattri. Tista’ wkoll tieħu sehem fix-xena billi timmaġinak wieħed mill-personaġġi, u f’dik il-pożizzjoni ara x’qed tara, x’qed ixomm, x’qed tisma’, x’qed tħoss, x’jinbet f’qalbek, dak li qed tgħid u tagħmel u dak li Ġesù qiegħed jgħid lilek u jagħmel fil-konfront tiegħek.
• Dan l-eżerċizzju tal-immaġinazzjoni mhuwiex sempliċiment att ta’ kreattività imma jrid iwassal għat-talb, għad-djalogu personali ma’ Ġesù li jnixxi min-narrattiva imma jmur lil hinn u jfur għall-konkret tal-ħajja tiegħek.
• Għalaq permezz ta’ talba, pereżempju l-Missierna jew Ruħ ta’ Kristu.

Dawn iż-żewġ metodi ta’ talb permezz tal-Kelma ta’ Alla mhumiex l-uniċi u lanqas huma għan fih in-nifsu. L-għan aħħari jibqa’ dejjem dak tal-laqgħa intima ma’ Kristu.

Ħaġa li tista’ tgħin dan il-proċess hija bla dubju l-qari spiritwali, jiġifieri l-qari ta’ kotba li mhumiex il-Bibbja nnifisha imma li jitkellmu dwar Ġesù u dwar it-talb u l-ħajja nisranija. Hawn niltaqgħu mal-esperjenza ta’ persuni oħrajn, bnedmin bħalna, li jaqsmu magħna l-esperjenza tagħhom tal-ħbiberija ma’ Ġesù. Għalkemm il-qari spiritwali fih innifsu mhuwiex talb, imma bħal dawn il-metodi jgħinna fit-talb sabiex niltaqgħu ma’ Kristu l-veru, dak li terraq fostna bħala Alla magħmul bniedem biex isalvana u li għadu ħaj hekk li jista’ jmissilna qalbna u jdewwaqna mħabbtu.

It-tradizzjoni Nisranija għandha ħafna modi ta’ talb permezz tal-Bibbja. Fost il-metodu mill-iktar antiki nsibu l-Lectio Divina li żviluppa fi ħdan il-moviment monastiku. Dan il-metodu jikkonsisti f’erba’ tappi:

• Lectio – il-mument ta’ talb jibda permezz tal-qari ta’ xi test mill-Bibbja u nfittxu li nifhmu x’qiegħed jgħid dan it-test fih innifsu, u mhux sempliċiment x’naħseb jien li qed jgħid u hekk nispiċċa nibqa’ fejn jien. Hawnhekk tajjeb li nsibu ftit għajnuna minn xi kummentarju bibliku tajjeb, sew jekk ktieb u sew jekk minn xi sit Kattoliku fuq l-internet.
• Meditatio – wara li nifhem it-test fih innifsu mbagħad ngħaddi għall-meditazzjoni, fejn inħalli dan it-test ikellimni llum, issa, lili, ukoll jekk tant sekli wara. Hawnhekk nistaqsi mistoqsijiet bħal: Dan it-test x’qiegħed jgħid lili? Fejn qiegħed jinkoraġġini u jsaħħaħni? Fejn qiegħed jisfidani u jħeġġiġni biex ninbidel?
• Oratio – wara li nħallu lil Alla jkellimna personalment permezz tal-Kelma tiegħu ngħaddu mbagħad għal dak li aħna nixtiequ ngħidu lil Alla bħala tweġiba. Hawnhekk it-talb jista’ jieħu ħafna forom—ringrazzjament, nitlob għal xi grazzja jew nitlob għal xi ħadd—skont ma jkun nebbaħ fija l-Ispirtu.
• Contemplatio – meta niltaqgħu mal-Mulej ma jistax ikun li nibqgħu l-istess. Permezz tal-kontemplazzjoni aħna nagħrfu liema huma l-ħsibijiet, is-sentimenti u l-azzjonijiet tagħna li jeħtieġ li jiġu trasformati. Nagħrfu nħarsu lejn ir-realtà skont kif jaraha Alla u bil-mod il-mod nibdew naħsbu kif kien jaħseb Ġesù (ara Fil 2, 5). Nagħraf inpoġġi l-għażliet tiegħi fid-dawl tal-Kelma li għadha kemm tħabbritli.

Għalkemm mhuwiex parti mill-proċess formali tat-talb, ħafna drabi nżidu l-ħames tappa ma’ dan il-proċess: l-Actio, fejn il-lectio divina ma tibqax biss eżerċizzju mentali imma twassal għall-azzjoni konkreta fil-ħajja tagħna.

Is-sabiħ ta’ dan l-eżerċizzju ta’ talb huwa li jista’ jsir ukoll bħala grupp u bħala komunità fejn, wara li xi ħadd ifisser it-test, ikun hemm mument ta’ riflessjoni personali u wara jsir qsim ta’ dak li laqat lilna personalment, għall-grupp kollu jew għall-Knisja. Dan il-qsim imbagħad iwassal biex bħala grupp nitolbu flimkien, nagħrfu t-triq ’il quddiem u npoġġuha fil-prattika. Għal aktar tagħrif dwar il-Lectio Divina, tista’ taqra paragrafi 85 u 86 tal-Eżortazzjoni Appostolika Post-Sinodali Verbum Domini.

Għajnuna importanti ħafna fit-talb hija bla dubju l-Bibbja. Jekk il-ħbiberija tikkonsisti f’li nsir naf il-persuna l-oħra aħjar u hi ssir taf lili, il-Bibbja (b’mod partikolari l-Evanġelji) huwa l-aħjar post fejn issir taf lil Ġesù—u lil Ġesù l-veru u mhux kif jogħġob lilek. Bl-istess mod, tiskopri wkoll il-mod kif Ġesù jħares lejk u jurik li jħobbok.

Fit-talb permezz tal-Bibbja, mhijiex kwistjoni ta’ kemm se jiġuni ideat brillanti u oriġinali. U lanqas nista’ nifhem is-silta b’mod indipendenti minn kif inftiehmet mill-komunità li fiha tnisslet u lilha tħabbret—il-Knisja—imma hija kwistjoni ta’ kif se nħalli din il-kelma tkellem lili, xi jrid jgħid lili Ġesù llum permezz ta’ din il-kelma, kif din il-Kelma—li għadha tfisser l-istess bħalma kienet tfisser elfejn sena ilu—se titfa’ dawl fuq il-ħajja tiegħi llum. U allura mhijiex riflessjoni dwar Ġesù imma laqgħa ma’ Ġesù permezz ta’ dik il-paġna mill-Evanġelju.

Sant’Ambroġ f’waħda mill-ittri tiegħu jikteb li, “Issa Alla jimxi fil-Ġnien meta naqra l-Iskrittura Mqaddsa,” u jqis il-kotba tal-Bibbja bħala l-Ġnien li fih Alla jippassiġġa magħna llum (Epistula 49.3, PL 16.1154B). U għalhekk, bħala post fejn nitolbu nistgħu wkoll nagħżlu xi post fil-kampanja. In-natura għandha ħabta kif treġġagħna lura fina nfusna u ddaħħalna f’ċerta armonija. Meta nsibu ruħna qalb il-ħolqien għeri u mhux iffullat mill-bini u l-kumplament kollu, huwa iktar faċli li nerfgħu l-ħsieb tagħna lejn il-Ħallieq. Meta nkunu qalb in-natura huwa iktar faċli li nimmaġinaw il-pajsaġġ ta’ żmien Ġesù u iktar faċli wkoll niltaqgħu max-xbihat li nsibu fil-Bibbja bħalma huma s-siġar u l-fjuri, il-baħar u l-mewġ, l-għelieqi u l-ħxejjex. Faċli timmaġina l-parabboli fejn jissemma l-qamħ jew il-ħsad meta tkun viċin ta’ għalqa miżrugħa. Faċli titlob Salm 121, meta tara l-għoljiet fil-bogħod, u ttenni mas-Salmista:

Nerfa’ għajnejja lejn l-għoljiet;

mnejn se tiġini l-għajnuna?

L-għajnuna tiegħi mingħand il-Mulej,

li għamel is-sema u l-art.

Salm 121, 1-2

Bħalma nsibu fil-ktieb tal-Ġenesi, li Alla kien jinżel jippassiġġa fil-ġnien fejn kien hemm il-bniedem (ara Ġen 3, 8), jew fl-Evanġelji meta naraw lil Ġesù miexi flimkien mad-dixxipli tiegħu, aħna wkoll inkunu nistgħu nesperjenzaw li, tassew, jiena u miexi Ġesù jinsab miexi miegħi!

Barra t-talba tal-quddiesa, il-Knisja għandha wkoll it-talba komunitarja tal-Liturġija tas-Sigħat, li hija t-talba uffiċċjali tal-Knisja fejn, f’ħinijiet differenti matul il-ġurnata, terfa’ leħinha ’l fuq lejn Alla. Primarjament din it-talba tikkonsisti f’salmi u kantiċi (talb mill-Bibbja f’għamla ta’ poeżija) imqassmin fuq ċiklu ta’ erba’ ġimgħat u fuq ħames ħinijiet matul il-jum. Ħafna jaħsbu li l-Liturġija tas-Sigħat, jew il-Brevjar, kif inhi magħrufa b’mod iktar popolari, hija biss għall-qassisin, il-patrijiet, u s-sorijiet. Imma din hija t-talba tal-Knisja kollha. U allura sew jekk tintalab f’komunità u sew jekk tintalab b’mod individwali, it-talba dejjem issir f’isem il-Knisja kollha. Din it-talba hija aċċessibbli mhux biss f’kotba ħoxnin imma wkoll fuq siti differenti fuq l-internet u apps, anke bil-Malti.

F’dawn is-salmi u kantiċi, li rċevejna bħala wirt mingħand awturi li għexu millennji ilu, għandna mhux biss innijiet ta’ tifħir jew ta’ supplika fil-mument tal-ħtieġa. Għandna wkoll emozzjonijiet ferm qawwija—bħalma huma l-biża’, ir-rabja, u l-qtigħ il-qalb—li Alla permezz tal-awturi sagri poġġa għalina fi kliem sabiex hekk aħna wkoll insibu postna f’dan it-talb, hi x’inhi iċ-ċirkostanza tagħna.

Mill-banda l-oħra, anke jekk is-salmi ta’ dakinhar ma jkunux jaqblu mal-burdata tiegħek, dejjem ftakar li mhux qed titlob f’ismek biss: għalkemm int burdata tajba, hemm membri oħra tal-Knisja madwar id-dinja li qed jiġi mġarrba minħabba l-fidi tagħhom f’Alla jew għaddejjin minn mumenti iebsa. F’dawn il-mumenti jista’ jkun li qed tagħti leħen għat-talb li dawn l-individwi jixtiequ jagħmlu imma ma jistgħux minħabba fl-istat emozzjonali tagħhom.

Huma dawn il-mumenti fissi ta’ talb—sew jekk bħala komunità u sew jekk waħedna bħala vuċi tal-istess komunità—jagħmlu possibbli li nitolbu l-ħin kollu, kif ried minna Ġesù. Immaġina ftit: jekk imqar biss nieħdu siegħa waħda ta’ talb, pereżempju l-Għasar (it-Talba ta’ Filgħaxija) li jintalab fi nżul ix-xemx, il-katina tat-talb tal-Knisja mxerrda mad-dinja kollha tibqa’ kontinwament għaddejja. Hu liema ħin hu, il-Knisja, f’parti jew oħra tad-dinja, dejjem qiegħda tgħolli leħinha lejn is-sema fil-vuċijiet ta’ persuni u komunitajiet differenti miġburin f’isem il-Mulej.

Għal aktar tagħrif dwar it-tqassim tal-Liturġija tas-Sigħat ara: Il-liturġija tas-Sigħat: talba tal-qassisin biss?

Jekk inkomplu nesploraw ftit ieħor it-talba tal-quddiesa, faċli niltaqgħu mad-dilemma tar-rutina u r-ripetittività.

Ir-rutina ta’ spiss inħarsu lejha b’mod negattiv, bħal donnu sempliċiment nifhmu xi ħaġa li nagħmluha u nibqgħu nagħmluha mingħajr ma nifhmu jew nagħtu kas għalfejn. U veru! Fejn tidħol il-quddiesa faċli ninqabdu f’dan il-mod ta’ mġiba. Imma r-rutina mhijiex dejjem negattiva. Il-fatt li xi ħaġa saret tagħmel parti mir-ritmu tal-ħajja tagħna turi kemm hija essenzjali, anke jekk mhux dejjem inkunu konxji. Ir-rutina tal-quddiesa ta’ nhar ta’ Ħadd, jew anke ta’ kuljum, tgħallimna li t-talb jitlob fedeltà u impenn, sakemm isir parti mir-ritmu li miegħu tiżfen il-ħajja tagħna.  

Żball li xi kultant nagħmlu huwa li nippretendu minna nfusna u minn kull min imur il-quddiesa li suppost jgħixu ħajja perfetta. Nisimgħuha ta’ spiss l-iskuża li jkun hemm min ma jmurx il-quddies għax jara kuntrast qawwi f’xi persuni bejn l-imġiba ta’ ġewwa u ta’ barra l-knisja. Għalkemm din titfa’ fuqna ċerta responsabbiltà, veru, mill-banda l-oħra ma jfissirx li nibdew immorru l-knisja meta nsiru jew naħsbu li sirna qaddisin imma proprju biex insiru qaddisin! Tal-anqas nitkellem għalija nnifsi, kieku ma kienx hemm dan is-sehem kostanti fil-quddiesa, żgur li kont inkun bniedem agħar!

Meta xi ħaġa tagħmilha ta’ spiss titgħallem ma tgħaddix mingħajrha. Meta xi ħaġa tagħmilha ta’ spiss iddaħħal ukoll sens ta’ dixxiplina li tgħinek timmatura. U l-maturità tfisser responsabbiltà: li nsiru bnedmin li nistgħu niġu fdati. Fil-ħajja, jekk tassew nimmaturaw, ħaddieħor jibda wkoll jafdana iktar. Fil-ħajja tat-talb, iktar ma nimmaturaw, iktar niġu fdati bil-misteru ta’ Alla għax kulma ma jmur iktar nibdew nifhmu kemm hi kbira l-imħabba tiegħu għalina hekk li tassew nagħrfu li ma nistgħux ngħaddu mingħajrha.

It-talb tal-komunità huwa wkoll talb ripetittiv u skematiku ħafna, u allura forsi xi kultant ma nifhmux il-bżonn tiegħu. Il-quddiesa ma nsibuhiex interessanti, forsi wkoll għax ma nfittxux li nifhmu s-simboli u l-kliem u l-ġesti. Il-mistoqsija oħt il-għerf! Fittex u staqsi. Ma jimpurtax billi xi minn daqqiet il-mistoqsija tkun ukoll kuġina tal-fitta, imma jimporta ħafna li nifhmu mqar l-iċken simboli li jgħinuna nieħdu sehem aħjar fil-quddiesa, li hija l-għajn u l-quċċata tal-ħajja Nisranija!

Illum u fil-ġimgħat li ġejjin se nesploraw forom u metodi differenti li jgħinuna biex nikkomunikaw ma’ Alla fit-talb.

Waħda mill-ewwel esperjenzi ta’ talb ġeneralment tkundik komunitarja, partikolarment il-quddiesa. Wara li niġu mgħallma rroddu s-salib u xi talba qabel norqdu—li kważi kważi tkun parti mir-ritwal-‘logħba’ ta’ kull filgħaxija—il-quddiesa tkun mument fejn niġu ‘inizjati’ fir-realtà iktar kumplessa tat-talb, partikolarment li t-talb mhux kwistjoni ta’ bejni u bejn Alla biss imma jdaħħalna fir-realtà iktar kumplessa tal-Knisja, tal-Poplu ta’ Alla li jinġabar madwar il-Mulej biex ifaħħru, iroddlu ħajr u jilqa’ mingħandu d-doni tiegħu.

Il-fatt li l-knisja nkunu flimkien mhuwiex koinċidenza jew għax ma jistax ikun mod ieħor, imma għax aħna komunità, aħna familja, aħna Knisja, u fl-ispazju ta’ bejnietna, fit-tislima tal-paċi li qabel it-tqarbin nagħtu m’hemmx biss formalità imma hemm dan l-għarfien li l-ispazju tal-komunità hu spazju importanti.

Bħala tfal, il-knisja konna niltaqgħu ma’ ħbieb tal-ġenituri li biż-żmien isiru wkoll ‘ħbieb’ tagħna għax nistgħu nidħqulhom u jsellmulna lura. Forsi konna nsibu tfal tamparna—biċ-ċans li iktar tispiċċa funpark milli knisja … Dawk li huma ftit ikbar, l-esperjenza tagħhom kienet xi ftit iktar dixxiplinata minn hekk. Imma dan kollu jgħin biex il-knisja ssir id-dar tagħna wkoll hekk li, meta nibdew nifhmu ftit iktar x’qed jiġri, inkunu diġà komdi u f’postna f’dan il-post qaddis u flimkien ma’ nies differenti imma lkoll miġburin flimkien.

Veru li, meta jkollok tfal żgħar, mhux daqstant faċli li tiġi l-knisja b’kulħadd miegħek, jew li żżomm it-tfal kemm jista’ jkun kwieti biex ma jtellfux lill-oħrajn. U, filwaqt li wieħed għandu jagħmlu dak li hu possibbli f’dan ir-rigward, il-komunità min-naħa tagħha għandha turi sabar u gratitudni għax il-preżenza taċ-ċkejknin hija sinjal ta’ ħajja u tama!

U f’dinja fejn ta’ spiss insibu ruħna iżolati, it-talb bħala komunità huwa spazju fejn tista’ tikber il-ħbiberija tagħna flimkien bħala dixxipli ta’ Ġesù. Ikun hemm nies li jgħidulek—u tinduna li veru—li qegħdin jitolbu għalik u jieħdu ħsiebek. Il-komunità hija spazju fejn, anke jekk ma nafux lil xulxin jew qatt ma tkellimna, imma l-fatt biss li ma tkunx waħdek ifarrġek għax tal-anqas taf li mhux qed taqdef waħdek kontra l-mewġ tal-ħajja. M’intix waħdek tipprova tgħix bis-serjetà s-sejħa li tkun Nisrani, li jekk trid hemm fuq min iddur biex jitlob għalik u jagħmillek kuraġġ. Fl-ispazju tal-ħbiberija hemm esperjenza konkreta tal-imħabba ta’ Alla, tat-tgħanniqa tiegħu meta nsibuna qegħdin negħrqu.

Għalkemm il-metodu tat-talb mhuwiex l-iktar ħaġa essenzjali, imma aħna bnedmin konkreti, tad-demm u l-laħam, u, jekk irridu li tassew nitolbu u mhux sempliċiment taparsi nitolbu, it-talb ser ikollu espressjoni konkreta: ser jieħu forma konkreta, iseħħ f’ħin speċifiku, f’post partikolari, fi żmien speċifiku u f’sitwazzjonijiet partikolari tal-ħajja tagħna. Qisu xi ftit bħall-ikel: mhux kulħadd iħobb jiekol l-istess affarijiet u mhux kulħadd jgħodd għalih l-istess ikel, imma, ftit jew ħafna, spiss jew inqas frekwenti, platti elaborati jew ikliet sempliċi, hu x’inhu, ilkoll għandna bżonn nieklu u ma ngħixux mingħajr ma nieklu!

Fl-Evanġelju nsibu li Ġesù wera lid-dixxipli tiegħu “li għandhom dejjem jitolbu bla ma jaqtgħu” (Lq 18, 1). Xi jfisser dan? Li ma għandhom jagħmlu xejn iktar ħlief jitolbu? Żgur li le! Ġesù ma tantx kien iħeġġeġ l-għażż, anzi ried li dawk li jemmnu fih ixammru l-kmiem u jmiddu jdejhom għax-xogħol. Allura x’ried jgħid Ġesù?

It-talb mhuwiex kwistjoni biss ta’ mumenti iżolati imma huwa attitudni u stil ta’ ħajja. Ġesù jrid jurina li fil-mumenti kollha tal-ħajja tagħna, f’ħinijiet differenti, huma x’inhuma ċ-ċirkostanzi u l-esperjenzi li għaddejjin minnhom, nagħmlu x’nagħmlu, dan kollu ngħixuh bħala ħbieb tiegħu. Allura l-iktar mod sempliċi kif nitlob huwa li f’ħinijiet differenti tal-ġurnata, qabel nibda jew waqt li qed nagħmel xi ħaġa, nerfa’ l-ħsieb tiegħi lejn is-sema, u nitlob l-għajnuna, kif nitlob lil sħabi jgħinuni. Hekk ukoll, bl-istess mod, nitkellem ma’ Ġesù bħalma nitkellem ma’ sħabi: fuq dak li jogħġobni u dak li jdejjaqni, dak li jferraħni u dak li jagħmilli qalbi sewda, dak li noħlom li nagħmel jew li nibża’ minnu. Titlob billi tiftaħ qalbek ma’ Ġesù! Sempliċi daqshekk!

Anzi, fit-talb jaf tkun ftit iktar sempliċi għax (barra li, veru, ħadd ma jmerik direttament!) hemm libertà ħafna ikbar minn meta qed titkellem ma’ nies li forsi għandhom il-preġudizzji u l-opinjonijiet tagħhom. It-talb huwa l-antidotu għall-esperjenza tas-solitudni li lkoll ngħaddu minna għax bit-talb inġarrbu li anke hemmhekk, fis-solitudni, Ġesù jiġi jsibni u jismagħni.

Jekk tassew inħallu lilna nfusna nidħlu fl-esperjenza u t-taqbida t-talb, se niskopru li mhux biss aħna bil-għatx—bil-għatx għas-sens fil-ħajja, bil-għatx għall-imħabba—imma li Alla wkoll hu bil-għatx għalina. Fit-talb niskopru li anke Alla hu bil-għatx għall-imħabba tagħna. San Girgor Nazjanzenu f’waħda mill-kitbiet tiegħu għandu espressjoni tant konċiża u fl-istess ħin diffiċli biex tittraduċiha bil-Malti: Sitit sitiri (Διψά το διψάσθαι), Alla bil-għatx li nkunu bil-għatx għalih (Oratio XL, In sanctum baptisma, par. 27, PG 36.397). Mhux ta’ b’xejn li Mother Theresa fil-kappelli tad-djar tas-sorijiet tagħha riedet li jkun hemm Kurċifiss imdaqqas u ħdejh ikun hemm il-kelmiet, “I thirst,” bħala eku tal-istqarrija tal-imħabba tiegħu għalina li għamel Ġesù fuq is-Salib. Fit-talb l-għatx tal-bniedem jiltaqa’ mal-għatx ta’ Alla u jsiru ħaġa waħda.

Għaldaqstant, jekk it-talb huwa relazzjoni, filwaqt li jista’ jkun hemm metodi ta’ talb, però t-talb fih innifsu mhuwiex metodu, bħalma m’hemmx riċetti fissi u lesti għall-ħbiberiji. It-talb hu marbut ma’ metodu inkwantu huwa triq u mhux skema lesta. Il-kelma metodu ġejja mill-Grieg u hi magħmula minn żewġ kelmiet, meta u hodos, u li flimkien ifissru t-tfittxija ta’ triq. Jekk it-triq f’dan il-każ hija t-triq tat-talb, il-metodi differenti ta’ talb huma biss mezzi, toroq, u hemm ħafna mezzi skont il-ħiliet u l-karattru tal-persuna. U daqqa nużaw metodu u jaħdem, u daqqa nużaw l-istess metodu u ma jesprimix dak li jkun hemm fil-qalb tagħna. Hu x’inhu l-mod kif nitolbu, l-għan hu l-istess: il-mixja id f’id fit-triq tal-ħajja ma’ Alla.

Aħna kultant naħsbu li t-talb ifisser kemm ser inparla b’mod sabiħ ma’ Alla. Fil-verità, Alla m’għandux bżonn il-kliem tagħna. Il-kliem hu meħtieġ għax jgħinna nesprimu ruħna. Aħna ħlejjaq lingwistiċi u niddependu mill-kliem biex infissru dak li għaddej ġewwa fina. Nitolbu billi nifformulaw talbiet bil-kliem għax il-kliem tagħna jgħinna npoġġu l-ordni fix-xewqat tagħna, nagħtuhom prijorità skont ma jistħoqqilhom, u ftit ftit nibdew inħarsu lejhom u nifhmuhom bil-mod kif iħares lejhom u jifhimhom Alla. Eventwalment fit-talb jiġri bħal meta tnaddaf in-nuċċali: qabel u wara tkun qed tħares lejn l-istess realtà, imma, wara li tnaddaf in-nuċċali, tibda tara l-affarijiet b’mod iktar ċar. Permezz tat-talb, ftit ftit tibda tara r-realtà kif jaraha Alla, u hemmhekk imbagħad it-talb isir esperjenza li tagħtik il-paċi u l-ferħ ġenwin.

L-awtur kontroversjali Grieg Nikos Kazantzakis, fl-awtobiografija tiegħu, jirrakkonta li meta kellu dsatax-il sena kien qatta’ xi żmien fuq il-Muntanja Atos fil-Greċja, fejn hemm konċentrazzjoni ta’ monasteri u rhieb Ortodossi. Hemmhekk iltaqa’ mar-raheb xwejjaħ Makarios. Jum minnhom Kazantzakis staqsieh: “Abba Makarios, għadek tissara max-xitan?” U r-raheb xwejjaħ wieġbu, “Le. Kont nissara max-xitan il-ħin kollu. Imma issa xjaħt u għejjejt, u anke x-xitan xjaħ u għejja minni. U allura jien inħallih bi kwietu, u hu jħallini bi kwieti.” U Kazantzakis reġa’ staqsieh, “Allura l-ħajja tiegħek saret faċli issa?” U r-raheb wieġbu, “Le, le. Il-ħajja hi iktar diffiċli issa. Għax issa nissara ma’ Alla.” “Qed tissara ma’ Alla u qed tittama li tirbaħ?” “Le,” qallu r-raheb, “Nissahra ma’ Alla u nittama li nitlef.”

Fit-taqtigħa ma’ Alla aħna nissaraw biex niskopru s-sens tal-ħajja. Nissaraw biex insiru nafu min hu verament dak li qed nissaraw miegħu fid-dlamijiet tal-ħajja. Nissaraw biex nifhmu l-mod kif Alla jaħdem fil-ħajja tagħna u fl-istorja tad-dinja. Fit-talb tissara mal-mistoqsijiet il-kbar tal-ħajja, bħalma huma t-tbatija u r-raġuni tal-eżistenza, u bil-mod il-mod issib ftit risposti parzjali. Imma tasal li ssibhom għax ma tkunx qed titkellem mal-ħajt imma ma’ dak li minnu jiġi kull sens.

Fit-talb, bħal Ġakobb (ara Ġen 32, 23-30), tissara biex taċċetta min inti fil-verità, tiskopri u taċċetta l-identità vera tiegħek. U, ma’ din l-iskoperta, tissara biex taċċetta li Alla jħobbok b’mod gratwit u ħieles minn kull kundizzjoni: li Alla jħobbok u daqshekk, u mhux iħobbok għax tobdih, jew għax inti tifel jew tifla bil-għaqal, jew għax inti perfett jew perfetta; u Alla tant iħobbok li ta lilu nnifsu  għalik. U allura tista’ sserraħ moħħok li fit-talb tista’ titkellem dwar dak kollu li jagħmlek inti, inkluż il-ġenn kollu li hemm f’moħħok (wara kollox, Alla jaf bih xorta waħda, anke jekk ma titkellimx miegħu dwaru, u jħobbok hekk kif int).

L-esperjenza tat-talb imbagħad issir l-esperjenza li dwarha jikteb San Pawl fl-ittra lill-Galatin, meta niskopri li:

Ngħix, imma mhux iżjed jien, iżda jgħix fija Kristu. Il-ħajja li issa ngħix fil-ġisem qiegħed ngħixha bil-fidi fl-Iben ta’ Alla, li ħabbni u ta lilu nnifsu għalija.

Galatin 2, 20

Idea żbaljata oħra komuni ħafna dwar it-talb hija li nitlob għax inħossni tajjeb u fil-paċi. Jekk qed nirraġunaw hekk ifisser li l-interess tagħna fit-talb għadu wieħed egoist u mhux immarkat mir-reċiproċità li suppost tikkaratterizza kull relazzjoni sabiħa. Anke fi ħbiberija, jekk kollox idur miegħi u mal-fatt li jiena kuntent, din mhijiex ħbiberija sinċiera. Ħbiberija sinċiera l-ewwel u qabel kollox tfittex il-kuntentizza tal-persuna l-oħra, u jien insib il-ferħ tiegħi daqskemm inkun qed nagħmel lill-persuna l-oħra ferħana.

Barra minn hekk:, jekk it-talb ikun sinċier u mhux superfiċjali, kultant jiġri preċiż bil-kontra: it-talb ma jħallikx fil-paċi imma jġagħlek tagħmel xi ħaġa. Jekk qed nersqu quddiem Alla b’onestà, Alla hu leali lejna u ma jafx jiksina bix-xema’ biex iżommna kuntenti, imma jurina fejn l-affarijiet mhumiex sew. IMMA GĦAX IĦOBBNA! Kif wara kollox jagħmlu l-ħbieb ġenwini. Tkun taf li xi ħadd tassew iħobbok meta jkun lest li jgħidlek xi ħaġa li hi vera imma li mhijiex sabiħa, u xorta waħda jgħidha minkejja li hemm ir-riskju li int ma tkellmux iktar minħabba fiha.

It-talb ukoll mhux dejjem jagħtina l-paċi mill-ewwel għax it-talb mhuwiex dejjem faċli. Il-kittieba Nsara fi żminijiet differenti qabblu t-talb ma’ taqbida, kumbattiment. It-talb huwa ġlieda kontinwa magħna nfusna għax aħna nippreferu ngħixu l-ħajja tad-dnub u tal-kumdità milli l-ħajja t-tajba li titlob sagrifiċċju. Fit-talb nitħabtu mas-skiet għax nippreferu naħlu l-ħin f’elf ħaġa oħra iktar eċitanti milli naħlu l-ħin ma’ Alla fis-skiet. Fit-talb nissaraw ma’ Alla għax fit-talb m’aħniex niġġieldu waħedna biss magħna nfusna u mal-baħħ, imma hemm xi ħadd li qed nissaraw miegħu.

Waħda mill-isbaħ stampi li tpinġilna l-Bibbja ta’ dan, bla dubju hija l-ġrajja ta’ meta Ġakobb għadda l-lejl jissara mal-Mulej:

U qam dak il-lejl stess, u qabad in-nisa tiegħu, u ż-żewġ qaddejja tiegħu, u l-ħdax uliedu, u qasam il-mogħdija tal-Ġabbok. Qabadhom u għaddiehom ix-xmara b’kulma kellu. Imbagħad Ġakobb baqa’ waħdu, u ġie raġel u baqa’ jissara miegħu sa ma beda jisbaħ. U meta ra li ma setax għalih, messlu l-għaksa ta’ koxxtu, u l-għaksa ta’ koxxt Ġakobb tfekket, hu u jissara miegħu.

Imbagħad qallu: “Ħallini mmur, għax qiegħed jisbaħ.” U Ġakobb wieġbu: “Ma nħallikx jekk ma tberiknix.” U dan staqsieh: “Inti x’jismek?” “Ġakobb,” wieġbu. U dak qallu: “Ma jkunx aktar jismek Ġakobb, iżda Iżrael, għax int issarajt ma’ Alla u mal-bnedmin, u rbaħt.”

Staqsieh Ġakobb u qal: “Għidli x’jismek,” u wieġbu: “Għaliex tistaqsini ismi?” U bierku hemmhekk.

Ġenesi 32, 23-30

Wara li rajna ftit fit-tul xi ostakli li nistgħu nsibu sabiex verament niftħu ’l qalb tagħna għall-Mulej fit-talb, qabel ma nibdew nitkellmu dwar xi għajnuniet, tajjeb nieqfu u naħsbu ftit dwar x’inhu t-talb. Dan għaliex hemm tip ta’ diskors jew modi ta’ ħsieb li forsi nistgħu naħsbu li huma talb imma fil-verità mhumiex jew huma biss forma fqira ħafna ta’ talb. F’dan l-artiklu, u f’oħrajn fil-ġimgħat li ġejjin, se nesploraw flimkien x’inhu u x’mhuwiex it-talb sabiex hekk niċċaraw ftit l-ideat tagħna.

L-ewwel u qabel kollox, it-talb mhuwiex bħal meta tmur tixtri mill-ħanut jew minn xi magna tal-bejgħ: Tieħu l-lista u ssib kollox, u allaħares ma tinqediex minn kollox. Jew, agħar minn hekk, titfa’ xi ħaġa tal-flus (issib xi ħaġa li biha taħseb li tista’ tixtri lil Alla) u tagħfas il-buttuna fil-magna tat-talb u dak li trid jiġi (u ma jistax ma jagħtikx li trid għax inkella theddu). Forsi ftit esaġerati dawn il-paraguni, imma bla dubju nsibu ruħna ninqabdu fihom. Għaldaqstant, mhijiex tad-daħk imma tal-biki!

Alla mhux qiegħed hemm biex jaqdi lilna. Ċertament, Alla jrid ixerred kotra ta’ grazzji fuqna, imma mhux qiegħed hemm biex jissodisfa lilna. Minkejja li ċċekken u sar ilsir (ara Fil 2, 7), xorta waħda hu s-Sid ta’ kollox, u mhux aħna s-sidien tiegħu.

Fit-talb, mhux aħna li nippruvaw nikkonvinċu lil Alla li jagħmel li rridu aħna imma huwa iktar spazju biex aħna nilqgħu r-rieda tiegħu—rieda li mhijiex ta’ xi tirann kattiv imma ta’ Alla li hu t-Tjubija nnifisha. Minkejja li fil-Missierna nitolbu “Ikun li trid int kif fis-sema hekkda fl-art,” ħafna drabi nippretendu preċiż bil-kontra! U, fortunatament, filwaqt li dejjem jisimgħu t-talb tagħna, Alla mhux dejjem jisma’ minna. Wara kollox, Alla ma jqis biss lili b’mod iżolat imma jara x’hemm ukoll fil-qlub tal-bnedmin kollha u jieħu ħsieb ukoll il-ħolqien kollu meta jqassam il-grazzja tiegħu!

Meta l-iskużi kollha biex ma nitlobx ikunu eżawriti, dejjem jifdal l-aħħar karta x’nilagħbu: għax ma nafx kif nitlob! It-talb mhuwiex primarjament metodu imma hu esperjenza ta’ ħbiberija. U, għalkemm hemm affarijiet li jkollna nitgħallmuhom fejn jidħlu r-relazzjonijiet interpersonali, nafu li fil-ħbiberiji m’hemmx regoli fissi imma hemm laqgħa bejn persuni differenti u mixja flimkien.

Jekk din il-mistoqsija ma tkunx skuża imma tkun waħda serja, tkun mistoqsija dwar il-kontenut tat-talb: x’ser noqgħod ngħidlu lil Alla waqt il-ħin tat-talb? Ma’ Alla m’hemmx għalfejn noqogħdu ninkwetaw li hemm bżonn inkunu politikament korretti u lanqas li ser jieħu għalih. U, għaldaqstant, nista’ nitkellem miegħu bħalma nitkellem mal-ħbieb intimi tiegħi, jiġifieri mingħajr inibizzjonijiet jew biżgħat li xi ħadd se jikxifni u jwassal dak li ngħid jew li se jifhimni ħażin. Nitlob ifisser li nitkellem ma’ Alla dwar ir-realtà konkreta tal-ħajja tiegħi, b’dak li hemm u li hu l-iktar reali. Mhux għax Alla ma jafux imma għax, waqt li nitkellem miegħu, inkun qed inħares lejn l-affarijiet b’mod xi ftit distakkat bit-tama wkoll li narahom bil-mod kif jarahom hu.

Anke fit-talb tal-Missierna, wara l-introduzzjoni ta’ tifħir u xewqa li nagħmlu dak li jrid Alla, imbagħad it-talba tkompli dwar affarijiet mill-iktar konkreti. Meta nitolbu, “Ħobżna ta’ kuljum agħtina llum,” Ġesù jistedinna nitkellmu ma’ Alla dwar il-preokkupazzjonijiet mill-iktar konkreti u ordinarji tal-ħajja tagħna sabiex bil-mod il-mod nitgħallmu nafdawh. Meta nitolbu, “Aħfrilna dnubietna,” aħna qegħdin niftħu għal Alla r-realtà konkreta tad-dnubiet tagħna, nitolbuh ifejjaq is-sens ta’ ħtija li jipparalizzana, nitolbuh itaffi l-qtigħ il-qalb quddiem il-fallimenti tagħna. Meta nitolbuh, “la ddaħħalniex fit-tiġrib,” inkunu qegħdin niftħu qalbna ma’ Alla dwar il-biżgħat quddiem l-isfidi tal-ħajja. Meta nitolbuh, “eħlisna mid-deni,” inkunu qed nitolbuh biex iħares lil ruħna mill-okkażjoni tad-dnub u mill-kontroll tal-qawwa tal-ħażin.

Ġesù tana mod sempliċi kif nitolbu meta qasam magħna r-relazzjoni tiegħu ma’ Missieru. Jiġifieri, jeħtieġ li tieqaf iġġib l-iskużi u fl-aħħar tiddeċiedi li tintefa’ fil-baħar u tibda tgħum! Għall-bidu se ssibu kiesaħ il-baħar u wkoll tkun tixtieq tfittex titla’ lura fuq l-art tal-ħajja ta’ kuljum. Imma, jekk m’intix se taqbeż fl-ilma, se tibqa’ ma titgħallimx tgħum!

Flimkien ma’ diversi ostakli li niltaqgħu magħhom biex nibdew ħajja ta’ talb matura, hemm ukoll sensiela ta’ skużi li nġibuhom meta nagħrfu l-bżonn tat-talb imma nippreferu nibqgħu lura. L-iskuża klassika hija l-ħin: m’għandix ħin! Huwa veru li l-ħin hu limitat u bil-miljun elf ħaġa oħra li għandna x’nagħmlu ftit jifdal ħin imma, tiskanta, dejjem jifdal ftit ħin biex naħluh f’affarijiet bi ftit li xejn valur … U għalhekk, jekk irrid insib il-ħin għat-talb, insibu, imqar ftit minuti qosra. Fuq din nitkellmu iktar ’il quddiem, meta naraw l-isfidi li jkollna naffaċċjaw meta ġenwinament nibdew nitolbu.

Skuża klassika oħra hija r-ripetizzjoni: “Uff xi dwejjaq, dejjem l-istess!” Hemm element ripetittiv f’ċertu talb, bħalma huma r-Rużarju u talb ieħor bl-amment. Però din hija skuża mill-iktar fqira għax m’hemmx metodu wieħed ta’ talb. U, ngħiduha kif inhi, il-ħajja minnha nnifisha hija pjuttost ripetittiva: aħna kuljum nieklu, kuljum norqdu, kuljum ikollna naqdu l-bżonnijiet tagħna, u jkun hemm problema fil-ħajja meta din ir-ripetizzjoni ma tkunx hemm! Hemm rutina li mingħajrha nieqfu neżistu. U, iva, it-talb jeħtieġ li jkun parti minn din ir-rutina li mingħajrha ma ngħaddux.

It-tradizzjonijiet reliġjużi kollha matul il-millenji dejjem għamlu użu mir-ripetizzjonijiet ta’ ċertu talb jew mantri. Imma llum, hekk kif aħna bbumbardjati minn kull naħa bi stampi li jinbidlu kull millisekonda, sirna nippretendu li kollox għandu jkun dejjem ġdid u m’għadniex napprezzaw il-valur ta’ dak li huwa fiss u joffrilna kenn fl-istabbiltà tiegħu. Ħares l-ordni, u l-ordni jħarsek, kien jgħid San Ġorġ Preca!

Kif diġà aċċennajt fl-aħħar artiklu, wieħed mill-biżgħat komuni sabiex nagħmlu sforz li nidħlu fl-esperjenza tat-talb huwa l-biża’ mis-skiet. Hawn mhux qed nitkellem fuq kwistjoni ta’ nuqqas ta’ ħila li nisktu. Din hija skuża. Il-verità hi li aħna nibżgħu mis-skiet. U nibżgħu mis-skiet għax is-skiet ilaqqagħna mal-verità tagħna nfusna, li mhux dejjem hija daqshekk eċitanti.

L-għalliem u kittieb Taljan Alessandro D’Avenia jirrakkonta kif lill-istudenti tiegħu flimkien max-xogħol tal-iskola fil-bidu tas-sena jagħtihom biċċa xogħol oħra: li kuljum jagħmlu 10 minuti fis-skiet, li jmorru f’kamrithom, jagħlqu l-bieb, ipoġġu fuq is-sodda u jibqgħu 10 minuti fil-kwiet ma jagħmlu xejn, mingħajr mobile, mingħajr mużika, mingħajr Messenger, xejn. Huma u s-skiet.

Mill-ewwel jippreparahom li wara l-ewwel żewġ minuti jdejhom jibdew jikluhom biex ifittxu … ikunu qed ifittxu l-mobile għax aħna hemmhekk tgħallimna nfittxu l-konsolazzjoni tagħna. Iktar inħarsu lejn l-iscreens milli lejn l-uċuħ tal-persuni li nħobbu. Imma dan bla dubju għandu ħafna konsegwenzi fuqna. Immaġinaw kieku nħarsu lejn l-uċuħ tal-maħbubin tagħna daqskemm inħarsu lejn l-iscreen tal-mobile!

Fil-ħames minuta mbagħad jibdew kważi jħossuhom qed jaqtgħu nifishom ma jagħmlu xejn. Jekk iwasslu sas-seba’ minuta, hemmhekk ikunu qegħdin iħarsu lejhom infushom, bil-monotonija tagħhom, b’dak kollu li jagħrfu li jonqoshom biex ikunu uniċi imma wkoll b’dak kollu li għandhom sabiex ikunu min tassew huma.

Għat-talb ikun fadal pass ieħor, kif diġà fissirt darb’oħra. Imma hemm l-istess sfida għal min jagħżel li jiskot biex jingħaqad ma’ Alla fit-talb. L-istess sfida tas-skiet, u l-istess sfida tal-verità tagħna nfusna u ta’ ħajjitna li fit-talb Alla jikkonfrontana biha sabiex jurina l-possibbiltajiet tagħna ta’ fejn nistgħu u jeħtieġ li naslu, imma wkoll kemm fadlilna x’naqdfu … però mhux waħedna għax hu dejjem jimxi magħna. U għalhekk is-skiet ma jibqax biss vojt imma jsir spazju: spazju biex fih tikber ħbiberija.

Ma’ dan nistgħu wkoll norbtu l-esperjenza pjuttost realistika li kultant tħossok li qed titlob għalxejn. Nitolbu għalxejn għax ma jiġrix dak li tlabna għalih (u ħafna drabi mnalla Alla ma jagħmilx kulma nitolbu aħna). Kultant inħossuna wkoll qatra f’oċean. Darba xi ħadd poġġieli din il-mistoqsija waqt laqgħa: kif ser jisma’ lili nitlob minn fost it-talb ta’ 8 biljun ruħ? Ħalliha li mbagħad qamet diskussjoni sħiħa jekk il-popolazzjoni dinjija hijiex ta’ 7.8 jew 7.9 biljuni, bħallikieku tagħmel xi differenza għall-argument! Imma l-punt tal-mistoqsija huwa validissimu: huwa possibbli li kulħadd ikollu relazzjoni personali ma’ Alla?  Forsi ħjiel ta’ tweġiba jinsab fil-fatt li, għalkemm daħal fiż-żmien u f’post partikolari meta sar bniedem, Alla huwa lil hinn miż-żmien u l-ispazju u mhuwiex limitat minnhom. Meta Ġesù tela’ s-sema, l-umanità wkoll daħlet fl-istat lil hinn mill-ispazju u ż-żmien hekk li anke t-talb tagħna li jsir permezz ta’ Ġesù jissupera dawn il-limiti.

Aħna u nkomplu nesploraw l-ostakli li niltaqgħu magħhom hekk kif nippruvaw nibdew mixja spiritwali, fil-punt li nagħraf li Alla jaf preċiż min jien u x’qed nagħmel, jidħol fattur ieħor fl-ekwazzjoni li faċli jwaqqafna: is-sens ta’ ħtija. Meta nieqaf ngħaddi ż-żmien bija nnifsi u nħares lejn ħajti kif tassew hi ninduna li mhux kollox huwa sew. Ninduna li fil-personalità tiegħi, flimkien mal-preġji, hemm ukoll id-difetti. Ninduna li l-istorja ta’ ħajti fiha ħafna tgħawwiġ u taħwid. Ninduna li ma nagħmilx kollox tajjeb, imma hemm ukoll ir-realtà tad-dnub fil-ħajja tiegħi. It-tweġiba awtomatika hija li nibqa’ ’l bogħod … għax inħossni ’l bogħod … għax ninħakem mill-mistħija … għax inħossni mhux den.

Imma meta nagħmlu hekk ninsew li, kif tgħidilna l-Bibbja stess: “Madankollu mxennaq il-Mulej biex jagħdirkom, u għalhekk iqum biex iħenn għalikom” (Is 30, 18). It-talb huwa għall-midinbin daqskemm huwa għat-tajbin għax kulħadd hu meħtieġ tar-rabta ma’ Alla—anzi, forsi min hu midneb jeħtieġha iktar.

Ma’ dan nistgħu wkoll insieħbu l-biża’, u l-biża’ juri ruħu fuq diversi livelli. Ġieli jkun biża’ minn Alla, jew għax għandna idea żbaljata ta’ min hu Alla (forsi frott ta’ esperjenzi qarsa f’relazzjonijiet ma’ adulti sinifikanti jew affarijiet dwar Alla li qalulna meta konna żgħar), jew għax nibqgħu ’l bogħod minnu għax ma nistgħux nifhmuh bil-kejl u r-raġunamenti tagħna. Hemm il-biża’ minn dak li mhux magħruf (u kultant imnalla ma tkunx taf minn xiex se jkollok tgħaddi għax kieku tieqaf qabel lanqas biss tkun bdejt).

U, fuq kollox, hemm il-biża’ mis-skiet. F’dinja li hi mimlija bl-istorbju u l-ġenn sirna m’aħniex kapaċi nisktu u noqogħdu ftit bi kwietna (imqar jekk biss biex nieqfu u nieħdu nifs). Forsi nħossu li m’għandniex bżonn nisktu meta hemm ħafna affarijiet x’nistgħu nisimgħu u ngħidu. Imma tinduna li din hi skuża meta fl-Evanġelji taqra li Ġesù, li hu bniedem imma hu wkoll Alla, kien jgħaddi l-lejl fit-talb jew ifittex li jinqata’ waħdu għat-talb. Ġesù! Aħseb u ara int u jien kemm iktar għandna bżonn!

Jista’ jkun li inti tħossu l-bżonn tat-talb, imma hemm affarijiet li qegħdin iżommuk milli tibda titlob jew li tikber fil-ħajja tiegħek spiritwali u ma tibqax bħat-tfal—ostakli tal-bidu li, jekk trid tikber, jeħtieġ li tegħlibhom u tibqa’ kontinwament tissuperahom għax xi wħud minnhom jibqgħu jiġru warajk mhux biss fil-bidu imma wkoll matul it-triq. Imma biex tibda tegħleb l-ostakli trid tidentifikahom. Trid tkun taf kontra min se tiġġieled il-battalja biex forsi tasal li tirbaħha.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nesploraw xi ftit mill-ostakli li nistgħu niltaqgħu magħhom. Bla dubju hemm oħrajn, imma żgur li dawn huma wħud mill-iktar komuni. U allura ma nistgħux ma nibdewx mill-esperjenza li xi kultant qisek qed titlob mal-ħajt. Ngħiduha kif inhi, fit-talb mhux bħal meta qed titkellem ma’ xi ħadd li qed tarah quddiemek, tista’ tħares f’għajnejh jew f’għajnejha u tisma’ tweġiba lura. Għaldaqstant tassew hemm din l-iskumdità li jeħtieġ wieħed jitgħallem jgħix biha, imma bil-fidi li tassew hemm xi ħadd li qiegħed jisma’—ukoll jekk xi kultant tiġi fid-dubju huwiex trux għax donnu nitolbu kemm nitolbu, qisu mhux jisma’ …

Ma’ dan nistgħu norbtu li meta titlob ġeneralment ma jkunx hemm tweġiba diretta. Imma minn banda tista’ tħossok qisek baħnan titkellem waħdek, u mill-banda l-oħra jekk tisma’ tweġiba hemm ċans li jew taħseb li qed tiġġennen jew titwerwer. Dan is-sens ta’ vojt jista’ jkun tentazzjoni: kemm skuża biex ma nitlobx ġaladarba iktar qisu monologu t-talb milli djalogu, u wkoll għax kultant Alla li huwa ’l bogħod huwa iktar komdu minn Alla li huwa viċin, li jrid jidħol u jinvolvi ruħu fil-ħajja tagħna. Alla li jżomm ftit tad-distanza ma jindaħalx. Alla li jżomm id-distanza nista’ nfasslu kif ifettilli jien. Alla li jżomm ftit id-distanza ma jarax x’qiegħed nagħmel.

Għalkemm, kif rajna fl-artiklu ta’ qabel, biex inħoss il-bżonn tat-talb, l-ewwel irrid nieqaf u naħseb, fl-istess waqt ir-riflessjoni mhijiex fiha nnifisha talb. Lejn l-aħħar ta’ esperjenza ta’ volontarjat barra minn Malta, konna qegħdin nitkellmu b’ċerta libertà u ħafna serjetà dwar it-talb. Bdejna naqsmu fuq il-ħajja personali tagħna tat-talb u anke kif din l-esperjenza ta’ volontarjat għenitna. Uħud minna kienu midħla ta’ gruppi fejn it-talb kien parti essenzjali u allura kellhom ċertu ritmu ta’ talb. Imma dan ma kienx jgħodd għal kulħadd. U xi ħadd minna għamel din ir-rimarka: “Din l-esperjenza għenitni biex nieqaf u nirrifletti, imma għadni m’għamiltx il-pass tat-talb.” Kienet stqarrija sinċiera ħafna li kixfet xi ħaġa essenzjali dwar it-talb.

Illum niltaqgħu ma’ ħafna tekniċi ta’ meditazzjoni (b’mod speċjali dawk orjentali) li jiffukaw fuq l-iċċentrar tagħna fuqna nfusna u li nkunu f’armonija magħna nfusna u mal-bqija tal-ambjent ta’ madwarna. Imma żgur li din mhijiex il-meditazzjoni frott it-talb. Jekk xejn għaliex fit-talb ma niċċentrax ruħi fuqi nnifsi (din tiġi idolatrija tal-jien, alla ieħor falz mill-iktar irħas u fraġli) imma niċċentra fuq il-qalba tiegħi nnifsi, li hu Alla.

Barra minn hekk, it-talb mhux dejjem ikun konsegwenza tal-armonija. Inħoss il-bżonn tat-talb meta din l-armonija ma nkunx nista’ nsibha fija nnifsi hekk li nħoss il-ħtieġa tal-Ieħor. Inħoss il-bżonn tat-talb meta rrid ngħaqqad flimkien ix-xewqa li nifhem u nagħti sens lil ħajti mal-bżonn tar-relazzjonalità.

Li hemm tajjeb hu li l-bżonn tat-talb mhuwiex marbut mal-ġerarkija tal-bżonnijiet, inkwantu t-talb jista’ jitfaċċa f’kull stadju. Jekk nieqes mill-iktar bżonnijiet bażiċi, allura nitlob bit-tama li Alla jipprovdili. Imma, fl-istess waqt, it-talb jimmatura u jinżel iktar fil-fond skont liema sitwazzjoni tal-ħajja ninsab fiha. Jekk fil-bżonn ta’ sens ta’ sigurtà, il-livell tat-talb forsi mhuwiex bħal meta qed nesplora t-talb bħala ħbiberija jew sabiex insib it-triq ta’ ħajti. Imma xorta waħda huwa talb, hu dejjem bżonjuż, u jieħu l-forma tiegħu skont il-bżonn tiegħi f’dak il-mument.

Imma żgur li ma nistax ngħaddi mingħajr it-talb. Jekk ma nitlobx, ma jfissirx li nkun bniedem ħażin. Allaħares! Imma jfisser li hemm xi ħaġa nieqsa—u forsi indunajt ukoll li hemm xi ħaġa nieqsa imma għadha bla isem. Ifisser li għadni qed nipprova nsib is-sens ta’ ħajti mingħajr Dak li minnu jiġi s-sens tagħha għaliex ħalaqha hu. Min ma jemminx, probabbilment ma jħossux dan il-bżonn. Imma, jekk qrajt dan l-artiklu, sinjal li tal-anqas hemm mistoqsija li tista’ tikxef dan il-bżonn ġewwa fik u tiskoprik bil-għatx!

Jekk qed tipprova timxi b’mod loġiku u mhux bħat-tfal, m’intix ser tibda titlob qabel tifhem il-bżonn tat-talb f’ħajtek. U m’intix ser tifhem il-bżonn tat-talb qabel tieqaf biex tifhem!

Karatteristika ta’ żmienna hi li nparlaw ħafna, għandna ħafna opinjonijiet, nagħmlu ħafna posts u niktbu ħafna kummenti, nippużaw għal ħafna ritratti, imma ftit li xejn naħsbu. U jidher li hu hekk għax, kieku nieqfu mqar nofs sekonda naħsbu ftit, probabbilment hemm ċans li xi ritratti nagħżel li jkun iktar għaqli li nħassarhom milli nperriċhom quddiem id-dinja kollha, ċerti kummenti npoġġihom b’mod aħjar, u ċerti opinjonijiet ninduna li qajla jagħmlu sens (lil hinn minn jekk humiex etiċi jew le).

Li naħseb! Anzi, li nieqaf u naħseb, għax biex naħseb (u naħseb bis-serjetà) jeħtieġ li ma nkunx impulsiv imma nieqaf mill-ġirja u r-ritmu normali biex nanalizza—bit-tama li wkoll xi darba nibda nifhem.

Dan l-isforz hu meħtieġ fejn jidħol it-talb għax it-talb mhuwiex bħal xi bżonnijiet oħrajn, bħalma huma l-ikel, ix-xorb, il-mistrieħ, is-sensazzjoni tas-sħana jew il-bard, fejn il-ġisem waħdu jurik li għandu nuqqas li jeħtieġ jiġi sodisfatt. Il-bżonnijiet iktar spiritwali tagħna—bħalma huma l-imħabba, ir-relazzjonalità, il-kreattività—jista’ jkun ukoll li nħossuhom b’mod kważi istintiv, imma ‘kważi’ għax xi kultant inħossu biss nuqqas u ma nkunux nistgħu faċilment nartikolaw x’inhu l-bżonn, jekk hux għax inħossni waħdi jew inħossni li nixtieq nagħmel xi ħaġa.

Ovvjament, hemm ġerarkija f’dawn il-bżonnijiet—bżonn jibni fuq ieħor—u ma nistax naħseb f’affarijiet li huma iktar spiritwali qabel ma jkolli l-bażiku. Imma huma dawn il-bżonnijiet ogħla li jagħmluna l-iktar umani u jiddistingwuna mill-annimali mhux razzjonali.

It-talb huwa parti mill-ħtieġa li nissodisfaw il-bżonn tar-relazzjonalità u li nsibu s-sens fil-ħajja. U, b’mod speċjali tat-tieni, ma nistax nasal għalih jekk ma niqafx naħseb. Għaliex hu meta nieqaf u naħseb, meta nirrealizza li r-realtà mhijiex ċatta imma għandha ħafna dimensjonijiet, li tkun tista’ tqum il-mistoqsija dwar is-sens … flimkien ma’ elf mistoqsija oħra! Ir-riflessjoni hija meħtieġa biex nirrealizza (u mhux sempliċiment b’mod pappagallesk) li barra d-dimensjonijiet tal-ispazju u ż-żmien, hemm ukoll dimensjoni li fiha tinkorpora kollox u tagħti direzzjoni lill-proċessi naturali li fil-wiċċ faċilment jidhru bla sens, arbitrarji u kapriċċużi minkejja r-regoli xjentifiċi kollha li għarafna nelenkaw biex nippruvaw nifhmu.

Meta jqum is-suġġett tat-talb, ir-reazzjonijiet ikunu differenti. Min il-mod ta’ kif iħares lejn it-talb ikun bħal tat-tfal iż-żgħar. Min għalih it-talb ma jfisser xejn għax f’ħajtu l-aspett spiritwali ma jidher imkien. Oħrajn ikun jidher li hemm xi forma ta’ esperjenza, imma hemm għatx għal iktar. U min jixtieq li jitlob imma hemm xi ħaġa li żżommu.

B’mod dirett jew indirett, ikun hemm ix-xewqa li xi ħadd jgħallimhom kif jitolbu, kif jegħlbu l-ostakli u jesperjenzaw din ir-relazzjoni diretta ma’ Alla. Ikun hemm l-istess xewqa tad-dixxipli meta, fi triqithom lejn Ġerusalemm fejn Ġesù kien sejjer jagħti ħajtu għalina, wara li raw lilu jitlob, ġenwinament jistaqsuh, “Mulej, għallimna nitolbu” (Lq 11, 1).

L-aħbar il-ħażina hija li t-talb mhuwiex xi logħba fejn hemm sett ta’ regoli li meta titgħallimhom tkun tgħallimt titlob. Kieku kien hekk, kieku kienet tkun tassew faċli imma ma kien ikun fadal xejn mill-ispontanjetà ta’ relazzjoni.

L-aħbar it-tajba hija li Ġesù, flok jgħallimhom metodu jew teknika, jaqsam mad-dixxipli l-mod tiegħu tat-talb: jgħallimhom isejħu lil Alla bħala “Missier”; jgħallimhom x’għandhom ifittxu l-ewwel (il-glorja u l-qima ta’ Alla); jgħallimhom ukoll x’inhuma l-prijoritajiet ta’ dak li għandhom jitolbu għalih fejn tidħol il-ħajja tagħhom bħala bnedmin b’ġisem (l-ikel, il-maħfra tad-dnubiet, il-ħarsien mill-ħażin). F’kelma waħda jgħallimhom ma jibżgħux. Wara kollox, kif jgħid San Pawl:

Aħna anqas biss nafu nitolbu kif imiss, imma l-Ispirtu stess jidħol għalina bit-talb tiegħu bi tnehid li ma jistax jitfisser bil-kliem; u Alla, li l-ħarsa tiegħu tinfed il-qlub, jaf x’inhi x-xewqa tal-Ispirtu; bit-talb tiegħu jidħol għall-qaddisin skont ma jrid Alla.

Rumani 8, 26-27

Fl-ittra li bagħat lil Mons. Rino Fisichella, il-President tal-Kunsill Pontifiċju għall-Promozzjoni tal-Evanġelizzazzjoni Ġdida sabiex jafdalu f’idejh it-tħejjija għall-Ġublew tas-sena 2025, il-Papa Franġisku esprima x-xewqa li s-sena ta’ qabel il-Ġublew, jiġifieri s-sena 2024 li għadna kemm bdejna, tkun iddedikata għal “sinfonija” kbira ta’ talb.

B’dan il-ħsieb, il-Papa fisser li, l-ewwel u qabel kollox, jeħtieġ li niskopru mill-ġdid xi jfisser “li noqogħdu fil-preżenza tal-Mulej, nisimgħuh u nadurawh.” Ma’ dan ikompli jżid aspetti differenti u forom varji tat-talb li jeħtieġ li nirkupraw sabiex din is-sena tkun:

sena intensa ta’ talb, fejn il-qlub jinfetħu biex jilqgħu l-kotra tal-grazzja, u nagħmlu mill-“Missierna,” it-talba li Ġesù għallimna, il-programm tal-ħajja ta’ kull dixxiplu tiegħu.

Franġisku, Ittra lil Mons. Rino Fisichella President tal-Kunsill Pontifiċju għall-Promozzjoni tal-Evanġelizzazzjoni Ġdida għall-Ġublew 2025, 11 ta’ Frar 2022

Għaldaqstant, f’din is-sezzjoni tas-sit beHOLD.mt Oħroġ u Itlob kull ġimgħa se nkunu qegħdin nesploraw aspetti differenti tal-ħajja tat-talb sabiex tassew ikollna “l-ħajja bil-kotra” li wegħidna Ġesù (ara Ġw 10, 10). U dan se nagħmluh proprju f’din it-taqsima għax se nittrattaw l-iktar il-ħajja tat-talb fil-ħajja konkreta wara li fi tmiem il-quddiesa niġu mibgħuta ’l barra bil-kliem “Morru fil-paċi ta’ Kristu” sabiex noħorġu fid-dinja u hemm ngħixu dak li rċevejna. Se nesploraw il-ħtieġa tat-talb, l-ostakli li nsibu u x’inhu dak li jista’ jgħin. Se nippruvaw nifhmu ftit iktar x’inhu t-talb u l-isfidi li l-għażla ta’ ħajja Nisranija bis-serjetà ġġib magħha, filwaqt li nħallu lill-Mulej imexxina lil hinn sabiex fit-talb u l-qadi naslu għall-għotja totali tagħna nfusna lilu.

Id-dokument Gaudium et Spes jagħlaq b’żewġ kapitli, wieħed dwar il-ħajja tal-komunità politika u l-ieħor dwar il-ħdma għall-paċi u l-bini tal-komunità tal-ġnus. Tajjeb inżommu f’moħħna l-kuntest politiku tal-Gwerra Bierda—kuntest li, għalkemm illum inbidel, xorta waħda reġa’ jinsab f’sitwazzjonijiet traġiċi simili. Kienu wkoll żminijietna immarkati wkoll minn tibdil kbir fl-istrutturi u fl-istituzzjonijiet tal-popli frott l-iżvilupp kulturali, ekonomiku u soċjali tagħhom. Dan it-tibdil għandu influwenza kbira fuq il-ħajja tal-komunità politika, l-aktar f’dak li għandu x’jaqsam mal-jeddijiet u d-dmirijiet ta’ kulħadd fl-eżerċizzju tal-libertà ċivili u fil-kisba tal-ġid komuni u mal-manjiera kif għandhom ikunu regolati r-relazzjonijiet taċ-ċittadini bejniethom u mal-awtorità pubblika.

Il-ħarsien tal-jeddijiet tal-persuna hija kundizzjoni meħtieġa biex iċ-ċittadini, sew bħala individwi sew bħala membri ta’ għaqdiet, jistgħu jieħdu sehem attiv fil-ħajja u t-tmexxija tal-istat. Huwa ta’ importanza kbira, l-aktar fejn hemm soċjetà pluralistika, li jkun hemm idea tajba tar-relazzjoni bejn il-komunità politika u l-Knisja, u li ssir distinzjoni ċara bejn dawk il-ħwejjeġ li l-Insara, sew bħala individwi sew fi gruppi, jagħmlu f’isimhom bħala ċittadini mmexxijin minn kuxjenza Nisranija, u dawk il-ħidmiet li jagħmlu f’isem il-Knisja flimkien mar-rgħajja tagħhom.

Iżda dan l-ideal għoli li tibni għall-bnedmin kollha u fuq l-art kollha dinja li tassew tixraq lill-bniedem, ma jistax iseħħ jekk il-bniedmin ma jħarsux ilkoll lejn il-paċi vera b’ruħ imġedda. Minn hawn jiġi li l-messaġġ tal-Evanġelju, li jaqbel mal-aspirazzjonijiet l-aktar nobbli tal-ġens tal-bnedmin, fi żminijetna jiddi b’dawl ġdid meta jsejjaħ imberkin lil dawk li jaħdmu għall-paċi “għax huma jissejħu wlied Alla” (Mt 5, 9). Għalhekk, il-Konċilju, filwaqt li juri t-tifsira vera u l-aktar għolja tal-paċi u jikkundanna l-kruha tal-gwerra, jifhem jagħmel sejħa ħerqana lill-Insara biex, bl-għajnuna ta’ Kristu awtur tal-paċi, jaħdmu flimkien mal-bnedmin kollha biex isaħħu fosthom paċi mibnija fuq il-ġustizzja u fuq l-imħabba, u biex iħejju l-mezzi li jiksbu l-paċi.

Jenħtieġ li l-paċi tiġi mill-fiduċja tal-popli f’xulxin u mhux tkun imposta fuq nazzjonijiet mill-biża’ tal-armi. Kulħadd għandu jaħdem biex il-ġirja għall-armi fl-aħħar tintemm. Biex it-tnaqqis tal-armamenti jibda tassew, ma jistax isir minn xi banda waħda biss imma għandu jseħħ u jimxi ’l quddiem bl-istess pass skont trattat li jkun imsaħħaħ b’garanzji veri u effikaċi.

L-Insara għandhom jikkooperaw minn rajhom u bil-qalb kollha biex jinbena l-ordni internazzjonali, bil-ħarsien veru tal-libertajiet leġittimi u b’sens f’kulħadd ta’ ħbiberija u ta’ mħabba tal-aħwa. Huwa ta’ skandlu li xi nazzjonijiet, li fihom bosta drabi hemm maġġoranza ta’ Nsara, għandhom abbundanza ta’ ġid filwaqt li oħrajn huma neqsin mill-meħtieġ għall-ħajja u huma magħkusin mill-ġuħ, mill-mard u minn kull xorta ta’ miżerja. L-ispirtu tal-faqar u tal-karità huma l-glorja u x-xhieda tal-Knisja ta’ Kristu.

Dak kollu li l-Konċilju Mqaddes ippropona huwa meħud mit-teżori tat-tagħlim tal-Knisja bil-għan li jgħin il-bnedmin kollha, kemm jekk jemmnu f’Alla kemm jekk espliċitament ma jagħrfuhx, biex jifhmu aħjar is-sejħa sħiħa tagħhom, biex jagħmlu d-dinja taqbel aktar mad-dinjità l-aktar għolja tal-bniedem, biex ifittxu l-għaqda ta’ aħwa bejn kulħadd mibnija fuq pedamanet aktar sod, u biex, imqanqlin mill-imħabba, bi sforz ġeneruż flimkien iwieġbu għall-ħtiġiet urġenti ta’ żmienna.

Ma setax jonqos li Gaudium et Spes jesplora l-qasam ekonomiku u politiku, kif se naraw f’dan l-artiklu u f’dak li jmiss, li jagħlaq din il-mixja li għamilna matul l-erba’ dokumenti ewlenin tal-Konċilju Vatikan II bi tħejjija għall-Ġublew tal-2025.

Mill-perspettiva tat-tagħlim soċjali tal-Knisja, il-ħajja ekonomika u soċjali tinbena fuq il-ħidma tal-bnedmin. Ix-xogħol tal-bniedem li jsir biex jipproduċi u jikkummerċja l-ġid jew biex jipprovdi servizzi ekonomiċi huwa ta’ valur ogħla mill-elementi l-oħra tal-ħajja ekonomika, għaliex dawn għandhom biss in-natura ta’ għodod.

Bix-xogħol tiegħu l-bniedem isostni lilu nnifsu u l-familja tiegħu, jingħaqad ma’ ħutu u jaqdihom, jista’ jagħmel karità vera u jieħu sehem fil-perfezzjonament tal-ħolqien ta’ Alla. Anzi aħna nemmnu li meta l-bniedem joffri x-xogħol lil Alla ikun qed jingħaqad mal-ħidma tal-fidwa ta’ Ġesu Kristu li ta lix-xogħol dinjità l-aktar għolja meta f’Nazaret ħadem b’idejh stess. Ix-xogħol għandu jitħallas b’mod li l-bniedem ikun jista’ jgħix kif jixraq il-ħajja materjali, soċjali, kulturali u spiritwali.

L-impriżi ekonomiċi mhumiex magni imma fihom jipparteċipaw persuni, jiġifieri bnedmin liberi, awtonomi, maħluqin sura u xbieha ta’ Alla. Għalhekk, filwaqt li jitħarsu x-xogħlijiet ta’ kull wieħed, sew propretarji jew imprendituri sew diriġenti sew ħaddiema, u filwaqt li titħares l-unità meħtieġa tad-direzzjoni tal-impriża, għandha tkun inkoraġġita, b’kundizzonijiet stabbiliti kif imiss, il-parteċipazzjoni attiva ta’ kulħadd fit-tmexxija tagħhom.

Alla ddestina l-art b’dak kollu li fiha għall-użu tal-bnedmin u tal-popli kollha b’mod li kulħadd għandu jkollu sehem bi kriterju ekwu mill-ġid kollu maħluq. Dan it-tqassim għandu jsir bil-ġustizzja mgħaqqda mal-karità. Ikunu xi jkunu l-għamliet tal-proprjetà addattati għall-istituzzjonijiet leġittmi tal-popli, skont ċirkustanzi diversi iżda li jistgħu jinbidlu, jeħtieġ li tinżamm dejjem quddiem għajnejna din id-destinazzjoni tal-ġid kollu.

Billi hawn ħafna nies magħkusin mill-ġuħ, kulħadd, sew l-individwi sew l-awtoritajiet, għandhom jiftakru fil-kliem “Itma lil min hu bil-ġuħ, għaliex jekk ma titimgħux tkun qed toqtlu” (Gaudium et Spes, par. 69). Kulħadd skont kif jista’ għandu jqassam tassew u jonfoq il-ġid tiegħu l-aktar billi jagħti lill-individwi jew lill-popli dawk il-mezzi li bihom huma jkunu jistgħu jgħinu u jiżviluppaw lilhom infushom.

L-Insara li għandhom sehem attiv fil-progress ekonomiku-soċjali tal-lum u li jġibu ’l quddiem il-ġustizzja u l-imħabba għandhom ikunu persważi li huma jistgħu jkunu ta’ għajnuna kbira għall-prosperità tal-bnedmin kollha u għall-paċi tad-dinja. Wara li jkunu kisbu l-kompetenza u l-esperjenza meħtieġa, fil-ħidma tagħhom ta’ din l-art l-Insara għandhom iħarsu l-ordni rett, bil-fedeltà lejn Kristu u l-Evanġelju tiegħu, b’mod li ħajjithom kollha, kemm individwali kemm soċjali, tkun mimlija bl-ispirtu tal-Beatitudnijiet, partikolarment bl-ispirtu tal-faqar. Kull min, leali lejn Kristu, ifittex l-ewwel is-Saltna ta’ Alla, jirċievi minnha mħabba aktar qawwija u aktar safja biex jgħin lil ħutu kollha u biex itemm bl-ispirazzjoni ta’ mħabba l-għemil tal-ġustizzja.

Realtà urġenti oħra li jiddiskuti Gaudium et Spess hija l-iżvilupp xieraq tal-kultura. Il-persuna umana tasal għal livell ta’ ħajja li hi tassew u għalkollox umana permezz tal-kultura, jiġifieri billi tgħożż dak li hu tajjeb u li jiswa fin-natura. Għalhekk, kull fejn tidħol il-ħajja tal-bniedem, in-natura u l-kultura huma dejjem magħqudin flimkien. Il-kelma ‘kultura’ f’sens ġenerali tindika dawk il-mezzi kollha li bihom il-bnedmin isebbħu u jħaddmu l-ħafna fakultajiet tar-ruħ u tal-ġisem u jfittxu li bl-għerf u bix-xogħol jieħdu setgħa fuq l-istess dinja.

Għalkem l-Insara, huma u mexjin lejn il-belt tas-sema, għandhom ifittxu u jiggustaw il-ħwejjeġ tas-Sema, b’danakollu m’għandhiex tonqos, anzi għandha tikber, l-importanza tad-dmir tagħhom li jaħdmu flimkien mal-bnedmin kollha għall-bini ta’ dinja b’kultura aktar umana. Hemm ħafna xorta ta’ rabtiet bejn l-aħbar tas-salvazzjoni u l-kultura tal-bnedmin. Għaliex Alla meta għarraf lilu nnifsu lill-poplu tiegħu, sakemm wasal għall-milja tar-rivelazzjoni f’Ibnu magħmul bniedem, tkellem skont il-kultura u proprja taż-żminijiet partikolari.

Il-Knisja tfakkar lil kulħadd li l-kultura għandha tfittex il-perfezzjoni tal-persuna sħiħa tal-bniedem, u l-ġid tal-komunità u tal-għaqda kollha tal-bnedmin. Għalhekk jeħtieġ li l-ispirtu ikun ikkultivat b’manjiera li jkunu żviluppati l-fakultajiet tiegħu tal-ammirazzjoni, tal-intwizzjoni u tal-kontemplazzjoni, u jsir kapaċi jagħmel ġudizzju personali u jgħożż is-sens reliġjuż, morali, u soċjali. Jeħtieġ li lkoll, kemm fl-ekonomija kemm fil-politika, kemm fil-qasam nazzjonali kemm f’dak internazzjonali, inħabirku sabiex jittieħdu deċiżjonijiet fundamentali li bihom ikun magħruf u jitħares fid-dinja kollha l-jedd tal-bnedmin kollha għal kultura umana u ċivili li taqbel mad-dinjità tal-persuna, mingħajr differenzi ta’ razza, sess, nazzjon, reliġjon jew kundizzjoni soċjali.

Hija ħaġa aktar iebsa llum milli kienet qabel li tagħmel sintesi ta’ oqsma differenti tal-għerf u l-arti. Iktar ma jikbru l-kwantità u d-diversità tal-elementi li jiffurmaw il-kultura, iktar tonqos il-kapaċità tal-bnedmin li jifhmuhom u jgħaqqduhom sewwa flimkien, hekk li x-xbieha ta’ “bniedem universali” kulma jmur qiegħda tispiċċa. B’danakollu, ibda mill-familja, jibqa’ d-dmir għal kull bniedem li jżomm quddiemu d-dehra tal-persuna umana sħiħa, b’rispett għall-intelliġenza, ir-rieda, il-kuxjenza u l-għaqda tal-aħwa. Dawn il-valuri kollha għandhom is-sies tagħhom f’Alla u b’manjiera tal-għaġeb tfejqu u tgħollew fi Kristu.

Għad li l-Knisja tat kontribut kbir għall-progress tal-kultura, l-esperjenza turi li ħtija ta’ xi ċirkustanzi l-armonija bejn kultura u formazzjoni Nisranija mhux dejjem tkun faċli. Dawn id-diffikultajiet mhux bilfors huma ta’ ħsara għall-fidi, anzi jistgħu jħeġġu l-intelliġenza biex tifhem il-fidi aħjar u aktar fil-fond. Għaliex l-istudji ta’ dawn l-aħħar żminijiet u l-iskoperti ġodda tax-xjenzi, tal-istorja u tal-filosofija jqajmu kwistjonijet ġodda li jġibu magħhom ukoll konsegwenzi għall-ħajja u jitolbu mit-teoloġi wkoll tfittxijiet ġodda.

Wara li wera ta’ liema dinjità hija l-persuna tal-bniedem u għal liema ħidma, individwali u soċjali, il-bniedem huwa msejjaħ, il-Konċilju, fid-dawl tal-Evanġelju u tal-esperjenza tal-bnedmin, issa jiġbed l-attenzjoni ta’ kulħadd għal xi problemi partikolarment urġenti ta’ dan iż-żmien. Sintendi iż-żwieġ u l-familja huma prijorità.

Il-ġid tal-persuna u tas-soċjetà umana u Nisranija jiddependi ħafna fuq l-għaqda taż-żwieġ u tal-familja. Għalhekk l-Insara, flimkien ma’ dawk kollha li għandhom stima kbira tal-istess soċjetà, jifirħu bil-qalb b’dawk il-ħafna mezzi li bihom illum il-bnedmin mexjin ’il quddiem fil-promozzjoni ta’ din l-għaqda ta’ mħabba u fir-rispett tal-ħajja u li bihom il-miżżewġin u l-ġenituri jsibu għajnuna fil-missjoni għolja tagħhom.

L-għaqda intima tal-ħajja u tal-imħabba bejn il-miżżewġin, imwaqqfa minn Alla fil-ħolqien u rregolata b’liġijiet proprji, titwaqqaf fuq il-patt taż-żwieġ, jiġifieri fuq il-kunsens personali u irrevokabbli. Hekk, b’att uman li bih il-miżżewġin jagħtu lil xulxin u jirċievu lil xulxin, istituzzjoni diġà stabbli b’liġi ta’ Alla tibda sseħħ ukoll quddiem is-soċjetà. Għall-ġid kemm tal-miżżewġin u tal-ulied, kemm tas-soċjetà, din ir-rabta qaddisa ma tiddependix mir-rieda tal-bnedmin.

L-għarajjes u l-miżżewġin huma mistiedna bosta drabi mill-Kelma ta’ Alla biex imantnu u jsaħħu l-għerusija bi mħabba safja, u ż-żwieġ bi mħabba fidila. Min-natura tagħhom, iż-żwieġ u l-imħabba tal-miżżewġin huma ordinati għall-prokreazzjoni u t-trobbija tal-ulied. Bil-ħolqien tal-bniedem bħala raġel u mara, Alla nnifsu ried jagħti lill-bniedem sehem speċjali fil-ħidma tiegħu tal-ħolqien, u bierek lir-raġel u lill-mara, u qalilhom “Nisslu u oktru” (Ġen 1,28).

Il-familja hija skola ta’ umanità akbar u iżjed għanja. Imma biex hija tista’ tikseb il-milja tal-ħajja u tal-missjoni tagħha jeħtieġ li l-miżżewġin ikunu iżjed miftuħa ma’ xulxin u jieħdu d-deċiżjonijiet flimkien, filwaqt li jkun hemm ukoll kooperazzjoni kontinwa tal-ġenituri fit-trobbija tal-ulied. Il-preżenza attiva tal-missier u l-omm tiswa ħafna għall-formazzjoni tagħhom sabiex meta jikbru jkunu jistgħu, b’sens ta’ responsabbiltà sħiħa, jimxu wara s-sejħa tagħhom, ukoll dik sagra, u jagħżlu l-istat ta’ ħajja għalihom.

Id-djalogu ta’ aħwa bejn il-bnedmin ma jilħaqx il-perfezzjoni f’dan il-progress imma aktar fil-fond, fil-komunità tal-bnedmin illi titlob rispett reċiproku għad-dinjità spiritwali sħiħa tagħhom. Ir-rivelazzjoni Nisranija tagħti għajnuna kbira biex tmexxi ’l quddiem din l-għaqda bejn il-bnedmin u fl-istess ħin twassalna biex nifhmu aħjar il-liġijiet tal-ħajja soċjali li Alla li ħalaqna kiteb fin-natura spiritwali u morali tagħna.

Fil-viżjoni li jippreżenta l-Konċilju f’Gaudium et Spes,

Alla, li bħal Missier jieħu ħsieb ta’ kulħadd, ried li l-bnedmin kollha jagħmlu familja waħda u jittrattaw lil xulxin b’qalb ta’ aħwa. Għaliex, maħluqin ilkoll għax-xbieha ta’ Alla li “minn bniedem wieħed għamel li l-ġens kollu tal-bnedmin, biex jgħammru fuq wiċċ l-art” (Atti 17,26), huma msejħin għal fini wieħed u l-istess, jiġifieri għal Alla nnifsu.

Gaudium et Spes, par. 24

Min-natura soċjali tal-bniedem jidher ċar li l-iżvilupp tal-persuna umana u tal-istess soċjetà jiddependu minn xulxin għax il-bidu, is-suġġett, u l-għan tal-istituzzjonijiet soċjali kollha huma l-persuna umana li, minnha nnifisha, teħtieġ għalkollox il-ħajja soċjali. Il-ħtieġa u l-għarfien li l-bnedmin għandhom ta’ xulxin trid twassal għat-tfittix tal-ġid komuni, jiġifieri “l-ġabra ta’ dawk il-kundizzjonijiet tal-ħajja soċjali li jippermettu kemm lill-għaqdiet kemm lill-membri wieħed wieħed li jiksbu l-perfezzjoni tagħhom aktar sħiħa u aktar malajr” (Gaudium et Spes, par. 26)

Il-Konċilju jisħaq fuq ir-rispett bejn il-bniedem: kull wieħed għandu jqis lill-għajru, mingħajr ebda eċċezzjoni, bħalu nnifsu kif ukoll jieħu ħsieb ta’ ħajtu biex jgħixha sewwa, li ma jagħmilx bħal dak l-għani li ma impurtah xejn mill-fqir Lazzru (ara Lq 16, 19-31). Ir-rispett u l-imħabba għandhom jintwerew ukoll lil dawk li fi ħwejjeġ soċjali, politiċi, jew ukoll reliġjużi, ma jaqblux magħna fil-ħsieb jew fl-azzjoni.

Il-bnedmin kollha, imżejnin b’ruħ u maħluqin xbieha ta’ Alla, għandhom l-istess natura u l-istess oriġini u, mifdijin minn Kristu, għandhom l-istess sejħa u destinazzjoni divina. Għalhekk għandha tkun rikonoxxuta dejjem aktar l-ugwaljanza fundamentali bejn il-bnedmin kollha.

Kif Alla ħalaq il-bnedmin mhux biex jgħixu kulħadd għalih imma biex jagħmlu l-għaqda soċjali, hekk ukoll għoġbu jqaddes u jsalva l-bnedmin mhux wieħed wieħed, mingħajr ebda rabta ma xulxin, iżda ried jagħmel minnhom poplu li jagħrfu fil-verità u jservih bil-qdusija. Kien għalhekk li Alla beda jwettaq dan billi għażel għalih poplu li miegħu mbagħad għamel patt fuq is-Sinaj (ara Eż 24, 1-8).

Bil-ħidma tiegħu fl-univers, il-bniedem ifittex dejjem li jiżviluppa ħajtu bix-xogħol u d-dehen tiegħu. Imma llum, l-aktar bl-għajnuna tax-xjenza u tat-teknika, il-bniedem qed ikabbar il-ħin kollu l-ħakma tiegħu fuq in-natura. Megħjuna fuq kollox mit-tkattir tal-mezzi ta’ komunikazzjoni ta’ kull xorta, il-familja bil-mod il-mod waslet biex tagħraf lilha nnifisha u tifforma ruħha komunità waħda fid-dinja kollha.

Il-bniedem, meta jaħdem, mhux biss ibiddel il-ħwejjeġ u s-soċjetà imma jipperfezzjona wkoll lilu nnifsu. Jitgħallem ħafna ħwejjeġ, jiżviluppa l-fakultajiet tiegħu, joħroġ barra minnu nnifsu u ’l fuq minnu nnifsu. Jekk nifhmuh sewwa, dan l-iżvilupp jiswa aktar mill-ġid materjali li jista’ jinkiseb. Meta jagħmel hekk, il-bniedem, skont il-pjan u r-rieda ta’ Alla” ikun qed iwieġeb għall-ġid tassew tal-umanità u hekk, kemm bħala individwu kemm bħala membru tas-soċjetà, jsegwi u jilħaq is-sejħa sħiħa tiegħu.

Ħafna min-nies ta’ żmienna donnhom jibżgħu li mir-rabta aktar qawwija bejn il-ħidma tal-bnedmin u r-reliġjon tixxekkel l-awtonomija tal-bnedmin, jew tax-xjenza, jew tal-għaqdiet. Imma l-Iskrittura Mqaddsa, li magħha taqbel l-esperjenza tas-sekli, tgħallem lill-familja tal-bnedmin li l-progress tal-bniedem, minkejja li hu ta’ ġid kbir għalih, iġib miegħu tentazzjoni kbira: għax meta jitħawwad l-ordni tal-valuri u l-ħażin jitħallat mat-tajjeb, il-bnedmin, individwalment u fi gruppi, iqisu biss dak li hu tagħhom u mhux dak li hu tal-oħrajn.

Il-Verb ta’ Alla, li bih sar kollox, li sar Huwa stess bniedem u għammar fl-art tal-bnedmin, daħal fl-istorja tad-dinja bħala l-bniedem perfett billi ħa fuqu l-istorja u ġabarha fih innifsu. Huwa jgħarrafna “li Alla hu mħabba” (1 Ġw 4,16) u fl-istess ħin jgħallimna li l-liġi fundamentali tal-perfezzjoni tal-bniedem, u għalhekk tat-tibdil tad-dinja, huwa l-kmandament il-ġdid tal-imħabba.

F’dan id-dawl, il-missjoni tal-Knisja fid-dinja tal-lum trid tissejjes fuq dak kollu li għedna dwar id-dinjità tal-persuna umana, il-komunità tal-bnedmin u t-tifsira profonda tal-ħidma tal-bnedmin. Gaudium et Spes għalhekk jittratta dwar l-istess Knisja skont kif teżisti f’din id-dinja u magħha tgħix u taħdem. F’dan il-kuntest, il-Knisja għandha tħabrek biex turi lill-bniedem it-tifsir tal-eżistenza tiegħu għax taf sewwa li Alla biss, li lilu hija taqdi, jista’ jwieġeb għax-xewqat ta’ qalb il-bniedem—xewqat li dak li tagħti l-art qatt ma jaqta’ għalkollox.

Għalkemm il-missjoni proprja li Kristu ta lill-Knisja mhix ta’ natura politika, ekonomika, jew soċjali, mill-istess missjoni reliġjuża tagħha joħorġu ħidma, dawl u forzi li jistgħu jservu biex tinbena u tissaħħaħ l-għaqda tal-bnedmin skont il-Liġi ta’ Alla. Il-Konċilju jħeġġeġ lill-Insara biex ifittxu jaqdu sewwa d-dmirijiet tagħhom tal-art, immexxijin mill-ispirtu tal-Evanġelju, għax hija l-fidi stess li tobbligana li nħarsuhom skont is-sejħa ta’ kull wieħed.

Bil-ħsieb u t-twemmin li Kristu hu l-Alfa u l-Omega (Apok 22, 13), meta hija stess tgħin id-dinja u tirċievi ħafna minnha, il-Knisja tfittex li tiġi s-saltna ta’ Alla u sseħħ is-salvazzjoni tal-bnedmin kollha. Kull ġid li l-Poplu ta’ Alla jista’ jagħti lill-familja tal-bnedmin, fiż-żmien li hu jinsab fid-dinja, ġej mill-fatt li l-Knisja hija is-sagrament universali tas-salvazzjoni li juri u fl-istess ħin iwettaq il-misteru tal-imħabba ta’ Alla lejn il-bniedem.

L-ewwel taqsima tad-dokument Gaudium et Spes tħares lejn il-Knisja fil-konfront tas-sejħa tal-bniedem:

Il-Poplu ta’ Alla, imqanqal mill-fidi li biha jemmen li huwa mmexxi mill-Ispirtu tal-Mulej li jimla l-univers kollu, ifittex li  jilmaħ fil-ġrajjiet, fl-esiġenzi u fix-xewqat li jaqsam mal-bnedmin l-oħra ta’ żmienna liema huma tassew is-sinjali tal-preżenza u tal-pjanijiet ta’ Alla. Għax il-fidi ddawwal kollox b’dawl ġdid u turi x’għandu f’moħħu Alla dwar is-sejħa sħiħa tal-bniedem, u għalhekk tmexxi l-intelliġenza lejn soluzzjonijiet għal kollox umani.

Gaudium et Spes, par. 11

Dawk li jemmnu u dawk li ma jemmnux x’aktarx ilkoll jaqblu illi kulma hawn fuq l-art kollox iħares lejn il-bniedem bħala ċ-ċentru u l-ogħla pont tiegħu. Imma x’inhu l-bniedem? Huwa fisser u għadu jfisser ħafna fehmiet fuqu nnifsu, uħud differenti, oħrajn ukoll kuntrarji, li bihom bosta drabi jew jogħla tant li jagħmel lilu nnifsu regola assoluta, jew jitniżżel sal-qtigħ il-qalb u hekk jispiċċa fid-dubju u fl-ansjetà. Il-Knisja tħoss dawn id-diffikultajiet u tista’ tagħti għalihom tweġiba li teħodha mit-tagħlim tar-rivelazzjoni ta’ Alla.

Għad li minn Alla tqiegħed fi stat ta’ qdusija, ittantat mill-Ħażen ippersonifikat, il-bniedem abbuża mil-libertà tiegħu billi qam kontra Alla u xtaq li jilħaq l-iskopijiet tiegħu barra minn Alla. Il-bnedmin, għad li kienu għarfu ’l Alla, ma tawhx il-ġieħ li kien jistħoqqlu bħala Alla, il-qalb tagħhom bħal iddallmet, u għażlu li jaqdu l-ħlejjaq maħluqa iżjed milli lil Dak li ħalaqhom.

Il-bniedem, magħmul minn ruħ u ġisem, “jiġbor fih innifsu, minħabba l-istess kondizzjoni korporali tiegħu, l-elementi tad-dinja materjali u hekk dawn, permezz tiegħu, jaslu fil-quċċata tagħhom u jiksbu leħen biex ifaħħru fil-libertà lil Dak li ħalaqhom” (par. 14). Għalhekk, meta jagħraf li għandu ġo fih ruħ spiritwali u immortali ma jkunx qed jilludi ruħu b’xi ħlieqa falza iżda, għall-kuntrarju, ikun wasal għall-essenza tal-verità tar-realtà maħluqa.

Il-bniedem jaf li bl-intelliġenza tiegħu għandu sehem mid-dawl tal-intelliġenza ta’ Alla. Imma l-intelliġenza mhux dejjem tiġi użata għat-tajjeb ħtija tad-dnub.

Żmienna għandu bżonn tal-għerf aktar minn żminijet oħra sabiex is-sejbiet isiru aktar umani. Bid-don tal-Ispirtu s-Santu, il-bniedem jista’ jasal bil-fidi biex jikkontempla l-misteru  tal-pjan ta’ Alla u jitgħaxxaq bih. U dan għaliex:

Fil-fond tal-kuxjenza tiegħu l-bniedem jagħraf liġi li ma jagħtihiex hu lilu nnifsu, imma li huwa għandu jobdi, u l-leħen tagħha, li dejjem jgħidlu biex iħobb u jagħmel it-tajjeb u jaħrab il-ħażin, meta jeħtieġ jgħidlu ċar ġo qalbu; agħmel dan, aħrab dak. Il-bniedem għandu tassew liġi miktuba minn Alla f’qalbu. Il-kuxjenza hija ċ-ċentru l-aktar moħbi tal-bniedem u s-santwarju fejn hu jinsab waħdu ma’ Alla, u fejn il-leħen ta’ Alla jinstama’ ġo fina.

Gaudium et Spes, par. 16

Imma l-bniedem jista’ jimxi lejn dak li hu tajjeb biss fil-libertà, dik il-libertà li l-bnedmin tal-lum tant jagħtuha valur u jfittxu bil-ħerqa. Iżda ħafna drabi jikkultivawha b’mod ħażin bħallikieku huwa tajjeb tagħmel kollox, imqar il-ħażin, basta jintogħġob. Il-vera libertà, għall-kuntrarju, hija sinjal mill-iktar għoli tax-xbieha ta’ Alla fih.

Alla sejjaħ u jsejjaħ il-bniedem biex jingħaqad miegħu, bin-natura sħiħa tiegħu, f’għaqda għal dejjem mal-ħajja tiegħu divina li qatt ma titħassar. Kristu kiseb din ir-rebħa meta qam mill-mewt, wara li bil-mewt tiegħu ħeles mill-mewt il-bniedem.

L-ogħla raġuni tad-dinjità tal-bniedem qiegħda fis-sejħa tiegħu biex jikkomunika ma’ Alla. Din is-sejħa li Alla jagħmel lill-bniedem biex jiddjaloga miegħu bdiet mal-ħolqien tal-bniedem għax, jekk il-bniedem jeżisti, huwa jeżisti biss minħabba l-fatt li Alla ħalqu għax iħobbu u jżommu ħaj għax jibqa’ dejjem iħobbu.

Ħafna min-nies ma jagħrfux din ir-rabta vitali u intima ma’ Alla jew jiċħduha b’mod espliċitu. L-ateiżmu illum ħafna drabi jidher f’sura sistematika li, barra milli ġġib raġunijiet oħra kontra l-eżistenza ta’ Alla, tant tgħolli x-xewqa tal-bniedem għall-indipendenza li tqajjem diffikultajiet kontra kull dipendenza minn Alla. Dawk li jħaddnu l-ateiżmu jippretendu li l-libertà tikkonsisti f’li l-bniedem huwa għan fih innifsu u allura jfassal hu l-istorja tiegħu. Il-Knisja teħodha kontra dawn il-modi ta’ ħsieb għax, b’fedeltà għad-dmirijiet tagħha lejn Alla u lejn il-bnedmin, ma tistax ma tirreżistix dak it-tagħlim li jbaxxi l-bniedem mill-kobor li għandu. U dan tagħmlu billi bla tlaqliq tistqarr li:

Fil-fatt il-misteru tal-bniedem jiddawwal tassew biss fil-misteru tal-Iben ta’ Alla magħmul bniedem.

Gaudium et Spes, par. 22

L-aħħar wieħed mill-erba’ kostituzzjonijiet ewlenin tal-Konċilju Vatikan II li se nagħtu titwila lejh bi tħejjija għall-Ġublew tal-2025 huwa Gaudium et Spes. Huwa l-itwal dokument tal-Konċilju u l-aħħar li ġie ppublikat, u l-ewwel dokument ta’ Konċilju fl-istorja tal-Knisja li hu indirizzat lid-dinja kollha għax fih il-Knisja tesprimi x-xewqa li tiddjaloga mal-familja umana, billi tuża l-lingwa komuni ta’ mħabba lejn l-identità umana:

L-hena u t-tama, in-niket u t-tħassib tal-bnedmin tal-lum fuq kollox tal-foqra u ta’ dawk kollha li jbatu, huma wkoll il-hena u t-tama, in-niket u t-tħassib tad-dixxipli ta’ Kristu, u ma hemm ebda ħaġa li hi tassew tal-bniedem li huma wkoll ma jħossuhiex f’qalbhom.

Gaudium et Spes, par. 1

Il-persuna umana hija l-“punt ta’ kuntatt” bejn it-tħassib tal-Knisja u dak tad-dinja. Peress li kemm is-segwaċi ta’ Kristu u anke dawk li mhumiex jaqsmu l-istess tamiet, ferħ, diffikultajiet, ansjetajiet, il-Knisja turi l-imħabba u s-solidarjetà tagħha billi tindirizza dawn it-temi biex trawwem fost sens ta’ fraternità u għajnuna vera bejn il-bnedmin.

F’dan id-dokument il-Konċilju jħares lejn il-bnedmin fl-isfond taż-żmien li fih qegħdin jgħixu, immarkat minn bidliet kbar u mgħaġġlin mad-dinja kollha frott l-intelliġenza u l-ħidma kreattiva tal-bnedmin li wasslu għal żviluppi, b’mod speċjali fil-qasam tal-komunikazzjoni soċjali, imma wkoll għal sfidi ġodda għax jaffettwa d-deċiżjonijiet, kemm individwali u kemm kollettivi, u l-imġiba fir-relazzzjonijiet mad-dinja tal-madwar u tal-bnedmin bejniethom.

It-tibdil fil-mentalità u fl-istrutturi spiss iġib miegħu kwistjonijiet dwar il-valuri tradizzjonali l-aktar fost iż-żgħażagħ li, xi drabi, isiru ribelli għax ma jħossuhomx kuntenti u integrati fil-ħajja soċjali, waqt li jitħabtu sabiex jiksbu mill-aktar fis posthom fiha. Minħabba f’hekk il-ġenituri u l-edukaturi jsibu ruħhom f’diffikultajiet akbar fil-qadi ta’ dmirijiethom. L-istituzzjonijiet, il-liġijiet, il-modi ta’ ħsieb u ta’ sentimenti li ntirtu mill-imgħoddi mhux dejjem jaddattaw ruħhom sewwa għall-qagħda tal-lum.

Bidla hekk mgħaġġla, u l-kuxjenza nnifisha li ħafna ħwejjeġ ma jaqblux bejniethom fid-dinja, iqajmu kontradizzjonijiet u nuqqasijiet ta’ ekwilibriju. Fil-familja mbagħad iqumu t-tensjonijiet sew mit-toqol tal-kondizzjonijiet soċjali u ekonomiċi. Minn hawn jiġu n-nuqqas ta’ fiduċja u ta’ ħbiberija, ġlied u mrar, li tagħhom il-bniedem huwa fl-istess ħin kawża u vittma.

Sadattant qed tikber il-persważjoni li l-bnedmin mhux biss jistgħu u għandhom isaħħu aktar setgħethom fuq il-ħolqien imma li hu wkoll xogħolhom li jibnu ordni politiku, soċjali, u ekonomika li jaqdi aħjar il-bniedem. F’dawn iċ-ċirkustanzi, id-dinja llum tidher fl-istess ħin qawwija u dgħajfa, kapaċi tagħmel l-aħjar u l-agħar, tinfetaħ it-triq tal-ħelsien jew tal-jasar, tal-progress jew tar-rigress, tal-imħabba jew tal-mibegħda.

Tabilħaqq in-nuqqas ta’ bilanċ li nsibu fid-dinja huwa magħqud ma’ dak in-nuqqas ta’ ekwilibiriju iżjed fundamentali li għandu għeruqu fil-qalb tal-bniedem. U dan għaliex, waqt li minn naħa waħda bħala ħlejqa jħoss li għandu ħafna limitazzjonijiet, min-naħa l-oħra jħoss li m’hemmx limiti għax-xewqat tiegħu. Miġbud minn ħafna xewqat, huwa dejjem imġiegħel jagħżel xi waħda minnhom u jiċċaħħad mill-oħrajn.

Il-Knisja temmen li Kristu, li miet u rxoxta għal kulħadd (ara Kor 5,15), jagħti lill-bniedem, permezz tal-Ispirtu tiegħu, dawl u qawwa biex iwieġeb għall-ogħla sejħa tiegħu; u m’hemmx isem ieħor mogħti lill-bniedem li bih jista’ jsalva (ara Atti 4,12).

Gaudium et Spes, par. 10

Għaldaqstant, il-Knisja tagħti ħarsa lejn is-“sinjali taż-żminijiet” dejjem fid-dawl tal-Evanġelju biex tara fejn dawn il-bidliet u trasformazzjonijiet li qed jseħħu fid-dinja tal-lum qed ikollhom implikazzjonijiet morali, soċjali u reliġjużi. Il-Knisja tixxennaq biex tara l-umanità tgħix ħajja sħiħa u kuntenta denja tan-natura li għaliha hija maħluqa, u temmen li ċ-ċavetta biex tinħall din l-għoqda tinsab f’Ġesù Kristu.

Għaldaqstant, x’inhu ż-żmien? … Jekk ħadd ma jistaqsini, naf x’inhu; imma jekk nixtieq nispjega lil min jistaqsini, ma nafx inwieġeb.

Santu Wistin, L-Istqarrijiet 11.14.17

Dan il-kliem kitbu Santu Wistin fil-ħdax-il ktieb tal-Istqarrijiet tiegħu. Hawnhekk mhux se nippruvaw nesploraw in-natura taż-żmien, kif għamel Santu Wistin. Ċertament, tkun biċċa xogħol li teħdilna ħafna ħin! Imma r-raġuni għalfejn qed nirreferi għal din l-istqarrija tant għaqlija ta’ Wistin hija għax tipponta lejn xi ħaġa ta’ valur. U dan għaliex jirnexxilha taqbad ir-realtà tal-istat temporali li fih, bħala bnedmin, ninsabu mgħaddsa. Interessanti wkoll ninnutaw li dan l-istat ‘temporali’ huwa xi ħaġa li, f’ċertu sens, anke l-Knisja għandha sehem fih.

Il-Knisja hija temporali? Biex twieġeb għal dan, Lumen Gentium tafferma li:

Il-Knisja, li għaliha aħna lkoll imsejħin fi Kristu Ġesù u li fiha, permezz tal-grazzja ta’ Alla, niksbu l-qdusija, ma tasalx fil-milja tagħha jekk mhux fil-glorja tas-sema meta jasal iż-żmien tar-restawrazzjoni ta’ kollox (Atti 3, 21) li fih, flimkien mal-ġens uman, id-dinja kollha, li hi marbuta sfiq mal-bniedem u bih tasal għall-iskop tagħha, tiġġedded hi wkoll għalkollox fi Kristu (ara Ef 1,10; Kol 1,20; 2 Pt 3,10-13).

Lumen Gentium, par. 48

Frażijiet bħal “niksbu” u “milja” jfissru attività ġejjiena. U, fil-lingwi Latini, jintuża t-temp futur. F’dar-rigward, il-Knisja tidher li għadha trid tesperjenza t-tjubija sħiħa u l-perfezzjoni tagħha. Dan jimplika evoluzzjoni: jinplika l-karattru ‘eskatoloġiku’ tal-Knisja. Il-kelma ‘eskatoloġiku’ teoloġikament tfisser ‘dak li għandu x’jaqsam mal-aħħar taż-żminijiet’. Fi kliem sempliċi, għalhekk, il-Knisja—li hi aħna—qed tevolvi fid-direzzjoni ta’ xi ħaġa, ta’ xi ħadd. Il-Knisja tinsab miexja lejn għaqda sħiħa u kompluta mar-ras tagħha, li hu Kristu nnifsu.

Issa dan ma jfissirx li l-Knisja m’għandhiex diġà qdusija intrinsika. B’mod mill-iktar sabiħ u preċiż, Lumen Gentium jirrimarka kif, fil-Knisja, insibu flimkien iż-żewġ realtajiet tal-qdusija u tad-dnub. Il-Knisja hija qaddisa meta taġixxi bħala mezz sabiex permezz tiegħu Kristu jitkellem—permezz tas-sagramenti u tar-rivelazzjoni—imma, fl-istess waqt, il-Knisja hija aħna, u, ta’ spiss, aħna altru li m’aħniex qaddisin u perfetti. Imma l-għan tal-Knisja hu proprju li tqaddisna—u hawn fejn tidħol l-importanza tal-komunjoni: għax ilkoll għandna sehem fil-ħajjiet ta’ xulxin sabiex noħorġu fid-deher il-virtù u l-qdusija f’xulxin. Kif insibu f’Lumen Gentium:

Mela aħna diġà qegħdin fl-aħħar żminijiet (ara 1 Kor 10,11), it-tiġdid tad-dinja diġà huwa deċiż u d-deċiżjoni ma titteħidx lura; dan it-tiġdid b’xi mod diġà qiegħed realment jinħass sa minn issa: għax il-Knisja, sa minn din id-dinja stess, hi mogħnija bi qdusija tassew, imqar jekk din il-qdusija għadha imperfetta. Madankollu, sa ma jiġu smewwiet ġodda u dinja ġdida fejn tgħammar il-ġustizzja (ara 2 Pt 3,13), il-Knisja, hi u miexja fuq din l-art, fis-sagramenti u fl-istituzzjonijiet tagħha magħmula għad-dinja ta’ issa, tidher liebsa x-xbieha ta’ dan iż-żmien li jgħaddi, anzi hi nnifisha tgħix mal-ħlejjaq li għadhom sa issa jokorbu u jwelldu, huma u jistennew id-dehra ta’ wlied Alla (ara Rum 8,19-22).

Lumen Gentium, par. 48

Dan kollu jgħabbina b’responsabbiltà. Fit-tnehid u t-taħbit tagħna, fil-waqgħat u d-dnub taħgna, aħna mistiedna li nħallu dejjem lill-grazzja ta’ Alla li tfejjaq tippenetra l-ħajjiet tagħna.  Aħna dejjem imsejħin nilqgħu b’umiltà l-maħfra u nħabirku sabiex mill-ġdid nikbru fl-imħabba. Fl-aħħar mill-aħħar, aħna lkoll imsejħin b’ħeġġa sabiex “nitgħallmu x’tifsira għandha għalina l-ħajja tagħna ta’ din l-art, u kollna tama fil-ġid li għad irid jiġi naqdu sal-aħħar il-missjoni li l-Missier tana fuq din l-art u naħdmu għas-salvazzjoni tagħna (ara Fil 2, 12)” (Lumen Gentium, par. 48).

Fil-qalba tal-ħames kapitlu ta’ Lumen Gentium insibu t-tagħlim tal-Knisja li is-sejħa għall-qdusija mhijiex limitata biss għal stat wieħed partikolari ta’ ħajja, imma hi tassew universali hekk li tħaddan lill-imgħammdin kollha:

Aħna nemmnu li l-Knisja, li l-Konċilju mqaddes qiegħed ifisser il-misteru tagħha, hija qaddisa bla ma tista’ qatt tonqos. Infatti Kristu, l-Iben ta’ Alla, li hu mħabbar flimkien mal-Missier u mal-Ispirtu s-Santu bħala “l-waħdu qaddis,” ħabb il-Knisja bħala l-għarusa tiegħu, ta lilu nnifsu għaliha biex iqaddisha (ara Ef 5, 25-26), għaqqadha miegħu bħal ġismu u mlieha bid-don tal-Ispirtu s-Santu għall-glorja ta’ Alla.

Lumen Gentium,par. 39

Għalhekk, kif jisħaq l-Appostli, kulħadd hu msejjaħ għall-qdusija: “Dan irid Alla minnkom: il-qdusija tagħkom (1 Tess 4:3; ara Ef 1:4). Ma’ dan, tajjeb ninnutaw ukoll din il-qdusija tal-Knisja hi kontinwament murija, u jeħtieġ li tiġi murija, fil-frott tal-grazzja li l-Ispirtu jipproduċi f’dawk li jemmnu. Din il-qdusija tidher b’ħafna modi f’individwi li, skont il-mixja rispettiva tal-ħajja tagħhom, jimxu lejn il-perfezzjoni tal-imħabba, u hekk jibnu lill-oħrajn. Fl-aħħar mill-aħħar, il-qdusija tikkonsisti fil-perfezzjoni ta’ dik it-tip ta’ mħabba imsejħa karità jew agape. 

Huwa u jirrifletti fuq dan, il-Predikatur tal-Papa, Patri Raniero Cantalamessa, jgħid il-kliem li ġej li nemmen li lkoll għandna naħsbu dwaru: “L-ewwel ħaġa li meħtieġ li ssir, meta nitkellmu dwar il-qdusija, hija li neħilsu din il-kelma mill-ansjetà u l-biża’ li tikkawża minħabba ċerti ideat żbaljati li għandna tagħha.” Ta’ spiss jiġġrilna li nassoċjaw il-qdusija ma’ xi ħaġa ta’ sforz wisq kbir—kważi impossibbli li tintlaħaq minn individwi komuni. Tassew, il-qdusija tista’ timplika fenomeni u provi straordinarji, imma, kif jinsisti Cantalamessa, “ma tistax tiġi identifikati ma’ dawn l-affarijiet.” Hu jisħaq li, “jekk kulħadd hu msejjaħ għall-qdusija, mifhuma b’mod tajjeb, kulħadd jista’ jilħaqha u tagħmel parti min-normalità tal-ħajja Nisranija.” F’ċertu sens, il-qdusija hija stat straordinarju ta’ eżistenza li jista’ jintlaħaq bl-ordinarjetà tagħna.

F’dan kollu, tajjeb li niftakru li l-Insara kollha huma msejħin minn Alla, mhux minħabba l-ħidmiet tagħhom(jiġifieri ma nsirux qaddisin primarjament minħabba l-azzjonijiet li nagħmlu), imma skont il-pjan u l-grazzja ta’ Alla. Huwa Alla li l-ewwel jagħti lilna l-ħila li nikkollaboraw mal-grazzja u nwettqu r-rieda tiegħu. U tassew, għax aħna niġu magħmulin ġusti f’Ġesù fil-magħmudija, li permezz tagħha nsiru wlied Alla u nissieħbu fin-natura divina tiegħu (2 Pt 1, 4). B’hekk, il-Mulej Ġesù, l-Imgħallem divin, bħala l-awtur u l-milja ta’ din il-ħajja ta’ qdusija, jibqa’ l-mudell ta’ kull perfezzjoni: “Kunu mela perfetti, bħalma hu perfett Missierkom li hu fis-smewwiet” (Mt 5, 48). 

Xi ħaġa oħra li sabiħ naraw—u din Lumen Gentium jisħaq ħafna fuqha—hija r-rabta li hemm bejn li nikbru fil-qdusija u li niffjorixxu u nkunu ferħanin. Il-filosfu Grieg Aristotli, sekli qabel, afferma li l-ferħ tal-bniedem jinsab fil-‘kontemplazzjoni’ ta’ Alla. Lumen Gentium jelabora iktar dwar dan u jurina li l-ferħ jilħaq il-milja tiegħu fl-għaqda tagħna ma’ Kristu u fl-irwol tagħna bħala wlied adottivi ta’ Alla. F’dan id-dawl, il-Knisja tidher bħala mezz li bih niksbu l-ferħ fil-milja tiegħu, u dan għaliex huwa permezz tal-Knisja u s-Sagramenti tagħha li x-xbieha ta’ Alla fina (jiġifieri il-potenzjal tagħna li nħobbu u nagħrfu) tilħaq il-milja! U hemm diversi toroq u vokazzjonijiet sabiex din il-qdusija tintlaħaq. Il-ħajja bħala ġuvni jew xebba, il-ħajja reliġjuża, il-ħajja miżżewġa, il-ħajja kkonsagrata, u s-saċerdozju, kollha huma toroq li jwassluna għal dan l-għan:

Għalkemm id-dmirijiet huma differenti u differenti wkoll huma l-modi kif wieħed jista’ jgħix il-ħajja, imma  waħda hija l-qdusija—dik li jfittxu dawk kollha li huma mmexxijin mill-Ispirtu ta’ Alla; dawn, waqt li jobdu għal-leħen tal-Missier u jaduraw ’l Alla l-Missier fl-ispirtu u l-verità, jimxu wara Kristu fqir, umli u mgħobbi bis-salib biex ikun jistħoqqilhom li jissieħbu miegħu fil-glorja. Madankollu kull wieħed, skont id-dmirijiet li għandu u d-doni li rċieva, għandu jimxi ’l quddiem mingħajr ma jeżita fit-triq tal-fidi ħajja li tixgħel it-tama u taħdem permezz tal-imħabba.

Lumen Gentium,par. 41

Imma f’dan kollu, jeħtieġ li nżommu f’moħħna li l-qdusija ma tistax tinkiseb biss minn dawk li l-Knisja tiddikjara bħala qaddisin. Cantalamessa jfakkarna li:

Il-qaddisin huma bħall-fjuri: m’hemmx biss dawk li jitpoġġew fuq l-altari. Kemm minnhom jiftħu u jmutu moħbija, wara li fewħu fis-skiet l-arja ta’ madwarhom! Kemm hemm minn dawn il-fjuri moħbija li fetħu u kontinwament jinfetħu fil-Knisja!

Raniero Cantalamessa, Is-Sejħa Universali għall-Qdusija, It-Tieni Omelija għall-Avvent (Diċembru 11, 2015)

Bħalma l-ġisem hu wieħed u fih ħafna membri, u l-membri kollha tal-ġisem, għad li huma ħafna, jagħmlu ġisem wieħed, hekk ukoll Kristu.

1 Korintin 12, 12

Fl-aħħar artiklu f’din is-sensiela dwar Lumen Gentium esplorajna il-mod kif il-Poplu ta’ Alla u ppreżentat u mifhum. F’dar-rigward, ikkonkludejna b’nota dwar l-istqarrija li “extra ecclesiam nulla salus.” Għalhekk, qabel ma nħarsu lejn kapitli III u IV, ejjew nieqfu ftit sabiex napprofondixxu ftit ieħor din l-idea.

Fi kliem sempliċi, il-kunċett li “barra l-Knisja m’hemmx salvazzjoni” hu ġie ttrattat meta id-dokument tkellem dwar il-Knisja bħala Sagrament ta’ Salvazzjoni. Hawnhekk, l-idea fundamentali hi li anke dawk li ma jiffurmawx parti mill-Knisja—jew għax għandhom twemmin ieħor jew għax m’għandhom l-ebda twemmin—jistgħu jsalvaw, imma xorta waħda jsalvaw permezz tal-Knisja. Peress li kien bil-mewt u l-qawmien tiegħu li s-salvazzjoni saret possibbli għal kulħadd, Kristu waqqaf il-Knisja u taha l-mandat li tkun l-istrument sabiex din is-salvazzjoni titwassal mal-art kollha.

Kif rajna fl-ewwel kapitlu, il-Knisja hi msejħa biex tħabrek għas-salvazzjoni tal-erwieħ kollha. Dan ifisser li t-talb tal-fidili jista’ jħalli effett fuq l-umanità kollha, anke fuq dawk li ma jemmnux jew ta’ reliġjon differenti. Ifisser ukoll li hu permezz tal-Knisja li l-ħniena u l-grazzja jitferrgħu fuq l-umanità kollha. Kull meta Alla jintervjeni jew jqassam il-grazzji, dan jagħmlu permezz tal-Poplu ta’ Alla. Dan iwassalna għat-tielet u r-raba’ kapitli li jesploraw il-mod kif “il-Poplu ta’ Alla” hu strutturat skont is-sejħa u l-għan tiegħu. Hawnhekk tista’ tqum il-mistoqsija: Għalfejn Kristu waqqaf il-ġerarkija ekkleżjastika? Għalfejn fil-Knisja hemm ġerarkija?

Sa mill-bidu, Ġesù ried li s-suċċessuri tal-appostli—l-isqfijiet—ikunu rgħajja fil-Knisja tiegħu sal-aħħar taż-żmien. Issa, “sabiex l-episkopat ikun wieħed u mhux mifrud, huwa qiegħed lil Pietru ras tal-appostli l-oħra u fih waqqaf il-prinċipju u l-fundament perpetwu u viżibbli tal-unità tal-fidi u tal-komunjoni” (par. 18). Il-pożizzjoni u l-vokazzjoni tal-Papa teżisti proprju biex tħares l-għaqda u l-komunjoni tal-Knisja fl-aspetti kollha tal-fidi. Barra minn hekk, fuq l-eżempju tat-tnax-il Appostlu magħżulin u mibgħuta flimkien minn Kristu, l-għaqda tal-ġerarkija tal-Knisja hija għall-qadi tal-komunjoni tal-fidili kollha. Kull isqof jeżerċita l-ministeru tiegħu bħala membru tal-kulleġġ tal-isqfijiet f’għaqda mal-Papa u jaqsam miegħu il-kura tal-Knisja universali (ara par. 22-23). Is-saċerdoti jeżerċitaw il-ministeru tagħhom fil-presbiterju tal-Knisja lokali flimkien mal-isqof tagħhom u taħt id-direzzjoni tiegħu (ara par. 28).

U l-lajċi? Kif jieħdu sehem mill-ħidma saċerdotali ta’ Kristu? Kapitlu IV jiffoka fuq l-irwol tal-lajċi. Hawnhekk, Lumen Gentium espliċitament jafferma li:

il-lajċi, billi huma mogħtija għal Kristu u kkonsagrati mill-Ispirtu s-Santu, huma b’mod tal-għaġeb imsejħin u mgħallmin biex jagħmlu frott dejjem iżjed kotran tal-Ispirtu. Il-ħidma kollha tagħhom, infatti, it-talb u l-inizjattivi ta’ appostolat, il-ħajja taż-żwieġ u tal-familja, ix-xogħol ta’ kuljum, il-mistrieħ tar-ruħ u l-ġisem, jekk isiru fl-Ispirtu, u saħansitra d-dwejjaq tal-ħajja jekk huma merfugħin bil-paċenzja, isiru sagrifiċċji spiritwali li jogħġbu ’l Alla permezz ta’ Ġesù Kristu (ara Pt 2,5). Biċ-ċelebrazzjoni ewkaristika dawn is-sagrifiċċji huma bit-tjieba kollha offruti lill-Missier flimkien mal-offerta tal-ġisem tal-Mulej. B’hekk il-lajċi wkoll, waqt li jaħdmu kullimkien bi qdusija bħala adoraturi, jikkonsagraw lil Alla l-istess dinja.

Lumen Gentium, par. 34

Għalhekk, il-mistoqsija dwar il-vokazzjoni tal-lajċi titwieġeb b’dan il-mod:

Huwa dmir tal-lajċi li, bis-sejħa proprja tagħhom, ifittxu s-saltna ta’ Alla billi jħaddmu l-ħwejjeġ temporali u jindirizzawhom skont ir-rieda ta’ Alla. Huma jgħixu fid-dinja jiġifieri fl-impjiegi u professjonijiet kollha li jeżistu fid-dinja u f’kull wieħed minnhom, u wkoll fil-kundizzjonijiet normali tal-ħajja familjari u soċjali li magħhom bħal jinsġu l-eżistenza tagħhom. Hemm huma msejħin minn Alla biex, waqt li jagħmlu x-xogħol tagħhom fid-dinja taħt it-tmexxija tal-ispirtu tal-evanġelju, jagħtu sehemhom minn ġewwa, bħalma tagħmel il-ħmira, biex id-dinja titqaddes. B’hekk huma juru lil Kristu lill-oħrajn l-iżjed bix-xhieda ta’ ħajjithom imdawla bil-fidi, bit-tama u bl-imħabba.

Lumen Gentium, par. 31

Jew, kif ifisser tant tajjeb fi ftit kliem il-Kompendju tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika:

Il-fidili lajċi għandhom bħala vokazzjoni tagħhom li jfittxu s-Saltna ta’ Alla, u li jdawlu u jmexxu l-ħwejjeġ tad-dinja biex isiru kif irid Alla. B’hekk, iwettqu s-sejħa għall-qdusija u għall-appostolat magħmula lill-imgħammdin kollha.

Kompendju tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 188

Dan ifisser li l-Ġerarkija tal-Knisja qiegħda hemm biex tagħti struttura lill-irwoli differenti li kull persuna, permezz tas-sejħa tagħha, hu mistieden li jgħix. Il-Ġerarkija m’għandniex inħarsu lejha f’termini ta’ poter jew ‘importanza’—l-ebda vokazzjoni mhija superjuri fil-possibbiltà tagħha li twassal għall-qdusija u fl-eżistenza tagħha għall-ġid tal-Knisja. Hawnhekk ma nistgħux ma nfakkrux fit-tixbiha ta’ San Pawl li jqabbel l-irwoli differenti tagħna mal-partijiet differenti tal-ġisem (1 Kor 12, 12). Ilkoll neħtieġu lil xulxin. Ilkoll jeħtieġ li naħdmu flimkien. Fl-aħħar mill-aħħar, ilkoll qegħdin nippruvaw naqdu lill-istess Knisja u lill-istess Alla Trinitarju.

Fl-aħħar artiklu tagħna rajna kif Lumen Gentium jiftaħ bl-affermazzjoni li l-Knisja, bħala l-poplu sħiħ ta’ Alla—rgħajja u fidili flimkien—jeżisti ‘għad-dinja kollha’ u emfasizza l-irwol tal-Knisja li  “ddawwal il-bnedmin kollha bid-dija ta’ Kristu” (par. 1).

Wara l-ewwel kapitlu fuq il-Misteru tal-Knisja, li wera l-oriġini divina tal-Knisja fit-Trinità u l-importanza tal-Inkarnazzjoni, it-tieni kapitlu jfittex li, l-ewwel nett, jispjega dak li l-membri kollha tal-Poplu ta’ Alla għandhom komuni fuq il-livell tad-dinjità tal-eżistenza Nisranija, qabel kull distinzjoni msejsa fuq uffiċċji jew stati, u, it-tieni, li juri li l-komunità Nisranija, fl-essenza tagħha, għandha ‘rwol messjaniku’.

Inkunu “Sagrifiċċju Ħaj”

B’mod mill-iktar konċiż, Lumen Gentium jirrikonoxxi li l-imgħammdin kollha għandhom sehem fit-tliet ħidmiet ta’ Kristu bħala Qassis, Profeta u Sultan, u, għaldaqstant, għandhom l-istess dinjità komuni:

Dawk li huma mgħammdin, bit-twelid mill-ġdid u l-unzjoni tal-Ispirtu s-Santu huma kkonsagrati biex ikunu tempju spiritwali u saċerdozju qaddis, joffru sagrifiċċji spiritwali permezz tal-ħidma kollha tal-bniedem nisrani, u jħabbru l-qawwa ta’ Dak li sejħilhom mid-dlam għad-dawl tiegħu tal-għaġeb (ara 1 Pt 2,4-10). Għalhekk id-dixxipli kollha ta’ Kristu, waqt li jżommu sħiħ fit-talb u jfaħħru lil Alla (Atti 2,42-47), joffru lilhom infushom b’sagrifiċċju ħaj, qaddis, jogħġob lil Alla (ara Rum 12,1), jagħtu xhieda ta’ Kristu kullimkien u lil kull min jitlobhom tifsira tat-tama li għandhom fil-ħajja ta’ dejjem (ara 1 Pt 3,15).

Lumen Gentium, par. 10

Kull wieħed u waħda minna, id-dixxipli kollha, ningħataw il-missjoni komuni li noffru lilna nfusna b’sagrifiċċju ħaj u li nagħtu xhieda għal Kristu billi nagħtu tweġiba lil dawk li qegħdin ifittxu. Fi ftit kliem, kemm il-ministri ordnati u kif ukoll “il-fidili, bis-saċerdozju rjali tagħhom,” aħna lkoll imsejħin nwasslu l-wiċċ ta’ Kristu permezz tal-azzjonijiet tagħna u l-imħabba li nuru, u wkoll permezz tal-kliem u l-intenzjonijiet F’ċertu sens, aħna m’aħniex imsejħin biss biex nikbru fl-imħabba, imma wkoll biex nikbru fil-virtù intellettwali għax inkunu kapaċi niddefendu l-fidi tagħna anke b’mod razzjonali. Dan jimmira għal evanġelizzazzjoni iktar ħolistika.

“Poplu Messjaniku”

Lumen Gentium jippreżenta l-Poplu ta’ Alla wkoll bħala “poplu messjaniku.” Dan ifisser li kull wieħed u waħda minna, bħala Knisja, aħna msejħin inkunu “strument ta’ fidwa għal kulħadd” u minnu nintbagħtu “fid-dinja kollha bħala dawl tad-dinja u melħ tal-art (ara Mt 5,13-16)” (par. 9). Li tkun ‘messjaniku’ timplika li tkun qaddej u tkun sinjal. Ifisser li tħobb lill-oħrajn u trid il-ġid tagħhom, bħalma għamel Kristu. Speċifikament, ifisser li nkunu balzmu u duwa, kif għandha tkun il-Knisja.

Hawnhekk hu importanti li nirrimarkaw li Lumen Gentium jirrikonoxxi li:

l-Ispirtu s-Santu mhux biss iqaddes u jmexxi l-poplu ta’ Alla bis-sagramenti u l-ministeri u jżejnu bil-virtujiet, iżda jqassam ukoll id-doni tiegħu “lil kull wieħed kif jogħġbu” (1 Kor 12,11), jagħti lil kull grad ta’ fidili grazzji speċjali biex bihom ikunu jistgħu jidħlu aħjar u b’ħeġġa akbar għall-ħidmiet u għad-dmirijiet li bihom il-Knisja tkun tista’ tiġġedded u tinbena aktar fil-wisa’ skont ma hemm miktub, li lil kull wieħed “tingħata r-rivelazzjoni tal-Ispirtu għall-ġid ta’ kulħadd” (1 Kor 12,7).

Lumen Gentium, par. 12

Dan l-emfasi fuq il-Knisja bħala ‘poplu wieħed’ hu tassew ta’ valur għax jirrikonoxxi li l-Knisja mhijiex magħmulha biss mill-ġerarkija u l-episkopat, imma mill-imgħammdin kollha; il-poplu kollu ta’ Alla hu importanti. 

Imbagħad, fil-bqija tal-paragrafi ta’ Kapitlu II, id-dokument jindirizza waħda mill-frażijiet kontroversjali u interpretata b’mod mill-iktar żbaljat tal-Knisja: “barra l-Knisja m’hemmx salvazzjoni” (extra ecclesiam nulla salus). Imma dan se nesplorawh b’mod iktar komprensiv fl-artiklu li jmiss.

Fil-ktieb tiegħu dwar l-implementazzjoni ta’ Vatikan II, Karol Wojtyla (dak iż-żmien kardinal) kiteb li l-ewwel mistoqsija li tpoġġiet quddiem il-Konċilju kienet: Ecclesia, quid dicìs de te ipsa?—Knisja, x’tgħid dwarek innifsek? It-tweġiba tal-Konċilju għal din il-mistoqsija hi mfissra b’mod sħiħ fid-dokument li se nesploraw illum u fil-ġimgħat li ġejjin: Lumen Gentium.

Lumen Gentium huwa wieħed mill-erba’ kostituzzjonijiet ewlenin tal-Konċilju Vatikan II. Il-mistoqsija,“Knisja, x’tgħid dwarek innifsek?” hija ta’ interess għalina wkoll, partikolarment bħala Kattoliċi li b’mod attiv jiffurmaw parti mill-Knisja. Fl-istess waqt, Lumen Gentium jagħmilha ċara li l-iskop tad-dokument huwa li jiddeskrivi in-natura u l-missjoni universali tal-Knisja għad-dinja kollha. Għalhekk, l-udjenza mhijiex limitata biss għall-Kattoliċi imma għall-umanità kollha.

Allura, ‘x’inhi’ il-Knisja? Waħda mill-ewwel deskrizzjonijiet użati biex jiddeskrivu il-Knisja hija proprju li hi “s-saltna tas-sema fl-art” (par. 3). Hawnhekk, il-Knisja narawha bħala realtà li ssib postha fl-ispazju u ż-żmien bil-għan li twassal ‘is-Sema’—jiġifieri lil Alla—lilna:

Meta f’Adam il-bnedmin waqgħu fid-dnub, Alla ma telaqhomx u tahom dejjem l-għajnuna biex isalvaw fi Kristu li kellu jkun il-Feddej u “li hu x-xbieha ta’ Alla li ma jidhirx, il-kbir fost il-ħlejjaq kollha” (Kol 1,15).

Lumen Gentium, par. 2

Il-Knisja teżisti għax Alla l-Missier jixtieq jirrikonċilja lill-umanità miegħu nnifsu mill-ġdid. Dan ifisser li l-Knisja hija forma ta’ duwa (mediċina) bil-għan li tfejjaq u tgħaqqad lill-bnedmin kollha ma’ Alla u magħhom infushom. Fil-fatt, Lumen Gentium malajr jinnota li l-Knisja evolviet “b’mod tal-għaġeb fil-ġrajja tal-poplu ta’ Israel u fil-patt il-qadim” u kif dan l-iżvilupp għadu għaddej sal-lum, sakemm tasal għall-milja tagħha meta ‘l-ġusti’ “jinġabru fil-Knisja universali quddiem il-Missier” (par. 2).

F’dar-rigward, jeħtieġ li nitkellmu dwar l-irwol ta’ Kristu f’dan kollu. Lumen Gentium jispjega li hu Kristu nnifsu, permezz tal-inkarnazzjoni, il-passjoni, u l-qawmien tiegħu, li b’mod konkret inawgura din is-Saltna tas-Sema fuq l-art. L-ubbidjenza ta’ Kristu għamlet possibbli l-fidwa ta’ kulħadd! Illum, din il-fidwa issir possibbli primarjament permezz tal-Knisja u tas-Sagramenti tagħha li permezz tagħhom jaġixxi Kristu:

Kull darba li s-sagrifiċċju tas-salib, li fih “Kristu l-Ħaruf tal-Għid tagħna hu maqtul” (1 Kor 5,7), ikun iċċelebrat fuq l-altar, tiġġedded il-fidwa tagħna. Fl-istess ħin bis-sagrament tal-ħobż ewkaristiku tintwera u sseħħ l-unità tal-fidili li jagħmlu ġisem wieħed fi Kristu (ara 1 Kor 10,17).

Lumen Gentium, par. 3

Huwa wkoll permezz tal-Knisja li r-Rivelazzjoni—l-Iskrittura u t-Tradizzjoni—tesprimi ruħha. Għaldaqstant, is-Sagramenti u r-Rivelazzjoni huma mezzi li permezz tagħhom nesperjenzaw b’mod dirett lil Alla nnifsu u l-imħabba, il-maħfra, u l-grazzja tiegħu.

Kapitlu I eventwalment jitkellem dwar l-Ispirtu s-Santu bħala l-prinċipju tal-għaqda li jorbot flimkien lil Kristu, ir-Ras, mal-Ġisem Mistiku tiegħu, il-Knisja. Hawnhekk, l-Ispirtu jista’ jiġi mqabbel ma’ ruħ il-bniedem jew il-prinċipju tal-ħajja fina, li jgħaqqad flimkien il-membri differenti u fl-istess waqt jagħti l-ħajja lill-ġisem kollu.

Forsi l-ikbar sfida tal-Knisja llum hija s-suppożizzjoni li l-Knisja mhijiex indispensabbli fir-relazzjoni tagħna ma’ Kristu. Dan narawh fl-emfasi li ċerti Nsara jpoġġu fuq Kristu bħala “s-Sid u s-Salvatur personali” tagħna, u wkoll fid-drawwa, anke fost il-Kattoliċi, li jqisu sal-istess tagħlim fundamentali tal-Knisja sempliċiment bħala possibbiltà fost diversi oħrajn. Il-frażi, “Jien Kattoliku, imma l-ewwel jien Nisrani,” hi pjuttost komuni—bħallikieku jista’ jkun hemm xi firda bejn Kristu u l-Knisja tiegħu. Imma l-verità hi li Kristu nnifsu jagħmilha ċara li ma jistax ikun hemm din il-firda. Kristu jidentifika ruħu mal-Knisja tiegħu (Ġw 15, 4-5; Atti 9, 4-5). Ma jistax ikun li jkollok relazzjoni ma’ Kristu r-Ras mingħajr ma tkun marbut mal-Knisja, il-Ġisem tiegħu, bħalma ma jistax ikollok relazzjoni ma’ ras kwalunkwe persuna bla ma jkollok kuntatt mal-ġisem tiegħu!

Fid-dawl ta’ dan kollu, il-Missirijiet tal-Konċilju wrew li is-sitwazzjoni preżenti tagħmel iktar urġenti il-ħtieġa li l-Knisja tiddefinixxi in-natura u l-missjoni tagħha, jiġifieri n-natura tagħha bħala dawl tal-ġnus u l-missjoni tagħha li twassal id-dawl ta’ Kristu lil kulħadd. Hu għalhekk ukoll li dokument bħal Lumen Gentium għadu daqstant relevanti llum. Iktar illum milli fl-1964, fi ftit mumenti, nies imferrxin madwar id-dinja kollha jsiru jafu dwar avvenimenti li qed iseħħu kullimkien. F’dar-rigward, id-dinja donnha ċkienet u, filwaqt li n-nies saru iktar konxji ta’ ġrajjiet li qegħdin jaffetwaw persuni oħra, xorta waħda nħossuna iktar iżolati għax it-teknoloġija tagħna tippermettilna noħolqu psewdo-relazzjonijiet li jeżistu biss fid-dinja virtwali u mhux fi żmien u spazju reali. Iktar ma nitilfu dan is-sens ta’ kuntatt bejnietna, iktar nirriskjaw li nitilfu l-komunjoni tagħna ma’ Alla. Dawn it-tnejn huma marbutin sew ma’ xulxin u jsibu għaqda sħiħa fil-Knisja, fejn il-bnedmin kollha jerġgħu jiksbu il-ħbiberija tagħhom mal-Missier bħala ‘wlied adottivi’ u fiha jiddi b’qawwa wiċċ Alla.

Il-Knisja dejjem tat importanza lill-Kelma ta’ Alla kif tagħti importanza lil Ewkaristija. B’mod partikolari fil-liturġija, il-Knisja tirċievi u toffri lil dawk li jemmnu l-ħobż tal-ħajja mill-mejda tal-Kelma ta’ Alla u tal-Ġisem ta’ Kristu. Il-predikazzjoni tal-Knisja irid ikollha bħala bażi l-Kelma ta’ Alla, u dan għaliex: “fil-Kotba Mqaddsa l-Missier li hu fis-smewwiet jiltaqa’ bi mħabba kbira ma’ wliedu u jidħol f’konversazzjoni magħhom” (par. 21). Il-qawwa tal-Kelma ta’ Alla hija l-għajn tal-enerġija tal-Knisja, il-qawwa tal-fidi, l-ikel tar-ruħ, u s-sors tal-ħajja spiritwali. L-awtur tal-Ittra lil Lhud denjament jgħid li

Il-kelma ta’ Alla hi ħajja u qawwija, taqta’ aktar minn xabla b’żewġt ixfar; hija tinfed sa tifred minn xulxin ir-ruħ u l-ispirtu u l-ġogi u l-mudullun; u tgħarbel il-ħsibijiet u l-fehmiet tal-qalb.

Lhud 4, 12

Apparti minn hekk, il-Kelma ta’ Alla għandha l-qawwa li lil dawk li jisimgħuha tibnihom u tagħtihom sehem fost dawk li huma kkonsagrati lilu (ara Atti 20, 32).

Fid-dokument tal-Konċilju Vatikan II, Dei Verbum, il-Knisja tindika li qed tfittex biex timxi ’l quddiem għal għarfien aktar fil-fond tal-Iskrittura Mqaddsa “biex tkun tista’ tgħajjex bla heda ’l uliedha bil-kliem ta’ Alla” (par. 23). L-għan tal-Knisja f’dan il-każ huwa li ddawwal l-imħuħ tal-fidili, issaħħaħ ir-rieda tagħhom, u fl-istess waqt tixgħel il-fjamma tal-imħabba ta’ Alla ġo fihom. Fir-rigward tal-istudji teoloġiċi, il-Padri Konċiljari jistqarru li

It-Teoloġija mqaddsa għandha bħala pedament tagħha għaż-żmien kollu l-kelma ta’ Alla miktuba u t-Tradizzjoni Mqaddsa; fuq dan il-pedament hija tissaħħaħ b’qawwa u ssir iżjed żagħżugħa billi tfittex fid-dawl tal-fidi kull verità moħbija fil-misteru ta’ Kristu. … L-istudju tal-Kotba Mqaddsa għandu jkun bħar-ruħ tat-teoloġija mqaddsa. Il-ministeru tal-kelma wkoll, jiġifieri l-predikazzjoni pastorali, il-katekiżmu u t-tagħlim nisrani kollu, li fih l-omelija liturġika għandu jkollha post privileġġjat, isib ikel tajjeb fil-kelma tal-Iskrittura u jissaħħaħ biha fil-qdusija.

Dei Verbum, par. 23

Dan id-dokument tal-Konċilju jagħlaq bix-xewqa li, permezz tal-qari u l-istudju tal-Kotba Mqaddsa, il-Kelma ta’ Alla tinfirex b’mod aktar mgħaġġel u tiġi gglorifikata, u t-teżor tar-rivelazzjoni, li hu fdat f’idejn il-Knisja, jimla dejjem aktar il-qlub tal-bnedmin. Bħalma il-ħajja tal-Knisja hija sostnuta biċ-ċelebrazzjoni frekwenti tal-misteru Ewkaristiku, hekk ukoll “hekk nistgħu nittamaw ħeġġa ġdida fil-ħajja spiritwali jekk tikber il-qima lejn il-Kelma ta’ Alla” (par. 26), għax, kif jgħid il-Profeta Isaija, “Il-ħaxix jinxef, u l-ward jidbiel, iżda l-kelma tal-Mulej tibqa’ għal dejjem” (Is 40, 8).

Meta waslet il-milja taż-żminijiet, “il-Verb sar bniedem u għammar fostna, u aħna rajna l-glorja tiegħu” (Ġw 1, 14a). “Kristu waqqaf is-saltna ta’ Alla fuq l-art” u immanifesta lil Missier u lilu nnifsu bil-kliem u l-għemil li wettaq (par. 17). Dan kollu ġie komplut bil-mewt, il-qawmien, it-tlugħ fis-sema u bl-għotja tal-Ispirtu s-Santu. Hu, li ġie mgħolli ’l fuq mill-art u li waħdu għandu l-kliem tal-ħajja ta’ dejjem, ġibed in-nies kollha lejh. Dan il-misteru ġie rrivelat lill-appostli u lid-dixxipli permezz tal-Ispirtu s-Santu biex ixxandru l-Aħbar it-Tajba u jqanqlu l-fidi f’Ġesù, u b’hekk jinġabru flimkien bħala Knisja. Għaldaqstant, il-kitbiet tat-Testment il-Ġdid huma xhieda divina ta’ dawn ir-realtajiet li esperjenzaw l-appostli.

Fost il-Kotba Mqaddsa kollha, anke dawk tat-Testment il-Ġdid, l-Evanġelji għandhom importanza speċjali għax “x-xhieda ewlenija tal-ħajja u t-tagħlim tal-Verb magħmul Bniedem, is-Salvatur tagħna” (par. 18). Il-Knisja dejjem affermat li l-erba’ Evanġelji huma ta’ oriġini appostolika. Il-predikazzjoni tal-appostli, kif mogħtija bħala kmand minn Ġesù, kienet essenzjali biex, permezz tal-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu, l-erba’ Evanġelji ġew mgħoddija lilna bil-kitba. L-awturi sagri kitbu l-erba’ Evanġelji, u għażlu partijiet mill-ħafna li ġew mgħoddija lilhom bil-kliem jew bil-kitba. Fl-Evanġelju skont San Luqa, l-awtur sagru nnifsu jistqarr:

Bosta kienu dawk li ħadu f’idejhom ix-xogħol li jiġbru bl-ordni f’rakkont wieħed il-ġrajja li seħħew fostna, kif għaddewhom lilna dawk li sa mill-bidu rawhom b’għajnejhom stess u saru ministri tal-kelma.

Lq 1, 1-2

Apparti l-erba’ Evanġelji, il-kanoni tat-Testment il-Ġdid jinkludi wkoll l-Ittri ta’ San Pawl u ittri u kitbiet appostoliċi oħra. Dawn ukoll ġew komposti bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu, u permezz tagħhom, skont il-pjan ta’ Alla, il-fatti dwar Ġesù Kristu ġew ikkonfermati, it-tagħlim tiegħu ġie enfassizat b’mod ċar, il-qawwa tiegħu li ssalva ġie pprietkata, u twasslulna wkoll r-rakkont tal-bidu tal-Knisja u tat-tkabbir tagħha. Fl-aħħar mill-aħħar, Ġesù stess kien mal-appostli kif kien wiegħed, u bagħat l-Ispirtu tal-verità biex iwwassalhom għall-verità kollha (ara Ġw 16, 13).

Id-dokument Dei Verbum jitkellem ukoll dwar l-importanza u r-relevanza tat-Testment il-Qadim għalina l-Insara. Dan għaliex, fil-pjan tiegħu tas-salvazzjoni tal-umanità, Alla ta’ mħabba infinita għażel nies biex jafdalhom il-wegħdiet tiegħu. Fil-Ktieb tal-Ġenesi nsibu kif Alla daħal f’patt ma’ Abraham, u mbagħad fil-ktieb tal-Eżodu, daħal f’patt mal-poplu Lhudi. Lil dan il-poplu, li hu kiseb għalih, Alla wera lilu innifsu permezz tal-kliem u l-għemil bħala Alla l-ħaj. Meta Alla tkellem b’fomm il-profeti, il-poplu Lhudi għaraf aħjar it-toroq tiegħu u b’hekk setgħu jagħmluhom magħrufa fost il-ġnus. Il-pjan tas-salvazzjoni li tħabbar mill-awturi sagri tat-Testment il-Qadim huwa verament il-Kelma ta’ Alla. Bħalma jgħid San Pawl fl-Ittra lir-Rumani:

Kulma nkiteb fl-Iskrittura fl-imgħoddi, inkiteb għat-tagħlim tagħna, biex bis-sabar u bil-faraġ li tagħtina l-Iskrittura, aħna jkollna t-tama.

Rum 15, 4

Huwa essenzjali li wieħed jinnota li l-proċess tat-Testment il-Qadim fuq kollox kien maħsuba biex jipprepara lill-poplu għall-miġja ta’ Kristu, is-Salvatur tagħna. Il-kotba tat-Testment il-Qadim jwasslu lill-bniedem għall-għarfien ta’ Alla u kif hu jimxi magħna bil-ġustizzja u l-ħniena. Dawn l-istess kotba jagħtu espressjoni tas-sens ħaj ta’ Alla, u fihom tagħlim dwar Alla, għerf dwar il-ħajja umana, u teżor prezzjuż ta’ talb. It-talba li għamlu Tobija u Sara żgur li hija waħda li tixhed kemm it-Testment il-Qadim jinkludi verament teżor prezzjuż ta’ talb:

“Imbierek int, o Alla ta’ missirijietna, u mbierek ismek għal dejjem ta’ dejjem. Iberkuk is-smewwiet u l-ħolqien kollu għal dejjem ta’ dejjem.”

Tob 8, 5

Rigward l-għaqda bejn it-Testment il-Qadim u l-Ġdid, il-Missirijiet tal-Konċilju jistqarru li Alla ispira u huwa l-awtur taż-żewġ testmenti (jiġifieri kemm il-qadim u kif ukoll l-ġdid), u saru b’tali mod li “t-Testment il-Ġdid ikun moħbi fil-Qadim,” u t-Testment il-Qadim jiġi mmanifestat fil-ġdid. Minkejja li Kristu stabillixa l-patt il-ġdid permezz tad-demm tiegħu, it-tifsira tal-kotba tat-Testment il-Qadim ħadu il-fehim sħiħ tagħhom fit-Testment il-Ġdid u, iżjed minn hekk, dawn il-kotba jitfgħu dawl fuq it-Testment il-Ġdid u jispjegawh (ara par. 16).

Fit-tielet kapitlu, id-dokument tal-Konċilju Dei Verbum jitkellem dwar l-ispirazzjoni u l-interpretazzjoni tal-Kelma ta’ Alla mwassla lilna fil-Bibbja. Ir-realtajiet divini li ġew irrivelati, u li jinsabu fl-Iskrittura Mqaddsa, inkitbu taħt l-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu. Il-Knisja toqgħod fuq it-twemmin tal-appostli, u tagħmilha ċara li l-kotba kollha tat-Testment il-Ġdid u l-Qadim huma sagri u kanonċi għax inkitbu bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu. Fil-kumpilazzjoni ta’ dawn il-kotba mqaddsa, Alla għażel nies ordinarji sabiex, permezz tal-abbiltajiet tagħhom u permezz tal-ħidma tiegħu fihom u permezz tagħhom, bħala awturi jiktbu dak li Alla ried minnhom. Allura, il-kotba fl-Iskrittura “jgħallmu b’ċertezza, b’fedeltà u mingħajr żbalji l-verità … għas-salvazzjoni tagħna” (par. 11). Fil-fatt, fit-tieni ittra tiegħu lil Timotju, San Pawl jagħmel enfasi fuq l-ispirazzjoni meta jgħid li:

L-Iskrittura kollha hija mnebbħa minn Alla, u tiswa biex wieħed jgħallem, iċanfar, iwiddeb u jrawwem fis-sewwa, biex hekk il-bniedem ta’ Alla jkun perfett, imħejji għal kull ħidma tajba.

2 Tim 3, 16-17

Mill-banda l-oħra, biex nagħrfu l-intenzjoni tal-awturi sagri, irridu nagħtu attenzjoni għad-diversi forom letterarji li bihom huma miktuba l-kotba mqaddsa. Dan għaliex, il-verità hija espressa b’modi differenti f’testi ta’ natura storika, profetika, poetika, u l-kumplament. Għaldaqstant, min ikun qed jinterpreta l-kotba mqaddsa irid “jinvestiga” dak li l-awtur sagru ried juri, u anke s-sitwazzjoni ta’ żmienu. Minħabba li l-Iskrittura Mqaddsa trid tinqara u tiġi interpretata fl-ispirtu sagru li bih inkitbu, trid tingħata attenzjoni wkoll lill-kontenut u l-unità tal-Iskrittura kollha. Fl-Iskrittura Mqaddsa, allura, filwaqt li l-verità u l-qdusija ta’ Alla jibqgħu ċari, wieħed irid japprezza il-fatt li l-għerf ta’ Alla ‘niżel’ għal-livell tagħna, u addatta il-‘lingwa’ tiegħu għan-natura dgħajfa tagħna. Kif jgħid id-dokument Dei Verbum,

Il-kliem ta’ Alla mogħti lilna b’ilsna ta’ bnedmin, sar jixbah il-kliem tal-bniedem, kif l-Iben tal-Missier Etern, meta ħa d-dgħjufija tan-natura ta’ bniedem, sar jixbah lill-bniedem.

Dei Verbum, par. 13

Dei Verbum huwa wieħed mid-dokumenti tal-Konċilju Vatikan II u jitkellem dwar ir-rivelazzjoni divina. X’inhi rivelazzjoni? F’punti differenti tal-istorja tal-umanità, Alla għażel li juri ruħu lill-bniedem. L-għan prinċipali ta’ dan id-dokument hu li jagħti tagħlim ċar dwar ir-rivelazzjoni divina u kif tiġi mgħoddija lil oħrajn. B’hekk, permezz tas-smigħ tal-messaġġ tas-salvazzjoni, kulħadd jemmen, jittama u jħobb. Għaldaqstant, permezz ta’ din ir-rivelazzjoni, Alla li ma jidhirx jitkellem magħna bl-abbundanza tal-imħabba u jgħix magħna biex aħna ningħaqdu dejjem iżjed miegħu. Il-verità sħiħa dwar Alla u s-salvazzjoni tal-bniedem tidher b’mod ċar fi Kristu, li huwa kemm il-medjatur u anke l-milja tar-rivelazzjoni kollha.

Sa mill-bidu, Alla wera lilu innifsu lill-ewwel bnedmin, lil Abram biex jagħmel minnu nazzjon Qaddis, lill-patrijarki, lil Mosè, u lill-profeti. Permezz tal-profeti Alla għallem lill-poplu biex jagħrfu bħala Alla l-ħaj, u biex jistenna lis-Salvatur li kien imwiegħed minnu. Kif jgħid l-awtur tal-ittra lil Lhud:

Alla fl-imgħoddi kellem lil missirijietna ħafna drabi u b’ħafna manjieri permezz tal-profeti. Issa f’dan l-aħħar żmien, huwa kellimna permezz ta’ Ibnu.

Lhud 1, 1-2a

Ġesù huwa l-milja tar-rivelazzjoni għax jagħmel lilu nnifsu preżenti permezz tal-kliem, l-għemil, is-sinjali u l-għeġubijiet li għamel, iżda b’mod partikolari bil-mewt u l-qawmien tiegħu. Permezz tal-qawmien tiegħu u anke tal-għoti tal-Ispirtu s-Santu, Ġesù kkonferma li Alla huwa magħna u ħelisna mill-jasar tal-mewt u tad-dnub.

F’paragrafu sitta nsibu mfisser b’mod dirett li, permezz tar-rivelazzjoni divina, Alla għażel li jaqsam magħna il-ġid divin li jittraxxendi ir-razzjonalità tal-bniedem. Lil Alla, il-bidu u t-tmiem ta’ kollox, nistgħu nagħrfuh b’ċertezza mill-ħolqien permezz tad-dawl tar-raġuni tal-bniedem. Biss, permezz tar-rivelazzjoni tiegħu huwa possibli li l-veritajiet reliġjużi li huma fin-natura tagħhom aċċessibli għar-raġuni umana jistgħu jsiru magħrufin faċilment, b’ċertezza u mingħajr żball, anke fis-sitwazzjoni preżenti tal-umanità. Din iċ-ċertezza hija wkoll enfasizzata minn San Pawl, fl-ittra tiegħu lir-Rumani meta jgħid:

Il-kobor tiegħu li ma jidhirx, jiġifieri s-setgħa tiegħu ta’ dejjem, u d-divinità tiegħu, huma setgħu jagħrfuh sa mill-ħolqien tad-dinja, permezz tal-ħlejjaq, u għalhekk ma għandhom ebda skuża.

Rum 1, 20

Fl-artikli li ġejjin se nkomplu nespandu fuq l-implikazzjonijiet ta’ dan it-twemmin fundamentali tal-Knisja mtenni b’mod solenni fil-Konċilju.

Meta ġew biex jitkellmu dwar ir-riforma nnifisha tal-liturġija—li kien ilu jinħass il-bżonn tagħha—il-Padri Konċiljari jistabbilixxu li l-għan ta’ kull riforma ssuġġerita huwa “biex il-poplu nisrani jkun aktar żgur li jaqla’ kotra ta’ grazzji mil-liturġija mqaddsa” (par. 21).

L-ewwel distinzjoni li nsibu fid-dokument hija bejn partijiet tal-liturġija li ma jistgħux jitbiddlu għax huma mwaqqfa minn Alla, u “partijiet li jistgħu jitbiddlu u li matul iż-żminijiet jistgħu jew għandhom jinbidlu jekk fihom ikunu daħlu xi elementi li ma jaqblux ħafna man-natura intima tal-liturġija nnifisha, jew li jkunu saru anqas addattati” (par. 21). Din id-distinzjoni tagħti direzzjoni tajba lil kull riforma sabiex jiġi mħares dak li hu essenzjali mingħajr ma dan jisfa’ maħnuq minn dak li hu inqas essenzjali imma li xi minn daqqiet jieħu s-sopravvent.

Fost in-normi li mbagħad ikompli jisħaq fuqhom id-dokument huma li:

• it-tibdil ma jistax isir b’mod arbitrarju jew fuq inizjattiva personali imma mis-Sede Appostolika u, f’xi ċirkostanzi, mill-Konferenzi Episkopali biex hekk tiġi mħarsa l-liturġija bħala patrimonju tal-Poplu ta’ Alla u mhux bħala proprjetà privata jew personalizzata (par. 22);
• kull tibdil propost u meħtieġ ma jistax jitlef l-għeruq fit-Tradizzjoni ħajja tal-Knisja imma jrid isir b’mod organiku mal-forma liturġika ġa eżistenti (ara par. 23);
• għandha tingħata iktar importanza lill-kotba mqaddsa (ara par. 24 u 35), mhux biss għax ikun hemm iktar testi Bibliċi li jintużaw fil-liturġija imma wkoll permezz tat-tifsir u l-applikazzjoni tal-Kelma waqt l-omelija (ara par. 52) u t-talba tal-fidili li tfur mil-laqgħa mal-Kelma (ara par. 53);
• l-enfasi fuq l-irwol tal-komunità bħala preżenti u attiva (ara par. 27);
• “ir-riti għandhom ikunu ta’ sempliċità kbira, ċari fil-qosor tagħhom u mingħajr ripetizzjoni bla ħtieġa, magħmula skont il-ħila tal-fidili li jifhmu, u, in ġenerali, mingħajr ma jinħtieġu ħafna tifsir” (par. 34);
• filwaqt li l-ilsien liturġiku tar-Riti Latini jibqa’ l-Latin, ġie permess l-użu tal-lingwa tal-post b’mod speċifiku “fil-qari u fit-twissijiet, f’xi talb u f’xi kant” (par. 36; ara par. 54);
• “waqt li tibqa’ tinżamm l-unità f’dak li hu sostanzjali fir-rit Ruman, jistgħu jsiru tibdiliet u adattamenti leġittimi għal gruppi, reġjuni u popli differenti, l-aktar fil-missjonijiet” (par. 38).

Barra minn hekk, il-Missirijiet tal-Konċilju qablu li jerġa’ jitwaqqaf il-katekumenat tal-kbar bi tħejjija għall-magħmudija (par. 64), isir rit speċifiku għall-magħmudija tat-trabi (par. 67), u toħroġ iktar fid-deher ir-rabta bejn is-Sagramenti tad-Dħul tal-Ħajja Nisranija, jiġifieri l-Magħmudija, il-Griżma tal-Isqof, u l-Ewkaristija (ara par. 71). Ma’ dan kellha wkoll issir riforma fiċ-ċelebrazzjoni tal-Liturġija tas-Sigħat sabiex joħroġ iktar l-aspett ekkleżjali ta’ din it-talba, u r-riforma tal-kalendarju liturġiku sabiex ikun iktar Kristoċentriku u tingħata l-importanza mistħoqqa lill-Ħadd bħala “l-ewwel jum ta’ festa li qatt kellha l-Knisja” (par. 106).

Sintendi, ma jistax jonqos li seħħew diversi żviluppi f’dawn is-sittin sena li għaddew minn meta dan id-dokument ġie ppromulgat. U anke l-Knisja stess minn żmien għal ieħor tbiddel in-normi tagħha skont il-ħtiġijiet f’dinja kontinwament tinbidel. Imma, qalb din l-instabbiltà kollha, l-istabbiltà ritmika u ritwali tal-liturġija tibqa’ tkun punt stabbli ta’ referenza u l-blata li fuqha tissejjes il-ħajja tan-Nisrani li tingħex “minn Ħadd għal Ħadd” filwaqt li “timxi ′l quddiem lejn il-Ħadd bla tmiem ta’ Ġerusalemm tas-sema” (Ġwanni Pawlu II, Ittra Appostolika dwar it-tqaddis ta’ Jum il-Mulej, Dies Domini (31 Mejju 1998), par. 84).

Prinċipju ieħor li l-Kostituzzjoni tal-Konċilju Vatikan II dwar il-Liturġija telenka u tisħaq fuqu huwa bla dubju li n-Nisrani mhuwiex spettatur fl-azzjonijiet liturġiċi imma huwa wkoll protagonista li jrid jieħu “sehem sħiħ, ħaj u li jinftiehem fiċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi” (par. 14). Dan għaliex, permezz tal-magħmudija, kull Nisrani hu membru ta’ Kristu s-Saċerdot, il-Profeta u s-Sultan, kif ilissen is-saċerdot waqt li jidlek biż-żejt tal-Griżma lit-tarbija li tkun għadha kemm tgħammdet.

Biex dan is-sehem attiv fil-liturġija jkun possibbli, hu meħtieġ li l-Insara jiġu mrawma fit-tifsir u l-implikazzjonijiet tal-azzjonijiet u l-kliem li jiffurmaw il-liturġija. F’dan il-kuntest, mhux ta’ b’xejn li l-Missirijiet tal-Konċilju saħqu fuq il-ħtieġa li s-saċerdoti—u b’estensjoni nistgħu ninkludu wkoll il-katekisti u dawk kollha li b’xi mod huma involuti fil-formazzjoni Nisranija—huma stess jeħtieġ li jħallu l-liturġija timliehom bil-qawwa u l-ispirtu tagħha. Kif ngħidu, “Ħadd ma jista’ jagħti minn dak li m’għandux.”

L-għarfien ta’ xi jfissru l-ġesti u s-simboli użati waqt il-liturġija mhux biss imissu dak li hu mill-iktar uman fina—wara kollox, anke barra l-liturġija, ilkoll nużaw il-ġesti u s-simboli biex nikkomunikaw u nesprimu ruħna—imma anke jiftħuna għall-misteru ta’ Alla li resaq qrib tagħna u għażel ġesti u simboli sabiex permezz tagħhom jiġi jiltaqa’ magħna u joffrilna s-salvazzjoni. F’dan ir-rigward, il-liturġija timxi mal-prinċipju tal-inkarnazzjoni li ma ssalvax mill-bogħod imma tidħol fil-limiti umani u permezz tagħhom twassal dak li hu għal kollox bla limiti għax hu mħabba infinita.

Fir-rigward tas-sehem ħaj u attiv fil-liturġija, Sancrosanctum Concilium jispeċifika modi ta’ kif dan jista’ jseħħ, bħalma huma “l-akklamazzjonijiet, it-tweġibiet, u l-kant tas-salmi, antifoni, innijiet, u wkoll l-azzjonijiet jew ġesti, u l-qagħda esterna ta’ min jieħu sehem,” u “s-skiet imqaddes … f’ħinu u f’waqtu” (par. 30). Għaldaqstant, “fir-reviżjoni tal-kotba liturġiċi wieħed għandu joqgħod attent ħafna li r-rubriki [in-noti li jiddeskrivu l-azzjonijiet] jitħaddtu wkoll fuq is-sehem tal-fidili” (par. 31).

Però l-parteċipazzjoni attiva ma titfissirx biss b’mod estern imma tesiġi dispożizzjoni interjuri ta’ ftuħ għall-misteru li ma jibqax mistur imma jiġi jiltaqa’ magħna b’mod mill-iktar sottili u sieket. Dan mhuwiex maqtugħ min-natura mlaħħma tagħna għax l-esperjenza interjuri sseħħ ukoll permezz tas-sensi tagħna bħalma huma s-smigħ attent u l-ħars iffukat fuq fejn qed isseħħ l-azzjoni liturġika. Anke dak is-smigħ u l-ħars, li jistgħu jidhru mill-iktar passivi, xorta waħda għandhom il-qawwa li jerfgħu ’l fuq l-ispirtu tagħna, bħalma huma l-mużika sagra u l-kliem poetiku, l-użu tal-inċens jew tax-xemgħat u d-dwal, l-arti fil-post fejn tiġi ċċelebrata l-liturġija, u l-armonija u l-ordni b’mod partikolari madwar l-altar. Dawn kollha jgħinu sabiex tkun iktar faċli għall-Poplu ta’ Alla li jiltaqa’ tassew ma’ Alla u ma’ ħutu, ulied l-istess Missier f’Ġesù Kristu.

Huwa hu jiddeskrivi n-natura tal-Liturġija u s-siwi tagħha fil-ħajja tal-Knisja, Sacrosanctum Concilium iwessa’ l-perspettiva tagħna u jimmira l-ħarsa tagħna lil hinn mill-orizzont tat-tifsir tal-ħajja tagħna li tendenzjalment ma jkunx wisq ’il barra mill-ponta ta’ mneħirna. Dan jagħmlu l-ewwel nett billi jfakkar li l-azzjonijiet liturġiċi li niċċelebraw f’postijiet partikolari u f’ħinijiet speċifiċi mhumiex limitata miż-żmien u l-ispazju għax:

Fil-liturġija tal-art nieħdu sehem billi ntiegħmu minn qabel il-liturġija tas-sema li hija ċċelebrata fil-belt il-qaddisa ta’ Ġerusalemm li lejha aħna resqin bħala pellegrini, fejn Kristu qiegħed fuq il-lemin ta’ Alla bħala ministru tas-smewwiet u tat-tabernaklu veru (ara Apok 21, 2; Kol 3, 1; Lhud 8, 2).

Sacrosanctum Concilium, par. 8

Għaldaqstant, permezz tal-liturġija aħna ngħixu f’din it-tensjoni bejn li nintrefgħu ’l fuq lejn Alla u fl-istess waqt nibqgħu nimxu b’saqajna mal-art fl-istennija tal-mument li fih jidher Kristu u nissieħbu max-xirka tal-qaddisin, jiġifieri ta’ dawk li mxew it-triq qabilna u waslu sat-tmiem tiegħu. Permezz tal-liturġija ngħixu wkoll it-tensjoni l-oħra bejn li nduqu mill-manna tas-sema u fl-istess ħin ma niqfux inkunu Nsara malli noħorġu minn bejn l-erba’ ħitan tal-knisja, imma jeħtieġ li noħorġu u naqsmu l-aħbar tas-salvazzjoni ma’ dawk kollha li niltaqgħu magħhom għax permezz “tal-għemejjel kollha ta’ karità, ta’ tjieba u ta’ appostolat,” filwaqt li jidher ċar li “l-Insara mhumiex ta’ din id-dinja … b’danakollu huma d-dawl tad-dinja u jagħtu glorja lill-Missier quddiem il-bnedmin” (par. 9).

Huwa f’dan il-kuntest li Sacrosanctum Concilium jitkellem dwar il-liturġija bħala “l-quċċata li lejha timxi l-ħidma tal-Knisja u fl-istess waqt l-għajn li minnha ġejja kull qawwa tagħha” (par. 10). Il-liturġija hija l-quċċata għax għandha kemm min-natura tal-għolja tal-Kalvarju fejn twettqet il-fidwa tagħna, u wkoll għandha min-natura tal-Għolja taż-Żebbuġ minn fejn il-Mulej tela’ s-sema għax permezz tagħha nitwaħħdu mal-misteru ta’ Kristu. Imma din l-esperjenza tal-għaqda intima mal-Mulej Irxoxt u bil-pjagi, sabiex tkun ħajja Nisranija ta’ veru, jeħtieġ li tfur ’il barra bħal għajn li tibqa’ tnixxi fil-qalb tagħna u tfur ’il barra fid-diversi ħidmiet li aħna nwettqu sakemm, il-Ħadd ta’ wara, nerġgħu ninġabru biex mill-ġdid nieħdu sehem fis-sagrifiċċju tal-fidwa tagħna.

Wara li jiġu introdotti l-intenzjonijiet tal-Konċilju Vatikan II fejn tidħol il-Liturġija Mqaddsa, il-Kostituzzjoni Sacrosanctum Concilium tiftaħ billi tagħmel ċar mill-bidu li, biex il-Liturġija tassew tinġieb ’il quddiem u tiġi rriformata, dan kellu jseħħ fid-dawl tat-tradizzjoni ġenwina tal-Knisja u wkoll fid-dawl taċ-ċirkostanzi u l-ħtiġijiet kontemporanji. Għaldaqstant, kien meħtieġ li jiġu elenkati u mħarsa numru ta’ prinċipji li fuqhom trid timxi r-riforma u li wasslu sabiex jiġu stabbiliti normi prattiċi.

Bħala l-ewwel prinċipju, id-dokument jitlaq billi jirrifletti dwar in-natura tal-Liturġija u s-siwi tagħha fil-ħajja tal-Knisja. Il-punt tat-tluq huwa r-raġuni proprja għalfejn il-liturġija tiġi ċċelebrata: it-tiġdid tal-misteru tal-fidwa fuq il-kmand ta’ Kristu fl-aħħar ċena, jiġifieri li nibqgħu nwettqu l-għemil tal-fidwa bħala tifkira tiegħu (ara 1 Kor 11, 24-25) li m’għandhiex il-funzjoni sempliċiment memorjali, imma proprju li tfakkar billi ġġib preżenti u effikaċi din l-istess fidwa llum.

Din mhijiex perpetwazzjoni fiergħa imma hija fid-direzzjoni ta’ dak li jikteb San Pawl fl-Ewwel Ittra lill-Korintin meta jitkellem dwar l-Ewkaristija: “Mela kull meta tieklu dan il-ħobż u tixorbu dan il-kalċi, intom ixxandru l-mewt tal-Mulej sa ma jiġi” (1 Kor 11, 26).

Għalhekk, bħalma Kristu ntbagħat mill-Missier, hekk ukoll huwa bagħat lill-appostli mimlijin bl-Ispirtu s-Santu mhux biss biex waqt li jxandru l-evanġelju lill-ħolqien kollu (ara Mk 16, 15) iħabbru li l-Iben ta’ Alla bil-mewt u l-qawmien tiegħu ħelisna mis-setgħa tax-xitan (ara Atti 26, 18) u mill-mewt u daħħalna fis-saltna tal-Missier, iżda wkoll biex din l-opra tal-fidwa li ħabbru jwettquha bis-sagrifiċċju u s-sagramenti li madwarhom tinbena l-ħajja liturġika kollha.

Sacrosanctum Concilium, par. 6

Din il-kontinwità tas-sagramenti hija possibbli proprju għax Kristu hu dejjem mal-Knisja tiegħu, b’mod speċjali fil-liturġija. Hawn, f’paragrafu 7, il-Missirijiet tal-Konċilju jelenkaw ħames modi ta’ kif din il-preżenza kontinwa ta’ Kristu sseħħ:

• permezz tal-ministru li waqt il-liturġija jaġixxi mhux fil-kapaċità tiegħu personali imma fil-persuna ta’ Kristu—in persona Christi—li offra lilu nnifsu fuq is-salib;
• taħt ix-xbihat Ewkaristiċi li permezz tagħhom nittrejqu aħna u nterrqu lejn Ġerusalemm tas-sema;
• “bil-qawwa tiegħu fis-sagramenti, b’mod li meta wieħed jgħammed huwa Kristu nnifsu li jgħammed” għax is-saċerdozju tal-qassisin tal-patt il-ġdid mhuwiex wieħed ereditarju jew awtonomu imma huwa sehem mis-saċerdozju waħdieni ta’ Kristu li hu jagħti sabiex il-qawwa tiegħu tkun tista’ tibqa’ titwassal lill-poplu;
• permezz tat-tħabbir tal-Kelma tiegħu hekk li, meta jinqraw siltiet mill-Bibbja waqt iċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi, ikun Kristu nnifsu li jitkellem, hekk li l-vuċi ta’ min ikun qed jaqra ssir il-mezz sabiex jasal għand il-Knisja l-leħen tal-Maħbub tagħha;
• permezz tal-Knisja stess li tinġabar biex titlob u tqim lil Alla, skont ma wiegħed Ġesù li “fejn tnejn jew tlieta jkunu miġbura f’ismi hemm inkun jien f’nofshom” (Mt 18,20).

Għaldaqstant, fil-liturġija jsir possibbli li l-Poplu ta’ Alla kollu jitqaddes u jissieħeb ma’ Kristu filwaqt li jrodd ħajr lil Alla permezz ta’ Kristu.

Hekk kif qegħdin inħejju ruħna għaċ-ċelebrazzjoni tal-Ġublew Ordinarju tas-sena 2025, il-Papa Franġisku stieden lill-Poplu ta’ Alla sabiex jerġa’ jiskopri mill-ġdid id-dokumenti ewlenin tal-Konċilju Vatikan II, jiġifieri l-Kostituzzjonijiet Sacrosanctum Concilium, Dei Verbum, Lumen Gentium, u Gaudium at Spes. Minkejja li issa għaddew sittin sena mill-ftuħ ta’ dan il-Konċilju, il-ħarsa ’l quddiem li firxu jagħmilhom mill-iżjed relevanti u attwali minkejja li d-dinja, is-soċjetà, u l-kultura nbiddlu b’mod radikali, u anke l-Knisja kellha taffaċja diversi sfidi u kriżijiet li mhux dejjem ħallew jidher fiha dak li San Pawl jiddeskrivi: “sabiħa, bla tebgħa, bla tikmix, bla għajb, u b’xejn minn dan” (Ef 5, 27).

Imma forsi t-tikmix u t-tbajja’ jġibu magħhom il-grazzja tal-maturità. U għalhekk, il-Knisja li tħares lura lejn dawn id-dokumenti mhijiex sempliċiment mara xiħa li qed tqalleb id-djarji ta’ xbubitha, imma hija l-ħarsa tal-Omm u l-Għalliema li għad għandha x’toffri għax ma weħlitx imma mxiet ’il quddiem qalb toroq imserrpa li mmaturawha hekk li l-ideali ta’ żgħorita ħadu forma konkreta u għadhom imexxu l-għażla ewlenija tal-imħabba tagħha lejn l-Għarus tagħha.

L-ewwel dokument li ħareġ il-Konċilju kien proprju l-Kostituzzjoni dwar il-Liturġija Sacrosanctum Concilium. Il-ħtieġa ta’ riforma u ħajja ġdida fejn tidħol il-liturġija kien ilu jinħass, u anke kienu saru ħafna esperimenti, riċerki u studji li wittew it-triq għal din ir-riforma—ewlenija fosthom tkun ir-riforma tal-Liturġija tal-Ġimgħa Mqaddsa ppromulgata fl-1955 mill-Papa Piju XII.

Imma l-Konċilju ħeġġeġ għal riforma iktar kompluta, mhux immotivata sempliċiment minn spirtu ta’ tibdil bħala għan fih innifsu imma sabiex “ikattar dejjem iżjed il-ħajja nisranija fost il-fidili, jadatta aħjar għall-ħtiġijiet ta’ żminijietna l-istituzzjonijiet li jistgħu jitbiddlu, jgħin dak kollu li jista’ jkun ta’ siwi għall-għaqda fost dawk kollha li jemmnu fi Kristu, u jsaħħaħ dak kollu li jgħin biex isejjaħ lil kulħadd fi ħdan il-Knisja” (par. 1). U, għax il-liturġija hija l-quċċata u l-għajn tal-ħajja tal-Knisja, kienet għażla naturali li l-ħidma tal-Konċilju titlaq proprju minn dan id-dmir “li jieħu ħsieb b’mod speċjali li jagħti ħajja ġdida u jġib ’il quddiem il-liturġija” (par. 1), u konsegwentement iġedded il-ħajja tal-Poplu ta’ Alla kollu.

Peress li kien l-ewwel wieħed li ġie ppromulgat, Sacrosanctum Concilium huwa differenti mid-dokumenti l-oħra fejn jidħol stil u format. Għalkemm jiżviluppa ħsieb teoloġiku profond, hu magħmul ukoll minn sensiela ta’ leġislazzjonijiet, punti mill-iktar prattiċi u konkreti, u indikazzjonijiet ta’ kif ir-riforma fil-Liturġija kien jeħtieġ li ssir. Fl-erba’ ġimgħat li ġejjin se nkomplu nesploraw aspetti differenti li joħorġu minn dan id-dokument.

San Ġrolmu jagħlaq il-lista tiegħu tal-frott tal-Ispirtu bil-frott tas-safa li, kif fissirna fir-riflessjonijiet li għaddew, huwa intimament marbut mal-frott tar-rażan u l-modestja. Forsi d-differenza hi li, filwaqt li l-oħrajn huma termini wiesgħa li jinkludu diversi aspetti tal-ħajja umana, dan il-frott tas-safa jew kastità huwa speċifikament marbut mal-ġibdiet sesswali.

U hawn jiġi l-bużillis għax għandna ħabta kif awtomatikament naqgħu f’li nelenkaw il-lista ta’ dnubiet u projbizzjonijiet ta’ natura sesswali, u ma’ dan jiġi t-tgergir dwar kemm il-Knisja għadha moħħha magħluq u li għandha taġġorna mal-ispirtu taż-żmien. Ħafna drabi l-problema hawn qiegħda fl-estremi bejn li fejn jidħol is-sess kollox hu dnub u, mill-banda l-oħra, kulma hu marbut mas-sess ma jitfaċċa qatt fl-eżami tal-kuxjenza.

Għalkemm kulħadd hu msejjaħ biex jgħix is-safa, mhux kulħadd hu msejjaħ jgħixha bl-istess mod. Hemm differenza bejn il-kastità tal-miżżewġin u tal-għarajjes, tas-saċerdoti u tar-reliġjużi. F’dan il-kuntest, naħseb li jkun iktar għaqli u ta’ kuraġġ għal min isib ruħu jitħabat ma’ dan l-aspett tal-ħajja tiegħu li nitilqu minn dak li jgħallem il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika f’dan ir-rigward:

Il-kastità tfisser l-integrazzjoni pożittiva tas-sesswalità fil-persuna umana biex hekk ikun hemm għaqda sħiħa bejn ir-ruħ u l-ġisem fil-bniedem innifsu … Persuna li tħares il-kastità żżomm sħaħ il-qawwiet ta’ ħajja u ta’ mħabba li jinsabu fiha. Din l-integrità tiżgura l-għaqda fiha nnifisha tal-persuna u tmur kontra kull imġiba li tista’ tidrobha. La tammetti ħajja ta’ wiċċ b’ieħor, u lanqas diskors li jinbidel skont ir-riħ (ara Mt 5,37).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2337-2338

Għaldaqstant, filwaqt li jisħaq li s-safa mhuwiex biss ir-responsabbiltà tal-individwu imma wkoll jitfa’ piż fuq il-kultura għaliex dawn it-tnejn jibnu lil xulxin, il-Katekiżmu jkompli billi jieħu in kosiderazzjoni l-maturità tal-persuna:

Il-kastità għandha l-liġi tal-iżvilupp tagħha, progress li jseħħ pass pass, b’mumenti ta’ nuqqas ta’ perfezzjoni u xi drabi wkoll, forsi ta’ spiss, b’mumenti ta’ dnub. Il-bniedem “jinbena fil-virtù u s-safa minn jum għall-ieħor bil-ħafna għażliet ħielsa li jagħmel. Għalhekk hu jagħraf, iħobb u jagħmel il-ġid morali huwa u jikber” (San Ġwanni Pawlu II, Eżortazzjoni Appostolika Familiaris Consortio (1981), 34).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2343

Biex nikkonkludi, tajjeb li s-safa ma nħarsux lejha bħala l-frotta pprojbita tal-ġnien tal-Għeden—kif josserva l-filosfu Fabric Hadjadj, kieku Adam u Eva qagħdu jedhew b’xulxin, ma kienx ikollhom ċans jagħtu widen għat-tfesfis tas-serp—imma jeħtieġ li nħarsu lejha bħala l-frott li jagħmilna għejun ta’ ħajja—għal uħud ħajja bijoloġika u għal oħrajn ħajja spiritwali. Mhux ta’ b’xejn li fid-diskors tal-muntanja, Ġesù jsejjaħ imberkin lil dawk li huma safja f’qalbhom għax huma jaraw ’l Alla, għax sesswalità integrata tagħmilna kapaċi nħarsu lejn il-bnedmin l-oħra bħala persuni u mhux bħala oġġetti.

San Pawl jikkonkludi l-lista tiegħu tal-frott tal-Ispirtu fl-Ittra lill-Galatin bil-frott tar-rażan. Il-kelma ἐγκράτεια (egkrateia) bil-Grieg litteralment tfisser ħakma minn ġewwa, inkwantu hija l-kontroll tal-impulsi u l-ġibdiet li nħossu fina konsegwenza tan-natura midinba tagħna. Għalkemm hija qawwa minn ġewwa fina, ma jfissirx li nistgħu naslu għaliha bil-ħila tagħna biss. Il-preżenza tal-Ispirtu fina tgħarrafna fejn tinsab d-dgħufija tagħna u tagħtina l-qawwa li nżommuha taħt kontroll. Hu għalhekk li San Pawl jikteb lil Titu:

Għax dehret il-grazzja ta’ Alla, għas-salvazzjoni lill-bnedmin kollha; hi trawwimna nwarrbu l-ħażen u l-ġibdiet tad-dinja, biex ngħixu bir-rażna u l-ġustizzja u t-tjieba f’dan iż-żmien, u nistennew it-tama hienja u d-dehra tal-glorja tal-kbir Alla u Salvatur tagħna, Ġesù Kristu.

2 Tit 11-13

Xi drabi r-rażan jesprimi ruħu fiċ-ċaħda totali ta’ għemejjel li jħajruna għalihom il-passjonijiet tagħna. Drabi oħra tfisser il-moderazzjoni u l-qies f’dan li nagħmlu u nikkunsmaw sabiex hekk inwettqu r-rieda ta’ Alla. Imma bl-ebda mod ma tfisser li niċċaħħdu minn dak li hu neċessarju għall-ħajja u s-saħħa tagħna. U hawn jidħol l-għaqal biex nagħrfu niddistingwu bejn il-bżonnijiet (needs) u dak li nixtiequ (wants). San Pawl jagħraf ifisser dan il-konflitt fl-istess kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin:

Jien ngħidilkom, imxu fl-Ispirtu u taqgħux għall-passjonijiet tal-ġisem. Il-passjonijiet tal-ġisem huma kontra l-Ispirtu, u l-Ispirtu hu kontra l-ġisem; dawn it-tnejn huma kontra xulxin, biex ma jħallukomx tagħmlu dak li tixtiequ.

Gal 5, 16-17

Għalkemm il-lingwaġġ hu xi ftit duwalista, imma din it-taqbida nġarrbuha f’ruħna u laħamna kuljum. Għaldaqstant, nitolbu lil Alla li ma ninġarrux imma nħallu l-Ispirtu jkabbar fina l-frott tar-rażan li forsi ma jinftehimx imma li żgur għandu qawwa tassew profetika fil-kultura ta’ Life is Now jew I want it all and I want it now.

Dan il-frott tal-Ispirtu li nsibu mniżżel fil-verżjoni li l-Vulgata tagħti ta’ dan il-vers forsi mhux daqstant faċli li niddistingwuh miż-żewġ frott li fadlilna niddiskutu, jiġifieri r-rażan u s-safa. Anzi, bħal donnhom joħorġu aspetti differenti tal-mod kif aħna għandna ngħixu fid-dinja, u wieħed jibni fuq l-ieħor. Mhux ta’ b’xejn li fil-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika nsibu: “Is-safa jitlob il-pudur (modestja). Dan hu element li jsaħħaħ ir-rażan tal-bniedem” (par. 2521).

B’mod intern, il-modestja tfisser li nkunu umli fil-konfront tagħna nfusna u safja fil-ħsibijiet tagħna, hekk li naslu biex nirrikonoxxu li s-suċċessi, it-talenti, il-ħiliet u l-merti tagħna mhumiex ġejjin mill-kapaċità tagħna imma huma don ta’ Alla. B’mod estern, il-modestja tfisser attenzjoni fid-dehra tagħna hekk li ma tqanqalx kurżità żejda, li nitkellmu bis-sewwa mingħajr ftaħir u bla ma nieħdu gost bid-deni ta’ ħaddieħor, u li ma nġibux ruħna b’mod li ma jixraqx l-isem ta’ Nsara li nġibu.

Fi ftit kliem, minkejja l-varjazzjonijiet u l-fehmiet differenti dwar dan is-suġġett f’kulturi differenti, il-Katekiżmu jagħti din id-definizzjoni tal-modestja:

Il-pudur iħares il-misteru tal-persuni u ta’ mħabbithom: jistieden għas-sabar u għar-rażan fir-relazzjonijiet ta’ mħabba għal xulxin … Il-pudur ifisser diċenza; jgħin fl-għażla tal-ilbies; iżda jżomm is-skiet jew jibqa’ lura meta hemm il-periklu ta’ kurżitajiet ħżiena. Hu diskrezzjoni u galbu mal-oħrajn.

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2522

Il-modestja tħares il-misteru ta’ kull bniedem u tippreserva l-intimità tiegħu. Fl-istess waqt, ma teskludix li jkun hemm atti ta’ ġentilezza anke meta espressi b’mod fiżiku mingħajr ma joffendu jew ifixklu iktar lill-persuna l-oħra, u fl-istess ħin mingħajr ma jċaħħad lill-ieħor minn dik it-tgħanniqa ta’ ħbiberija jew id imdawra ma’ spallitna li tagħmlilna ’l qalb meta nkunu taħt l-ilma. Għaldaqstant l-għaqal hu ferm meħtieġ sabiex dan il-frott tal-Ispirtu jkun jista’ jikber u jsostni mingħajr ma napprofittaw ruħna minn persuni oħra jew inwaqqgħu d-dinjità tagħna stess.

Id-disa’ frott tal-Ispirtu li telenka l-Knisja Kattolika fit-tagħlim tagħha huwa l-manswetudni. Din ma nsibuhiex imniżżla f’kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin versi 22 u 23 tal-Bibbji tagħna, imma hija waħda mit-tliet frott li nsibu miżjuda mal-lista fil-Vulgata, jiġifieri t-traduzzjoni mil-lingwi oriġinali għal-Latin attribwita lil San Ġrolmu. Din iż-żieda bħat-tnejn l-oħra li se niltaqgħu magħhom fil-ġimgħat li ġejjin jista’ jkun li ġew inklużi mit-traduttur sabiex jaqbad b’mod iktar komprensiv waħda mill-kelmiet Griegi, jiġifieri uża żewġ kelmiet biex joħroġ is-sens sħiħ ta’ kelma waħda.

Xi tfisser il-manswetudni? Dawk minna li b’xi mod missew mas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. żgur li din il-kelma semgħuha kemm-il darba, u ġeneralment hija assoċjata mal-maħfra u n-nuqqas ta’ ribelljoni. Min qara l-ktieb ta’ San Ġorġ Preca Ittra Popolari fuq il-Manswetudni, li l-membri huma obbligati jaqraw nhar il-festa ta’ San Stiefnu, żgur li ma jistax jinsa l-episodju li kważi jqabbdek id-daħk ta’ meta Newton ħa paċenzja bil-kelb jismu Diamond meta dan tal-aħħar għoġbu jgerrimlu xogħol ta’ ħafna sigħat! Fi kliem l-Arċisqof Chales J. Scicluna:

Il-manswetudni hija dik il-qawwa, mhux ċkejkna, li biha l-Mulej jgħinna naħfru lil min għamlilna d-deni, naħfru lil min għamlilna xi ħsara, naħfru lill-għedewwa tagħna.

Omelija waqt quddiesa fil-Kappella tal-Madonna ta’ Lourdes, il-Furjana (26 ta’ Diċembru 2020).

Mhux ta’ b’xejn li Dun Ġorġ ipoġġi bħala mudell għal dan il-frott tal-Ispirtu lil San Stiefnu li, fil-mewt tiegħu, jitlob lill-Mulej biex ma jgħoddulhomx id-dnub tal-qtil tiegħu (Atti 7, 60).

Dan il-frott tal-Ispirtu hu mmirat speċifikament għall-għixien b’mod Nisrani tar-relazzjonijiet tagħna mal-oħrajn. Il-kelma πρᾳΰτης (prautés) li juża Pawlu timplika ġentilezza fil-konfront ta’ ħaddieħor, ukoll meta wieħed jeħtieġ li jwissi jew ikun sod. Fil-fatt, fit-tieni ittra lil Timotju Pawlu jwissih biex, anke fejn tkun meħtieġa twissija, din għandha ssir bi ħlewwa għax b’hekk iktar hemm ċans li dak li jkun jagħraf li qiegħed fil-ħażin u jikkonverti.

Aħna, ta’ mediterranji li aħna, mhux dejjem kapaċi nużaw zokkor la fil-kliem u lanqas fl-imġieba. U San Pawl żgur li dan kien jafu tajjeb. Imma din il-kwalità ma teqred xejn min-natural tagħna imma tgħinna biex il-qawwa tagħna nagħtuha direzzjoni tajba. Dan nistgħu narawh meta din l-istess kelma li juża San Pawl tintuża dwar annimali li ġew immansati: dawn il-bhejjem jiġu mħarrġa biex jikkontrollaw l-istint qerriedi tagħhom imma, fl-istess ħin, bla ma tilfu s-saħħa tagħhom.

Meta jistenna li nkunu disposti sabiex dan il-frott jitkabbar fina, Alla mhux jistenna xi ħaġa li hu mhuwiex kapaċi għaliha, anzi: Ġesù nnifsu juri li din hi l-qalba tal-eżistenza tiegħu meta jgħid,

“Ejjew għandi, intom ilkoll li tinsabu mħabbtin u mtaqqlin, u jiena nserraħkom. Ħudu fuqkom il-madmad tiegħi u tgħallmu minni, għaliex jiena ta’ qalb ħelwa u umli, u intom issibu l-mistrieħ għal ruħkom. Għax il-madmad tiegħi ħelu u t-toqol tiegħi ħafif.”

Mt 11, 28-30

Is-seba’ frott tal-Ispirtu li San Pawl jinkludi fil-lista tiegħu hija l-fidi. F’lingwi oħra tiġi wkoll tradotta bħala fedeltà, xi ħaġa li hija marbuta b’mod intimu mal-fidi għax, tassew, wieħed ikun fidil lejn xi ħadd li għandu fidi fih. Il-kelma Griega πίστις li juża Pawlu tippermetti dawn il-varjazzjonijiet skont il-kuntest.

Tajjeb inżommu f’moħħna li dan huwa wieħed mill-kwalitajiet ta’ Alla li l-fedeltà tiegħu ma titħarrek qatt. Għaldaqstant, huwa biss bil-qawwa tal-Ispirtu li aħna nistgħu nwieġbu b’fidi u fedeltà għall-istedina ta’ Alla: jekk ma tkunx il-grazzja, ma jkunx possibbli li nemmnu f’dak li ma narawhx imma nġarrbu l-imħabba tiegħu; u, frott din l-esperjenza, aħna niġu mogħtija l-ħila li bħal Alla nkunu fidili, leali, kemm lejh, kemm lejna nfusna, u kif ukoll lejn l-oħrajn, hekk li bħalma l-fidi f’Alla hija l-blata li fuqha tinbena ħajjitna, ħaddieħor jibda jduq minn din iċ-ċertezza soda permezz tal-fedeltà tagħna lejh.

Din hija xhieda importanti li aħna l-Insara jeħtieġ nagħtu f’dinja fejn il-fedeltà saret xi ħaġa tad-daħk u fejn l-ebda ftehim bejn żewġ naħat mhu irrixxendibbli; fejn l-ewwel reazzjoni tagħna tkun li ma nafdawx lill-ieħor, forsi wkoll frott ta’ esperjenzi qarsa. Imma l-Ispirtu għandu l-qawwa li jfejjaq anke dawn il-weġgħat billi jqajjimna fuq saqajna u jagħmilna kapaċi nipproduċu l-frott tal-fidi u l-fedeltà, ukoll jekk insibu ħafna xi jtellifna u jittentana.

B’mod prattiku mhijiex il-fedeltà li teskludi kull forma ta’ dnub min-naħa tagħna—ħaġa li Alla biss jista’ jwettaqha fina u spiss jibqa’ lura sabiex aħna ma tikbrilniex rasna imma nibqgħu saqajna mal-art—imma hija l-fedeltà li, naqgħu kemm naqgħu, tisserrep kemm tisserrep it-triq, id-direzzjoni u l-għan aħħari tagħna jibqa’ ċar, hekk li nkunu nifilħu għal kull maltempata u anke għat-temp it-tajjeb meta jkollna ħabta nirrilassaw hekk li nispiċċaw nintelqu. U din l-imbierka sħana xejn ma tgħin żgur! Imma jalla l-fidi tagħna f’Alla u fl-Iben ta’ Alla li sar bniedem tibqa’ soda hekk li xejn u ħadd ma jirnexxilu jdewwibhielna u nitilfuha.

Il-frott tat-tjieba li jelenka San Pawl fil-lista tiegħu ma jfissirx ġentilezza jew tjubija bħala kwalità tal-karattru imma hija kwalità tal-azzjoni. ἀγαθωσύνη hija kelma li nsibuha biss fil-letteratura Pawlina, la fil-bqija tal-kotba bibliċi u lanqas imkien fil-letteratura Griega. Hija l-kelma li bl-Ingliż tiġi tradotta bħala goodness, bl-enfasi tmur fuq l-aspett affettiv iktar milli legali ta’ tjieba: tfisser l-għixien ta’ ħajja tajba u b’intenzjonijiet tajba b’mod partikolari fil-konfront tal-oħrajn.

Dan l-frott bnin tal-Ispirtu għandu tassew il-ħila li jiġbed iktar persuni lejn Kristu permezz tal-azzjonijiet konkreti tagħna, hekk li jidher ċar li t-tajjeb tagħna ġej minn konvinzjoni u minn laqgħa ma’ xi ħadd li mexa magħna bi tjieba liema bħala hekk li kien lest li jmut għalina.

Għalhekk, fi spirtu ta’ Knisja li, kemm bħala individwi u kif ukoll bħala komunità, trid tkun dejjem lesta li toħroġ u tilqa’, ejjew nagħmlu tagħna t-talba li nsibu fit-Tieni Ittra lit-Tessalonikin:

Għalhekk aħna dejjem nitolbu għalikom li Alla tagħna jagħmilkom denji tas-sejħa tiegħu, u jagħmel li bil-qawwa tiegħu sseħħ kull rieda tajba tagħkom għall-ġid u kull ħidma tal-fidi tagħkom. U hekk l-isem ta’ Sidna Ġesù Kristu jkun igglorifikat fikom u intom fih skont il-grazzja ta’ Alla tagħna u tal-Mulej Ġesù Kristu.

2 Tess 1, 11-12

Dan il-ħames frott tal-Ispirtu li jsemmi Pawlu huwa riżultat naturali tal-imħabba. Però San Pawl hawn ma jużax il-kelma li s-soltu tintuża biex tfisser il-kwalità ta’ bniedem jew Alla bħala ħanin. Il-kelma χρηστότης (kréstotés) timplika iktar is-sens ta’ mogħdrija milli ħniena fil-konfront ta’ min jiżbalja. Litteralment, tfisser li tkun utli, u allura li tfittex li taqdi l-ħtiġijiet veri tal-oħrajn b’rettezza, bil-mod kif irid Alla. Nistgħu ngħidu li b’xi mod hija t-twettiq fil-prattika tar-regola tad-deheb, jiġifieri li tagħmel lil ħaddieħor bħalma trid li ħaddieħor jagħmel lilek. Imma fl-istess waqt tmur lil hinn minn dan il-livell naturali li kull bniedem iħoss ġewwa fih. Bla dubju wkoll tmur lil hinn mis-sempliċi tħassir li għandu ħabta jwassalna biex nagħlqu għajnejna għal dak li hu ħażin u jeħtieġ li jiġi kkoreġut b’mogħdrija.

Mill-perspettiva tal-grazzja, dan hu frott naturali tal-imħabba għax bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu nitħarrġu biex inġibu ruħna bil-mod xieraq u tajjeb mal-proxxmu tagħna, bħalma Alla jimxi magħna b’mogħdrija. Hu għalhekk li lill-Efesin Pawlu jordnalhom:

Kunu twajba ma’ xulxin, ħennu għal xulxin, aħfru lil xulxin, bħalma Alla ħafer lilkom fi Kristu.

Ef 4, 32

Naħseb li bħali, ilkoll nixtiequ u nixxenqu għal doża ikbar ta’ sabar, b’mod speċjali jekk tkun issuq. Barra li bla heda niġu ppruvati fuq din il-ħaġa minn diversi ċirkostanzi u persuni, jekk inħallu iktar wisa’ lill-Ispirtu Qaddis biex jaħdem, żgur li tiżdied il-possibbiltà li Hu jkabbar fina dan il-frott.

San Pawl fl-Ittra lill-Galatin juża l-kelma μακροθυμία (makrothumia), li litteralment tfisser passjoni/rabja twila, u allura timplika li wieħed idum qabel jiżbroffa. Din hija waħda mill-kwalitajiet li Alla jsemmi dwaru nnifsu meta Mosè jitolbu li jara wiċċu u, billi ħadd ma jista’ jara lil Alla u jibqa’ ħaj, Alla jqiegħed lil Mosè f’xaqq il-blata u jgħattih b’idu sakemm ngħaddi, imma jneħħi idu fl-aħħar biex ikun jista’ jara dahru. U waqt li jkun għaddej minn quddiem Mosè, Alla jgħajjat: “Jaħweh! Jaħweh! Alla li jagħder u jħenn; tqil biex jagħdab u kbir fit-tjieba u l-fedeltà” (Eż 34, 6).

F’dan il-kuntest is-sabar ma jfissirx sempliċiment li tieħu paċenzja għax m’hemmx x’tagħmel, imma hija għażla pożittiva, u l-frott tiegħu jidher meta aħna nittrattaw lill-oħrajn b’għaqal u tolleranza għad-difetti, meta nirreżistu t-tentazzjoni, meta nissaportu u nibqgħu sodi f’sitwazzjonijiet diffiċli, u meta nittrattaw anke lilna nfusna b’ġentilezza li tirrikonoxxi li aħna wkoll għandna bżonn il-maħfra u l-ħniena. Kultant l-iktar persuna li diffiċli tiegħu paċenzja biha huwa inti stess! Mhux ta’ b’xejn li San Pawl lil Timotju jiktiblu:

Din hija kelma ta’ min jemminha u jilqagħha għalkollox: li Kristu Ġesù ġie fid-dinja biex isalva l-midinbin; u fosthom, lili l-ewwel wieħed. Iżda jien minħabba f’hekk sibt il-ħniena, biex bija, bħala l-ewwel wieħed, Kristu Ġesù juri s-sabar kollu tiegħu, b’eżempju għal dawk li kienu għad iridu jemmnu fih biex ikollhom il-ħajja ta’ dejjem.

1 Tim 1, 15-16

Tibżax! Taqtax qalbek! Stabar! Għada jasal ukoll, u għada tista’ terġa’ tipprova tħalli l-wisa’ lill-Ispirtu biex iferra’ fik mill-għajn infinita tas-sabar tiegħu.

It-tielet frott li l-Ispirtu s-Santu jimmatura fil-ħajja tal-Insara huwa s-sliem. X’qed jifhem Pawlu bi sliem hawn? Ħajja bla konflitti? Kieku hekk, hu l-ewwel wieħed ma tantx ibbrilla fiha għax kellu ħabta kif il-konflitti jidħlilhom bir-ras. Allura tfisser ħajja bla problemi li jtellfulek il-paċi, bħalma nħobbu ngħidu li “dejjem insib lil xi ħadd jitlifli l-paċi,” flok nammetti li jiena jista’ għandi biċċa mit-tort?

Il-kelma εἰρήνη (eiréné) li juża Pawlu timplika mhux sempliċiment trankwillità u kalma imma sens ta’ sħuħija u milja (wholeness bl-Ingliż), meta l-partijiet u l-biċċiet kollha jkunu f’sintonija ma’ xulxin. Fil-fatt, fl-Ittra lir-Rumani, San Pawl jikteb hekk: “Ix-xewqat tal-ġisem iwasslu għall-mewt; ix-xewqat tal-Ispirtu jwasslu għall-ħajja u s-sliem,” (Rum 8, 6) sentenza li timplika li l-paċi ġenwinament Nisranija hija dik li tiġi meta nkunu persuni integri u ta’ integrata, meta ma nitmexxewx mill-passjonijiet u t-tpaxxija tas-sensi imma minn dak li hu ogħla fil-bniedem—l-Ispirtu ta’ Alla li jgħammar fih.

Allura nistgħu ngħidu li nkunu nistgħu naqtgħu minn dan il-frott sew għalina u sew għal ta’ madwarna meta jkollna ċerta paċi f’qalbna minkejja li d-dinja ta’ madwarna u ħajjitna jkunu mqallbin ta’ taħt fuq bil-problemi u l-isfidi—paċi li tagħmilna kapaċi naffaċjaw dan kollu b’qawwa li żgur mhijiex ġejja mill-ħila tagħna. Hu għalhekk li lill-Filippin San Pawl iħeġġiġhom:

Tħabbtu raskom b’xejn. Fit-talb kollu tagħkom itolbu u uru lil Alla xi jkollkom bżonn, u iżżuh ħajr. U s-sliem ta’ Alla, sliem li jgħaddi kulma l-moħħ jista’ jifhem, iżommilkom qalbkom u moħħkom sħaħ fi Kristu Ġesù.

Fil 4, 6-7

It-tieni frott tal-Ispirtu li jsemmi San Pawl f’kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin huwa l-hena. Hawnhekk, l-hena jew il-ferħ mhuwiex sempliċiment kuntentizza bil-ħajja imma huwa ferm iktar profond minn hekk. Il-kelma li juża Pawlu fl-oriġinal Grieg, χαρά (kara), hija etimoloġikament marbuta ma’ kliem ieħor bħalma huma l-verb χαίρω (kairo, li tifraħ) u n-nom χάρις (karis, li ġeneralment tiġi tradotta bħala ‘grazzja’). Għaldaqstant nistgħu ngħidu li l-ferħ li qiegħed jitkellem minnu Pawlu huwa l-ferħ ta’ meta wieħed jagħraf il-preżenza u l-qawwa ta’ Alla f’ħajtu.

Nistgħu ngħidu li huwa l-ferħ li esperjenzat Marija fit-tħabbira tat-tnissil ta’ Ġesù mill-Anġlu Gabrijel. Fil-fatt, l-Anġlu jibda billi jsejħilha “mimlija bil-grazzja” u mbagħad itennilha “inti sibt grazzja quddiem Alla” (ara Lq 1, 26-38).

Għax l-għajn ta’ din il-ferħ mhuwiex xi ħaġa materjali jew li jiddependi miċ-ċirkostanzi esterjuri imma ġej mill-Ispirtu s-Santu, jekk nagħtu titwila lil kapitlu 13 ta’ San Mattew nirrealizzaw li dan l-hena mhuwiex bħal ta’ dak li, bħal art kollha blat, jisma’ l-kelma u, minkejja li jilqagħha minnufih bil-ferħ, billi ma kellux għeruq fondi, mal-ewwel għawġ jitfixkel (Mt 13, 20-21). Imma huwa l-hena ta’ min isib it-teżor tas-Saltna tas-Smewwiet u “kollu ferħan imur ibigħ kulma jkollu u jixtri dik l-għalqa” (Mt 13, 44).

Għaldaqstant tajjeb li nilqgħu t-twissija ta’ San Ġakbu meta fl-ittra tiegħu jikteb:

“Ħuti, għoddu kollox b’ferħ meta tħabbtu wiċċkom ma’ kull xorta ta’ tiġrib, għax għandkom tkunu tafu li t-tiġrib tal-fidi tagħkom inissel is-sabar.”

Ġak 1, 2-3

L-ewwel frott tal-Ispirtu li San Pawl isemmi fl-Ittra lill-Galatin huwa l-imħabba. Ma naħsibx li stajna nistennew mod ieħor! Għax l-imħabba hija l-qofol ta’ Alla u l-qofol tal-bniedem. San Pawl jitkellem dwar forma partikolari ta’ mħabba billi juża l-kelma ἀγάπη (agape), li tfisser l-imħabba li biha Alla jħobb id-dinja:

Alla hekk ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem.

Ġw 3, 16

Il-ħila tagħna li ngħixu din il-forma ta’ mħabba kontinwament u sal-aħħar hija dgħajfa. L-aħbar it-tajba hi li mhuwiex meħtieġ l-isforz tagħna imma biss li nħallu lil Alla jħobb fina u permezz tagħna b’dan il-mod totali, mhux biss lil Alla nnifsu imma wkoll lill-oħrajn. Fil-fatt, San Ġwann f’kapitlu 13 juża dan il-verb biex ifisser lid-dixxipli li huma jeħtieġ iħobbu lil xulxin b’din l-imħabba divina li, meta Alla sar bniedem bħalna, tana l-possibbiltà li nesperjenzawha u ngħixuha. Hawnhekk hija wkoll deskritta bħala l-marka per eċċellenza tal-Insara:

“Bħalma ħabbejtkom jien, hekk ukoll ħobbu intom lil xulxin. Minn dan jagħraf kulħadd li intom dixxipli tiegħi, jiġifieri, jekk ikollkom l-imħabba bejnietkom.”

Ġw 13, 34-35

Huwa dan li jrid jimmarka wkoll r-relazzjonijiet ekkleżjali kollha u, nazzarda ngħid, anke fi ħdan il-familji tagħna. Jekk inħallu wisa’ għall-Ispirtu biex jaħdem issir possibbli li ngħixu din il-forma ta’ mħabba ’l barra mill-ħitan kennin tal-Knisja u nerġgħu lura għall-ħajja tas-soltu b’attitudni għal kollox mibdula. Dan il-frott irid ikun bħal donnu libsa li jxiddilna l-Ispirtu sabiex tiġi mħarsa d-dgħufija tagħna u fl-istess waqt negħlbu l-mistħija jew l-biża’ li jżommuna milli ninfetħu għall-imħabba:

Fuq kollox ilbsu l-imħabba, li hi l-qofol tal-perfezzjoni.

Kol 3, 14

Hekk kif ninsabu fiż-żmien bejn iċ-ċelebrazzjoni tal-Għid Imqaddes u Għid il-Ħamsin, meta nfakkru l-qawmien tal-Mulej mill-mewt u l-inżul tal-Ispirtu s-Santu fuq l-ewwel dixxipli bħala t-twettiq fil-milja tagħha tal-wegħda ta’ Kristu Rxoxt, xtaqna li nieqfu ftit fuq aspetti tat-tagħlim dwar il-ħidma tal-Ispirtu Qaddis ta’ Alla fil-ħajja tal-Knisja u tagħna personali.

Fil-lezzjonijiet tal-katekeżi bi tħejjija għall-Griżma tal-Isqof żgur li f’xi punt jew ieħor kellna nitgħallmu bl-amment is-seba’ doni tal-Ispirtu s-Santu, meħudin mill-Ktieb tal-Profeta Isaija (ara 11, 1-2). Għadni nisma’ f’widnejja l-kantaliena li biha konna ngħiduhom u li naħseb għenet biex għadni niftakarhom sal-lum. Imma qatt ma niftakar li semmewlna (bl-enfasi fuq ma niftakarx) il-frott tal-Ispirtu li jitkellem dwaru San Pawl fl-Ittra tal-Galatin: “l-imħabba, l-hena, is-sliem, is-sabar, il-ħniena, it-tjieba, il-fidi, il-ħlewwa, ir-rażan” (ara 5, 22-23). Il-Knisja meta tagħti l-lista ta’ dan il-frott tal-Ispirtu timxi mal-verżjoni tal-Vulgata li telenka tnax-il frott tal-Ispirtu (naħseb li xi forma ta’ buy 9, get 3 free).

Jista’ jkun li ma tantx smajna dwarhom għax diġà kienet kedda li nitgħallmu s-seba’ doni, aħseb u ara tnax! Imma l-vantaġġ tagħhom hu li, kif jgħallem il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika:

Il-frott tal-Ispirtu huma l-perfezzjonijiet li jsawwar fina l-Ispirtu s-Santu bħala l-bidu tal-glorja ta’ dejjem. It-Tradizzjoni tal-Knisja ssemmi tnax: l-imħabba, l-hena, is-sliem, is-sabar, il-ħniena, it-tjieba, il-fidi, il-ħlewwa, il-manswetudni, il-modestja, ir-rażan, is-safa (ara Gal 5,22-23 Vulg.).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 1832

U allura, iktar milli niftakruhom, iktar hu meħtieġ li qalbna tkun miftuħa sabiex l-Ispirtu s-Santu jkun jista’ jimmatura dan il-frott fil-qalb tagħna biex permezz tiegħu nixbgħu aħna u jixbgħu dawk li naqsmu ħajjitna magħhom.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nkunu qegħdin nirriflettu fuq dawn il-frott tal-Ispirtu li jikkontrastaw bil-kbir kontra dak li joħroġ mill-egoiżmu u l-kilba bla lġiem tan-natura midinba tagħna. U se nirriflettu fuqhom sabiex insiru iktar konxji tal-ħidma li l-Ispirtu jwettaq fina u bina li twassal għall-frott sakemm nibqgħu mqabbdin mad-dielja li hi Kristu (ara Ġw 15, 1-17).

Wieħed mill-innijiet li ġieli jitkantaw fil-bidu tal-quddiesa tal-Ħadd huwa Jum il-Mulej, li jiftaħ bil-frażi ċelebri:

Illum ninsew ħidmietna

ħa nfaħħru lill-Mulej

Nammetti li, waqt li nkun qed inkanta dan il-kliem, kważi jaqbadni d-daħq u nħossni xi ftit ipokrita għax, ngħiduha kif inhi, mhumiex biss dawk li jkollhom jaħdmu l-Ħadd biex oħrajn igawdu jew ikunu komdi, jew dawk li xogħolhom hu indispensabbli bħal fil-qasam mediku, li  ma jinsewx ħidmiethom il-Ħadd. Saret diffiċli għalina lkoll li ninsew ħidmietna f’Jum il-Mulej: emails li jibqgħu xorta waħda jaslu; telefonati tax-xogħol; xogħol tad-dar li, wara ġimgħa xogħol, xi darba jrid isir, l-iktar jekk is-Sibt tagħmel xi ġurnata maltemp!

Qabel—u hekk suppost għadha, niftiehmu—ridt titlob lill-kappillan jagħtik dispensa biex jippermettilek tagħmel xi biċċa xogħol urġenti. Imma, ħlief forsi għal xi wħud skruplużi, il-kappillani ma tantx ikollhom kjuwijiet jistennewhom biex jitolbuhom permess ħalli jkunu jistgħu jibqgħu għaddejjin bir-rankatura. Din ġiet ukoll awmentata b’numru ta’ nies li qegħdin jaħdmu mid-dar li, għalkemm fiha l-vantaġġi tagħha, b’mod partikolari fejn hemm tfal żgħar jew problemi ta’ saħħa, ħolqot diffikultajiet oħra prattiċi għax, tassew, ma tistax tgħid li ħriġt mill-post tax-xogħol u tħalli kollox warajk (u lanqas bil-kontra, jiġifieri li l-problemi tad-dar ma teħodhomx miegħek ix-xogħol).

Barra s-sejħa għall-quddiesa tal-Ħadd—li minnha nnifisha diġà hija ksur tar-rutina ta’ kuljum sabiex ninġabru flimkien bħala komunità biex infaħħru lill-Mulej—mal-aħħar tislima tal-qassis, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” aħna nwieġbu, “Irroddu ħajr lil Alla,” għax suppost il-bqija ta’ dik il-ġurnata—jew dak kollu li ġie qabel għal min jippreferi jagħlaq il-ġurnata bil-quddiesa—huwa kontinwazzjoni tal-gratitudni li jeħtieġ nuru lejn Alla għad-don tal-ħajja, għad-don tal-fidi, u għad-don li rċevejna permezz tal-Kelma u l-Ewkaristija. Mhux ta’ b’xejn li t-tieni strofa tal-istess innu tgħid hekk:

Mulej, minn ġewwa dari,

mill-ġonna fejn nistrieħ

illum nixtieq infaħħruk

ta’ dawn il-ħwejjeġ sbieħ.

Bħal donnu f’dawn il-versi nesprimu x-xewqa tagħna li ngħaqqdu anke l-mistrieħ tagħna u l-ħajja kollha tagħna ma’ din l-għanja ta’ tifħir ta’ Jum il-Mulej. Għalfejn? Għax:

Bħal-lum fuq mewt setgħana

Kristu ħareġ rebbieħ.

Huwa biss jekk nagħtu l-wisa’ għal dan il-ferħ tal-Qawmien f’Jum il-Mulej, il-Ħadd, li jkun possibbli li l-jiem l-oħra tal-ġimgħa ngħixuhom fl-istess ferħ u tama li żżommna għaddejjin minkejja kollox.

Jekk hemm min jaħseb li wara ċ-ċelebrazzjoni tat-tridu tal-Għid il-parroċċa tieħu ftit nifs u forsi toqgħod maqfula ġewwa għall-kwiet, sejjer ferm żbaljat. U dan għaliex, ħlief forsi għal ġurnata jew tnejn li jinqabżu, il-kappillan u, fejn hemm, saċerdoti oħra tal-parroċċa jibdew iduru t-toroq tal-bliet u l-irħula tagħna sabiex titwassal il-barka ta’ Kristu Rxoxt mhux biss fil-knisja jew saz-zuntier imma lil hinn: fit-toroq kollha, sal-ibgħad periferija tat-territorju parrokkjali.

Niftakar meta konna żgħar, bħala abbatini, dawk minna li kienu ftit iktar makakki jew esperjenzati, konna nagħżlu ċerti toroq u nħallu oħrajn (li bil-lingwaġġ tal-lum inqisuhom bħala tal-periferija) għal dawk b’inqas esperjenza jew mhux daqstant perspikaċi. Imbagħad jgħidu li t-tfal huma innoċenti! Anke l-mod stess ta’ kif kien jitqassam il-programm tat-tberik, kellu ħabta kif kien jibda mit-toroq l-iktar qrib u jum wara l-ieħor jitbiegħed iktar mill-qalba, imma xorta kullimkien jintlaħaq.

Għalkemm illum, minħabba diversi ċirkostanzi, it-tberik mhux qed isir kollu fi żmien l-Għid, u lanqas għadna noqogħdu t-triq kollha tistenna fil-bieb għassa għal kemm il-kappillan se jdum fit-tali dar jew kemm fadlilna biex neħilsu—ħalli l-gallettini li jħalli l-kappillan fil-platt inkunu nistgħu nindafru fihom aħna—it-tberik huwa istituzzjoni fiċ-ċiklu tas-sena pastorali.

Illum, flok nies jistennew, ġeneralment iktar ikun hemm l-element tas-sorpriża għax, tipprova kemm tipprova, xorta waħda kultant il-messaġġ ma jasalx u allura l-ewwel reazzjoni tkun: “Mela jmissna t-tberik illum? Ma konniex nafu!” Ikun hemm min jinfixel, imma jkun hemm ukoll minn jieħu gost b’din is-sorpriża mhux mistennija. U huwa f’dawn il-mumenti fejn in-nies ma jkunux ippreparati li tkun tista’ tassew tiltaqa’ magħhom, hekk kif inhuma, u twasslilhom il-barka tal-Qawmien.

Nissuġġerilek li tiċċekkja sew meta jmissek tbierek, mhux daqstant biex tittrasforma d-dar f’palazz li fih donnu ma jgħammar ħadd, imma biex tagħmel ċert li tkun hemm, hekk kif int, sabiex meta l-Mulej jiġi jħabbatlek tiftaħlu, tilqgħu u hu wkoll jilqgħek f’qalbu.

Wara dawk il-purċissjonijiet u pellegrinaġġi penitenzjali kollha, ikun fadal iktar: il-purċissjoni bl-Irxoxt! Dawn l-aħħar snin kellna ftit kontroversji dwar statwi li tfaċċaw minn hemm u minn hawn. Jista’ jkun frott il-fidi qawwija li għandna fil-qawmien mill-imwiet ta’ Ġesù li permezz tiegħu aħna wkoll nistgħu ngħaddu mill-mewt għall-ħajja. Imma ċ-ċiniku ta’ ġo fija jgħidli li l-kwistjoni kollha hi li ħadd ma jrid ikun inqas mill-ġirien li għandhom Irxoxt u aħna le!

Il-karattru ta’ din il-purċissjoni hu xi ftit partikolari għax għandu iktar mill-element tal-festi titulari jew sekondarji milli mill-purċissjonijiet devoti ta’ matul ir-Randan. U forsi bir-raġun, għax l-Għid huwa festa ta’ ferħ u kulħadd ikun ħerqan biex isellem u jawgura l-Għid it-tajjeb lil xulxin. Tkun inqas eċitanti meta l-Għid jiġi tard, u allura jkun ifisser li, jekk il-purċissjoni ssir filgħodu, mhux biss iddub iċ-ċikkulata tal-bajd tal-Għid li t-tfal ikunu ilhom nofstanhar iġorruhom magħhom, imma magħhom iddub inti wkoll. Il-birra tagħmel xi ftit tajjeb. Imma jekk tkun parti mill-purċissjoni jkollok tikkuntenta b’xi flixkun ilma li xi qalb tajba bħal tal-Veronika tmur tixtrilek.

Element karatteristiku tal-purċissjoni tal-Irxoxt huwa l-ġirja, li dwarha dan is-sit diġà ppubblika artiklu li tista’ ssibu billi tagħfas din il-ħolqa. Imma din il-purċissjoni għandha diversi qċaċet li tilħaq. Mhux biss il-ġirja li hija l-antiteżi tal-ġirja tal-ħajja frenetika li qegħdin ngħixu għax proprju hija l-ġirja biex tagħraf dak li hu straordinarju u mhux il-monotonu tal-ħajja ta’ kuljum.

Iktar ma l-purċissjoni tqarreb lura għall-misraħ tar-raħal u tqarreb lejn il-knisja, il-purċissjoni tikseb ċertu momentum bin-nies jitfaċċaw minn kull triq jew trejqa u jiżbukkaw fil-pjazza għal fuq iz-zuntier fejn isir it-tberik tat-tfal u l-ħelu tal-Għid. Billi xi ftit jew wisq din il-purċissjoni kultant tieħu l-forma kważi ta’ marċ jew tal-festa, il-ġemgħa ta’ quddiem il-knisja tkun imħallta ħafna. Imma ironikament ikun il-mument fejn nies li forsi jgħixu fuq il-periferija tal-Knisja jsibu ruħhom hekk qrib. U kemm tkun ħaġa sabiħa meta ċ-ċelebrazzjoni tagħlaq billi kulħadd jidħol fil-knisja għall-barka sagramentali. Ikun mument sabiħ mhux biss għax ikun hemm min ikun ilu mis-sena ta’ qabel ma jidħol il-knisja, imma hu isbaħ għax dawn l-istess nies li se jerġgħu jirritornaw lejn il-periferija, bħan-nisa fl-ewwel jum tal-ġimgħa, jiġu mibgħuta jwasslu l-ferħ tal-qawmien ukoll jekk huma stess għadhom ma fehmuhx.

Jekk tixtieq li l-purċissjoni tal-Irxoxt ma tkunx tmiem imma l-ewwel pass f’mixja ’l barra, tista’ titlob il-Via Lucis billi tagħfas fuq din il-ħolqa.

Waslet il-Ġimgħa l-Kbira u fil-każini, ċentri u garaxxijiet fit-toroq tal-irħula u l-ibliet tagħna jfaqqsu wirjiet bla għadd tal-istess ħaġa—l-istatwi tal-Ġimgħa l-Kbira—imma fl-istess ħin ambjentati f’kuntesti differenti. Min jagħmel minjatura ta’ knisja u jiskjera l-istatwi taħt l-arkati tan-navi skont l-ordni stabbilit, kif ikunu fil-knejjes ta’ veru. Min jaħdem ġmiel ta’ bankuni u jpoġġi l-istatwi fuqhom armati fuq imwejjed tawwalin madwar il-kamra li fiha jkunu, filwaqt li tindaqq xi CD ta’ marċi funebri u x’aktrx ukoll il-magħrufa borma—jew misħuta, jekk bħali tkun tbati bl-allerġiji tan-nifs—li suppost tfakkar fit-taħlita ta’ morr u sabbara li ġab Nikodemu għad-difna ta’ Ġesù (Ġw 19, 39). U mbagħad ikun hemm dawk il-wirjiet iktar oriġinali, bħal dawk tal-platti tal-melħ.

Imma dawn il-mikrokożmi ta’ fidi u devozzjoni jilħqu l-milja tagħhom fil-Ġimgħa Mqaddsa li sseħħ bejn żewġ purċissjonijiet: dik iktar ferrieħa ta’ Ħadd il-Palm u l-oħra iktar sobrija tal-Ġimgħa l-Kbira. Ħasra li f’dawn il-purċissjonijiet daħlu elementi mhux daqstant liturġiċi li qegħdin jirrenduhom f’forma ta’ karnival penitenzjali. U dan jiġri l-iktar mhux minħabba l-affarijiet miżjuda fihom infushom, li għandhom skop kateketiku, imma għax isiru għan fih innifsu li jisraq mill-iskop veru ta’ dawn il-purċissjonijiet: li nimxu wara Ġesù bħala dixxipli tiegħu li bħalu u miegħu jeħtieġ li ngħaddu mill-mewt għall-ħajja.

U dawn il-purċissjonijiet—tal-ewwel iqsar, u tat-tieni pjuttost twila—b’xi mod iridu jwassluna biex inħallu t-toroq isiru l-post fejn aħna nistgħu niġu salvati u nsalvaw. Dawn l-istess toroq li fihom ngħixu, li fihom iseħħu inċidenti tat-traffiku jew fuq siti ta’ kostruzzjoni, li fihom ma nsibu qatt nipparkjaw viċin id-dar, li fihom niġru wara l-ħin biex nippruvaw illaħħqu ma’ kollox … f’kelma waħda huma t-toroq li matulhom inġorru s-slaleb tagħna, fihom ngħixu l-passjoni tagħna mingħajr kostumi u rtokk imma mqanfdin u mgerfxin kif aħna. U hawn ukoll jeħtieġ li bħala Nsara nħallu l-misteru tal-passjoni ta’ Kristu jsir tant parti minna tant li f’dawn l-istess toroq li fihom inbatu aħna nħallu t-tbatija tagħna f’idejn il-Mulej sabiex permezz tagħha jsalva mhux biss lilna imma wkoll lil dawk kollha li jiltaqgħu magħna b’dak kollu li qed jifnihom u jtaqqalhom fis-skiet.

Sabiex titlob il-Via Crucis, tista’ tagħfas fuq waħda minn dawn il-ħoloq.

Jekk matul dawn l-aħħar ġimgħat semmejna għadd ta’ purċissjonijiet li joħorġu mill-knisja u jduru madwar it-toroq ta’ fejn noqogħdu, xejn ma jista’ jitqabbel mal-purċissjoni tad-Duluri. Dakinhar tidher xi ftit l-ipokrezija jew, forsi xi ftit inqas iebsa, in-nuqqas ta’ konsistenza tagħna li nkunu devoti darba fis-sena u mbagħad il-kumplament tas-sena mingħalina qed ngħixu ta’ Nsara konvinti għax lil Alla ma ninsewhx għal kollox imma l-bqija jgħaddi kollox. Tispikka l-inkonsistenza tal-valuri tagħna li nhar id-Duluri nimxu mal-Omm fit-tbatija tagħha anke għax fiha naraw it-tbatija tagħna u x-xewqa li nsibu ħdan jilqagħna meta nkunu qed imissu l-qiegħ, imma mbagħad mhux neċessarjament naqblu mal-istqarrija twerżaq li tagħmel ix-xbieha tad-Duluri kontra l-qerda tal-ħajja u l-eliminazzjoni tat-tbatija billi telimina lil min qiegħed ibati flok, bħad-Duluri, tagħżel li xorta waħda tibqa’ ħdejn it-tbatija, skomda kemm hi skomda.

Ovvjament, waħda mill-weġgħat tar-ras dwar din li hija manifestazzjoni ta’ fidi suppost hija l-kwistjoni tar-rotta tal-purċissjoni għax kulħadd ikun irid li d-Duluri tgħaddi minn quddiemu—ukoll jekk is-sens veru ta’ purċissjoni huwa li timxiha u mhux tħares lejha… Minkejja li veru kien ikun hemm ħafna nies għal din il-purċissjoni, għadna rridu naraw x’se jiġri issa li se terġa’ ssir wara waqfa ta’ sentejn.

Din ix-xewqa li d-Duluri tgħaddi mit-triq tagħna tikxef ix-xewqa ġenwina li Marija tiġi ssibna fejn ngħixu u tidħol fl-ordinarjetà tal-ħajja tagħna. Iva, nixtiequ li Marija ġġib magħha lil Ġesù mitluq f’ħoġorha u twasslu għandna, anke jekk aħna tant mgħaġġlin li ħin għalih tal-anqas darba fil-ġimgħa ma nsibuhx. Forsi b’din il-mixja wara Omm Alla magħmul bniedem għalina nkunu qegħdin imqar imbexxqu ftit il-bieb ta’ qalbna sabiex, flimkien ma’ Binha, tkun tista’ tidħol fejn ngħixu il-ħajja ta’ kuljum tagħna sabiex hekk din tiġi mqaddsa u forsi, min jaf, nitqaddsu aħna wkoll.

Jekk tixtieq tagħmel din il-mixja ma’ Marija magħrufa bħala l-Via Matris, tista’ tagħfas fuq din il-ħolqa.

Nammetti li jiena nippreferi noqgħod bilqiegħda fuq bank biex nitlob, anke jekk qed nitolbu l-Via Sagra fil-knisja. Forsi għax għażżien, imma iktar naħseb għax inħoss li kbirt biżżejjed għal dawn id-devozzjonaliżmi—dak l-imbierek xitan tal-kburija! F’ċerti knejjes il-Via Sagra hi mferrxa b’mod komdu mal-knisja hekk li veru tista’ tagħmel mixja. Imma fil-knejjes iżgħar tqarreb il-farsesk għax tkun qed iddur fuq il-fus flok timxi…

Imma, lil hinn minn dan kollu, hemm misteru fil-Via Sagra li bħal donnu jsaħħarna għax tinvolvi ħafna l-immaġinazzjoni peress li hija kronaka li tiġbor flimkien l-erba’ rakkonti tal-passjoni li nsibu fl-Evanġelju u magħhom iżżid elementi oħra li, bħall-waqgħat ta’ Kristu, il-laqgħa ma’ Ommu u l-Veronika, jagħtu laqta realista ta’ x’seta’ ġara għal għonq it-triq u wkoll jagħtu togħma ta’ umanità qalb dik il-krudeltà kollha.

U kultant, fit-toroq tagħna, meta niltaqgħu ma’ xi ħadd mill-ġirien jew ħbieb, u nieqfu npaċpċu ftit, barra z-zekzik li nsibuh wisq irreżistibbli biex nevitawh … f’dawn il-mumenti t-triq issir il-Via Sagra għax insiru Ċirinej u Veroniki għal xulxin. U dawn il-laqgħat jagħtuna r-reżiljenza meħtieġa biex ngħixu dak li jgħid il-proverbju Ġappuniż: “Jekk taqa’ seba’ darbiet, qum tmienja.”

F’dawn il-ġranet qaddisa tar-Randan, ipprova sib ftit ħin biex tagħmel din il-mixja ma’ Ġesù. Jekk tgħinek, itlobha waqt li tkun miexi, jew fil-kampanja jew madwar it-toroq dojoq u mserrpa tal-Imdina, ir-Rabat, il-Birgu jew postijiet oħra. Tista’ tagħmel dan mal-familja jew ħbieb tiegħek. U, waqt li tterraq, idħol fis-sandli (jekk kellu wieħed) tal-Iben ta’ Alla li bħalek terraq fuq wiċċ l-art u ħalli l-istess emozzjonijiet tiegħu jqanqluk u jkabbruk fl-umanità.

Biex titlob il-Via Sagra, tista’ tagħfas hawn.

Iz-znieter, l-imsieraħ u t-toroq f’mumenti differenti matul is-sena liturġika jsiru estensjoni tal-matlab fil-qalba tal-belt jew raħal. U f’dan iż-żmien tar-Randan spiss ikollna minn dawn il-mumenti, din id-darba b’karattru penitenzjali, sabiex b’mod korporali nesprimu dak li hu spiritwali.

F’numru ta’ parroċċi hija konswetudni li fil-Ġimgħa tat-Tielet Ġimgħa tar-Randan isir il-pellegrinaġġ tar-Redentur. Din l-istatwa hija waħda pjuttost interessanti għax m’għandhiex għeruq bibliċi per se, imma iktar devozzjonali u prattiċi: kienx mgħobbi bis-salib sħiħ jew biss bit-traversa, ma naħsibx li hija ħaġa daqshekk straordinarja li raġel li għadu kemm ġie mbiċċer mis-suldati jaqa’ u jikkrolla taħt il-piż li qiegħed iġorr.

Imma żgur li, fejn tidħol id-devozzjoni popolari tagħna l-Maltin, ir-Redentur għandu post speċjali. U dan mhux biss ir-Redentur meqjus mirakoluż li hu meqjum fl-Oratorju tal-Kurċifiss anness mal-Bażilika Kolleġġjata ta’ Marija Bambina, l-Isla, imma tista’ tgħid f’kull knisja fejn hemm it-tali statwa esposta s-sena kollha għall-qima tal-fidili.

Fil-kronoloġija tan-narrattiva tal-passjoni, nistgħu ngħidu li din hi waħda mill-istatwi tat-triq lejn il-kalvarju. U forsi hu għalhekk li din ix-xbieha tiġbed daqshekk devozzjoni għax quddiemha nħossuna mifhuma, ukoll jekk b’mod inkonxju. U m’hemm xejn iktar qawwi minn meta tkun għaddej minn mument ħażin fil-ħajja u jirnexxilek issib lil xi ħadd li jifhmek u jirnexxilu jpoġġi fi kliem dak li lanqas inti stess ma kont kapaċi tagħmel. M’hemm xejn iktar qawwi minn dik il-ħarsa fonda li, bla kliem ta’ xejn, ma tippruvax tittrivjalizza t-tbatija tiegħek imma turik li inti mifhum sal-qiegħ tiegħek.

Jekk hux se timxi wara r-Redentur jew le f’dal-ġranet, inħalliha f’idejk. Imma ftakar li l-ħajja Nisranija hija kollha mixja wara r-Redentur li waqa’ hu fl-ifnad abbissi biex inti, kull darba li taqa’, tkun tista’ terġa’ tqum u tkompli miexi għax it-tmiem għadu ma wasalx u fadallek ħafna iktar x’taqdef!

Niftakar, meta kont għadni tifel, ommi kienet teħodna l-festa tar-raħal fejn twieldet, mhux b’xi devozzjoni partikolari lejn il-qaddis imma iktar bit-tama li tiltaqa’ maz-zijiet, il-kuġini, it-tfal tal-kuġini u l-ħbieb antiki li, bħalha, jinġabru għall-festa bl-istess għan. Għalkemm dak iż-żmien għalija kienet tortura annwali għax kien ifisser ħafna ħin bilwieqfa u ħafna ħin nisma’ konverżazzjonijiet li qajla kienu ta’ interess għalija. Imma llum li sibt ruħi fl-istess qagħda, nista’ nifhem aħjar il-valur ta’ dan ir-ritorn lejn il-bejta tal-anqas darba fis-sena—sakemm ma jinqalax xi funeral fin-nofs u kulħadd jerġa’ jinġabar flimkien.

Però, il-fatt li dan ir-ritwal ma jsirx spiss u tkun ilek nieqes mill-post, xi ftit jew wisq jibda jkollok is-sensazzjoni li l-kantant Franċiż Charles Aznavour jiddeskrivi fid-diska La Bohème, fejn l-ewwel jirrakkonta l-avventuri ta’ żgħożitu f’Montmartre, il-kwartier tal-artisti f’Pariġi, imma mbagħad jirrakkonta kif, meta wara ħafna snin irritorna, jgħid li la seta’ jagħraf il-ħitan, la l-ħwienet tax-xogħol u lanqas id-djar hekk li l-belt f’għajnejh dehret imdejqa u m’għadha tfisser xejn għalih.

F’pajjiżna għaddew diversi leġiżlazzjoni biex jikkonservaw il-qalba urbana tal-irħula tagħna. Imma din il-konservazzjoni arkitettonika fiha nnifisha xorta waħda ma tiggarantixxix il-ħarsien ta’ dak li hu tassew il-qalba tar-raħal: is-sens ta’ familja, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, fejn l-istejjer tal-individwi u tal-familji jintisġu flimkien fi ġrajja waħda sew fi r-risq it-tajjeb u wkoll fil-ħażin.

X’se jipproteġi allura din il-qalba vera? Żgur li mhux in-nuqqas tat-tfal għax il-koppji ġodda li jridu jwaqqfu familja ma jifilħux jixtru dawn id-djar. Żgur mhux il-ħwat tal-pjanti u l-gallariji u l-aperturi rrestawrati u miżbugħin sabiħ. Ġeneralment it-toroq kollha tar-raħal kienu jduru u jagħtu għall-knisja. U għalhekk, jekk tassew irridu nħarsu l-qalba ta’ dak li jagħmilna komunità lokali, jeħtieġ li nixorbu mill-għajn li fiha ġejna mgħammda u fiha ninsqew permezz tas-Sagramenti. Huwa dan li jista’ jiggarantixxi stabbiltà fil-bidliet kollha demografiċi u arkitettoniċi, u mhux jekk tistax itella’ sular ieħor jew le.

Jekk din l-għajn tinxef u tmut, l-identità tagħna bħala belt jew raħal tibqa’ msejsa biss fuq oġġetti u avvenimenti li nipperpetwaw għax inħossu li huma dawn li jagħtuna l-identità tagħna. Mentri dak li jagħtina identità komuni huwa r-rabtiet ta’ bejnietna li joħolqu għanqbuta li fiha min qed ifittex lil Kristu, ukoll jekk ma jafx, ikun jista’ jiltaqa’ miegħu, u fiha l-partijiet individwali kollha huma meħtieġa u għandhom posthom biex jiffurmaw nisġa li hi ferm ogħla mis-sempliċiment artistiku u estetiku.

Hekk kif tkompli tpassi lejn id-destinazzjoni tiegħek, jeħtieġlek li toħroġ mill-misraħ billi taqbad waħda mit-toroq li jagħtu għalih sabiex, triq wara l-oħra, tasal fejn trid tasal. L-ismijiet tat-toroq taċ-ċentru storiku tar-raħal huma pjuttost interessanti għax ġeneralment ikunu ismijiet marbutin mal-qaddis titulari jew qaddisin protetturi oħra, ma’ avvenimenti jew personaġġi storiċi li jinsġu l-ġrajja u l-identità lokali. “Triq il-Knisja” u l-varjanti lokali tagħha, skont it-titlu li l-knisja parrokkjali għandha, żgur li ma tonqosx għax ma jistax ikun li ma jkunx hemm triq fil-qalba li t-toroq l-oħra jiżbukkaw fiha sabiex iwassluk fil-maqdes. U mbagħad xi ngħidu għal “Triq il-Kbira” li ġeneralment ma tissejjaħx hekk minħabba li hi triq wiesgħa (anzi pjuttost ġeneralment ikun il-kontra) imma hija triq twila li twassal jew għall-knisja jew għall-misraħ li fiha kienet isseħħ l-attività kummerċjali ewlenija tar-raħal.

Iktar ma titbiegħed mill-qalba u tibda tersaq lejn il-periferija tal-lokal, iktar hemm it-tendenza li ssib ismijiet strambi jew li qajla għandhom rabta mal-post, bħal ngħidu aħna ismijiet ta’ fjuri jew ta’ tjur f’postijiet mill-iktar urbanizzati, ironikament.

Imma dawn it-toroq, jaqgħu taħt liema kategorija jaqgħu, kollha jinfdu u jagħtu f’xulxin u jiffurmaw it-tessut tal-lokal. U, bħalma l-fjuri jżejnu l-knejjes tagħna fil-jiem ta’ festi u t-tjur isibu l-bejta ħdejn l-altar ta’ Alla (ara Salm 84, 4), hekk ukoll jeħtieġ li anke l-periferiji urbani ma jiġux traskurati, kemm fuq livell politiku imma wkoll fuq livell ekkleżjali. Mingħajr periferija ma tistax tgħid li hemm qalba, u mingħajr qalba l-periferiji jibqgħu mitluqin għal riħhom bla punt ta’ referenza komuni li jankrahom f’kuntest u fi storja, ukoll jekk għadhom ġodda għalihom u għadhom iridu jiskopruhom. Imma hu meħtieġ li kemm ta’ ġewwa u kemm ta’ barra, kemm ta’ isfel u kemm ta’ fuq, jitgħallmu kif jiktbu narrattiva komuni li tirrifletti realtà ta’ komunità li għandha storja li ma bdietx magħna imma lanqas storja li waqfet tinkiteb, imma hija ġrajja li kontinwament qiegħda sseħħ għax il-komunità hi ħajja u kapaċi tagħti l-ħajja.

Miz-zuntier fl-aħħar isir il-ħin biex naqbdu t-triq għad-dar, jew għall-qadi u x-xogħol matul il-ġimgħa—u ġieli anke l-Ħadd bl-iskuża tal-ġid komuni tas-soċjetà li qed jiġġebbed b’mod tant esaġerat li qed jisraq lil kategoriji sħaħ ta’ ħaddiema mill-mistrieħ tagħhom u l-ħin mal-familja. F’waħda mit-talbiet li ngħidu fl-Għasar tal-Ħadd filgħaxija (fl-ewwel ġimgħa tas-Salterju) biex bħal donna kważi kważi nserrħu l-kuxjenza, nitolbu hekk:

Kristu, Sid is-Sibt, int għadek taħdem s’issa, bħall-Missier:

– bierek lil ħutna l-ħaddiema li llum għall-ġid tal-komunità kellhom jiċċaħħdu mill-mistrieħ tal-Ħadd.

Liturġija tas-Sigħat

Għalkemm ħadd ma jista’ jiċħad li ċerti professjonijiet lanqas biss noħolmuha li jieqfu l-ħadd, b’mod partikolari fil-qasam mediku jew kura tal-anzjani, ikollna nammettu li xi kultant biex niddevertu aħna ħaddieħor ikun qed jiċċaħħad mill-Ħadd fis-sħuħija tiegħu. Ikollna nammettu li l-kumdità li tista’ tmur tagħmel ix-xirja tal-ġimgħa anke l-Ħadd issa kważi kważi qed nippretenduha bi dritt. Ikollna nammettu li, mill-banda l-oħra, f’ċerti oqsma tax-xogħol, kieku ma jkunx tmiem il-ġimgħa, kieku r-rota ftit iddur. U allura, irridu jew ma rridux, ikollna naslu għall-konklużjoni li biex issib il-bilanċ bejn il-ġid komuni u l-ġid tal-individwi u l-familji mhuwiex dejjem daqshekk faċli.

Imma tkun ħasra jekk ix-xogħol li jagħti lill-bniedem sens ta’ dinjità u ta’ skop fil-ħajja jispiċċa wkoll bħall-għażla taz-zuntier: jekk ikunx ċimiterju li joqtolna flok jagħtina l-ħajja, jew mistrieħ a skapitu ta’ ħaddieħor. U dan jispiċċa biex, mhux biss jisirqilna s-saħħa fiżika (u ġismek waħdu jurik li qiegħed jgħejja), imma wkoll jaffettwa s-saħħa mentali li teħtieġ dawn il-mumenti ta’ rikreazzjoni (ri-kreazzjoni, ħolqien mill-ġdid) u s-saħħa spiritwali li tiddgħajjef jekk ma tixrobx mill-għajn tas-salvazzjoni li ftit ftit tħejjina għall-mistrieħ ta’ bla tmiem f’Alla.

Kemm hu profetiku l-kliem tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika meta josserva li:

It-Testment il-Ġdid għandu ħafna espressjonijiet biex ifisser x’inhu l-hena li għalih Alla qiegħed isejjaħ lill-bniedem: il-miġja tas-Saltna ta’ Alla (ara Mt 4, 17); id-dehra ta’ Alla: “Henjin dawk li huma safja f’qalbhom, għax huma jaraw ’l Alla” (Mt 5, 8; ara 1 Ġw 3, 2; 1 Kor 13, 12); id-dħul fil-hena tal-Mulej (ara Mt 25,21.23); id-dħul “fil-mistrieħ ta’ Alla” (Lh 4, 7-11): “Hemmhekk nistrieħu u naraw, naraw u nħobbu, inħobbu u nfaħħru. Dan hu li jkun hemm fit-tmiem bla tmiem. U [x’għan] ieħor għandna ħlief li naslu fis-Saltna li ma jkollhiex tmiem? (Santu Wistin, Il-Belt ta’ Alla, 22.30.5, PL 41.804)

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 1720

Barra l-waqfa ordinarja ta’ matul il-ġimgħa u, iktar u iktar, il-Ħadd għal xi kelma jew konverżazzjoni, iz-zuntier huwa wkoll xhud ta’ avvenimenti oħra. Bla dubju ma nistgħux nonqsu milli nsemmu l-ħruġ u d-dħul tal-vari fil-festi u fl-Għid il-Kbir li issa ormaj saru parti mir-ritwal sinonimu ma’ dawn iċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi. Mumenti li fihom diffiċli tikkontrolla l-emozzjoni tal-massa u tindirizzaha biex tiffoka fuq l-essenzjal. Imma tixhed ukoll ir-rabtiet mal-għeruq tagħna hekk li, anke jekk ma bqajniex noqogħdu fl-istess belt jew raħal, xorta mmorru naraw il-vara dieħla jew ħierġa—imbagħad ħalli mmorru nieħdu burger u birra sakemm il-fratelli, l-abbatini, il-kleru, ir-reffiegħa u l-bandisti qegħdin isiru ilma f’xi mkien minsi madwar ir-raħal.

Imma mhuwiex biss il-lok tal-ħbiberiji u r-rabtiet familjari li jerġgħu jiġġeddu sena wara oħra fuq iz-zuntier. Isir ukoll post fejn nerġgħu niskopru t-tifel jew it-tifla ta’ ġo fina meta, flimkien ma’ wliedna, immorru b’xi figolla jew bajda taċ-ċikkulata—li ġeneralment tkun laħqet dabet—sabiex dawn jiġu mbierka mill-kappillan jew arċipriet—bħal donnu din il-barka tnaqqas xi ftit mis-sens ta’ ħtija waqt li nindafru fiha wkoll jekk suppost hi tat-tfal u mhux tagħna…

Imma z-zuntier jew, fejn hemm, il-portiku tal-knisja hu l-post fejn iċ-ċelebrazzjonijiet ewlenin tas-sena liturġika—primarjament wara l-Velja tal-Għid u l-Quddiesa ta’ Nofsillejl—ma jintemmux bl-Ite missa est biss imma b’biċċa figolla jew qagħqa tal-għasel u kokotina, bħal donnha l-agape taż-żminijiet primittivi tal-Knisja imma f’verżjoni ridotta. Imma l-klassiċi jkunu r-riċevimenti oħra f’okkażjonijiet differenti matul is-sena u li fihom jaqbdek id-daħk b’mod partikolari meta jibda l-ġlied bejn dawk li ma jiċċaqalqux minn mal-mejda fejn qed jitqassam l-ikel u x-xorb, u dawk li qed jieħdu ħsieb li jibqgħu jrekknu l-ikel ġewwa minħabba fl-oħrajn, bil-konsegwenza li l-maġġoranza tan-nies jibqgħu b’xejn. Xi minn daqqiet ikun il-post fejn wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ Sagrament, l-għarajjes u xi wħud mill-mistednin jixorbu l-ewwel tazza bis-saħħa tal-għarajjes.

Hu l-post fejn jinbiegħu affarijiet tal-ħelu staġjonali jew tifkiriet tal-parroċċa bħala sors ta’ dħul, imma wkoll iżommu ħajja t-tradizzjonijiet marbutin ma’ diversi mumenti tas-sena liturġika. U xi ikla jew attività oħra tal-fundraising ma tonqosx għal min għandu zuntier kbir biżżejjed!

Toqgħod tgħid, huma dawn l-affarijiet li qajla nagħtu kashom jew nagħtuhom importanza li jdawru r-rota tal-komunitajiet tagħna, mhux biss ir-rota finanzjarja imma wkoll ir-rota tal-ħidma flimkien u l-kooperazzjoni bejn gruppi, għaqdiet u interessi differenti li mhux dejjem ikun faċli tirrikonċiljahom flimkien. Imma dan hu parti mill-misteru taz-zuntier: il-misteru ta’ kif, wara ħafna tqattigħ il-qalb u terturi, fejn ikun hemm ir-rieda tajba fl-aħħar tinduna kemm “Alla, ma’ dawk li jħobbuh, ma’ dawk li huma msejħin skont il-providenza tiegħu, f’kollox jaħdem id f’id għall-ġid tagħhom” (Rum 8, 28). Jalla dawn il-mumenti li ngħixu flimkien fuq iz-zuntier ikunu t-twettiq fil-prattika ta’ dak li Ġesù jgħid lid-dixxipli tiegħu fl-aħħar ikla magħhom: “Minn dan jagħraf kulħadd li intom dixxipli tiegħi, jiġifieri, jekk ikollkom l-imħabba bejnietkom” (Ġw 13, 35).

Mal-kliem, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” u l-ewwel noti tal-innu tal-għeluq, jibda l-moviment ’il barra tal-ġemgħa li nġabret biex tqim flimkien lil Alla, tisma’ Kelmtu u tieħu sehem mill-misteru tal-fidwa permezz tas-sagrifiċċju Ewkaristiku. U, xħin toħroġ mill-Knisja, sakemm ma toħroġx mill-bibien tal-ġnub jew xi bieb moħbi fis-sagristija li jagħti għal xi sqaq, ġeneralment issib ruħek fuq iz-zuntier. Għalkemm il-ħajja hija mgħaġġla, ġeneralment il-Ħadd jippermettilna ftit nifs hekk li nieqfu fuq iz-zuntier biex ngħidu kelma.

Iz-zuntier huwa l-post fejn iseħħu ħafna avvenimenti bħalma huma l-ħruġ tal-vari fil-festi u l-aħħar tislima wara l-funeral qabel il-katavru jittieħed lejn iċ-ċimiterju. Iz-zuntier huwa wkoll il-post tal-laqgħa, il-post tal-ġemgħa imma, differenti mill-knisja fuq ġewwa, huma l-post fejn il-mandat tal-Ite missa est jeħtieġ li nibdew ngħixuh. Forsi mhux dejjem tista’ tagħti tort lil min igerger dak il-ħin fuq kemm dam jgħid il-qassis, jew kemm stunaw tal-kant, jew kemm kienet sħana fis-sajf. Imma, mill-banda l-oħra, kultant għandna ħabta kif miz-zuntier stess nibdew ma ngħixux il-mandat missjunarju li jibgħatna naqsmu l-ferħ tal-laqgħa ma’ Kristu ħaj. U, flok iservi ta’ misraħ, iz-zuntier iservi ta’ ċimiterju.

Mhux wisq snin ilu, id-dfin kien isir mhux biss fiċ-ċimiterji ’l barra mill-abitat (u li llum spiċċaw fil-qalba tal-abitat) imma wkoll fil-kripta tal-Knisja, bħal pereżempju fil-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq fejn id-dħul għall-kripta hu mill-ġenb taz-zuntier, jew bħal fil-knisja ta’ San Girgor, iż-Żejtun, fejn iċ-ċimiterju tar-raħal magħmul minn tliet taqsimiet idawwar il-knisja kważi minn kull naħa, bħal donnu zuntier-ċimiterju. Eżempji bħal dawn insibuhom f’postijiet oħra. Fil-fatt, l-istess etimoloġija tal-kelma zuntier jidher li għandha din it-tifsira għax ġejja mill-kelma Sqallija “zimmiteri,” u anke fid-dizzjunarju mill-Malti għall-Ingliż ta’ Aquilina nsibu anke l-varjant antik ‘zimtier’.

F’ħafna mill-knejjes tagħna z-zuntier huwa pjattaforma ogħla u taraġ li jerfa’ lill-bniedem ’il fuq sabiex joħloq id-distinzjoni bejn il-profan u s-sagru. Mill-banda l-oħra, f’ħafna rħula z-zuntier huwa parti organika tal-misraħ, bħal pereżempju f’Ħaż-Żebbuġ jew ir-Rabat, għax litteralment hu fl-istess livell tat-triq u l-pjazza hekk li mhux dejjem tkun ċara d-distinzjoni fejn jibda wieħed u jispiċċa l-ieħor għajr forsi għal xi bollards biex ma jidħlux karozzi bla permess. Interessanti hu li l-kelma misraħ għandha l-istess għerq s-r-ħ li minnu joħorġu kliem bħal mistrieħ u serraħ. Il-mistrieħ huwa parti mill-mod kif ngħixu l-Ħadd bħala Nsara, bħalma Alla straħ fis-seba’ jum tal-ħolqien u ta ħajja ġdida fl-ewwel jum tal-ġimgħa. Fil-fatt, fl-Ittra Appostolika Dies Domini, San Ġwanni Pawlu II jikteb hekk:

Bil-mistrieħ tal-Ħadd il-ħsibijiet u l-ħidmiet ta’ kuljum jistgħu jidhru fil-verità proprja tagħhom: il-ħwejjeġ materjali li jinkwetawna jċedu posthom għall-valuri spiritwali; f’laqgħat u fi djalogu hieni nkunu nistgħu naraw il-wiċċ veru tan-nies li magħhom qed ngħixu. Il-ġmiel ukoll tan-natura—spiss imħassar bil-ħsieb tal-isfruttament, li jispiċċa biex ikun ta’ ħsara għall-bniedem innifsu—nerġgħu nagħrfuh u ngawduh sewwa.

San Ġwanni Pawlu II, Ittra Appostolika dwar il-Jum tal-Ħadd u l-Jum tal-Mulej, Dies Domini (31 ta’ Mejju 1998), par. 67.

U għalhekk, eżatt kif nirfsu mill-għatba tal-Knisja ’l barra niġu kkonfrontati b’din l-għażla dwar kif se nġib ruħi fuq iz-zuntier u kif se nkompli ngħix mal-istess komunità ta’ fidi ’l barra mill-ħitan-swar tal-knisja: zuntier bħala ċimiterju jew zuntier bħala misraħ?

Fl‑aħħar ta’ din il-mixja ta’ riflessjoni li għamilna flimkien matul dawn l-aħħar xhur, se ndawru l‑ħarsa tagħna fuq Ommna, li dejjem ħarset il‑komunità Nisranija f’Malta, nitolbu l‑interċessjoni tal‑Appostlu, missierna fil‑fidi, filwaqt li nżommu f’qalbna l‑kliem tal‑Papa Franġisku:

Il‑fidi tfisser ukoll nemmnu fih, nemmnu li tassew iħobbna, li hu ħaj, li għandu l‑ħila jidħol b’mod misterjuż fil‑ħajja tagħna, li ma jitlaqniex waħidna, li, bil‑qawwa tiegħu u bil‑kreattività bla tarf tiegħu, mill‑ħażin jaf joħroġ it‑tajjeb. Tfisser nemmnu li hu għadu miexi rebbieħ fl‑istorja flimkien ma’ “dawk li huma miegħu msejħin u magħżulin u fidili” (Apok 17 ,14). Nemmnu fl‑Evanġelju li jħabbar li s‑Saltna ta’ Alla diġà tinsab fid‑dinja, u qed tikber ’l hemm u ’l hawn, b’għadd ta’ modi: bħal dik iż‑żerriegħa ċkejkna li kapaċi tinbidel f’siġra kbira (ara Mt 13, 31–32), bħal ftit ħmira li tgħolli l‑għaġna kollha (ara Mt 13, 33), u bħaż‑żerriegħa tajba li tikber f’nofs is‑sikrana (ara Mt 13, 24–30) u dejjem għandha l‑ħila tissorprendina b’mod sabiħ. Hi preżenti, tiġi mill‑ġdid, tħabrek biex twarrad mill‑ġdid. Il‑qawmien ta’ Kristu jqabbad ma’ kullimkien l‑għeruq ta’ din id‑dinja ġdida; u anki jekk jinqatgħu, jerġgħu jixirfu, għax il‑qawmien tal‑Mulej diġà daħal fin‑nisġa moħbija ta’ din l‑istorja, għax Ġesù ma qamx għalxejn mill‑imwiet. Ejjew ma nibqgħux mal‑ġenb ta’ din il‑mixja tat‑tama ħajja!

Billi mhux dejjem naraw dawn l‑għeruq, għandna bżonn ta’ ċertezza li tiġi minn ġewwa, jiġifieri tal‑konvinzjoni li Alla jista’ jaġixxi f’kull ċirkostanza, anki qalb dawk li minn barra jidhru fallimenti, għax “dan it‑teżor qiegħed għandna f’ġarar tal‑fuħħar” (2 Kor 4, 7). Din iċ‑ċertezza hi dak li jissejjaħ “sens tal‑misteru”. Tfisser li nafu b’ċertezza li min joffri ruħu u jingħata lil Alla bi mħabba, żgur ser jagħmel il‑frott (ara Ġw 15, 5). Dan il‑frott ħafna drabi ma jidhirx, ma tistax tmissu b’idejk, ma tistax tgħoddu. Wieħed jaf sew li ħajtu ħa tagħti l‑frott, imma mingħajr ma jippretendi li jaf kif, jew fejn, jew meta. Għandu ċ‑ċertezza li xejn mill‑ħidmiet li jwettaq bi mħabba mhu ħa jintilef, xejn mhu ħa jintilef mit‑tħassib ġenwin tiegħu għall‑oħrajn, xejn mhu ħa jintilef mill‑għemejjel ta’ mħabba tiegħu lejn Alla, xejn mhu ħa jintilef mill‑ħidma ġeneruża, xejn mhu ħa jintilef mis‑sabar li mhux nieqes mill‑uġigħ. Dan kollu jdur mad‑dinja tagħna bħala qawwa li tagħti l‑ħajja. Xi kultant jidhrilna li bl‑isforzi tagħna ma nkunu ksibna l‑ebda riżultat, imma l‑missjoni mhix xi ftehim jew biċċa negozju, lanqas hi organizzazzjoni umanitarja, mhix spettaklu biex ngħoddu kemm nies ħadet sehem grazzi għall‑propaganda tagħna; hi ħaġa wisq aktar profonda, li ma tista’ titkejjel bl‑ebda mod. Forsi l‑Mulej qed jinqeda bl‑impenn tagħna biex ixerred il‑barkiet tiegħu fuq xi post ieħor fid‑dinja fejn aħna qatt m’aħna ħa nirfsu. L‑Ispirtu s‑Santu jaħdem kif irid hu, meta jrid u fejn irid; aħna nħabirku b’dedikazzjoni imma mingħajr ma nippretendu li nistgħu naraw riżultati li jagħtu fl‑għajn. Nafu biss li hu meħtieġ id‑don tagħna nfusna. Nitgħallmu nistrieħu fi ħdan il‑ħlewwa ta’ dirgħajn il‑Missier fl‑għotja kreattiva u ġeneruża tagħna. Nimxu ’l quddiem, nidħlu għaliha b’ruħna u ġisimna, imma nħallu lilu jagħmilna għammiela fl‑isforzi tagħna kif jidhirlu Hu.

Evangelii Gaudium, par. 278–279

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 84-85)

Imma, bħala Nsara, niddixxernu wkoll flimkien bħala Knisja. Id‑dixxerniment komunitarju hu meħtieġ meta, fil‑komunitajiet differenti fejn tinġabar il‑Knisja, infittxu li naqraw is‑sinjali taż‑żminijiet fid‑dawl tal‑Evanġelju u naġixxu fi qbil ma’ dak li l‑Ispirtu s‑Santu jitlob minna.

• Fil‑Knisja “domestika,” jew kull fejn jinġabru l‑komunitajiet iż‑żgħar. Dawn il‑komunitajiet jistgħu jkunu l‑familji; il‑komunitajiet reliġjużi partikolari marbutin ma’ kunvent jew missjoni speċifika; il‑komunitajiet żgħar ta’ ħbieb li jaqsmu l‑istess kariżma;
• Fil‑“parroċċi,” jew fejn il‑ġemgħa tinġabar b’mod sħiħ bħala kleru, lajċi u reliġjużi li flimkien jiddixxernu kif l‑Ispirtu qed isejħilhom jaqdu u joħorġu ’l barra fit‑territorju partikolari tagħhom. L‑istess jgħodd għall‑ħidma fl‑iskejjel tal‑Knisja jew l‑istituzzjonijiet l‑oħra tal‑Arċidjoċesi;
• Fil‑“provinċji jew kongregazzjonijiet reliġjużi” jew fil‑“movimenti lajkali” fejn, bħala komunitajiet li għandhom kariżma li torbothom mal‑Knisja Universali imma wkoll preżenti lokalment, l‑ispirtu partikolari ta’ qadi li jikkaratterizza kull komunità jrid jinkarna ruħu f’ċirkostanzi lokali partikolari, skont ma jnebbaħhom l‑Ispirtu.
• Fl‑Arċidjoċesi, nibdew mill‑istrutturi tal‑Kurja tagħha, imma wkoll permezz ta’ proċess li jiggarantixxi sinodalità vera sabiex il‑Knisja Maltija tkun tassew magħquda ħaġa waħda u flimkien tfittex li tisma’, li titlob u li tkun strument f’idejn l‑Ispirtu għall‑ħidma tiegħu—ikun xi jkun il‑prezz li dan jitlob.

Il‑Knisja lokali qed tiġi mistiedna tgħaddi minn din il‑konverżjoni fil‑modus operandi tagħha, fil‑mod li bih ser inkunu tassew “melħ” f’artna u “dawl” għall‑futur tagħha, billi nsiru “poplu ta’ Alla li jiddixxerni” u jaġixxi f’ismu, bħal nagħaġ li jagħrfu l‑leħen tar‑Ragħaj Veru tagħhom (ara Ġw 10, 14).

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 82-83)

Bħad‑dixxerniment imsejjes fuq ir‑raġuni, id‑dixxerniment Nisrani għandu ħafna dimensjonijiet li l‑ġemgħa jeħtieġ li twettaq b’xewqa għall‑awtentiċità:

• bħala Nsara niddixxernu u naġixxu bħala individwi fl‑affarijiet privati tagħna. Għal din ir‑raġuni, in‑Nisrani jrid ikun bniedem axxetiku li jrawwem fih dik id‑dixxiplina meħtieġa biex il‑ġibdiet tal‑ġisem u r‑ruħ ikunu fi qbil ma’ Kristu;
• bħala Nsara niddixxernu fl‑interess ta’ dawk li huma fdati f’idejna. Id‑dixxerniment tal‑ġenituri f’isem uliedhom huwa eżempju ċar ta’ dan; imma, f’kull pożizzjoni ta’ awtorità, l‑għaqal hu meħtieġ biex tagħraf tassew il‑ġid tal‑oħrajn. Li tieħu ħsieb ħaddieħor mill‑għajnejn ta’ Kristu timplika mħabba u ħniena għall‑oħrajn u mhux biss sens ta’ ġustizzja;
• bħala Nsara niddixxernu wkoll fir‑rwoli pubbliċi tagħna, fejn insibu ruħna responsabbli mhux biss ta’ nies fdati f’idejna biex nieħdu ħsiebhom, imma wkoll tat‑tmexxija ġusta ta’ istituzzjonijiet li jaħdmu għall‑ġid komuni. Li nkunu konxji tal‑ġid li Alla jixtieq mill‑istituzzjonijiet tagħna ta’ governanza, ekonomija u benessri pubbliku—inkluż tal‑Knisja nnifisha bħala istituzzjoni—ifisser li naġixxu b’mod li jirrispetta d‑dinjità tal‑persuni l‑ewwel qabel u kollox;
• bħala Nsara aħna msejħin ukoll niddixxernu għall‑ġid tad‑dar komuni tagħna. Li nieħdu ħsieb id‑dinja jfisser li nuru s‑Sbuħija tal‑Ħolqien il‑Ġdid li l‑Ispirtu s‑Santu jrid isawwar.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 81-82)

Id‑dixxerniment Nisrani ma jinvolvix biss li nħarsu lejn sitwazzjoni b’mod sħiħ, li naqbdu l‑karatteristiċi morali ewlenin, jew li niġġudikaw u niddeċiedu dwar l‑aħjar triq li għandna naqbdu u naġixxu b’mod responsabbli. Dan kollu jeħtieġ li tagħmlu kull persuna moħħha f’postu—Nisranija u mhix. Id‑dixxerniment tan‑Nisrani jitlob li naqraw ir‑realtà mill‑perspettiva ta’ Alla u nħallu l‑Ispirtu s‑Santu jiffurmana biex naħsbu bħalma kien jaħseb Ġesù.

Li naħsbu bħalma kien jaħseb Ġesù u nsiru l‑ġisem tiegħu jfisser li nkunu f’sintonija mal‑ħidma ħajja tal‑Ispirtu s‑Santu li tikkuntrasta mas‑sinjali tal‑mewt li jnixxu l‑ispirti ħżiena. Id‑“dixxerniment tal‑ispirti” hu għaldaqstant importanti għal kull dixxerniment Nisrani.

Proċess ta’ dixxerniment ekkleżjali li jwassal għal tiġdid tal‑Knisja f’Malta, hu vjaġġ fejn nimxu flimkien mat‑tnebbiħ tal‑Ispirtu s‑Santu sabiex inkunu “Poplu Qaddis ta’ Alla” li jagħti xhieda għall‑ferħ li jiġi mill‑laqgħa ma’ Kristu. Dan jeħtieġ:il‑laqgħa personali tagħna ma’ Kristu;

• li, kull wieħed u waħda minna, aħna msejħin biex inkunu “dixxipli missjunarji” permezz tal‑Kelma u l‑Qadi;
• u fl‑istess ħin napprezzaw ukoll il‑fatt li s‑sejħa personali tagħna hija s‑sejħa tal‑ġemgħa kollha, sejħa li għexuha qabilna dawk li għammru fi gżiritna tul is‑sekli permezz tax‑xhieda u l‑qima tagħhom;
• filwaqt li nerġgħu nagħmlu tagħna l‑attitudnijiet ekkleżjali tal‑kontemplazzjoni, rikonċiljazzjoni, formazzjoni u missjoni billi naħsbu fuq il‑pedagoġija ta’ Kristu—jiġifieri li nkunu Knisja li tisma’, li tilqa’, li takkumpanja u li dejjem tfittex li toħroġ ’il barra u lil hinn;
• u nsiru iktar konxji tad‑doni differenti ta’ dan il‑Poplu wieħed ta’ Alla;
• naħsbu fuq il‑kultura ta’ din “l‑art” li fiha msejħin naqdu;
• u nirriflettu fuq is‑sinjali taż‑żminijiet u nagħrfu l‑ġrieħi li Kristu jixtieq ifejjaq … allura d‑dmir tal‑Knisja hu li taġixxi b’mod deċiżiv.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 79-81)

Waqt li kien fuq il‑mejda magħhom, qabad il‑ħobż, qal il‑barka, qasmu u tahulhom. Imbagħad infetħulhom għajnejhom u għarfuh, iżda hu għab minn quddiemhom.

Lq 24, 30–31

Il‑Knisja ma taġixxix b’mod teknokratiku, billi tippjana skont ma naħsbu li hu “l‑aħjar, l‑iktar effiċjenti jew li l‑iktar jaqbel,” imma bis‑sottomissjoni għal Kristu, is‑Sultan tagħna, u għall‑Ispirtu s‑Santu li tiegħu nixtiequ nwettqu “l‑ħidma” u li tiegħu l‑Knisja tfittex li tkun medjatur tal‑“Ħajja”.

Li nġibu ruħna bħala Knisja, jiġifieri bħala dixxipli ta’ Kristu li qed nintbagħtu, jitlob minna li niġġudikaw u niddeċiedu mhux bil‑kriterji (preġudikati, għax dejjem immarkati bid‑dnub) tagħna, imma f’sintonija mal‑Ispirtu ta’ Alla li jgħaqqadna flimkien bħala “l‑Poplu Qaddis u Wieħed ta’ Alla.”

Dan il‑proċess, li fih nissottomettu ruħna u nirċievu l‑qawwa, insejħulu “dixxerniment.” Proċess li hu msejjes fuq il‑fiduċja li huwa l‑Ispirtu li qed jaħdem permezz tal‑Knisja, u għalhekk li l‑isforzi kollha tal‑Knisja, imwettqa b’xewqa ġenwina għall‑awtentiċità, mhuma qatt l‑isforzi tagħha, u għaldaqstant żgur ser iħallu l‑frott meta jogħġob lil Alla.

Bħalma jgħallem il‑Papa Franġisku:

Biex inżommu ħaj iż‑żelu missjunarju hemm bżonn ta’ fiduċja sħiħa fl‑Ispirtu s‑Santu, biex Hu “jgħinna fin‑nuqqas ta’ ħila tagħna” (Rum 8, 26). Imma fiduċja ġeneruża bħal din hemm bżonn tissaħħaħ u għalhekk irridu nsejħulu f’kull ħin. Hu jista’ jfejjaqna minn dak kollu li jżommna lura fl‑impenn missjunarju tagħna.

Hu minnu li din il‑fidi f’dak li ma jidhirx tista’ tqabbadna ftit tal‑mejt: dan bħal meta tintefa’ f’baħar fejn ma tafx ma’ xiex ħa tiltaqa’. Jiena stess din il‑ħaġa doqtha kemm‑il darba. Minkejja dan, m’hemmx libertà aqwa minn meta nħallu lill‑Ispirtu jeħodna fejn irid Hu, u ma noqogħdux inkejlu jew nikkontrollaw kollox, u nħallu lilu jdawwalna, imexxina, jeħodna fejn jixtieq Hu. Hu jaf tajjeb x’hemm bżonn f’kull żmien u f’kull ħin. Dan ifisser li nkunu misterjożament għammiela!

Evangelii Gaudium, par. 280

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 80-81)

Fl‑aħħar mill‑aħħar, il‑kawża tal‑ġrieħi tagħna hija d‑dnub—dik il‑kburija li taqtagħna minn Alla nnifsu, il‑Ħallieq, Feddej u Sostenitur tagħna. Meta nġibu ruħna daqslikieku Alla ma jeżistix; meta, bħala Knisja, nifirdu l‑ħajja “spiritwali” tagħna mill‑ħsibijiet tal‑ħajja fid‑“dinja”, aħna nferu l‑ispirtu tagħna li min‑natura tiegħu jfittex dak li hu traxxendentali u li jqim lill‑Missier. Meta d‑dnub tagħna jinfiltra f’kull aspett tal‑eżistenza tagħna, jidrob ukoll ix‑xewqa tagħna għal Alla u l‑qima tagħna titlef il‑vivaċità u l‑awtentiċità tagħha.

Din hi t‑traġedja tal‑ġrieħi fl‑esperjenza tagħna tat‑talb flimkien u personali. It‑talb li jsir id‑dar, bħala familja miġbura flimkien, jgħaddi esperjenzi ta’ devozzjoni u jrawwem fid‑dixxiplina tal‑kontemplazzjoni personali. Imma meta d‑dar ma tibqax spazju ta’ talb—jiġifieri, permezz ta’ ħin personali u bħala familja ddedikat għal xejn iktar ħlief għat‑tifħir ta’ Alla—imbagħad lanqas jirnexxilna nitgħallmu “kif nitolbu” u anke t‑talb pubbliku u komunitarju tagħna jbati.

Kull reliġjon, fil‑kult tagħha, għandha l‑obbligu li turi l‑qima tagħha lil Alla. It‑talb hu att pubbliku, li permezz tiegħu nagħrfu lil Alla bħala dak li jimla r‑realtà tagħna, u allura bħala dak li jixraqlu li nqimuh. Għalhekk, il‑mod ta’ kif, bħala l‑Poplu ta’ Alla f’Malta, nidhru nitolbu jgħid ħafna fuq l‑għarfien tagħna ta’ Alla u x‑xhieda li nagħtu għall‑Evanġelju.

Il‑mod li bih niċċelebraw il‑kalendarju liturġiku tagħna ta’ kull sena huwa wkoll partikolari. Il‑quċċata vera tal‑fidi tagħna—Żmien l‑Għid li jwassal sa Pentekoste—jinħass inqas fl‑esperjenza kollettiva tagħna ta’ qima. Iktar b’saħħithom u spiritwalment qawwija fi gżiritna huma s‑simboli tat‑tbatija—id‑Duluri u l‑Ġimgħa l‑Kbira. U iktar ikkuluriti huma ċ‑ċelebrazzjonijiet pubbliċi marbutin mal‑famużi festi tal‑qaddisin patruni.

Bla ebda dubju, il‑festi jġibu n‑nies flimkien u jgħaqqduhom flimkien fil‑memorja kollettiva ta’ ċelebrazzjonijiet li jmorru lura għal għexieren ta’ snin jew sekli. Din id‑dimensjoni tal‑festi terġa’ tlaqqagħna mal‑għejun fondi tat‑talb li għandna d‑dmir li niftakru fihom, ngħożżuhom u nkompluhom.

Imma meta l‑festi reliġjużi tagħna jsiru wirjiet ta’ qawwa maqtugħin mill‑memorja kollettiva tad‑devozzjoni reliġjuża; anke meta l‑liturġiji tagħna ta’ kuljum u tal‑Ħadd ikunu wisq iffukati fuq ir‑rubriki u fuq affarijiet sekondarji hekk li iktar isiru jixbhu xi spettaklu; jew meta l‑imqades tagħna, monumenti fil‑ġebel tad‑devozzjoni tal‑poplu tagħna, isiru s‑simbolu tal‑“Knisja” li teħtieġ “l‑attenzjoni u l‑manutenzjoni” hekk li jieħu post il‑ħtiġijiet tal‑“komunità ekkleżjali” nnifisha; ikun hemm ir‑riskju li noqogħdu nehdew bina nfusna u ninsew li hu l‑Ispirtu s‑Santu li jibni l‑Knisja u hu l‑għajn tal‑qima u t‑talb veri tagħha.

L‑imqades, ir‑ritwali u ċ‑ċelebrazzjonijiet ta’ barra m’għandhomx jieħdu post il‑ġid spiritwali tal‑komunità li jsib l‑għeruq tiegħu fil‑Kelma ta’ Alla, fil‑memorja appostolika tal‑fidi, u fiċ‑ċelebrazzjoni awtentika tal‑misteri li tinkarna ruħha f’kultura partikolari. It‑tradizzjoni ma tistax issir sempliċi tradizzjonaliżmu; lanqas ma jista’ t‑talb ma jġibx trasformazzjoni spiritwali li tgħaddina mill‑esperjenza tat‑tisfija sakemm twassalna għall‑għaqda sħiħa ma’ Alla.

Spiss, għal dawn il‑ġrieħi fit‑talb komunitarju u personali tagħna, inwaħħlu fil‑proċess mgħaġġel ta’ sekularizzazzjoni f’pajjiżna. Imma s‑sekularità għandha wkoll il‑vantaġġi tagħha, fosthom il‑ftuħ għad‑drittijiet ta’ kulħadd u x‑xewqa li ngħixu fil‑paċi minkejja d‑differenzi. Fil‑kultura tagħna, għadna qed nitħabtu biex ngħixu separazzjoni sana bejn Knisja u stat, fejn dak li hu sekulari u dak li hu reliġjuż jistgħu jeżistu flimkien u anke jħallu wisa’ għal xulxin biex jiżviluppaw għall‑ġid ta’ kulħadd. Imma hemm ukoll sinjali pożittivi f’dan ir‑rigward.

Għaldaqstant, il‑qalba tal‑ansjetà spiritwali tista’ tkun iktar fil‑fond. Hu minnu li s‑sekulariżmu, minnu nnifsu, ma jħallix wisa’ fil‑kuxjenza tan‑nies għax‑xewqa ta’ dak li hu traxxendentali u jfittex b’mod radikali li jpoġġi l‑bniedem fiċ‑ċentru tar‑realtà nnifisha. Imma iktar serju mit‑theddida tas‑sekulariżmu huwa meta dak li hu “profan” jieħu bixra reliġjuża jew meta s‑“sagru” jiġi kkummerċjalizzat. Fil‑qalb tagħna, dak li hu tassew reliġjuż jixxekkel minn idolatrija li tipparalizza ruħ il‑bniedem. U dan jista’ jwassal biex il‑“konvinzjonijiet” personali tagħna jieħdu post argument razzjonali; il‑“preferenzi personali” tagħna jitgħollew għal “xewqat fundamentali”; u, għall‑kuntrarju, dak li hu “traxxendenti” jsir biss kwistjoni ta’ “etika” jew sempliċiment “għażla waħda fost ħafna oħrajn.”

Hu minħabba f’hekk li l‑kunflitti kulturali qegħdin dejjem jikbru, bir‑riskju li d‑differenzi kbar fit‑tifsira li nagħtu lir‑realtà jsiru ġerħa fonda fost il‑poplu tagħna, għax ma jirnexxilniex nibnu narrattiva komuni “miftuħa” u nibqgħu Poplu maqsum.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 74-77)

Il‑ġrieħi fit‑tessut soċjali tagħna jidhru wkoll b’mod ċar fit‑tħarbit ta’ artna għall‑gwadann ekonomiku; fl‑arja mniġġsa tagħna; fil‑ġenn fit‑toroq tagħna u madwarna, li jagħmilha diffiċli nduqu mill‑ġdid dik is‑serenità li fil‑passat konna nassoċjaw mal‑eleganza moħbija tal‑irħula tagħna jew mas‑sbuħija tal‑pajsaġġ naturali tagħna. Qed ngħixu f’ambjent fejn il‑kruha qed ittaqqal lil ruħna u l‑ħajja tagħna ta’ kuljum.

Dawn il‑ġrieħi fis‑sensi u fis‑saħħa fiżika tagħna jsiru iktar gravi meta fl‑istil ta’ ħajja li qegħdin ngħixu “ma jkunx hemm ħin biżżejjed” għal dak li tassew jiswa. Bħal donnu l‑istess pajsaġġ tagħna hu mmarkat mit‑teknokrazija li tissikka fuqna bħall‑morsa biex iġġagħalna nikkonformaw mal‑loġika tagħha li tneżżagħna mill‑umanità tagħna. Minflok ma l‑bniedem jieħu ħsieb l‑art fi spirtu ta’ responsabbiltà reċiproka, il‑bniedem ikisser u jeqred, sakemm l‑istess pajsaġġ jirribella u jpattihielna.

Din hija l‑karba tal‑enċiklika ekoloġika Laudato si’, par. 106‑110, li tfakkarna li “l‑paradigma teknokratika dominanti” ġabet ħerba mhux biss fl‑ambjent tagħna, imma wkoll fl‑istrutturi politiċi u soċjali tagħna, u, saħansitra, fuq l‑istess ideal tagħna ta’ ħajja tajba. Bid‑delużjoni li ninsabu mixjin fit‑“triq tal‑progress”, qed ninqabdu minflok f’ċirku vizzjuż li qed jeqridna bil‑mod il‑mod.

U lanqas ma neħilsu minn din l‑ansjetà fl‑“ambjenti alternattivi” li ħloqna bit‑tentazzjoni li “naħarbu.” Il‑kuntest diġitali—dik ir‑realtà awmentata li fiha kulma jmur qed inqattgħu iktar mill‑ħin tagħna, anke l‑ħin biex “nissoċjalizzaw”—hu wkoll immarkat mill‑istess estetika ta’ esaġerazzjoni; etika ggwidata minn “kif nidhru”, fejn l‑“immaġni” tieħu post ir‑realtà, u l‑mod kif nippreżentaw ruħna jieħu post l‑awtentiċità. F’dal‑kuntest, dan il‑“bżonn” li nimpressjonaw u li tgħaddi tagħna—flok id‑djalogu u l‑konverżazzjoni—qed jimmarkaw xi minn daqqiet anke l‑preżenza tagħna bħala “Knisja”. Hu ta’ skandlu meta dak li suppost bħala Knisja msejħin li nkunu xhieda tiegħu—Knisja li tisma’, li tilqa’, li takkumpanja u li toħroġ—jissarraf f’oppożizzjoni, fil‑bini ta’ ħitan, f’attitudni li tfittex li tbaxxi lill‑ieħor, u meta ningħalqu fiċ‑ċertezzi tagħna u mal‑ftit li huma bħalna.

Irridu nibdew inwieġbu għas‑sejħa li nieħdu ħsieb il‑ħolqien bid‑deċiżjonijiet iż‑żgħar tal‑ħajja ta’ kuljum li nieħdu bħala persuni u fil‑komunitajiet tagħna. Bħala Knisja f’din il‑gżira ċkejkna tagħna, għandna tama li nistgħu nkunu preżenti fis‑soċjetà kollha; li nistgħu nieħdu passi konkreti biex inreġġgħu lura ċ‑ċiklu ta’ qerda ekoloġika u kulturali—offline u online—u niżirgħu mill‑ġdid il‑barka tal‑bidu tal‑ħolqien. Kemm aħna lesti nxandru l‑Evanġelju tal‑ħajja fejn l‑iktar meħtieġ—u aħna stess nikkonformaw miegħu?

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 73-74)

Kull soċjetà hi profondament miġruħa u tagħna mhijiex eċċezzjoni. Anzi, nitqarrqu jekk nippretendu li s‑soċjetà tagħna qed tiffjorixxi billi nkejlu biss fatturi ekonomiċi jew soċjali imma ninjoraw indikaturi oħra tal‑ġid. U iktar perikolużi huma l‑kontradizzjonijiet u l‑inkonsistenzi li naċċettawhom bħala normali, meta ngħidu li nħaddnu etika favur il‑ħajja jew l‑inklużjoni soċjali, jew tal‑libertà tal‑espressjoni u d‑demokrazija, imma mbagħad il‑fatti jitkellmu mod ieħor għax l‑imġiba tagħna tiċħad b’mod sfaċċat dawn l‑ideali.

Il‑qtil ta’ ġurnalista li ħasad lil kulħadd u l‑omiċidju kiesaħ u biered ta’ immigrant; il‑mod kif ħafna nies iqisu normali ċerti prattiċi “kollettivi” bħall‑evażjoni tat‑taxxa, it‑tixħim u l‑omertà, jew kif b’mod mill‑iktar naturali nibnu r‑rabtiet soċjali tagħna permezz tal‑“ħbieb tal‑ħbieb”, l‑unur, “familiżmu amorali,” il‑pjaċiri u l‑idea li l‑ewwel nieħdu ħsieb dak li hu tagħna qabel ir‑responsabbiltà soċjali … dan kollu juri li hemm qabża bejn ir‑realtà kif inhi u l‑ispirtu Kattoliku msejjes fuq il‑ġid komuni, is‑solidarjetà, l‑għażla preferenzjali favur il‑foqra, jew saħansitra dak is‑sens ċiviku bażiku fejn “is‑sħiħ” (il‑ġid tal‑polis fl‑interess ta’ kulħadd) hu tassew ikbar mill‑ġabra tal‑partijiet flimkien (jew l‑interessi individwali tagħna).

Dan qed jiġri mhux għax “il‑Knisja” bħala ġerarkija mhijiex titkellem fuq affarijiet marbutin mal‑ġid komuni, imma għax aħna stess bħala l‑Poplu ta’ Alla, fir‑relazzjonijiet soċjali tagħna, qed nonqsu milli nagħtu xhieda għall‑Evanġelju tal‑ħajja, kemm bil‑mod kif nikkomunikaw, imma wkoll bl‑istess ħajja li ngħixu.

Anke jekk “il‑Knisja”—b’mod speċjali l‑istituzzjonijiet tagħha—ifittxu li jkunu dawl fil‑proċess politiku u ekonomiku tagħna, “il‑Knisja” fid‑dinja—il‑ħajja tagħna fis‑soċjetà, fuq il‑media soċjali, fuq il‑post tax‑xogħol, fi djarna u fil‑ħajja personali tagħna—hi msejħa biex b’urġenza tagħti xhieda ta’ kif “is‑Saltna ta’ Alla” tinkarna ruħha permezz tal‑għażliet konkreti tagħna li nilqgħu lill‑barrani, nakkumpanjaw lil dawk li huma vulnerabbli fil‑ħtiġijiet kollha tagħhom, u nisimgħu dwar kif il‑preġudizzji tagħna jferu lill‑istess ħajja tagħna flimkien. Il‑konverżjoni soċjali u politika trid tibda minna stess billi nħallu lilna nfusna niddakkru mit‑tagħlim soċjali tal‑Knisja li jisfida lil kull wieħed u waħda minna, personalment u bħala komunità, biex inkunu Knisja għal u mill‑periferiji, billi nfittxu l‑ġustizzja tagħhom qabel l‑għana tagħna, il‑ġid tagħhom qabel il‑kumdità tagħna.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 72-73)

Il‑Knisja Maltija ma tbatix biss minn ġrieħi istituzzjonali u storiċi. Imma aħna wkoll poplu miġruħ mit‑telqa, inħossuna mitlufin u mħawdin, għax nagħtu wisq importanza lill‑isforzi fjakki tagħna, u ma nagħtux kas biżżejjed ta’ dak li l‑Ispirtu s‑Santu qed iwettaq fostna.

Nisfgħu miġruħa bħala Poplu meta neskludu gruppi partikolari mill‑istess ħajja tal‑Knisja għax ma nakkumpanjawhomx fit‑taħbit tagħhom, imma sempliċiment inwarrbuhom jew nidhru li qed inqaċċtuhom ’il barra permezz ta’ kliem li joqtol u jikkundanna flok jagħti l‑ħajja permezz tal‑ħniena u l‑fejqan ta’ Kristu.

Forsi m’għadniex nistgħu nitkellmux fuq “Malta Kattolika”, imma għandna nkunu grati għax dan l‑istess proċess li fih l‑“Knisja bħala istituzzjoni” qed tingħata l‑ġenb qed joħloq spazju fejn tista’ titwieled mill‑ġdid il‑“Knisja bħala komunjoni vera”; bħal ħmira li tista’ ttella’ l‑għaġna ta’ kultura ġdida ta’ ħbiberija, fejn ma nibżgħux mid‑differenzi reliġjużi u politiċi, imma minflok inħaddnu d‑diversità kollha bħala sinjal tal‑kreattività u s‑sbuħija infinita ta’ Alla.

Il‑ħeġġa evanġelika tagħna trid titkebbes mill‑ġdid billi nħossu li għandna għan komuni, li hu l‑Evanġelju nnifsu: mhux in‑nostalġija tagħna għal “Knisja” li spiċċat, jew l‑entużjażmu għal Knisja skont kif infassluha aħna, imma billi b’umiltà nagħrfu kif l‑Ispirtu s‑Santu qed jibni l‑ġisem ta’ Kristu f’Malta.

Il‑kliem tal‑Papa Franġisku fl‑ittra msemmija iktar ’il fuq jurina t‑triq tal‑fejqan għall‑parroċċi, il‑komunitajiet reliġjużi u l‑movimenti lajkali tagħna, u bħala “Poplu Qaddis ta’ Alla” wieħed. Jistedinna wkoll naħsbu fuq il‑misteru profond tal‑fidi tagħna ta’ kif it‑tbatija ssalva—anke l‑ansjetà spiritwali tal‑Knisja lokali tagħna fi żmien ta’ “konfużjoni”: “‘Jekk membru jbati, ibatu l‑oħrajn flimkien miegħu,’ kien qalilna San Pawl. Permezz ta’ atteġġjament ta’ talb u ta’ penitenza nkunu nistgħu nidħlu f’armonija personali u komunitarja ma’ din l‑eżortazzjoni, sabiex fostna jitkattru d‑doni tal‑kompassjoni, tal‑ġustizzja, tal‑prevenzjoni u tat‑tiswija. Marija għarfet tibqa’ f’riġlejn is‑salib ta’ binha. M’għamlitx hekk kif ġie ġie, imma kienet hemm b’mod deċiż, bilwieqfa u ħdejh. B’dil‑pożizzjoni tesprimi l‑mod kif kienet tkun fil‑ħajja.

Meta nħossu n‑niket kbir li jqanqlu fina dawn il‑pjagi ekkleżjali, jagħmlilna tajjeb li flimkien ma’ Marija “ninsistu aktar fit‑talb” (ara S. Injazju ta’ Loyola, Eżerċizzi Spiritwali, par. 319), u nagħmlu ħilitna biex nikbru fl‑imħabba u fil‑fedeltà lejn il‑Knisja. Hi, l‑ewwel dixxiplu, tgħallem lilna lkoll dixxipli kif għandna nġibu ruħna quddiem is‑sofferenza tal‑innoċenti, mingħajr ħarba u bla ma nkunu beżżiegħa. Li nħarsu lejn Marija jfisser li nitgħallmu niskopru fejn għandu jkun u kif għandu jġib ruħu d‑dixxiplu ta’ Kristu.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 70-71)

Il‑Knisja bħala “Poplu ta’ Alla” hi msejħa tkun “komunità ta’ ħbieb” li jterrqu flimkien. Il‑modus operandi u l‑istrutturi tal‑Knisja għandhom jirriflettu din it‑tfixxija biex inkunu “poplu f’pellegrinaġġ” flimkien. Il‑Knisja lokali hi miġruħa proprju fejn l‑istrutturi, l‑istituzzjonijiet u l‑proċeduri formali tagħha ma jiffaċilitawx, anzi jikkontradixxu, l‑ispirtu ta’ ħbiberija u reċiproċità. Fl‑Ittra lill‑Poplu ta’ Alla (Awwissu 20, 2018), il‑Qdusija Tiegħu l‑Papa Franġisku identifika tliet ġrieħi fondi fil‑Knisja, li huma wkoll tagħna: “abbuż sesswali, abbuż ta’ poter u tal‑kuxjenza.” U identifika l‑għeruq ta’ dawn il‑ġrieħi fil‑klerikaliżmu li jikkaratterizza mod ta’ kif tiffunzjona “l‑Knisja istituzzjonali.” Barra minn hekk, f’Malta, il‑ġrieħi tal‑klerikaliżmu għandhom il‑forom distinti tagħhom li jagħmlu ħafna ħsara minħabba fiċ‑ċokon tagħna, l‑istorja politika mqallba tagħna ta’ dawn l‑aħħar mitt sena, u d‑dinamiċi kulturali partikolari tagħna sforz sens ta’ vulnerabbiltà eżistenzjali: it‑tendenza li ma nafdawx lill‑“barrani,” il‑pika u t‑tribaliżmu bl‑attitudni ta’ aħna‑u‑huma.

Hu ferm importanti li nagħrfu d‑dgħufijiet tagħna, nirrikonoxxu kif ferejna lil xulxin fil‑passat u, bħala Nsara, infittxu li nagħtu bidu għal proċess biex nisimgħu lil xulxin, infittxu modi kif nistgħu nsewwu l‑kunflitti, u, fuq kollox, nitolbu l‑qawwa tal‑Ispirtu s‑Santu biex naslu li naħfru lil xulxin.

Fl‑istess ħin, jeħtieġ li ma noħolqux iktar firdiet fil‑ġemgħa meta ma jirnexxilniex inkampaw flimkien, naħdmu flimkien jew saħansitra nitolbu flimkien bħal aħwa. Għandna bżonn nitgħallmu napprezzaw iktar mhux biss id‑doni ta’ xulxin, imma wkoll is‑sbuħija tas‑sejħa partikolari tagħna—is‑sejħat distinti tal‑kleru, ir‑reliġjużi u l‑lajċi, imma li kollha għandhom sehem fil‑missjoni ta’ Kristu bħala Qassis, Profeta u Sultan, u għandhom l‑istess orjentazzjoni evanġelika għax‑xandir u l‑qadi, li naraw fl‑Imgħallem tagħna.

Bħalma Ġesù wissa lid‑dixxipli tiegħu meta nqalgħet kwistjoni bejniethom dwar min minnhom kellu jinżamm bħala l‑akbar wieħed:

“Fost il‑pagani s‑slaten jaħkmu fuq in‑nies, u dawk li jħaddmu s‑setgħa fuqhom isejħulhom benefatturi. Intom mhux hekk, imma l‑akbar fostkom għandu jġib ruħu tal‑iżgħar wieħed, u min hu fuq l‑oħrajn iġib ruħu ta’ qaddej. Għax min hu l‑akbar, dak li jkun fuq il‑mejda, jew dak li jkun qiegħed jaqdi? Mhux dak li jkun fuq il‑mejda? Imma jien qiegħed fostkom nagħmilha ta’ qaddej.”

Lq 22, 25–27

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 69-70)

L‑ebda bniedem mhu maqtugħ għalih waħdu u n‑natura umana tagħna minnha nnifisha timplika x‑xewqa li nkunu persuni‑f’relazzjoni. Meta nersqu lejn persuni oħra, dan nagħmluh b’min aħna verament fil‑qalba tagħna: l‑istejjer li nsiġna biex nagħmlu sens mill‑ħajja tagħna, u l‑ġrajjiet li naqsmu mal‑oħrajn biex nifhmu minn fejn ġejjin u x’nixtiequ nkunu. Ir‑relazzjonijiet intimi, b’mod speċjali fiż‑żwieġ u l‑ħbiberiji, ma’ wliedna u ħutna, jiffurmawna bħala persuni, familji u komunitajiet żgħar. Meta naqsmu ħajjitna flimkien, aħna nkunu qegħdin nieħdu ħsieb xulxin u r‑relazzjoni tagħna ssir opportunità biex ngħinu lil xulxin niżviluppaw.

Imma jekk timplika wkoll vulnerabbiltà, l‑intimità mhux biss tiftaħna għat‑tama li nkunu maħbubin kif aħna; tpoġġina wkoll f’riskju li jgħaffġu fuqna u jabbużawna. Bħalma m’hemmx relazzjoni tassew intima mingħajr fiduċja, hekk ukoll m’hemmx relazzjoni intima mingħajr ir‑riskju tat‑tradiment.

Kemm minna jbatu—kultant b’mistħija u fil‑moħbi; drabi oħra b’mod pubbliku—mill‑ġrieħi ta’ żwiġijiet imfarrka, tradimenti mill‑ħbieb, kunflitti fil‑familja, diżappunti fir‑relazzjonijiet, abbuż f’relazzjonijiet fejn waħda mill‑partijiet għandha iktar qawwa mill‑oħra. Dawn it‑tbatijiet jisfidawna biex ninfetħu għall‑grazzja tal‑maħfra u nikbru minn dawn l‑esperjenzi fejn, b’kuraġġ, ma nħalluhomx jiddeterminawna, u għalhekk nerġgħu nagħżlu li ninvestu f’relazzjonijiet ġodda anke jekk dawn jitolbu minna li nkunu vulnerabbli.

Imma dawn il‑ġrieħi fondi jistgħu wkoll ifixklu l‑proċess ta’ integrazzjoni personali. Dan hu minnu l‑iktar fil‑familji. L‑akkumpanjament tal‑miżżewġin u l‑familji huwa sejħa urġenti għall‑Knisja, b’mod speċjali għax il‑Knisja stess ma tistax tikber jew tkun min tassew hi mingħajr ma tkun skola ta’ kif naqsmu ħajjitna u darna flimkien, u kif insiru komunità u familja waħda. Bit‑tajjeb u l‑ħażin, dak li nitgħallmu fir‑relazzjonijiet l‑iktar intimi tagħna jaffetwa kif inġibu ruħna fir‑relazzjonijiet tagħna fi ħdan il‑Knisja, sew fil‑parroċċi, sew fil‑komunitajiet reliġjużi, u sew fil‑movimenti lajkali.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 68-69)

Ħadd minna mhu meħlus minn memorji ta’ vjolenza li ġarrab jew wettaq; ta’ weġgħat li huma wisq kbar biex naffaċjawhom jew naċċettawhom; dwejjaq li mhux faċli nagħtuh isem jew infissruh fi kliem. Dawn il‑ġrieħi fondi, li spiss inġarrbuhom l‑ewwel fit‑tfulija, idgħajfuna imma wkoll jimlewna bl‑imrar; iferu lil qalbna imma wkoll jimlewna bl‑għadab. Jekk ma nirrikonċiljawx ruħna mat‑tbatijiet tagħna, dawn it‑trawmi mhux solvuti jistgħu jaffettwaw ukoll lil oħrajn madwarna, jinfirxu fil‑familji u fil‑komunitajiet u l‑memorja tagħhom tiċċajpar minn dan in‑niket moħbi.

Kristu jixtieq jeħlisna, l‑ewwel u qabel kollox, mill‑ġrieħi li jżommuna mjassra minn dawn il‑memorji li jwaħħxu. Il‑Knisja twettaq il‑missjoni tagħha li twassal it‑tama billi tfittex li teħles mill‑jasar tal‑passat tagħna sabiex tfejjaq il‑ġrieħi tal‑qalb li jweġġgħu kemm lill‑individwi kif ukoll lill‑komunitajiet.

Kif San Ġwanni Pawlu II għallem lill‑Knisja u lid‑dinja:

Jibqa’ minnu li ma nistgħux nibqgħu priġunieri tal‑passat: kemm l‑individwi kif ukoll il‑popli jeħtieġu xi sura ta’ “tisfija tal‑memorja”, sabiex il‑ħażen tal‑passat ma jibqax għaddej. Dan ma jfissirx li ninsew dak li ġara, imma li nħarsu lejh b’mod ġdid u nitgħallmu minn dak stess li ġarrabna li l‑imħabba biss tista’ tibnina, filwaqt li l‑mibgħeda ġġib magħha qerda u ħerba. Jeħtieġ li ċ‑ċiklu qattiel tat‑tpattija jeħodlu postu l‑ħelsien tal‑maħfra.

Messaġġ għat‑30 Jum Dinji tal‑Paċi, Jannar 1, 1997

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 67)

“Kemm intom boloh u tqal biex temmnu kulma qalu l‑profeti! U ma kellux il‑Messija jbati dan kollu u hekk jidħol fil‑glorja tiegħu?”

Lq 24, 25‑26

Kristu jixtieq jiltaqa’ mal‑Poplu tiegħu biex joffrilu l‑fidwa u l‑ferħ tiegħu. L‑imħabba ta’ Alla għal kull bniedem m’għandhiex limiti. Il‑Missier bagħat lil Ibnu l‑waħdieni sabiex kulħadd isalva, u lkoll insiru l‑“Poplu Qaddis ta’ Alla.” Għax il‑Missier permezz tal‑Iben jibgħat id‑Difensur (ara Ġw 14, 16–17), kulħadd hu mistieden iduq il‑ferħ ta’ meta nitwieldu mill‑ġdid (ara Ġw 3, 3) u ta’ meta nimtlew bil‑qawwa biex inħabirku għat‑twaqqif ta’ ordni politiku ġdid u tal‑Ħolqien il‑Ġdid.

Kif naqraw fl‑ewwel ittra lil Timotju:

Nitolbok l‑ewwel nett li jsiru suppliki, orazzjonijiet, talb u radd il‑ħajr għall‑bnedmin kollha; għas‑slaten, għal dawk kollha li għandhom xi awtorità, biex inkunu nistgħu ngħaddu ħajja fil‑kwiet u fis‑sliem, fit‑tjieba u kif jixraq. Dan hu tajjeb u jogħġob lil Alla s‑Salvatur tagħna, li jrid li l‑bnedmin kollha jsalvaw u jaslu biex jagħrfu l‑verità. Għax wieħed hu Alla, u wieħed hu l‑medjatur bejn Alla u l‑bniedem, il‑Bniedem Kristu Ġesù, li ta lilu nnifsu bħala prezz tal‑fidwa għal kulħadd; u x‑xhieda ta’ dan ngħatat f’waqtha.

1 Tim 2, 1–6

Fil‑ħeġġa missjunarja tagħha, il‑Knisja kollha bħala komunità ta’ dixxipli tibda billi tkun attenta għas‑sinjali taż‑żminijiet u, speċifikament, għall‑ġrieħi fejn Kristu jixtieq joffri l‑fejqan tiegħu.

Xi kultant inħossu t‑tentazzjoni li nkunu Nsara li jżommu distanza prudenti mill‑ġrieħi tal‑Mulej. Imma Ġesù jrid li mmissu l‑miżerja umana, li mmissu l‑ġisem sofferenti tal‑oħrajn. Hu jistenna minna li ma noqogħdux infittxu dawk l‑imkejjen ta’ kenn personali jew komunitarju li jżommuna mbegħdin minn fejn tħabbat il‑qalb tat‑tbatija umana, biex nistgħu naċċettaw tabilħaqq li nidħlu f’kuntatt mal‑eżistenza konkreta tal‑oħrajn u nagħrfu kemm hi kbira l‑qawwa tal‑ħlewwa. Meta nagħmlu dan, il‑ħajja dejjem tikkumplika ruħha b’mod sabiħ u nkunu ngħixu l‑esperjenza qawwija ta’ poplu, l‑esperjenza li aħna nagħmlu parti minn poplu.

Evangelii Gaudium, par. 270

Nagħrfu li l‑fraġilità tagħna bħala “poplu”—personali, komunitarja u ekoloġika—tixbah lil dik ta’ “ġarar tal‑fuħħar” imxaqqa. Nagħrfu li aħna mkissrin u bilkemm nistgħu nżommu sħaħ “ħaġa waħda”. Imma l‑balzmu mqaddes fdat f’idejn il‑Knisja—dak id‑deheb imdewweb tal‑ħniena ta’ Alla li għandu l‑qawwa jsewwi x‑xquq l‑iktar fondi—jitlob minnha li toħroġ, “li nħallu lil Kristu jiftaħ beraħ il‑bibien tagħna biex joħroġ,” biex inwasslu l‑fejqan. Dak li f’għajnejna jista’ jidher biss tifrik—biċċiet imkissra tal‑fuħħar tajbin biss għar‑rimi—fin‑nar jaqbad tal‑Ispirtu u permezz ta’ ġesti konkreti tal‑Knisja li bihom tilqa’, tisma’ u takkumpanja, jista’ jitwieled mill‑ġdid għal ħajja ġdida; il‑“Poplu Qaddis ta’ Alla” li jikber fir‑rikonċiljazzjoni, fil‑formazzjoni u fit‑talb … biex ikun jista’ jintbagħat.

Jekk nittraskurawhom, it‑tbatijiet tagħna jinżlu iktar fil‑fond u jaljenawna iktar anke mill‑istess xewqa ta’ Alla li jferra’ fina mħabbtu. Għalhekk, il‑Knisja għandha d‑dmir li taġixxi b’mod deċiżiv biex tieħu ħsieb dawk l‑iktar miġruħin. Iktar ma l‑biċċiet tal‑qlub maqsuma u tar‑relazzjonijiet miksura tagħna huma mxellfa u ma jaqblux bejniethom, iktar l‑Knisja hi msejħa taqdi b’ġenerożità u sabar sabiex l‑imħabba ta’ Alla tiġi esperjenzata bħal dak id‑deheb li jsewwi u jagħti ħajja ġdida, u saħansitra isbaħ.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nirriflettu dwar seba’ ġrieħi li l‑Knisja fil‑missjoni tagħha ta’ Evanġelizzazzjoni u Djakonija trid tieħu ħsieb.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 65-66)

Kull spazju “fiżiku” (“offline”) imfisser hawn fuq, hu wkoll estiż “online” permezz tax‑xibka ta’ parteċipazzjoni umana “medjata” (jiġifieri, permezz tat‑teknoloġija jew media) li hi l‑internet. Din hi “d‑dinja l‑ġdida” li tikber u tespandi mid‑dinja materjali li konna nafu. Hija realtà li tixbah għanqbuta (web‑like reality), li tqabbad flimkien, wieħed ma’ waħda, u tqarreb lil kulħadd jinsab fejn jinsab (“ubiquitous connectivity and pervasive proximity”), fejn il‑mudelli ta’ relazzjonijiet soċjali li konna mdorrijin bihom—ġerarkija, awtorità, burokrazija—jċedu posthom għal modi ġodda ta’ interazzjoni, modi ġodda ta’ kollaborazzjoni, espressjonijiet ġodda ta’ kif inkunu bnedmin. Dan l‑ambjent ġdid—fejn il‑personalitajiet tagħna u dak li noħolqu aħna jsiru kobba waħda— mhux biss iwassal sat‑truf tad‑dinja għax m’għandux fruntieri; imma għaldaqstant jitlob li nikkunsidraw mill‑ġdid xi tfisser il‑partikularità “Maltija” tagħna.

L‑uniku mudell biex nivvalutaw epoka b’suċċess hu li nistaqsu sa liema punt qed tiżviluppa fiha u tasal għar‑raġuni vera tagħha ‑milja tal‑eżistenza umana, fi qbil mal‑karattru partikulari u l‑possibbiltajiet ta’ dik l‑istess epoka.

Evangelii Gaudium, par. 224, kwotazzjoni minn Romano Guardini

Din ir‑realtà ġdida hija wkoll stedina biex nagħmlu iktar “uman” il‑potenzjal u l‑possibilitajiet li tkebbes din il‑kultura kkaratterizzata min‑“network” u intelliġenza artifiċjali (AI). Essenzjalment toffrilna opportunità biex niskopru (mill‑ġdid) dawk il‑karatteristiċi umani li llum jistgħu u għandhom jiffjorixxu b’mod ġdid. F’dinja fejn kulħadd hu konness u allura, kulħadd huwa qrib ta’ xulxin u ħadd ma jista’ jkun barrani, żgur li qed niġu mistiedna ngħixu esperjenzi ta’ ħbiberija awtentika, fi ftuħ għad‑djalogu, u ninsġu lingwaġġ iktar universali ta’ solidarjetà umana u ħbiberija.

Iktar ma jgħaddi ż‑żmien, iktar l‑ispazji soċjali fejn in‑nies jiltaqgħu biex jitkellmu, jaqsmu perspettivi, ideat u ħolm għal ġejjieni aħjar qed isiru “spazji awmentati” fejn l‑isfera diġitali testendi l‑ħajja soċjali, ekonomika u politika tagħna. Il‑postijiet fejn inqattgħu l‑ħin tagħna, fejn ninġabru biex inzekzku, niċċajtaw, naqsmu l‑aħbarijiet, nieħdu parir, niddevertu jew għall‑kumpanija … saru l‑ispazju fejn aħna niġu sempliċiment mistiedna “nkunu komunità.”

Dan ma jfissirx li niċħdu l‑għana tan‑natura fiżika tagħna bħala bnedmin. Imma qed niġu mistiedna li nistgħaġbu quddiem is‑sbuħija ta’ kif il‑moħħ tagħna—permezz tal‑esperjenzi tagħna—qed jiġi estiż, u b’xi mod allura anke l‑“ġisem” tagħna jekk aħna aktar “qrib”. Permezz ta’ screens ta’ kull daqs nistgħu nitgħallmu nersqu lejn xulxin u nilħqu dik “il‑komunjoni ta’ rwieħ” li umanament ilkoll nittamaw u nixtiequ.

Dan il‑mod ta’ kif “nersqu lejn xulxin” mhuwiex l‑istess bħal meta s‑soltu nitbissmu lil xulxin, inħarsu f’għajnejn xulxin, jew nieħdu b’idejn xulxin. Anke l‑mod ta’ kif ninġabru flimkien bħala “komunità li titlob” qed jiġi interpretat mill‑ġdid “skont il‑karattru partikolari u l‑kapaċitajiet tal‑epoka”.

Imma dak li qed niskopru huwa “lingwaġġ ġdid” ta’ tifkiriet u ħsibijiet li qsamna flimkien, frammenti ta’ emozzjonijiet, esperjenzi ta’ meta ħallejna s‑sbuħija tqanqalna … affarijiet li jispirawna, jagħmluna “min aħna”, il‑“persuni” li jfittxu l‑ħbiberija. Huwa lingwaġġ fejn dak li hemm f’moħħna u f’ruħna jitfisser b’simboli, bħala sensazzjonijiet mistura, li nippruvaw ngħaqqdu flimkien f’narrattiva waħda biex nagħmlu sens b’mod kollettiv ta’ din “id‑dinja ġdida”.

Minkejja dan, din l‑estensjoni tal‑personalità tagħna fid‑dinja diġitali tpoġġilna sfidi ġodda: il‑“paradigma teknokratika dominanti” timxi mal‑loġika tal‑utilità, hekk li tirriduċi l‑persuni għal informazzjoni, u allura għal opportunitajiet ta’ manipulazzjoni u gwadann. Għalhekk, il‑midja soċjali mmexxija mill‑loġika tal‑massimizzazzjoni tal‑profitti u tal‑bejgħ tal‑“informazzjoni” lil min joffri l‑iktar, qed isiru wkoll mezzi biex jiġu ddettati ideoloġiji, valuri relattivizzati, aġendi populisti, hekk li jwasslu biex tiġi llimitata l‑libertà tan‑nies.

Huwa għalhekk urġenti li nfasslu ħajja “globali” mgħixa flimkien billi nrawmu l‑arti tal‑ftuħ u tad‑djalogu bejn id‑differenzi kollha ta’ kultura, twemmin u opinjoni filosofika. Fil‑midja soċjali hemm ukoll riskju kbir fejn il‑manipulazzjoni sottili ta’ dak li jogħġobna u ma jogħġobniex, tal‑opinjonijiet u l‑preferenzi, tinfluwenza l‑viżjoni tagħna nfusna iktar milli jinfluwenzawna argumenti razzjonali persważivi. Bħalma r‑rabtiet immedjati jqanqlu ħafna emozzjonijiet, hekk ukoll din il‑prossimità ġdida toħloq kunflitti kollettivi u tribaliżmi ġodda. Barra minn hekk, permezz ta’ algoritmi u propaganda mmirata, faċilment nistgħu niġu mmanipulati emozzjonalment biex naqblu ma’ aġendi li jmorru kontra r‑raġuni u l‑ġid komuni. “Komunikazzjoni” ġenwina fi spazji medjati, l‑ewwel u qabel kollox, tfisser li neħilsu minn dawk il‑ktajjen li jippruvaw “ibigħulna” stili ta’ ħajja partikolari, fejn il‑ftit privileġġati jiggwadanjaw iktar, billi jirriduċu l‑mases għal “numri” li minnhom tista’ takkwista l‑informazzjoni.

F’din il‑ħidma globali biex dan l‑ispazju jsir iktar uman, il‑Knisja għandha dmir li titkellem b’mod profetiku billi tisħaq fuq il‑veritajiet fundamentali li huma meħtieġa għall‑iżvilupp tal‑bniedem. Barra minn hekk, il‑Knisja universali għandha titkellem bil‑lingwaġġ—u d‑doni—ta’ kull Poplu biex ħadd ma jitħalla barra, u kull kultura tkun inkluża. Dan jimplika l‑inkulturazzjoni tal‑Evanġelju f’kull realtà partikolari, sabiex flimkien, fir‑relazzjonijiet reċiproċi tagħna f’dan l‑ambjent diġitali ġdid, nistgħu naqsmu b’mod awtentiku d‑doni li jagħnu l‑“komunjoni tal‑popli”.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 61-63)

Min aħna jidher l‑iktar fir‑relazzjonijiet l‑iktar intimi tagħna. Id‑djar tagħna huma l‑iskejjel l‑iktar fundamentali biex insiru persuni‑f’relazzjoni li jistgħu jaslu li jafdaw lil xulxin, jikkollaboraw fi proġett komuni, imma wkoll li jsolvu dawk il‑kunflitti li ma jistgħux jiġu evitati, u, fuq kollox, li jaħfru l‑ġrieħi u d‑diżappunti li jikkawżaw lil xulxin. L‑ispazji domestiċi jisfaxxaw jekk il‑membri tagħhom ma jipprattikawx ir‑rikonċiljazzjoni bħala parti minn dak il‑proċess li jrawwem il‑ġenerazzjoni li jmiss. Barra minn hekk, il-maħfra—li hi meħtieġa għall-fejqan personali u komunitarju—hija possibbli biss bil-grazzja ta’ Alla. Għalhekk, l-ispazji domestiċi tagħna huma l-kejl tar-reżiljenza tan-nazzjon tagħna u wkoll tal-awtentiċità tax-xhieda li nagħtu bħala “Poplu ta’ Alla” li jirrikonċilja, jifforma u jista’ jieħu sehem fil‑ħniena ta’ Alla li ssalva.

In‑natura sagramentali taż‑żwieġ li jorbot flimkien żewġ dixxipli, u li fuqu tinbena l‑Knisja tad‑dar, irid ilaqqamna kontra l‑ħafna pressjonijiet li jagħfsu fuq il‑ħajja tal‑familja u r‑relazzjonijiet personali f’Malta llum. Imma anke ż‑żwieġ irid jingħex b’mod awtentiku, u biex jirnexxi jeħtieġ ħafna sapport mill‑Knisja u l‑istrutturi tagħha. Wara kollox, il‑familji Nsara huma, biex ngħidu hekk, l‑iskeletru li bis‑saħħa tiegħu jżomm il‑ġisem kollu tal‑ecclesia. Il‑kriżijiet ta’ mħabba fil‑ħajja tal‑familja mhumiex biss esperjenzi li jkissruna imma jridu jkunu wkoll dak li jiffurmana biex inkunu “Poplu ta’ Alla” msoffi, tassew kapaċi li jħobb “fir‑riżq tajjeb u l‑ħażin, fil‑mard u fis‑saħħa” hu u jimxi lejn it‑Tieni Miġja.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 47-48)

Imkien mhuwa iktar meħtieġ dan il‑proċess daqskemm fl‑ispazji fi ħdan il‑Knisja stess li jridu jrawmu spirtu tassew nisrani u jiffurmaw il‑preżenza “Kattolika” tagħna fis‑soċjetà biex inkunu “melħ tal‑art” u “dawl tad‑dinja” (Mt 5, 13.14), b’mod partikolari l-parroċċi, il-movimenti lajkali u l-istituzzjonijiet reliġjużi. Jekk il‑“Poplu ta’ Alla” jonqos minn din il‑missjoni fundamentali tiegħu li jkun poplu rrikonċiljat u allura xhud tal‑istil ta’ ħajja li titlob “is‑Saltna” flok dak li titlob “id‑dinja”; jekk il‑melħ tagħna jitlef it‑togħma tiegħu, “ma jibqa’ tajjeb għal xejn iżjed ħlief biex jintrema barra u jintrifes min‑nies” (Mt 5, 13).

Il‑Knisja, preżenti fis‑soċjetà permezz tal‑ħafna istituzzjonijiet tagħha, tibqa’ “relevanti” daqskemm ix‑xhieda istituzzjonali “pubblika” tagħha tkun taqbel ma’ dak li jitlob l‑Evanġelju—mhux b’legaliżmu riġidu, imma bħala turija ta’ ġustizzja li tpoġġi fil‑prattika “l‑għażla preferenzjali tal‑foqra”; u turija ta’ ħniena li tazzarda timxi “l‑mil l‑ieħor” biex tilqa’ b’ġenerożità u tjieba lill‑barrani u lil min hu l‑aktar fil‑bżonn.

Permezz tal‑istituzzjonijiet tagħha, il‑Knisja għandha wkoll ir‑responsabbiltà li tifforma soċjetà li tfittex il‑ġid komuni b’mod oġġettiv—mhux billi timponi l‑viżjoni tagħha tat‑tajjeb fuq l‑oħrajn, imma bil‑“ferħ tal‑Evanġelju” li minnu nnifsu għandu l‑qawwa li jikkonvinċi. Din l‑esperjenza ta’ ferħ toħroġ l‑iktar fl‑espressjoni pubblika tal‑fidi tagħna li, filwaqt li tfakkar fl‑għeruq “Kattoliċi” tal‑kultura Maltija, fl‑istess ħin ma tħalli lil ħadd barra anzi tħeġġeġ lil kulħadd għal għixien iktar profond u flimkien tal‑esperjenza umana.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 46-47)

Istituzzjonijiet pubbliċi bħal gvern, parlament, qrati, korpi tal‑infurzar tal‑liġi u tas‑sigurtà nazzjonali, soċjetà ċivili, sistema tas‑saħħa u skejjel, dawn kollha jiffurmaw il‑ħajja tagħna flimkien u huma responsabbli għall‑ħarsien tal‑futur tagħna bħala nazzjon. Dawn l‑istituzzjonijiet pubbliċi jeħtieġ li mhux biss jippromwovu l‑ġustizzja: jeħtieġ li wkoll jidhru li huma ġusti u qed jaqdu l‑ġid komuni. Għandhom ukoll jagħtu s‑saħħa lil dawk li huma vulnerabbli u leħen lil dawk li m’għandhomx, sabiex inkunu nistgħu nibnu u nħarsu n‑narrattiva komuni ta’ dak li jagħmilna poplu wieħed li jfittex li jsawwar ħajtu flimkien fuq din id‑daqsxejn ta’ gżira msieħba fl‑Unjoni Ewropea u fil‑komunità ikbar tan‑nazzjonijiet. It‑tkabbir sostenibbli tan‑nazzjon tagħna jiddependi fuq kemm għandna l‑ħila nikkollaboraw fit‑tul flimkien u ma’ popli oħra flok nitmexxew mill‑interessi egotistiċi tagħna tal‑mument.

Jeħtieġ li l‑istituzzjonijiet kollha tagħna jedukaw favur ir‑responsabbiltà ċivili u mhux għall‑gratifikazzjoni istantanja; li jrawmu sens ta’ kooperazzjoni iktar milli kompetizzjoni; li jfittxu l‑konverżjoni ekoloġika li tagħti kas tal‑effetti ħolistiċi u reċiproċi tal‑azzjonijiet tagħna, iktar milli ninħlew naħsbu biss fuq dak li jinteressana bħalissa.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 46)

Ma jistax ikun hemm soċjetà mingħajr dawk l‑ispazji fejn in‑nies jiltaqgħu biex jistrieħu mix‑xogħol tagħhom ta’ kuljum; jiddjalogaw dwar interessi komuni; jaqsmu l‑ideat; irawmu spirtu kreattiv u intraprenditorjali; jikkollaboraw fi proġetti komuni; u jibnu futur aħjar flimkien. Soċjetà b’saħħitha tista’ tiffjorixxi meta kulħadd, b’mod speċjali ż‑żgħażagħ u t‑tfal—u anke bejn ġenerazzjonijiet differenti— jistgħu joħolmu flimkien, jibnu stejjer flimkien, u jinsġu identità komuni permezz tal‑ispirtu kreattiv tagħhom. F’dawn l‑ispazji, l‑Ispirtu jixtieq jiżra’ ż‑żerriegħa li twassal għall‑frott fil‑ġejjieni.

Permezz tal‑membri kollha tagħha, il‑Knisja mhux biss jeħtieġ li tieħu sehem fid‑dibattitu pubbliku biex tikkollabora mal‑bnedmin kollha ta’ rieda tajba; imma għandha wkoll ir‑responsabbiltà li tkun hi stess spazju ta’ djalogu fejn kulħadd hu mistieden jiltaqa’ u jieħu sehem attiv fil‑ħidma politika u ekonomika biex tinbena kultura ta’ żvilupp ekoloġiku integrali.

Permezz tat‑tradizzjoni għanja tagħha fejn tidħol ir‑riflessjoni dwar il‑ġid tal‑bniedem, u r‑rabta tagħha mal‑arti u x‑xjenzi naturali u umani, il‑Knisja lokali għandha r‑responsabbiltà li tikkultiva kultura ta’ ħbiberija fil‑kuntest Malti li kulma jmur qed isir iktar imħallat b’razez u twemmin differenti.

Dan jgħodd b’mod speċjali għaż‑żgħażagħ tagħna li, bid‑dispożizzjoni naturali tagħhom li jesploraw, li jaħsbu b’modi ġodda, li jesperimentaw, li jkunu iktar ħfief biex joffru l‑id tal‑ħbiberija u allura malajr jibnu pontijiet fejn il‑persuni, mhux biss huma simbolu ta’ ħajja ġdida, imma huma wkoll tant meħtieġa għall‑bini tal‑futur tas‑soċjetà.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 45)

L‑ispazju privileġġat fejn Kristu jixtieq jiltaqa’ mal‑magħżulin tiegħu u joffrilhom ħajja ġdida, hu proprju fil‑vulnerabbiltà tagħhom, qalb it‑tbatija tagħhom. Għalhekk, il‑missjoni tad‑dixxipli li jagħtu xhieda trid titwettaq l‑ewwel u qabel kollox “fl‑isptar fil‑kamp wara l‑battalja” għax hemmhekk hemm l‑ikbar xewqa umana għal Alla li jsalva.

Imma f’art fejn naħsbu li nafu kollox fuq kulħadd, mhux dejjem ikun ċar fejn qegħdin il‑“periferiji” u dawk li qed ibatu. Il‑foqra huma dejjem fostna u nistgħu wkoll nidentifikawhom: immigranti trawmatizzati minn vjaġġi perikolużi; dawk li m’għandhomx saqaf fuq rashom jew jgħixu f’kundizzjonijiet diżumani; nies bi problemi ta’ dipendenza jew ta’ saħħa fiżika u mentali; l‑anzjani u l‑familji b’ġenitur wieħed; tfal u żgħażagħ qalbhom maqtugħa dwar il‑futur.

Imma kultant lanqas dawn il‑kategoriji sterjotipati ta’ min huma “l‑foqra” ma jkunu biżżejjed għax hemm ukoll tbatija moħbija fejn l‑inqas tistennieha. U nistgħu nsiru “għomja” jew “indifferenti” għal dak li drajna naraw: l‑anzjani jitħabtu mas‑solitudni; dawk li qed jibku t‑telfa ta’ xi ħadd għażiż għalihom; tfal li qed jiġu traskurati u abbandunati emozzjonalment; il‑ġar li qed isofri minn abbuż fuq il‑post tax‑xogħol; familji maqbuda f’kunflitt matrimonjali; ommijiet waħedhom mingħajr sapport; il‑vittmi ta’ abbuż domestiku; il‑kollega maħkum mill‑ansjetà; sħabek li qed jieħdu ħsieb membru marid tal‑familja tagħhom.

Ir‑responsabbiltà ewlenija tal‑Knisja hija li tkun b’għajnejha u widnejha miftuħa għall‑krib ġej mill‑periferiji. B’hekk nistgħu tassew inkunu attenti u nwieġbu għal ħtiġijiet ta’ dawk fostna li huma miġruħin—hi kemm hi moħbija t‑tbatija tagħhom.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 44)

Huma wkoll tgħarrfulhom x’kien ġralhom fit‑triq, u kif kienu għarfuh fil‑qsim tal‑ħobż.

Luqa 24, 35

Nistgħu tassew insiru l‑Poplu Qaddis ta’ Alla magħqud ħaġa waħda bil‑qawwa tad‑Difensur (Parakletos) u l‑Għalliem waħdieni biss jekk inkunu attenti għalfejn l‑Ispirtu s‑Santu jixtieq iwelled u jżomm ħaj il‑“ġisem ta’ Kristu” f’nofsna. Hemm sitt spazji distinti fis‑soċjetà Maltija tal‑lum fejn il‑Knisja trid tiddixxerni liema prattiċi ser jagħtu l‑aħjar xhieda tar‑rikonċiljazzjoni, formazzjoni u kontemplazzjoni ta’ Kristu billi fil‑konkret tfittex li tilqa’, tisma’ u takkumpanja:

• il‑periferiji fejn jgħammru dawk li huma vulnerabbli;
• spazji fejn in‑nies jiltaqgħu biex jiddevertu u jinnegozjaw, fejn joħolmu u joħolqu l‑futur tagħhom;
• l‑istituzzjonijiet pubbliċi li jirregolaw il‑ħajja tagħna flimkien;
• l‑ispazji fi ħdan il‑Knisja, b’mod partikolari l‑parroċċi, il‑movimenti lajkali u l‑istituzzjonijiet reliġjużi;
• l-ispazji domestiċi;
• l‑ispazju “awmentat” b’mod diġitali.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 43)

Il-Knisja mhijiex biss komunità ta’ qaddisin: hi wkoll magħmula minn midinbin li jaqgħu fil-mixja tagħhom bħala dixxipli imma li, xorta waħda, jibqgħu jippruvaw. Hi wkoll magħmula minn dawk li jissahraw u allura jistaqsu x’inhi tassew “il‑ħajja t‑tajba”: sakemm jibqgħu fidili u kommessi għat-tfitxija tal-Verità, huma wkoll qed ifittxu li Kristu jiftħilhom għajnejhom.

Il-Knisja tal-bidu rrikonoxxiet dawn it-toroq ta’ tfitxija għall-Verità u tar-reġgħa lura fil-merħla permezz tal-Katekumenat u tal-Ordni tal-Penitenti. U f’Malta llum qed nerġgħu niskopru forom ġodda ta’ dawn it-toroq: ir-realtà tar-Rit tal‑Bidu tal‑Ħajja Nisranija għall‑Adulti qed tikber bil-mod imma b’pass kostanti. Kruċjali wkoll hu l-akkumpanjament ta’ dawk li, għal raġunijiet differenti—forsi minħabba weġgħat personali, diżillużjoni bl-istituzzjoni, jew għax, f’punt jew ieħor tal‑ħajja tagħhom, il‑fidi tagħhom ġiet imġarrba, jew birdu—jidentifikaw ruħhom bħala “Kattoliċi mhux prattikanti.”

Spiss, dawn il-membri, li xi minn daqqiet b’konvinzjoni personali jgħammru lil hinn mill-konfini viżibbli jew ta’ “prattika normali” tal-Knisja, huma membri tal-familja tagħna, ħbieb jew kollegi. L-istess relazzjonijiet li jorbtuna magħhom huma sinjali ta’ kif l-Ispirtu s-Santu jibqa’ jaħdem: mhux biss biex dawk li tbiegħdu jistgħu jerġgħu lura “fiċ‑ċentru” għax jerġgħu jibdew jipprattikaw; imma anke biex dawk li jqisu lilhom infushom “fiċ‑ċentru” jgħarblu l‑awtentiċità tax-xhieda tagħhom, u jħallu lilhom infushom jiġu sfidati, jissaffew bħala dixxipli. Fi kliem San Irinew ta’ Lyons, l-isqof tat-tieni seklu li mhux biss żviluppa l-għarfien tal-fidi tagħna imma wkoll kien mexxej ta’ Knisja tal-martri:

“Fejn hemm il-Knisja, hemm jinsab l-Ispirtu ta’ Alla; fejn hemm l‑Ispirtu ta’ Alla, hemm tinsab il‑Knisja, u l‑grazzja kollha; imma l-Ispirtu hu verità. Għalhekk, dawk li m’għandhomx sehem minnu, la jitmantnew minn sider ommhom, u lanqas igawdu mill-għajn li tnixxi mill‑ġisem ta’ Kristu” (Adversus Haereses III.24.1).

Mhijiex ir-rabta mal-istrutturi viżibbli tal-Knisja li minnha nnifisha turi l-awtentiċità tax-xhieda ekkleżjali, imma hija t-trasformazzjoni tal-qalb mill-Ispirtu, ħafna drabi b’modi li ma nifhmuhomx, li tagħmel dan.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 41-42)

L-insara ma jinqatgħux mid-dinja permezz ta’ lbies jew marki oħra, għax id‑dar u l-missjoni tagħhom hi d-dinja stess li huma msejħin iqaddsu bil‑ħajja tagħhom. Għalhekk, dak li jiddistingwi lin-Nisrani fid-dinja hu dejjem is-sinjal tal-Aħbar it-Tajba, il-ferħ muri bħala s-sinjal tas-Saltna: il‑ħniena bla tarf ta’ Alla lejn id‑dinja. Bħalma jgħid Karl Rahner SJ, l-Insara fid-dinja jridu jkunu “mistiċi” b’dak kollu li jagħmlu; huma jdaħħlu l‑ħniena ta’ Alla fl‑azzjonijiet kollha tagħhom kull fejn ikunu.

L-Insara huma professjonisti, nies tas-sengħa, ħaddiema, dawk li jieħdu ħsieb djarhom u pensjonanti li, fl-isfera tal‑ħajja tagħhom, huma msejħin jaħdmu mhux biss b’passjoni, kreattività u integrità, imma wkoll f’solidarjetà, dejjem attenti għall‑ġid tal‑oħrajn u jħabirku għall‑ġid komuni. Għandhom jgħaqqdu u jħeġġu n-nies fl-għeruq (grassroots) u jieħdu sehem fis-soċjetà ċivili, mhux biss misjuqin minn sens ta’ ġustizzja imma, fuq kollox, minn sens ta’ tama, fiduċja u mħabba. Is-sejħa tagħhom li jġeddu d-dinja trid tingħex fi spirtu ta’ rażan, billi jiċħdu l-kilba għas-suċċess personali jew il-vanaglorja. Trid tingħex b’kuraġġ, billi jkunu reżiljenti quddiem il-kuntrarju ta’ kull xorta, imma wkoll billi jpoġġu l‑ġid tal‑minsijin qabel il-kumdità tal-kotra.

Il-vokazzjoni tan-Nisrani fid-dinja tilħaq il-quċċata tagħha meta jkun lest jew lesta, li jaqdi jew taqdi, lill-“belt” kollha fl-arti tal-politika. Fil-livelli kollha tal-parteċipazzjoni politika, in-Nisrani jrid jersaq biex jiddjaloga, bi kreattività jfittex li jsolvi l-kunflitti għall‑ġid ta’ kulħadd, u jieħu deċiżjonijiet għaqlija waqt li jżomm quddiem għajnejh l‑ikbar ġid.

Fl-aħħar mill-aħħar, l-inkulturazzjoni tal-Evanġelju fil-kuntest Malti tal-lum mhijiex kwistjoni ta’ kemm hemm mgħammdin jew nies li jsejħu lilhom infushom Kattoliċi, imma kif flimkien, bħala poplu li jgħammar fuq dil-gżira, ser inkunu sinjal tat-tama tas-Saltna fil-livelli kollha tas-soċjetà tagħna.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 40-41)

Li nkunu Poplu Qaddis ta’ Alla b’missjoni fid-dinja, isserraħ fuq żewġ movimenti kumplimentari, minn barra għal ġewwa (ċentripetu) u minn ġewwa għal barra (ċentrifugu). It-tnejn huma primarjament il-vokazzjoni tal-lajk.

L-ewwel insibu l-ministeru ta’ kuljum, u fil-moħbi, tal‑ħafna ġenituri Nsara msejħin irawmu “il‑knisja tad-dar” li fuqha jippresiedu. Dan il-ministeru hu indispensabbli u, fl-istess ħin, l-iktar wieħed fraġli f’dawn iż‑żminijiet ta’ sfida. Il‑komunità ekkleżjali kollha għandha toffri għajnuna u akkumpanjament reċiproku lill‑ġenituri fit‑trobbija ta’ wliedhom fil-fidi. Il-Knisja hi magħmulha mill-familji, u l-maternità u l-paternità huma l-modi l-iktar fundamentali li bihom nixbhu fl-imħabba—fl-imħabba divina li hi ħniena—il-Paternità u l-Maternità ta’ Alla u l-Knisja.

Dan il-ministeru fundamentali jiġi estiż u sostnut minn dawk li jgħinu lill‑ġenituri nsara l‑iktar mill-qrib:

• il-ministeru importanti tal-katekisti fil-parroċċi, u tal-għalliema u professjonisti oħra fl-iskejjel Kattoliċi, li l-għan ewlieni tagħhom hu li jrawmu spirtu Nisrani fi wliedna;
• dawk li jaħdmu maż‑żgħażagħ u l‑familji, diretturi spiritwali, dawk li joffru akkumpanjament pastorali, u oħrajn li jaqdu billi jakkumpanjaw lill-familji fil-fażijiet differenti tal-formazzjoni kontinwa tagħhom.

Dawn il-ministeri jeħtieġ li jissaħħu għax iż‑żgħażagħ huma t‑tama tal-Knisja; il‑ħarriesa tat‑tradizzjoni tagħha, imma kuraġġużi biżżejjed li jaddattaw bi flessibbiltà akbar għall-inkulturazzjoni tal-Evanġelju fi żminijietna. B’mod speċjali fir‑relazzjoni tagħhom man-nanniet, il-Knisja titwieled mill‑ġdid ma’ kull ġenerazzjoni, filwaqt li tibqa’ fidila għall‑kerygma tal-Appostli.

Il-missjoni tal-ministri lajċi tinħass b’qawwa wkoll fil-Knisja bis-sehem tagħhom, permezz tal-istess magħmudija tagħhom, fis-saċerdozju ta’ Kristu. Ħafna rġiel u nisa, spiss fil-moħbi, jaqdu fil‑ħajja tal‑parroċċi tagħhom permezz ta’ ministeri liturġiċi u ta’ talb, b’mod speċjali permezz tal-kariżma partikolari tal-moviment lajkali tagħhom. Il‑movimenti lajkali huma għejun ta’ ħajja fil‑Knisja li joffru diversità għanja li tilħaq ħafna djar u periferiji, u jfakkru fix‑xewqa tal‑Insara tal‑bidu li kienu jinġabru flimkien biex jaqsmu l‑Kelma u jsiru ħbieb fil‑Mulej.

Il-lajċi jaqdu wkoll f’għemejjel ta’ karità: permezz tal-ministeri soċjali tal-parroċċi offruti lill-komunità inġenerali u kif ukoll permezz tas-servizz professjonali tagħhom fl-istituzzjonijiet tal-Knisja.

Fl-aħħar mill-aħħar, il‑ħidma tal‑lajċi trid tibqa’ orjentata lejn il-missjoni ewlenija tal-Knisja li tagħti xhieda fid-dinja.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 39-40)

Ir-reliġjużi rġiel u nisa, bil‑konsagrazzjoni tal‑ħajja tagħhom lil Kristu, jagħtu xhieda għat‑tama eskatoloġika. Il-voti tal-faqar, kastità u ubbidjenza, fi stil ta’ ħajja ddedikat għat-talb u l-qadi, jissimbolizzaw b’ċarezza liema bħalha kif il-Knisja għandha tħabbar bil-preżenza tagħha s-Saltna mwiegħda fl-aħħar taż‑żminijiet. Kull persuna kkonsagrata hi bħal fjamma ta’ xema’ li taqbad b’qawwa u perseveranza fid-dlam. Huma wkoll ifakkru lill-Poplu ta’ Alla, imsejjaħ li jgħix fid-dinja, li daru tassew qiegħda “fis-sema.”

Kull kongregazzjoni reliġjuża turi kariżma partikolari li l-ecclesia lokali mhux biss wirtet imma wkoll jeħtieġ li tikkultiva fil-preżent. Il-Knisja lokali tagħna hi mbierka b’ħafna ordnijiet reliġjużi tal-irġiel u n-nisa. Il-mod kif dawn jgħixu l-kariżmi differenti b’fedeltà u bi trasparenza, juri lill-Poplu kollu ta’ Alla liema huma dawk l-aspetti kruċjali tal‑ħidma tal‑Knisja lokali li jeħtieġ nikbru fihom għall‑ġid ta’ kulħadd: il-kontemplazzjoni, it-tagħlim, il-fejqan, id-dixxerniment spiritwali, il-qadi tal-iktar batuti, l-akkumpanjament spiritwali, l-edukazzjoni ta’ wliedna.

Il-perseveranza fl-għixien tal-istess kariżmi b’awtentiċità u bi kreattività tul is-sekli, u allura fi sfidi kulturali dejjem jinbidlu, turi lill-Knisja tal-lum kif għandha tinkultura l-Evanġelju mill‑ġdid f’Malta.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 38-39)

Il-Knisja hi minnha nnifisha sagrament tal-preżenza ta’ Alla fid-dinja. Fil‑ħajja sagramentali tagħha hi turi bl‑aqwa mod aspetti differenti tal-imħabba ta’ Alla għall-Poplu tiegħu, u turi kif il-Poplu qaddis ta’ Alla, il-Knisja, l-Għarusa tiegħu, jfittex li jwieġeb għal din l-imħabba li l-Missier sawwab fuqu. Din l-imħabba ta’ Alla msawba bil-kotra tidher fl-aqwa tagħha fil-Bniedem-Alla, Kristu, li mhux biss isalva imma huwa x-xbieha tal-Missier magħmula laħam. Ġesù Kristu, il‑Ħaruf u l‑Qassis il-Kbir, jibqa’ mal-Knisja tiegħu sal-aħħar taż‑żmien u l‑preżenza ħajja tiegħu tidher fis-saċerdozju tal-Poplu tiegħu u tabilħaqq, sagramentalment, fis-saċerdozju ta’ dawk li għandhom l-Ordni Sagri.

Is-saċerdozju ta’ dawk li rċivew l-Ordni Sagri huwa kruċjali għall-Knisja li, permezz tas-sagramenti, tgħix sinjali reali tal-preżenza ta’ Alla magħna u turi kif dawn huma mxerrda b’mod konkret fid-dinja. Fuq kollox, il-Knisja tiċċelebra l-Ewkaristija bħala “l-għajn u l-quċċata” tal‑ħajja Nisranija għax, mhux biss tiġbor flimkien il‑Poplu ta’ Alla, imma tagħmlu “ħaġa waħda” bħalma Alla huwa komunjoni Trinitarja. Flimkien mas-sagramenti l-oħra tal-bidu tal‑ħajja nisranija, l‑Ewkaristija tibni l-Poplu ta’ Alla f’“ġisem” wieħed, l-istess bħalma s-sagramenti tal-fejqan isaħħu l-Knisja li dejjem tiddependi fuq il‑ħniena ta’ Alla, kemm fil‑ġisem kif ukoll fir‑ruħ. Iż‑Żwieġ u l‑Ordni Sagri, mill-banda l-oħra, jibnu pont bejn il-Knisja tal-lum u dik ta’ għada, mhux biss għax dawk li jirċevuhom iwiegħdu mħabba li tħalli l-frott u qadi ġeneruż għal ħajjithom kollha, imma wkoll għax isiru sinjal tal-fedeltà dejjiema tal-Poplu.

Xorta waħda, is-sagramenti mhumiex l-unika mod kif il-Knisja turi l-imħabba ta’ Alla u tinġabar flimkien fit-talb: ix-xhieda kollha li nagħtu tal-Aħbar it-Tajba, it-talb kollu tagħna, dak li jagħti l‑ħajja lill‑Knisja, jgħaqqadna flimkien fi Kristu sakemm inkunu tassew miftuħin għall-Ispirtu wieħed li jibnina flimkien f’ġemgħa waħda, qaddisa, kattolika u appostolika.

Il-preżenza saċerdotali fl-espressjoni awtentika tal-fidi tal-Knisja, l-aktar fil‑ħajja tagħha tat‑talb, tfakkarna fir-rabta kumplimentari li hemm bejn Kristu u l-Għarusa tiegħu, bejn il-missjoni tal-Iben u dik tal-Ispirtu s-Santu, għall‑ġid tad‑dinja kollha. Għalhekk, din il-preżenza tfittex li ssaffi l-istil tat-tmexxija fil-Knisja, il-lingwaġġ tat-tagħlim tagħha, imma wkoll id-devozzjonijiet tal-Poplu tagħna li ssawru fi żminijiet differenti tal-istorja tagħna. Tfittex li ssostni espressjonijiet ġodda ta’ kif tkun il-Knisja-fid-dinja bil-preżenza, il-kliem u t-talb li jinbtu fil-qalb tal-Poplu llum. Tgħaqqad flimkien l-espressjonijiet kollha ta’ riflessjoni, profezija u qima, bħalma ħafna vuċijiet jingħaqdu f’kor wieħed u ħafna strumenti f’orkestra waħda, biex tfaħħar lil Alla.

Dan ma jfissirx li d-diversità ssir skop fih innifsu, u lanqas li niggranfaw mat-tradizzjonijiet biex nissodisfaw in-nostalġija tagħna; iż‑żbir huwa meħtieġ daqskemm huma meħtieġa l‑ilma u d-demel, sabiex is-siġra tagħmel frott tajjeb. U li jmexxu l-Knisja fit-talb, tfisser ukoll li jżommu sħiħ ma’ dak li tassew imantni d-devozzjoni tal-Poplu u mhux sempliċiment ma’ dak li hu popolari, jingħoġob jew iżidilhom il-punti.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 37-38)

Dak il‑ħin stess qamu u reġgħu lura Ġerusalemm. Hemm sabu lill‑Ħdax u lil sħabhom miġbura flimkien

(Luqa 24, 33)

Bħala l-Poplu ta’ Alla li jinġabar flimkien biex jintbagħat f’Malta tal-lum, li joħroġ ixandar l-Aħbar it-Tajba filwaqt li jfittex li jilqa’, jisma’ u jakkumpanja billi jġib ir-rikonċiljazzjoni, jikber fid-dixxipulat u jinġabar f’attitudni ta’ kontemplazzjoni, aħna nsiru l-ġisem wieħed ta’ Kristu li, taħt it-tmexxija tal-Arċisqof, niksbu l-qawwa biex naqdu skont id‑doni ta’ kull wieħed u waħda minna. Il‑poplu tagħna flimkien għadu ħames kariżmi ewlenin x’joffri, skont ir‑rwoli differenti tal‑membri tiegħu:

• l-Ordni Sagri u s-saċerdozju ta’ dawk li jimmedjaw bejn Alla u l-Poplu;
• il‑kariżma profetika tar‑reliġjużi rġiel u nisa li, bil‑konsagrazzjoni tal‑ħajja tagħhom lil Kristu, jagħtu xhieda għat‑tama eskatoloġika;
• il‑varjetà tal‑ministeri lajkali fi ħdan il‑Knisja;
• bħala nsara fid-dinja;
• il‑bnedmin kollha ta’ rieda tajba li qegħdin ifittxu l‑Verità.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nkunu qed nesploraw kull waħda minn dawn il-kariżmi.

(ara d-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 36)

Sal‑aħħar taż‑żminijiet, il‑missjoni tal‑Knisja li xxandar l‑Aħbar it‑Tajba tas‑salvazzjoni u tpoġġiha fil‑prattika għax tkun lesta li tilqa’, tisma’ u takkumpanja tibqa’ għaddejja. Kif jistqarr il‑Papa Franġisku: “Noħlom li nagħmlu għażla missjunarja li kapaċi tibdel kull ħaġa, biex hekk id‑drawwiet, l‑istili, il‑ħinijiet, il‑lingwaġġ u kull struttura ekkleżjali jsiru kanal tajjeb għall‑evanġelizzazzjoni tad‑dinja tal‑lum, iktar milli għall‑awtopreservazzjoni” (Evangelii Gaudium, par. 27).

Din il‑missjoni tieħu lid‑dixxipli missjunarji sa truf l‑art (Mk 16, 15; Atti 1, 8): għax hu fil‑periferiji minsijin, fil‑postijiet tat‑tbatija, li Kristu jagħżel l‑ewwel biex jiltaqa’ mal‑bniedem. “L‑għażla favur il‑foqra” tal‑Knisja hija eku tal‑missjoni ta’ Ġesù: “It‑tabib ma jeħtiġuhx dawk li huma f’saħħithom, iżda l‑morda. Mhux il‑ġusti ġejt insejjaħ, iżda l‑midinbin” (Mk 2, 17). Għalhekk, kif jinsisti l‑Papa Franġisku, hu mill‑periferiji li l‑Knisja tissaħħaħ u ssir iktar għanja. Il‑foqra huma d‑demm u l‑ilma tal‑Knisja għax il‑fidi tagħhom hija l‑iktar soda u profonda.

Il‑Poplu ta’ Alla f’Malta jeħtieġ li jfittex u jersaq qrib tal‑periferiji l‑ġodda tal‑kuntest tagħna. Hija din l‑attitudni ta’ ħruġ li tgħin lill‑Knisja tieħu r‑riskju li tmur fil‑periferiji jew fl‑ambjenti soċjo‑kulturali ġodda, li tfittex lil dawk li huma mbiegħda, u li tkun dejjem lesta tħalli “l‑kriterju pastorali komdu ta’ ‘għax dejjem hekk sar’” (Evangelii Gaudium, 33).

Forsi wkoll il‑periferiji tagħna litteralment qed jilħquna fuq xtutna, bħalma għamlu matul l‑istorja kollha tagħna. Jew forsi qed jispuntaw fostna, fost il‑ġirien tagħna, u li nibqgħu ma nindunawx bihom għax dejjem mgħaġġlin, medhijin infittxu l‑għana, l‑istatus jew l‑aħħar moda u stil ta’ ħajja. Il‑Knisja Maltija qed tintbagħat għand dawk li donnhom ma jidhrux, dawk li sfaw mormija minn ekonomija teknokratika u l‑vanaglorja umana.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 34-35)

Li nkunu poplu “Malti” magħqud bid‑differenzi kollha huwa proċess kontinwu li fih nikbru u nkabbru ’l xulxin ukoll jekk dan iġib miegħu tbatija. In‑natura dejjem tfittex il‑bilanċ—anke meta dan il‑bilanċ jimplika li jiġi pperpetwat ħażen sistemiku u strutturi li ma jiffunzjonawx, li jikkontrollaw iċ‑ċikli ta’ vjolenza iktar milli jsolvuhom. Il‑fejqan ta’ preġudizzji b’għeruq qodma—sabiex “strutturi ta’ dnub” isiru “strutturi ta’ grazzja”—jitlob li ngħaddu minn żminijiet diffiċli ta’ tisfija. L‑akkumpanjament ifisser li jkollna r‑rieda li nbatu flimkien biex ħaddieħor isir aħjar. Ifisser li nkunu lesti li naffrontaw il‑burraxka għax nafu li mingħajrha qatt m’aħna ser naslu għall‑paċi dejjiema.

Il‑Knisja li takkumpanja tgħix mill‑ġdid is‑sagrifiċċju tas‑salib, fejn il‑vittma bla ħtija rebaħ fuq il‑mewt billi ħalla d‑dalma taqa’ fuq wiċċ l‑art kollha. Kien proprju bl‑inżul tiegħu fid‑dlamijiet li Bin il‑bniedem seta’ jeħles lil Adam u lill‑umanità kollha minn art l‑imwiet. Bħalma jgħid Ġesù stess, “Nar ġejt inqiegħed fuq l‑art, u kemm nixtieq li diġà qabad! Iżda hemm magħmudija li biha għandi nitgħammed, u x’diqa għandi sa ma dan iseħħ!” (Lk 12, 49–50).

L‑akkumpanjament jitlob il‑kuraġġ li timxi ma’ persuna oħra tul it‑triq perikoluża imma meħtieġa li twassal mill‑mewt għat‑twelid mill‑ġdid. Fil‑Knisja tal‑bidu, dan kien iseħħ fil‑katekumenat tal‑adulti, fejn il‑katekist, megħjun mill‑komunità kollha, kien jimita lil Kristu l‑Għalliem billi jakkumpanja l‑katekumenu fil‑passaġġ tiegħu mill‑mewt għalih innifsu għall‑qawmien ma’ Kristu fil‑magħmudija. Din l‑esperjenza kienet ukoll tingħex permezz ta’ għemejjel komunitarji ta’ penitenza u tisfija li influwenzaw ix‑xewqa kontinwa tal‑Knisja biex tkun iktar safja u qaddisa.

“Il‑Knisja jeħtieġ tlaqqa’ lill‑membri tagħha—saċerdoti, reliġjużi u lajċi—ma’ din l‑‘arti tal‑akkumpanjament,’ biex ilkoll jitgħallmu dejjem jinżgħu l‑qorq quddiem l‑art qaddisa tal‑persuna l‑oħra (ara Eż 3, 5). Jeħtieġ li l‑mixja tagħna nagħtuha ritmu b’saħħtu li jqegħidha qrib tal‑oħrajn, b’ħarsa mimlija rispett u ħniena imma li fl‑istess ħin ikollha l‑ħila tfejjaq, teħles u tħeġġeġ il‑maturità fil‑ħajja Nisranija” (Evangelii Gaudium, par. 169). Dan hu li l‑Knisja hi msejħa toffri lin‑nies, b’sensittività u rispett sħiħ. “Bla nnaqqsu xejn mill‑valur tal‑ideal tal‑Evanġelju, jeħtieġ nakkumpanjaw bil‑ħniena u s‑sabar il‑passi ta’ maturità tal‑persuni li huma jibnu jum wara l‑ieħor” (Evangelii Gaudium, par. 44).

Dan il‑passaġġ mis‑salib għall‑qawmien, mill‑mewt għal twelid mill‑ġdid, mill‑ħajja l‑qadima għall‑ħajja l‑ġdida, bħala Nsara ngħixuh ukoll fil‑ħajja tagħna permezz tal‑formazzjoni kontinwa u fis‑sagramenti, b’mod speċjali l‑Ewkaristija, “għajn u quċċata” tal‑ħajja Nisranija.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 33-34)

Fir‑rakkont ta’ Għemmaws, Kristu “jiftaħ għajnejn” id‑dixxipli hekk kif kienu lesti li joħorġu mill‑fosdqa tan‑niket tagħhom u jagħrfu lill‑“ieħor”. Li tilqa’ jfisser li ddawwar il‑ħarsa tiegħek ’il barra minnek innifsek biex tassew tara lill‑ieħor jew oħra kif inhuma—anke jekk l‑għarfien tad‑differenza jgħinna napprezzaw kemm wara kollox, kollha nixxiebhu u saħansitra aħna l‑istess. Dak il‑ħin li nieħdu r‑riskju li niftħu selħa fis‑swar tagħna u noħorġu minna nfusna biex nibnu relazzjonijiet, hemmhekk niskopru min verament aħna. Il‑frott ta’ din l‑attitudni huwa r‑rikonċiljazzoni vera.

Għalhekk, jikteb il‑Papa Franġisku, “il‑Knisja trid tkun il‑post tal‑ħniena mogħtija b’xejn, fejn kulħadd jista’ jħossu milqugħ, maħbub, maħfur u mħeġġeġ jgħix skont il‑ħajja tajba tal‑Evanġelju” (Evangelii Gaudium, par. 114).

Poplu li hu lest jilqa’ lill‑oħrajn isir iktar kunfidenti bid‑doni uniċi tiegħu—paradossalment, proprju fil‑ġest stess li jaqsam dawn id‑doni mal‑oħrajn. B’dawn il‑ġesti konkreti li jikxfu x‑xewqa tagħna li nibnu ħbiberija ma’ persuni ta’ twemmin differenti, ma’ dawk li mhumiex Maltin, u anke ma’ ħutna li minħabba l‑weġgħat tal‑passat, il‑piki jew sempliċiment il‑fehmiet u l‑opinjonijiet differenti tgħallimna ma nafdawhomx, il‑Knisja Maltija ssir bħal “ħobż li jinqasam” u hekk tiskopri mill‑ġdid is‑sejħa oriġinali tagħha kif imfissra f’Atti 28, jiġifieri li taqsam l‑Aħbar it‑Tajba billi taqdi lil kulħadd, bla ebda distinzjoni.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 32)

Il‑Papa Franġisku jisħaq fuq l‑importanza ta’ Knisja li tisma’. L‑ewwel u qabel kollox, “jeħtieġ nitrawmu kontinwament fis‑smigħ tal‑Kelma” (Evangelii Gaudium, par. 174) biex tassew insiru l‑Ġemgħa Qaddisa ta’ Alla.

“Is‑smigħ” jiftaħna għal dak li Alla jrid jgħid lilna, il‑Poplu tiegħu, fl‑istorja tas‑salvazzjoni. L‑ewwel, Hu tkellem “permezz tal‑profeti,” magħżula u midluka biex ikunu ħabbara tiegħu; imma f’dan l‑aħħar żmien, hu bagħat lil ibnu l‑waħdieni, il‑Verb magħmul bniedem, biex jgħammar fostna. U l‑Ispirtu tal‑Verità, li għadu fid‑dinja, ikompli jagħti xhieda għal Kristu u jfarraġ lill‑Knisja tiegħu.

Fl‑Iskrittura, nisimgħu l‑Kelma ta’ Alla li tidwi fl‑istorja tad‑dinja u fil‑qlub ta’ dawk li jixtiequ jkunu wlied Alla tassew; għax “jagħrfuh” bħala l‑Ħallieq. Jekk ma niqfux naħsbu fuq il‑Kelma ta’ Alla fl‑Iskrittura; jekk ma niġux iffurmati f’xebh ma’ Kristu billi nfittxu li niltaqgħu miegħu fl‑istejjer konkreti tal‑Evanġelju, widnejna jittarrxu, għajnejna jingħalqu u qalbna tibbies għal dik il‑grazzja li Alla jixtieq iferra’ fina. Mingħajr il‑Kelma ħajja ta’ Alla, ninxfu u mmutu.

Imma qalbhom kienet taqbad ġewwa fihom meta l‑Mulej Irxoxt fetaħ l‑Iskrittura lid‑dixxipli ta’ Għemmaws. L‑Iskrittura trattab l‑ebusija ta’ qalbna, tiftaħna għall‑Ieħor u għal dawk li Alla ħabbhom sa mill‑bidu.

Meta tiltaqa’ mal‑Kelma, qalbna tinfetaħ u toħroġ ’il barra minnha nfisha. Li noħolqu spazju għal persuni oħrajn bl‑individwalità tagħhom ifisser li nilqgħuhom u nidħlu fiż‑żarbun tagħhom, bħalma Kristu Rxoxt mexa mad‑dixxipli qalbhom maqtugħa. In‑Nisrani, għax hu dixxiplu tal‑Verb magħmul bniedem, hu ffurmat biex ikun attent għall‑oħrajn u, allura, biex jismagħhom.

“Għandna bżonn nitħarrġu fl‑arti tas‑smigħ, li hi iktar milli sempliċi tisma’ b’widnejk. L‑ewwel ħaġa, fil‑komunikazzjoni mal‑oħrajn, hi l‑ħila tal‑qalb li tersaq qrib ta’ ħaddieħor, li mingħajrha ma teżisti l‑ebda laqgħa spiritwali vera. Is‑smigħ jgħinna nagħrfu liema hu l‑ġest jew il‑kelma t‑tajba li tħarrikna mill‑qagħda trankwilla ta’ spettaturi” (Evangelii Gaudium, par. 171).

Is‑smigħ huwa l‑attitudni li biha wieħed jew waħda jpoġġu lilhom infushom b’mod sħiħ għad‑dispożizzjoni tal‑oħrajn; fejn l‑enerġija u l‑attenzjoni kollha tiegħu jew tagħha tingħata lill‑ieħor jew lill‑oħra. Li tisma’ jfisser li toħloq spazju fik innifsek fejn il‑persuna l‑oħra tħossha fiż‑żgur, tħossha milqugħa kif inhi u, allura, tħossha maħbuba.

Knisja li tisma’ hija Poplu magħqud għax ħoloq spazju komuni fejn ilkoll jistgħu jsiru jafu lil xulxin: “jiena nagħraf in‑nagħaġ tiegħi, u n‑nagħaġ tiegħi jagħrfu lili, bħalma l‑Missier jagħraf lili u jiena nagħraf lill‑Missier” (Ġw 10, 14b–15a). Imma l‑Knisja li tisma’ anke fejn hemmil‑firda—b’mod speċjali ma’ dawk li jħossuhom barra l‑merħla—twettaq fil‑prattika dak li Kristu talab mill‑ħbieb tiegħu: “Għandi wkoll nagħaġ oħra, li mhumiex minn dan il‑maqjel; lilhom ukoll jeħtieġ li niġbor, u huma jisimgħu leħni, u jkun hemm merħla waħda, ragħaj wieħed” (Ġw 10, 16).

Il‑bini ta’ pontijiet permezz tad‑djalogu jibni ġemgħa li titkejjel mhux b’simboli jew sinjali viżibbli ta’ appartenenza imma bix‑xewqa għal spirtu reċiproku ta’ ħbiberija u kollaborazzjoni. Il‑frott ta’ attitudni ta’ smigħ min‑naħa tal‑Knisja jikber u jissaħħaħ fit‑talb flimkien, li jistedinna għal dixxerniment u kontemplazzjoni iktar profondi.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 30-32)

Bħalma jiġri lil popli oħra, artna, l‑istorja tagħna, il‑qima u l‑missjoni tagħna huma dejjem mhedda mill‑perikli tal‑kilba, tal‑firda u tal‑kburija. Bid‑doni tal‑fejqan u l‑fidwa li jagħtina Kristu, jeħtieġ li nħarsu sewwa lejn dak li qed jhedded it‑tessut kulturali tagħna llum u nitħabtu biex nibnu (mill‑ġdid) dar u ġrajja waħda, immarkata bix‑xewqa għat‑traxxendenza.

Bil‑ħarsa tagħha msammra fuq Kristu, l‑Imgħallem Veru tagħha, il‑Knisja titgħallem dawk l‑attitudnijiet li jagħmlu l‑kultura tagħna iktar awtentika u umana. Mir‑rakkont ta’ Għemmaws joħorġu erba’ attitudnijiet pastorali li jisfidawna biex nitgħallmu kif inkunu Poplu ta’ kontemplazzjoni, rikonċiljazzjoni, formazzjoni u missjoni fi żminijietna:

• Knisja li tisma’
• Knisja li tilqa’
• Knisja li takkumpanja
• Knisja li toħroġ

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 29-30)

Flimkien mal-art u l-istorja, kull Poplu ta’ Alla jingħaraf tassew bħala Knisja mill‑qima li jagħti. Id‑devozzjoni popolari, bħala espressjoni tat‑talba spontanja tal‑poplu minquxa fil‑memorja għax ħierġa mir‑realtajiet mgħixa, turina l‑aspett l‑iktar intimu tar‑relazzjoni ma’ Alla. It‑talb li joħroġ b’mod spontanju u naturali mill‑kultura huwa espressjoni għanja ta’ kif Alla jiltaqa’ mal‑poplu, f’mumenti partikolari ta’ bżonn fejn il‑ġemgħa tesperjenza b’mod qawwi l‑ħniena divina fil‑vjaġġ ekkleżjali tagħha, li jsaħħaħ il‑fidi u t‑tama tal‑Poplu ta’ Alla. Sew jekk tifħir jew krib, sew jekk talba ta’ petizzjoni jew ta’ radd il‑ħajr, l‑espressjonijiet popolari tal‑fidi, għax huma eku tal‑istorja tas‑salvazzjoni, jistgħu juru li l‑komunità tassew qed tkun Knisja: il‑Poplu Qaddis magħżul minn Alla.

Imma meta jkunu maqtugħin mill‑memorja ħajja tal‑Knisja kollha kif insibuha fl‑Iskrittura u t‑Tradizzjoni—jiġifieri, meta espressjonijiet popolari lokali jsiru “tradizzjonijiet” battala li jipperpetwaw il‑pika jew jaqdu lis‑suq iktar milli lil Alla—it‑talb tal‑Poplu mhux biss jiftaqar, imma l‑“ġisem” stess jitfarrak. Meta t‑talb u l‑liturġija jispiċċaw biss ritwali vojta, jew meta naħa tirbaħ fuq oħra, u anke meta t‑tfittxija għall‑pjaċir tieħu post id‑devozzjoni, il‑Knisja tispiċċa tiċħad lilha nnifisha. Għalhekk jeħtieġ li nerġgħu niskopru l‑għeruq spiritwali tagħna—il‑memorja ta’ missirijietna bħala l‑“Poplu Qaddis u wieħed ta’ Alla.”

L‑għeruq ekkleżjali tagħna tal‑art, l‑istorja u t‑talb ifakkruna li:

• jeħtieġ li nfittxu r‑rikonċiljazzjoni—li nsewwu t‑tiċrit tal‑passat, ta’ bejnietna, mal‑bqija tal‑ħolqien u, fuq kollox, ma’ Alla;
• ninvestu fil‑formazzjoni tad‑dixxipli kollha msejħa biex iħarsu u jibnu kultura ta’ ħajja, bħala x‑xhieda ta’ Kristu li ta ħajtu għad‑dinja;
• bħal Marija, irridu ndawru l‑ħarsa tagħna lejn il‑Missier biex irroddulu ħajr u nikkontemplaw bla heda l‑ħniena li wera magħna bħala l‑Poplu tiegħu.
• Hekk biss nistgħu nilqgħu l‑missjoni tagħna bħala l‑ġisem ta’ Kristu fi gżiritna.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 27-28)

It-tieni aspett li jibnu “poplu” fi knisja vera, “Poplu Qaddis ta’ Alla” uniku huwa l-istorja tiegħu. L‑istorja tal‑poplu, magħmula minn ħafna ġenerazzjonijiet li għaddew lil ta’ warajhom l‑għerf u l‑kisbiet li għamlu, imma wkoll id‑dgħufija, it‑trawmi mhux solvuti u l‑ħolm maqtugħ ħesrem tagħhom.

Kull ġenerazzjoni għandha d‑dmir mhux biss li tnissel u trabbi ’l uliedha, imma wkoll tikkoreġi l‑iżbalji tal‑passat, twassal fi tmiemu dak li ma temmewx il‑ġenituri tagħhom, u twettaq it‑tamiet u l‑ħolm tagħhom. L‑istorja tiffurmana mhux biss fil‑ġisem tagħna—aħna nġorru l‑ġenetika ta’ dawk li ġew qabilna— imma wkoll issawwar ir‑ruħ kollettiva tagħna, aħna u nġorru l‑fdalijiet ta’ ġrajjiet li ffurmaw il‑ħajjiet ta’ missirijietna u li jeħtieġ li ngħadduhom lill‑ġenerazzjonijiet ta’ warajna.

Wara kollox, l‑istorja hi l‑preżenza tal‑mejtin, ta’ dawk li ħallewna, fost il‑ħajjin, magħna li għadna fiċ‑ċans li nbiddlu għada. Fit‑tradizzjoni Nisranija tagħna, nitkellmu dwar dawk l‑erwieħ li nitolbu għat‑tisfija tagħhom sabiex ikunu jistgħu jiltaqgħu ma’ Alla wiċċ imb wiċċ; nitkellmu dwar il‑qaddisin li nqimu u li b’umiltà nitolbu l‑interċessjoni tagħhom. Fuq kollox, nitkellmu dwar ix‑“xirka tal‑qaddisin,” il‑Knisja ħajja, li tqim flimkien mhux biss fl‑ispazju, imma wkoll matul iż‑żminijiet u fl‑eternità.

Li nkunu ankrati fl‑istorja tagħna ma jfissirx li nkunu nostalġiċi għall‑imgħoddi; imma jfisser li għandna nilqgħu dawn il‑ġrajjiet, ngħarblu l‑emozzjonijiet tagħhom u nitgħallmu minnhom biex inkunu nistgħu ngħixu flimkien b’responsabbiltà fil‑preżent. Meta ninjoraw il‑passat jew nippretendu li qatt ma seħħ, insibu ruħna mjassra għax dak li naħarbu milli nagħmluh tagħna xorta waħda jkollu effett inkonxju fuqna, hekk li jispiċċa biex jisirqilna l‑libertà.

Din id‑dinamika mkien iktar ma tidher daqshekk ċar daqskemm meta nintilfu nippuntaw subgħajna lejn xulxin, inwaddbu l‑ġebel lil xulxin u ninqabdu f’ċikli ta’ vjolenza u tkissir reċiproku. Dawn iċ‑ċikli ma jinkisrux jekk ninjoraw id‑differenzi, imma billi naffrontawhom flimkien permezz tad‑djalogu, il‑fejqan u r‑rikonċiljazzjoni.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 26-27)

Hemm tliet aspetti li jibnu “poplu” fi knisja vera, “Poplu Qaddis ta’ Alla” uniku: l‑art, l‑istorja, l‑espressjoni tal‑fidi. L-ewwel aspett huwa l‑mod kif il‑poplu jgħix f’armonija f’artu u mal‑art li tagħtih l‑għajxien.

Fl‑enċiklika tiegħu Laudato Si’, il‑Papa Franġisku jsejjaħ għal “konverżjoni ekoloġika,” fejn ir‑relazzjonijiet ġusti bejn il‑membri kollha tas‑soċjetà—jiġifieri, kif jingħaqdu flimkien biex jibnu “ċ‑ċiviltà tal‑imħabba”—jidhru wkoll fir‑responsabbiltà sħiħa lejn id‑dinja u l‑ambjent naturali.

Ir‑regħba mhux biss taħtaf minn dak li hu ta’ ħaddieħor, imma fl‑aħħar mill‑aħħar tħarbat u tisraq mill‑pjaneta stess. Ir‑regħba teqred ir‑relazzjonijiet ekonomiċi, soċjali u politiċi. U tispiċċa wkoll biex teqred lill‑bnedmin stess għax qatgħu kull rabta mal‑“omm”—l‑art, il‑baħar, l‑arja—li tagħtihom il‑ħajja.

Meta jitgħallmu japprezzaw kif kollox hu marbut flimkien—kif l‑identità unika ta’ poplu tissawwar permezz tar‑realtà kulturali u soċjali partikolari li fiha titnissel—il‑bnedmin imbagħad isiru verament sensittivi għall‑mod kif Alla jiltaqa’ magħhom fir‑realtà partikolari tagħhom. Bħala Ħallieq, Feddej u Sostenitur, Alla jħeġġiġhom għall‑konverżjoni personali biex isiru poplu li jibnu n‑nazzjon tagħhom u jikkontribwixxu għall‑fejqan tal‑ambjent sħiħ.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 25-26)

L‑Art, il‑ġrajjiet u l‑espressjoni tal‑fidi huma l‑għeruq tal‑Poplu Qaddis ta’ Alla f’Malta. Il‑ħajja Nisranija tieħu l‑forma tagħha mis‑salib. Fil‑ħajja tagħna ta’ kuljum, aħna nterrqu b’mod orizzontali, immorru mid‑dar għax‑xogħol, mill‑iskola għall‑postijiet ta’ divertiment, mill‑knejjes tagħna għall‑periferiji, u wkoll fl‑ispazji diġitali. U dan il‑vjaġġ nagħmluh konxji li l‑istorja tal‑fidi tagħna, mgħoddija lilna minn missirijietna, tiftaħ il‑ħajja tagħna ’l fuq b’mod vertikali għat‑tama tat‑Tieni Miġja. “Iż‑żmien hu aqwa mill‑ispazju” (Evangelii Gaudium, par. 222‑225) għax iż‑żmien jgħaqqad kull mument tal‑eżistenza maħluqa tagħna mal‑aħħar taż‑żmien. Imma din l‑eżistenza trid tingħex f’komunità għax Alla hu Komunjoni; din il‑“ħajja” mogħtija ssib il‑milja tagħha fl‑esperjenza ta’ Knisja, fejn niġu trasformati f’Poplu Qaddis ta’ Alla miġbur fl‑imħabba tal‑Ispirtu s‑Santu u fil‑ferħ tal‑ewwel kerygma. L‑universalità tal‑Knisja tinbena minn dawn il‑ħafna espressjonijiet uniċi tal‑“Poplu Qaddis ta’ Alla” f’kulturi differenti.

Il‑Kattoliċità hija x‑xhieda ta’ kull wieħed mill‑“popli” differenti li flimkien jirriflettu s‑sbuħija tal‑għaġeb tas‑salvazzjoni u d‑divinizzazzjoni mwiegħda minn Alla lil kull bniedem. “Kif dan il‑ħobż maqsum kien imxerred fuq l‑għoljiet u mbagħad inġabar u sar ħaġa waħda, ħa tkun miġbura wkoll il‑Knisja tiegħek minn truf l‑art fis‑Saltna tiegħek” (Didache 9.4).

Dak li jagħmel uniku lil kull poplu jidher fil‑kultura partikolari tiegħu. Għax hi dak “is‑sħiħ li hu ikbar mill‑ġabra tal‑partijiet flimkien” (Evangelii Gaudium, par. 234‑237) u li jirrifletti l‑ispirtu ta’ poplu, il‑kultura hija dik il‑ħamrija għammiela li fiha x‑xhieda għall‑Aħbar it‑Tajba ta’ poplu partikolari tikber u tagħti l‑frott.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 24-25)

Il-Kelma li twasslet lilna mill-Appostlu Pawlu u li ħalliet il-frott f’għemejjel konkreti ta’ ħniena mill-poplu tagħna, tista’ tinqara wkoll fl-istess pajsaġġ tagħna ffurmat matul is-sekli.

Il-monumenti reliġjużi mxerrdin kull fejn tħares jirrakkuntaw ġrajja ta’ salvazzjoni u jiċċelebraw il-glorja ta’ Alla permezz tal‑ġebel, tal‑arti u tat-teżori nazzjonali. Ħafna mill-wirt reliġjuż tagħna jfakkar it-talb ħerqan tagħna matul iż‑żminijiet lil Marija, Omm Alla, li daħlet għalina biex stajna nġarrbu l‑grazzja ta’ Alla fil-mumenti l-iktar iebsa—mard u mewt, ġuħ u faqar, assedji u gwerer. Ma nistgħux ngħadduhom id-drabi, tul l-istorja twila tagħna, li fihom missirijietna għarfu li Alla biss seta’ jgħinhom fis-siegħa tal-prova, meta il-Kelma u l-Karità, l‑Evanġelizzazzjoni u d‑Djakonija, kienu ż‑żewġ dirgħajn li bnew il‑Knisja tagħna hi u terfagħhom mill‑ġdid lejn is‑sema fit‑tifħir u r‑radd il‑ħajr.

Hu minnu li, illum, Malta mhijiex tbati mill‑ħerba li jġibu l‑għaks estrem, il‑pestilenzi u l‑gwerer. Imma xorta waħda, ruħ in‑nies tagħna hi mħeddla bl‑indifferenza; imħawda minħabba l‑bidliet mgħaġġla fil‑kultura; għajjiena bil‑pass imgħaġġel tal‑istil ta’ ħajja li qegħdin ngħixu; imtaqqla bi tbatija fis‑skiet. Il‑feriti psikoloġiċi tagħna jidher li huma perikolużi daqs il‑ġrieħi fiżiċi “tal‑isptar fil‑kamp wara l‑battalja.” Dawn ukoll jeħtieġu li jiġu mdewwija u mfaxxati b’mod urġenti.

Filwaqt li l‑komunità Nisranija lokali tixxennaq li dduq mill‑ġdid il‑qawwa tal‑laqgħa ma’ Kristu li twellidna mill‑ġdid, hi tfittex li tieħu ħsieb ta’ ruħha mħeddla permezz tal‑Kelma tiegħu u li tirriforma ruħha billi timita l‑imħabba tiegħu li ċekken lilu nnifsu. Għalhekk jeħtieġ li mhux biss naqraw is‑sinjali taż‑żminijiet imma wkoll li niftakru f’dak li aħna msejħin inkunu bħala l‑Poplu wieħed u qaddis ta’ Alla f’din il‑gżira.

B’hekk biss il‑Knisja tista’ tintbagħat mill‑ġdid fir‑realtà soċjo‑politika li qegħdin ngħixu fiha.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 23)

Taħt il-ħarsa kollha mħabba ta’ Omm Alla, il-Knisja ta’ Pawlu msejħa tkompli xxandar u taqdi. Il-poplu Malti kien imbierek bil-Kelma li ssalva minn fomm l-Appostlu stess u bl-għixien tagħha fil-qadi ġeneruż u leali. Kapitlu 28 tal-Atti tal-Appostli jixhed għall-ospitalità murija lil Pawlu u l-priġunieri l-oħra u s-suldati li salvaw mill-għarqa. Missirijietna mhux biss kienu fost l‑ewwel li laqgħu l‑Evanġelju, imma wkoll għexuh billi taw kenn lill‑barrani.

U, minkejja l-istorja mqallba tagħna, fittixna li nkomplu din it-tradizzjoni matul is-sekli, b’mod partikolari billi nieħdu ħsieb il-morda u l-feruti li waslu fi gżiritna, liema servizz kien imsaħħaħ mill-Ordni Sovran Militari u Ospitalier ta’ San Ġwann u Ġerusalemm (l-Ordni ta’ Malta).

Illum, għandna l-isfida li nkomplu ngħinu l-immigranti li jissograw ħajjithom fl-ibħra tagħna jew ifittxu ħajja ġdida f’din l-art tagħna. U nkomplu nieħdu ħsieb dawk fostna li huma morda, foqra u dawk kollha li jħossuhom mgħaffġin mill‑ħajja. Fuq kollox, aħna msejħin inpoġġu l‑ħarsien tal‑ħajja umana u d‑dinjità ta’ kull bniedem fiċ‑ċentru tax‑xandir u l-qadi tagħna. Il‑Knisja tagħna tissokta tagħmel il‑frott permezz tal‑għejun spiritwali tal‑Evanġelizzazzjoni u d‑Djakonija.

Fis-seklu li għadda, faru b’abbundanza l-għejun tal-Evanġelizzazzjoni u d-Djakonija hekk kif San Ġorġ Preca rawwem spiritwalità ta’ katekeżi li biha stagħnew il-parroċċi tagħna kif ukoll ġnus oħra. Hekk ukoll, ħafna mit‑tiġdid li sar fil-Knisja lokali wara l-Konċilju nibet bit-talb permezz tal-Kelma fil‑ħafna movimenti ġodda tal‑lajċi. Monsinjur Giuseppe De Piro u oħrajn waqqfu ordnijiet reliġjużi ta’ rġiel u nisa missjunarji biex jiddedikaw ħajjithom għall-qadi tal-aħwa kull fejn jibgħathom l-Ispirtu. Monsinjur Mikiel Azzopardi fetaħ id‑Dar tal‑Providenza li, bil‑ġenerożità tal‑poplu Malti, għadha taqdi lill-ulied l-iktar għeżież tagħna.

Sal‑ġurnata tal‑lum, il-Knisja Maltija, f’kollaborazzjoni mal-Istat Malti, għadha taqdi lil dawk l-iktar fil-bżonn: sew jekk fid-djar tal-anzjani, bil-kura ta’ dawk li waslu fl-aħħar, bit-trobbija ta’ tfal ġejjin minn sitwazzjonijiet diffiċli, kif ukoll bl-għajnuna lin-nies fil-bżonn jew bi problemi ta’ dipendenza, dawk li jsofru minn abbuż domestiku, jew l-immigranti u r-refuġjati li qed jippruvaw jibnu ħajjithom mill‑ġdid.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġni 21-23)

It‑tiġdid tal‑Knisja Maltija jibda bil‑laqgħa tagħna mill‑ġdid ma’ Kristu. L-Evanġelista Luqa jibni r-rakkont ta’ Għemmaws bħala prototip tar-rakkonti tal-laqgħa tad-dixxipli ma’ Kristu Rxoxt. Id-dixxipli, li mxew wara dak il-predikatur itineranti minn Nazaret li fejjaq u għamel l-għeġubijiet—“profeta” li emmnu li kien il-Messija mwiegħed lil Iżrael (Lq 24, 19. 21)—kienu mkissrin, diżillużi u beżgħana wara l‑ħasda tat‑tislib tiegħu bla mistenni. Bħal Pietru, li reġa’ lura għax-xogħol tiegħu wara l-qtil tal-Imgħallem tiegħu (ara Ġw 21, 1–3), huma wkoll telqu minn Ġerusalemm.

Donnhom injoraw ix-xhieda tan-nisa u l-qabar vojt (Lq 24, 22–24). It-tama tagħhom ma kinetx biss li jiġbru l-biċċiet tal‑ħajja tagħhom, imma, iktar probabbli, li jsalvaw ġildhom. Fil‑konvinzjoni tagħhom li l-Mulej kien mejjet, il-komunità nnifisha bdiet titfarrak: kulħadd jaħseb għal rasu; kulħadd fuq xogħlu u kulħadd qabad triqtu. Hu biss fi Kristu li setgħu jkunu ħaġa waħda.

Fi triqthom ’l hemm minn Ġerusalemm, Kristu Rxoxt jiġi jiltaqa’ magħhom u jimxi magħhom it-triq kollha. U, bħalma għamel drabi oħra qabel, fit-triq joqgħod ukoll ifissrilhom dak li l-Iskrittura tgħid fuqu (Lq 24, 27).

Imma huma baqgħu ma għarfuhx. Għajnejhom baqgħu mgħammda; il-fidi tagħhom bierda. Imma kien sempliċiment permezz ta’ ġest ċkejken ta’ tjubija u ospitalità lejn il-barrani (ara Lq 24, 29)—ġest li nifed fl-għeluq tagħhom fuqhom infushom—li l-Mulej seta’ juri ruħu lilhom.

Biex jiftħilna għajnejna, Kristu għandu bżonn biss sinjal imqar ċkejken ta’ rieda li niltaqgħu miegħu.

Imma, hekk kif “infetħulhom għajnejhom u għarfuh,” huma setgħu jifilħu għad-dehra tal-glorja tiegħu għal waqt wieħed biss. “Iżda hu għab minn quddiemhom” (Lq 24, 31). Id-dawl tal-preżenza trasfigurata tiegħu kien wisq biex setgħu jifilħu għalih sakemm jirċievu l-Ispirtu s-Santu bħala ġemgħa fl-aħħar taż‑żminijiet, il‑“Poplu Qaddis ta’ Alla.”

Dik il-laqgħa ma’ Kristu Rxoxt kienet biżżejjed biex minn dixxipli diżorjentati mixjin lejn Għemmaws isiru “dixxipli missjunarji” (Evangelii Gaudium, par. 24, 119-121, 173) u ż‑żerriegħa tal‑ecclesia.

• Dawn id-dixxipli jiksbu l-qawwa biex imorru Ġerusalemm dak il‑ħin stess (ara Lq 24, 33);
• jirċievu l-Ispirtu s-Santu mingħand Kristu stess li jidher lill-grupp kollu miġbur fil-Belt Qaddisa (ara Lq 24, 36);
• rawh jitla’ s-sema (ara Lq 24, 51).
• Bi tweġiba għal dan, bħala l-fdal ta’ Iżrael, huma jmorru fit-tempju jbierku ’l Alla (ara Lq 24, 53).
• B’hekk, kif ifakkarna tajjeb San Luqa permezz tal-profezija ta’ Ġoel, huma jħejju għall-Aħħar Jiem mibdija bit-tiswib tal-Ispirtu s-Santu fuq kull bniedem (Atti 2, 17).

Dawk id-dixxipli li mxew wara Ġesù u li ħassewhom mitlufa u mbeżżgħa quddiem il-mewt tiegħu, issa jsiru l-ewwel “ġisem ta’ Kristu” biex jagħtu xhieda tal-ferħ li ġabet fid-dinja s-salvazzjoni tiegħu. Huma mhux biss ixandru l-Aħbar it-Tajba lill-imsejknin, imma bil-qawwa li tinżel fuqhom huma jfejqu l-morda, jerfgħu lill-mitluqin, jaħfru d-dnubiet u jibnu komunitajiet ta’ ħbieb li fihom “ma hemmx iżjed Lhudi u anqas Grieg, ma hemmx ilsir u anqas ħieles, ma hemmx raġel u anqas mara; għax intom ilkoll ħaġa waħda fi Kristu Ġesù” (Gal 3, 28). Bħalma wegħidhom Ġesù: “Tassew tassew ngħidilkom, min jemmen fija hu wkoll għad jagħmel l-opri li qiegħed nagħmel jien, u akbar minnhom għad jagħmel … jekk titolbuni xi ħaġa f’ismi, jiena nagħmilha” (Ġw 14, 12–14).

Id‑doni tal‑għaġeb tal‑Ispirtu msawba fuq il‑magħżulin—“Lil kull wieħed tingħata r‑rivelazzjoni tal‑Ispirtu għall‑ġid ta’ kulħadd: lil wieħed kliem l‑għerf, mill‑istess Spirtu; lil ieħor il‑kelma tas‑sapjenza mill‑istess Spirtu; lil ieħor il‑fidi mill‑istess Spirtu; lil ieħor id‑don tal‑fejqan mill‑istess Spirtu; lil ieħor is‑setgħa tal‑mirakli; lil ieħor id‑don tal‑profezija; lil ieħor id‑don tal‑għażla tal‑ispirti; lil ieħor diversi ilsna; lil ieħor it‑tifsir tal‑ilsna” (1 Kor 12, 7‑10)—tkebbsu u nfirxu bħal nar jaqbad hekk kif il‑Knisja xterdet mad‑dinja kollha magħrufa dak iż‑żmien … inkluż fi gżiritna.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġni 18-19)

Fl‑Assemblea Djoċesana ta’ Novembru 2018, fejn il‑Knisja lokali rriflettiet fuq ir‑realtà tagħha llum filwaqt li ħarset ukoll lejn dak li ħareġ mid‑Dokumenti tas‑Sinodu Djoċesan tal‑2003, l‑Arċisqof Charles Jude Scicluna ppropona r‑rakkont tad‑Dixxipli ta’ Għemmaws mill‑Evanġelju skont San Luqa biex idawwal proċess ta’ dixxerniment ekkleżjali li jwassal għal riforma pastorali.

Fl‑Assemblea Djoċesana ta’ Novembru 2019, ġie ppreżentat abbozz tal‑proċess—dan il‑metodu ta’ riflessjoni fi tmien stadji—li kull entità fil‑Knisja kienet se tkun mistiedna tipprattika fil‑konkret tar‑realtà tagħha biex tipparteċipa b’mod sħiħ f’dixxerniment komunitarju. Id‑dokument kien il‑frott ta’ diversi laqgħat fix‑xhur ta’ qabel, li taw stampa ċara tar‑realtà spiritwali tal‑Knisja lokali, u allura kien maħsub biex ikun minnu nnifsu duwa u prassi ta’ attitudnijiet li jsaħħu x‑xhieda tal‑Poplu ta’ Alla f’Malta.

Dak li jagħmel il‑proċess tassew ekkleżjali—li jagħmilna lkoll flimkien tassew “Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed”—huwa li lkoll nkunu mmexxija mill‑istess Spirtu li dejjem jagħti l‑Ħajja u ħajja bil‑bosta. Huwa biss fil‑ħajja li jagħti l‑Ispirtu li l‑Knisja tissaffa u titkattar bħala dixxipli missjunarji ta’ Kristu f’pajjiżna. Huwa fl-istess Spirtu li nsibu l-kuraġġ li nimpenjaw ruħna b’mod kreattiv għas-servizz tas-Saltna ta’ Alla.

L‑għażla li l‑Isqfijiet joffru “proċess ta’ tiġdid ekkleżjali” tirrifletti wkoll diversi indikazzjonijiet espressi mill‑Papa Franġisku stess li jisħaq li l‑Knisja għandha tibda proċessi fi spirtu ta’ dixxerniment u djalogu li jwasslu għall‑ħajja ġdida. Għalhekk, fil-ġimgħat li ġejjin ser nippreżentaw siltiet mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed li qed jiggwida r-riflessjoni aħna u nkomplu niktbu l-istorja tal‑Knisja tagħna li bdiet bil‑miġja ta’ missierna San Pawl.

Wara li l-katekumeni jirċievu s-sagramenti tal-inizjazzjoni Nisranija, li l-proċess tagħhom kien deskritt fl-artiklu preċedenti, in-neofiti li għadhom kif tgħammdu (kif issa jissejħu) jidħlu fil-perjodu finali tad-dħul fil-ħajja Nisranija. Dan huwa l-perjodu magħruf bħala il-katekeżi ta’ wara l-magħmudija, jew mistagoġija. Dan it-terminu ġej mill-Grieg u jfisser “li jwassal fil-misteru.” Dan huwa l-aktar xieraq peress li, f’dan il-perjodu, in-neofiti, flimkien mal-komunità, jiġu mgħaddsa f’misteri b’mod aktar sħiħ permezz tal-messaġġ tal-Evanġelju li jkunu tgħallmu u, speċjalment, permezz tal-esperjenza tagħhom tas-sagramenti li għadhom kif irċevew. Wara li saru membri tal-Poplu ta’ Alla u rċevew l-Ispirtu s-Santu, huma issa miftuħa sabiex jirċievu u jgħixu l-profondità tal-esperjenza Nisranija. Għalhekk, il-għan huwa l-profondità aktar sħiħa miksuba permezz tal-esperjenza.

Bħala riżultat, din l-esperjenza żżid l-interazzjoni tan-neofiti mal-bqija tal-komunità. Huwa fatt li din l-esperjenza tiġi milqugħa u mgħixa kemm min-neofiti u kif ukoll mill-komunità. Permezz tagħha n-neofiti, bl-għajnuna tal-parrini tagħhom, għandhom jesperjenzaw merħba sħiħa u ferrieħa fil-komunità u jidħlu f’rabtiet aktar mill-qrib mal-fidili l-oħra. Il-fidili, min-naħa tagħhom, jiġġeddu fil-ħarsa u l-ispirazzjoni tagħhom.

Dan il-perjodu jiġi esperjenzat matul Żmien l-Għid, li jwassal għal Pentekoste, it-twelid tal-Knisja bikrija. Tabilħaqq, l-esperjenza ewlenija hija l-Quddiesa tal-Ħadd. Waqt din il-quddiesa huma jipparteċipaw b’mod sħiħ flimkien mal-kumplament tal-komunità. Huwa ssuġġerit li l-omelija u l-interċessjonijiet ġenerali jqisu l-preżenza partikolari tan-neofiti.

Huwa ssuġġerit ukoll li fl-ewwel anniversarju tal-magħmudija tagħhom, in-neofiti jinġabru flimkien biex jagħtu radd ta’ ħajr u wkoll biex jaqsmu l-esperjenza tagħhom fil-bini tal-komunità.

Riflessjoni:

Mulej, matul dan iż-Żmien tal-Għid, ħallini nkun miftuħ għat-twettiq tiegħek tal-Bxara t-Tajba, ratifikata bil-mewt u l-Qawmien tiegħek. Ħallini nkun miftuħ għalik, Mulej, biex int tkun tista’ titfa’ fuqi d-dawl glorjuż tiegħek f’nofs id-dlam imħabbar mid-dinja.

Mulej, waqt li nitlob għan-neofiti kollha fil-gżejjer Maltin, ħallini napprezza s-sbuħija tal-grazzja tiegħek u s-sagramenti li jrawmuni fil-pellegrinaġġ tiegħi lejn id-destinazzjoni finali.

L-aħħar pass fir-rit tad-Dħul fil-ħajja Nisranija tal-adulti huwa ċ-ċelebrazzjoni tas-sagramenti tal-Magħmudija, tal-Griżma tal-Isqof u tal-Ewkaristija, f’dik l-ordni. Normalment, dawn is-sagramenti jiġu ċċelebrati fil-Vġili tal-Għid fejn, preferibbilment, jippresiedi l-isqof innifsu bħala ċelebrant, għall-inqas għall-inizjazzjoni ta’ dawk li għandhom erbatax-il sena jew aktar. Dan rajnieh iseħħ is-Sibt li għadda fil-Kon-Katidral ta’ San Ġwann.

 “Iċ-ċelebrazzjoni tal-Magħmudija għandha bħala ċ-ċentru u l-qofol tagħha l-ħasil tal-Magħmudija u l-invokazzjoni tat-Trinità Qaddisa.” Is-sagrament tal-Magħmudija jingħata wara numru ta’ riti li għandhom relazzjoni intrinsika mal-ħasil tal-magħmudija. L-ewwel hemm il-barka tal-ilma, (li tirrappreżenta l-ħolqien ta’ Alla), segwita miċ-ċaħda tad-dnub u l-istqarrija tal-fidi mill-magħżulin. F’dan il-waqt, “il-magħżulin jesprimu l-intenzjoni, li waslet sal-maturità matul il-perjodi preċedenti ta’ inizjazzjoni, li jidħlu f’patt ġdid ma’ Kristu.” Dan jiġi segwit mis-sagrament tal-magħmudija. Wara l-magħmudija tagħhom, il-membri l-ġodda tal-Knisja  jiġu mlibbsa l-libsa bajda, li tirrappreżenta d-dinjità li issa rċevew. Il-preżentazzjoni ta’ xemgħa mixgħula tirrifletti l-identità ġdida tagħhom bħala l-ulied id-dawl.

Il-​magħżulin li għadhom kemm tgħammdu jissejħu “neofiti.” Wara l-magħmudija, in-neofiti jirċievu wkoll is-sagrament tal-Griżma tal-Isqof. L-għaqda taż-żewġ sagramenti tal-Magħmudija u tal-Griżma tal-Isqof tfisser “l-għaqda tal-misteru tal-Għid, ir-rabta mill-qrib bejn il-missjoni tal-Iben u l-għoti tal-Ispirtu s-Santu, u r-rabta bejn iż-żewġ sagramenti li permezz tagħhom l-Iben u l-Ispirtu s-Santu  jiġu mal-Missier għal dawk li huma mgħammdin.”

In-neofiti li jkunu għadhom kif ġew ikkonfermati huma mistiedna biex jissieħbu fl-Ewkaristija. Dan huwa l-qofol tal-inizjazzjoni Nisranija tagħhom. Huma għandhom rwol attiv fi ħdan il-komunità  li jista’ jidher immedjatament waqt l-interċessjoni ġenerali u meta jġibu l-offerti tagħhom fuq l-altar. Waqt it-Tqarbin, in-neofiti jirċievu l-ġisem u d-demm ta’ Kristu li huwa l-ikel u x-xorb  tagħhom. In-neofiti jesperjenzaw ukoll, għall-ewwel darba, togħma minn qabel tal-ikla tal-ħajja ta’ dejjem.

Ieqaf u Itlob

O Mulej, nitolbok bierek lil dawk li rċevew s-sagrament tal-Magħmudija, li permezz tiegħu saru membri tal-Knisja tiegħek. Saħħaħhom b’ġisimek u b’demmek, u ssostnihom fil-fidi tagħhom.

O Mulej, waqt li nakkumpanja lil dawn l-imgħammdin ġodda fit-talb f’din l-avventura l-ġdida tagħhom, għinni niftakar li r-relazzjoni tiegħi miegħek hija avventura kontinwa u dinamika. Għinni nafferma l-fidi tiegħi u nitlob għall-grazzja tiegħek sabiex issostnini fil-fidi tiegħi. Nista’ biss inħares b’ammirazzjoni lejn dawn l-imgħammdin ġodda u, fl-istess ħin, inħares ’il ġewwa lejn il-ħajja spiritwali tiegħi. Għax hekk hi s-sbuħija tal-komunità: dawk li għadhom kif tgħammdu jsaħħu l-kumplament tal-komunità, filwaqt li l-komunità ssostni lin-neofiti.

Fl-aħħar riflessjoni tagħna ffukajna fuq il-perjodu tal-pre-katekumenat li jiġi qabel il-perjodu tal-katekumenat wara r-rit tal-aċċettazzjoni fl-ordni tal-katekumeni. F’dan il-perjodu tal-katekumenat, perjodu li jista’ jdum tal-anqas sitt xhur (iżda jista’ jdum numru ta’ snin), il-katekumeni (il-kandidati li għandhom jirċievu s-sagramenti tal-bidu) jingħataw katekeżi aktar intensa li tkun gradwali u ddur madwar is-sena liturġika, sostnuta bit-tħabbira tal-Kelma. Din il-katekeżi ma twassalx biss lill-katekumeni għal familjarità xierqa mal-dommi u l-preċetti iżda, b’mod speċjali, għal sens profond tal-misteru tas-salvazzjoni li jixtiequ jieħdu sehem fih. Kristu Rxoxt kien il-ġrajja fundamentali f’ħajjithom, li wasslet għal esperjenza ta’ riflessjoni fuq din l-esperjenza li, imbagħad, wasslet għat-tħabbira tad-dommi.

Iż-żmien imqatta’ fil-perjodu tal-katekumenat għandu jkun twil biżżejjed sabiex jirrifletti progress u affermazzjoni tal-konverżjoni u l-fidi tal-katekumeni. Matul dan iż-żmien, il-katekumeni għandhom jagħżlu l-parrini li se jippreżentawhom dakinhar tal-elezzjoni. Għal darb’oħra, il-formazzjoni tal-katekumeni għandha tinkludi l-komunità kollha: l-isqof, is-saċerdot, id-djakni, il-katekisti, il-familja u l-fidili.

Jekk il-katekumeni jitqiesu lesti li jirċievu s-sagramenti tad-dħul fil-Ħajja Nisranija, huma jipproċedu biex jipparteċipaw fir-Rit tal-Għażla, imsejjaħ ukoll ir-reġistrazzjoni tal-ismijiet. Normalment dan ir-rit liturġiku jsir fl-Ewwel Ħadd tar-Randan. Sal-mument meta jirċievu s-sagramenti tal-inizjazzjoni waqt il-Velja tal-Għid, il-katekumeni jgħaddu minn perjodu msejjaħ l-illuminazzjoni jew purifikazzjoni. Dan il-perjodu, li jdum l-istaġun kollu tar-Randan, huwa ddedikat għal formazzjoni interjuri aktar profonda, aktar milli formazzjoni kateketika. Għaliex dan il-pass jissejjaħ “Għażla”? L-aċċettazzjoni li tagħmel il-Knisja hija msejsa fuq l-għażla li seħħet minn Alla, li f’ismu taġixxi l-Knisja. Il-pass jissejjaħ ukoll ir-reġistrazzjoni tal-ismijiet għax bħala rahan ta’ fedeltà l-kandidati jniżżlu isimhom fil-ktieb li jelenka lil dawk li ġew magħżula għall-inizjazzjoni.

Matul dan il-perjodu ta’ tidwil u purifikazzjoni, il-katekumeni jgħaddu minn dawk li jissejħu “l-iskrutinji” u eżorċiżmi minuri. Dawn jinstemgħu strambi għalina llum fis-seklu 21, iżda dawn imorru lura għar-riti antiki tal-Knisja tal-bidu, li fittxew li jikxfu dak li hu marbut mad-dnub fil-qlub tal-magħżulin, sabiex jipproteġuhom mill-qawwa tad-dnub u ta’ Satana. It-tliet skrutinji li jiġu ċċelebrati jservu biex jispiraw xewqa għall-purifikazzjoni u l-fidwa minn Kristu. Dawn l-iskrutinji jiġu ċċelebrati matul it-Tielet, ir-Raba’ u l-Ħames Ħadd tar-Randan.

Matul is-Sibt il-Għid, bi tħejjija għas-sagramenti tad-dħul fil-ħajja Nisranija, il-katekumeni huma avżati biex joqogħdu lura milli jipprattikaw l-attivitajiet tas-soltu tagħhom, iqattgħu l-ħin tagħhom fit-talb, u josservaw sawm jekk ikun possibbli.

Talba

Mulej, hekk kif nidħol fil-misteru tal-Ġimgħa Mqaddsa, ħallini nirrifletti fuq il-grazzja mxerrda fuqi għas-salvazzjoni tiegħi. Ħallini napprezza dan il-mument ta’ preparazzjoni; tħejjija għall-affermazzjoni tal-fidi tiegħi, permezz ta’ dawk li qed iħejju biex jirċievu s-sagramenti tad-dħul fil-ħajja Nisranija. Ħallini nkun miftuħ għas-sbuħija tal-imħabba tiegħek għalija.

Mulej, iftaħni għall-Ispirtu tiegħek sabiex inħallih jaħdem fija, fid-dgħufija tiegħi u minkejja din id-dgħufija.

Mulej, għinni ħalli nkun xhieda għal dawk ta’ madwari tal-imħabba kontinwa tiegħek.

Silta mid-diskors tal-Papa Franġisku fis-Santwarju ta’ Pinu, 2 ta’ April 2022

Is-siegħa ta’ Ġesù—li fl-Evanġelju ta’ Ġwanni hija s-siegħa tal-mewt fuq is-salib—ma tfissirx it-tmiem tal-istorja, imma timmarka l-bidu ta’ ħajja ġdida. Ħdejn is-salib, fil-fatt, nikkontemplaw l-imħabba ħanina ta’ Kristu, li jiftaħ beraħ dirgħajh għalina u, bil-mewt tiegħu, jiftħilna qalbna għall-ferħ tal-ħajja ta’ dejjem. Mis-siegħa tat-tmiem tinfetaħ ħajja ġdida; minn dik is-siegħa tal-mewt tibda siegħa oħra mimlija ħajja: dan huwa ż-żmien tal-Knisja li titwieled. Minn dik iċ-ċellola tal-bidu l-Mulej jiġma’ poplu, li jibqa’ jimxi fit-toroq iebsa tal-istorja, biex iġib fil-qalb il-faraġ tal-Ispirtu, li bih hu jixxotta d-dmugħ tal-umanità.

Kif diġà rajna, il-programm tat-tisħib tal-Adulti fil-Ħajja Nisranija huwa magħmul minn erba’ perjodi ewlenin. L-ewwel perjodu ta’ huwa dak ta’ tfittxija, jew pre-katekumenat. Hija opportunità għall-bidu tal-fidi. Dak li qed ifittex jingħata l-opportunità li jibda jesplora ħafna aspetti differenti tal-fidi Kattolika filwaqt li jiġi introdott għall-Evanġelju, l-Aħbar it-Tajba ta’ Ġesù Kristu. Dan il-perjodu huwa l-perjodu ta’ evanġelizzazzjoni. Il-perjodu kollu tal-prekatekumenat huwa ddedikat għal din l-evanġelizzazzjoni, sabiex tittrawwem rieda ġenwina li  wieħed jimxi wara Kristu u jfittex il-magħmudija.

Dan il-perjodu ta’ formazzjoni bikrija jwassal għar-Rit ta’ Aċċettazzjoni. Il-perjodu tal-pre-katekumenat idum skont il-vjaġġ fil-fidi u l-konverżjoni fl-individwi. Barra minn hekk, it-trawwim tal-ewwel tqanqil u l-maturazzjoni tal-fidi huwa l-kompitu tal-komunità kollha li takkumpanja lill-kandidat tul il-proċess tal-pre-katekumenat u matul il-perjodu tal-katekumenat. Għalhekk, is-saċerdot, id-djaknu, il-katekista u lajċi oħra jistgħu jgħinu lil min jistaqsi billi jittrasmettu spjegazzjoni xierqa tal-Evanġelju.

Il-vjaġġ li jsegwi l-ħtieġa partikolari ta’ min jistaqsi sakemm ikunu lesti għal kollox biex jidħlu fil-fażi tal-katekumenat huwa mmarkat mir-Rit tal-Aċċettazzjoni, li jħabbar il-perjodu tal-katekumenat. Fiex jikkonsisti dan ir-rit? Fl-att li jingħaqdu pubblikament għall-ewwel darba, il-kandidati li jkunu temmew il-perjodu tal-pre-katekumenat jiddikjaraw l-intenzjoni tagħhom lill-Knisja u, min-naħa tagħha, il-Knisja, b’fedeltà lejn il-missjoni appostolika tagħha, taċċettahom bħala persuni li għandhom l-intenzjoni biex isiru il-membri tagħha.

Ir-rit jikkonsisti fir-riċeviment tal-kandidati, iċ-ċelebrazzjoni tal-kelma ta’ Alla.  Il-kandidati, imbagħad, joħorġu wara l-liturġija tal-kelma. Dan jista’ jiġi segwit b’ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija. Wara ċ-ċelebrazzjoni tar-rit tal-aċċettazzjoni, l-ismijiet tal-katekumeni jiġu miktuba fir-reġistru tal-katekumeni, flimkien mal-ismijiet tal-parrini, flimkien mal-ministru u d-data u l-post taċ-ċelebrazzjoni.

Il-kandidat jiġi mmarkat bis-sinjal tas-salib. Il-kliem tal-istedina huwa sinifikanti: “Ejjew issa mal-parrini tagħkom biex tirċievu s-sinjal tal-mod ġdid ta’ ħajja tagħkom bħala katekumeni.” Dan jirrifletti dak li l-katekumeni jistgħu jistennew “meta jiddaħħlu fil-misteru ta’ Kristu, mewt kontinwa għal ħajja ta’ qabel  u qawmien għal ħajja ġdida f’Ġesù.” Minn issa ’l quddiem, dawk li jsaqsu jissejħu katekumeni. “Huma milqugħa mill-komunità li issa ssejjaħhom tagħha.”

Għażiż Mulej,

Agħtini l-grazzja li nkun fost il-fidili biex nilqa’ lil dawk li qegħdin ifittxu l-fidi, ma’ dawk li għandhom l-għatx għal-laqgħa miegħek.

Agħtini l-grazzja li nsir mezz biex niffaċilita dik il-laqgħa miegħek, o Mulej.

Ir-Rit tad-Dħul tal-Adulti fil-Ħajja Nisranija, magħruf ukoll bħala Ordo Initiationis Christianae Adultorum, ġie żviluppat mill-Knisja Kattolika Rumana sabiex jakkumpanja permezz tal-katekumenat  lill-adulti li jixtiequ jissieħbu fil-fidi Kattolika Rumana.  Ippubblikat fl-1972, dan il-programm jinvolvi numru ta’ riti li jwasslu għas-sagramenti ta’ inizjazzjoni (magħmudija, Griżma tal-Isqof u Ewkaristija), akkumpanjati minn formazzjoni fil-fidi.  Dan il-programm hu bbażat fuq il-katekumenat antik fil-Knisja bikrija, filwaqt li fl-istess ħin hu adattat għall-kuntest kontemporanju.

Il-programm, bl-Ingliż magħruf ukoll fil-qosor bħala RCIA, huwa proċess gradwali f’erba’ stadji li jakkumpanja lill-kandidat matul il-perjodu li jista’ jtul anke numru ta’ snin. Dak li huwa tassew importanti dwar il-programm huwa li jkun imfassal għall-individwu sabiex jirċievi l-formazzjoni xierqa fir-rigward tal-istadju tiegħu. Fuq kollox, huwa wkoll programm li mhux limitat għall-kandidat biss iżda jinvolvi lill-persuni li jakkumpanjawhom fil-formazzjoni spiritwali tagħhom, inklużi l-parrini.

Fil-każ ta’ dawk mhux mgħammdin, il-vjaġġ tal-programm jikkonsisti f’erba’ stadji formattivi ewlenin. L-ewwel stadju huwa dak tal-pre-katekumenat, il-perjodu ta’ tfittxija, fejn il-kandidat prospettiv ifittex li jkun jaf aktar dwar il-fidi. Dan jiġi segwit mir-rit tad-dħul fl-ordni tal-katekumeni. Il-perjodu tal-katekumenat huwa kkaratterizzat minn perjodu ta’ formazzjoni intensa fid-diversi aspetti tal-fidi. Fl-Ewwel Ħadd tar-Randan isir ir-Rit tal-Elezzjoni, li jwassal għal perjodu ta’ purifikazzjoni u tisfija. Matul iż-żmien tar-Randan, jiġu ċċelebrati numru ta’ riti oħra bħala tħejjija għas-sagramenti tal-inizjazzjoni li normalment jiġu ċċelebrati fil-Velja tal-Għid. Dan isegwi l-aħħar stadju, imsejjaħ il-perjodu mistagoġiku, li hu vjaġġ ta’ fidi fi ħdan il-komunità sabiex in-Nisrani ġdid jikber u jiffjorixxi fil-fidi.

Matul dan l-istaġun tar-Randan, se nkunu qed niffukaw u nirriflettu fuq kull wieħed mill-erba’ perjodi tal-RCIA, flimkien mas-sinifikat tar-riti involuti. L-għarfien tas-sinifikat tar-riti jservi biex jenfasizza l-importanza li wieħed jifhem il-bidu tal-fidi Kattolika bħala vjaġġ li ma jiqafx meta wieħed jibda fil-fidi Kattolika Rumana, iżda jkompli flimkien mal-komunità. Barra minn hekk, jgħinna, anke bħala Nsara, napprezzaw ir-rikkezza u s-sinifikat tal-liturġija fil-mixja tagħna bħala Nsara.

Fid-dinja li qegħdin ngħixu fiha, inħossu tensjoni bejn il-globalizzazzjoni u dak li hu lokali. Dak li hu globali għandu r-riskju li jitlifna, filwaqt li dak lokali għandu ħabta jagħlaqna fil-medjokrità li ġġib magħha l-ħajja ta’ kuljum u f’ħarsien ta’ tradizzjonijiet bħala għan fih innifsu. Fl-istess ħin, huwa l-kolali, il-konkret, li jżommilna saqajna mal-art.

F’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jipproponi prinċipju li l-kollox hu wisq iktar mill-parti. L-iskop mhuwiex li jinjora l-partijiet iżgħar u lanqas li naslu għal ġabra tal-partijiet flimkien, imma:

Jeħtieġ dejjem inwessgħu ħarsitna biex nagħrfu ġid wisq akbar li jkun ta’ benefiċċju għalina lkoll.  Imma dan jeħtieġ nagħmluh bla ma naħarbu, bla ma ninqatgħu mill-għeruq tagħna.  Hemm bżonn inniżżlu għeruqna sew fl-art fertili u fl-istorja tal-post fejn ngħixu, li hu don ta’ Alla.  Għandna naħdmu fiċ-ċokon, f’dak li hu qrib tagħna, imma dejjem bi prospettiva wisq usa’. 

Evangelii Gaudium, Par. 235

Jidher biċ-ċar li dan mhuwiex il-mudell ta’ globalizzazzjoni li tippromwovi l-kultura ta’ żmienna u li kważi kważi xxejjen lill-bniedem. Fil-fatt jitkellem dwar dawk il-persuni li jagħmlu l-għażla li jgħożżu dak li hu partikulari tagħhom u ma jaħbux l-identità tagħhom imma fl-istess waqt jintegraw ruħhom b’mod tajjeb fil-komunità bi qliegħ kbir kemm għalihom u kemm għall-komunità.

Għal dan il-għan, flok dak tal-globu, il-Papa jipproponi l-mudell tal-priżma “li tirrifletti l-għaqda flimkien tal-partijiet kollha li fiha jżommu xorta l-oriġinalità tagħhom.” U dan għaliex:

Kemm l-azzjoni pastorali u kemm dik politika jfittxu li f’din il-priżma jiġbru l-aħjar ta’ kull wieħed u waħda.  Hemm fiha l-foqra, bil-kultura tagħhom, il-proġetti tagħhom u l-pontenzjalitajiet tagħhom.  Saħansitra l-persuni li jistgħu jiġu kkritikati għall-iżbalji tagħhom għandhom xi ħaġa x’jagħtu li m’għandhiex tintilef.  Hi l-għaqda bejn il-popli, li, fl-ordni universali, iżommu l-karatteristiċi partikulari tagħhom; hi t-totalità tal-persuni f’soċjetà li tfittex ġid komuni li tassew jiġbor fih lil kulħadd f’ġisem wieħed.

Evangelii Gaudium, Par 236

 Ieqaf u aħseb

• Inħares lejn il-komunità minn din il-perspettiva tal-Evanġelju li hu ħmira li ttella’ l-għaġna kollha u belt li tiddi fuq l-għoli tal-muntanja u ddawwal il-ġnus kollha?
• Hemm fija l-għatx li, filwaqt li ma niċħadtx dak li hu tal-Evanġelju, infittex li mhux neħel miegħi nnifsi imma naħdem sabiex kulħadd tassew ikun jista’ jinġabar madwar il-mejda tas-Saltna?

Spiss insibu ruħna maqbudin f’kunflitt bejn l-ideat u r-realtà. Il-kunflitt iqum għax xi kultant dawn ikunu tant distanti minn xulxin. Ir-realtà hi dik li hi, filwaqt li l-ideat jiġu elaborati, xi kultant f’distakk mar-realtà jew saħansitra biex jaħbu r-realtà kif inhi. Iżda, f’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jinsisti li r-realtà hi ogħla mill-idea. F’liema sens? Ir-realtà hija oġġettiva, hi li hi. “L-idea … qiegħda hemm biex tgħinna nsibu, nifhmu u nagħtu direzzjoni lir-realtà.  L-idea maqtugħa mir-realtà tiftaħ it-triq għal idealiżmi u nominaliżmi li ma jħallux effett, li forsi jaslu biex jikklassifikaw jew jiddefenixxu, imma ma jinvolvux b’mod ħaj” (Par. 232). Mhux biżżejjed li l-ideat ikunu loġiċi u ċari imma jeħtieġ li jkollhom l-għeruq tagħhom fir-realtà.

Dan il-kriterju hu marbut mal-Inkarnazzjoni tal-Verb ta’ Alla. Fil-fatt l-awtur tal-Ewwel Ittra ta’ San Ġwann lill-komunità tiegħu jwissihom hekk: “L-ispirtu ta’ Alla tagħrfuh b’dan: kull spirtu, li jistqarr li Ġesù Kristu sar bniedem, hu minn Alla” (1 Ġw 4, 2). Dan ifisser li:

Il-kriterju tar-realtà, ta’ Kelma li diġà tlaħħmet u li dejjem tfittex li titlaħħam, hu essenzjali għall-evanġelizzazzjoni.  Minn naħa, iwassalna biex nagħtu valur lill-istorja tal-Knisja bħala storja ta’ salvazzjoni, biex infakkru l-qaddisin tagħna li inkulturaw l-Evanġelju fil-ħajja tal-ġnus tagħna, biex nagħrfu kemm hi għanja t-tradizzjoni bimillenarja tal-Knisja, bla ma nippretendu li għandna nelaboraw xi forma ta’ ħsieb maqtugħ minn dan it-teżor, bħallikieku ridna nivvintaw mill-ġdid l-Evanġelju aħna.  Min-naħa l-oħra, dan il-kriterju jwassalna biex inpoġġu fil-prattika l-Kelma, biex inwettqu opri ta’ ġustizzja u karità fejn din il-Kelma tista’ tħalli l-frott.  Jekk ma npoġġuhiex fil-prattika, jekk il-Kelma ma nwassluhiex għar-realtà, inkunu nibnu fuq ir-ramel, nibqgħu mwaħħlin fl-idea pura u nispiċċaw naqgħu f’intimiżmi u njostiċiżmi li ma jħallux frott, li jġibu d-dinamiżmu tagħha sterili.

Evangelii Gaudium, Par. 233

 Ieqaf u aħseb

• Naqbad lili nnifsi neħel mal-ideat tiegħi li huma maqtugħin mir-realtà?
• Inħares lejn ir-realtà b’mod oġġettiv qabel ma nara x’direzzjoni nixtieq nagħtiha skont il-Kelma ta’ Alla?

Il-kunflitti huma parti mill-ħajja. Iżda hemm modi differenti kif nistgħu nġibu ruħna. Nistgħu nippruvaw ninjorawh u nibqgħu għaddejjin daqslikieku mhu jiġri xejn. Nistgħu nagħżlu li nidħlulu bir-ras biċ-ċans li niqgħu maqbudin fih u ninħakmu mid-delużjoni. Imma nistgħu wkoll nagħżlu li nħarsu lejn u nsejħulu b’ismu u nfittxu modi kif dan il-kunflitt jissewwa. Hawnhekk, il-Papa Franġisku f’Evangelii Gaudium jipproponi t-tieni prinċipju soċjali: l-għaqda tirbaħ fuq il-kunflitt. 

B’dan il-mod, tinħoloq il-possibbiltà li tixxettel komunjoni fid-differenzi, li jħabirku għaliha biss dawk il-persuni nobbli li għandhom il-kuraġġ imorru lil hemm mill-qoxra tal-kunflitti u jqisu lill-oħrajn bid-dinjità l-iżjed profonda tagħhom … Is-solidarjetà, jekk nifhmuha fit-tifsira l-iżjed profonda tagħha li tisfidana, hekk issir stil ta’ kif tinbena l-istorja, ambjent ħaj fejn il-kunflitti, it-tensjonijiet u l-opposti jistgħu jaslu għal għaqda ta’ bosta forom li ġġib ħajja ġdida. 

Evangelii Gaudium, Par. 228

Dan ma jfissirx li nfittxu li ngħaqqdu u nħalltu flimkien kulturi jew twemmin u lanqas li parti tassorbi lill-oħra, imma li flimkien insibu triq ’il quddiem minkejja li ċerti elementi huma f’kuntrast ma’ xulxin. Dan il-kriterju joħroġ mill-paradoss tal-persuna ta’ Kristu stess li fih innifsu ġabar fih dak li hu tas-sema u dak li hu tal-art, l-umanità u d-divinità, iż-żmien u l-eternità. Ukoll, Kristu li wara l-qawmien isellem lid-dixxipli bit-tislima tal-paċi.

Imma jekk ninżlu fil-fond ta’ dawn it-testi Bibliċi, niskopru li l-ewwel post li fih aħna msejħin naslu għal din il-paċi minkejja d-differenzi hu l-ġewwieni tagħna nfusna, il-ħajja tagħna, dejjem mhedda mit-tifrik u l-qsim.  Bi qlubna maqsuma f’elf biċċa jkun diffiċli nibnu paċi soċjali li tkun awtentika.

Evangelii Gaudium, Par. 229

Ieqaf u aħseb

• Kif naħdem għall-paċi anke fi ħdan il-komunità? Sempliċiment b’negozjati jew mill-konvinzjoni li l-Ispirtu jrid inissel l-għaqda fostna minkejja d-differenzi?
• Inħalli d-diversità ma tibqax ostaklu imma tidħol fi proċess ta’ rikonċiljazzjoni?

F’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jelenka erba’ prinċipji ma’ tensjonijiet li nsibu fis-soċjetà u li joħorġu mit-tagħlim soċjali tal-Knisja. L-ewwel tensjoni li jsemmi l-Papa hija dik bejn il-mumenti individwali maqtugħin għalihom u s-sens sħiħ taż-żmien:

Bejn dak li hu sħiħ u dak li hu limitat hemm tensjoni li tiġbed lejn żewġ naħat opposti.  Is-sens tas-sħiħ jipprovoka x-xewqa li jkollna kollox, waqt li l-limitu hu l-ħajt li nsibu quddiemna.  Iż-“żmien”, jekk inqisuh f’sens wiesa’, iħares lejn dak li hu sħiħ bħala espressjoni tax-xefaq li jinfetaħ quddiemna, waqt li kull mument waħdu hu espressjoni tal-limitu li ngħixu fi spazju magħluq.  Iċ-ċittadini jgħixu f’tensjoni bejn ir-rabta flimkien tal-mument u d-dawl taż-żmien, tax-xefaq iktar kbir, tal-utopja li tiftaħna għall-futur bħala kawża finali li tiġbed lejha.

Evangelii Gaudium, Par. 222

Minn dan joħroġ l-ewwel prinċipju li ż-żmien hu aqwa mill-ispazju:

Jekk nagħtu prijorità lill-ispazju nispiċċaw niġġennu biex insolvu kollox fil-mument ta’ issa, biex nippruvaw nippossiedu l-ispazji kollha tal-poter u tal-affermazzjoni tagħna nfusna.  Ifisser nipparalizzaw il-proċessi u nippretendu li nistgħu nwaqqfuhom.  Nagħtu prijorità liż-żmien ifisser li naraw li nagħtu bidu għal proċessi iżjed milli nippossiedu spazji. 

Evangelii Gaudium, Par. 223

Ieqaf u aħseb

• Fl-impenn tiegħek, tfittex li tagħti l-ħajja lil proċessi li jibnu, iktar milli li tikseb riżultati immedjati u ta’ malajr imma li ma jibnux fit-tul?
• “Il-parrabbola tal-qamħ u tas-sikrana (ara Mt 13:24-30) tiddeskrivi aspett importanti tal-evanġelizzazzjoni, jiġifieri dak li nuru kif l-għadu jista’ jokkupa l-ispazju tas-Saltna u jikkawża ħsara bis-sikrana, imma hu mirbuħ mit-tjieba tal-qamħ li tidher maż-żmien” (Par. 225). Għandek din il-fiduċja fl-impenn tiegħek għall-evanġelizzazzjoni?

Fi tmiem il-quddiesa, is-saċerdot idur lejn il-ġemgħa u jgħid, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” u l-ġemgħa miġbura twieġeb, “Irroddu ħajr lil Alla.” Forsi nistgħu nqisuha bħala sempliċi tislima tal-aħħar—“Il-quddiesa spiċċat. Tistgħu tmorru.” Imma fit-tradizzjoni liturġika tal-Punent hija proprju din it-tislima li tagħti identità liċ-ċelebrazzjoni kollha. Hu minn din l-aħħar tislima tas-saċerdot—bil-Latin Ite missa est—li l-quddiesa tieħu isimha (missa, ara KKK, par. 1332). Din il-parti ċkejkna tal-quddiesa għandha tifsira ferm qawwija u sservi ta’ fus jew ċappetta li fuqha ddur il-ħajja nisranija. Permezz ta’ dan il-kliem-kmand, f’isem Kristu aħna niġu mibgħuta (missio) ’l barra b’missjoni.

Il-liturġija mhijiex magħluqa fiha nnifisha imma proprju tiftaħna għar-realtà sabiex hemmhekk ngħixu dak li esperjenzajna b’qawwa. Il-laqgħa mal-Mulej fit-talb, fil-Kelma tiegħu u fl-Ewkaristija twassalna biex noħorġu u nfittxuh sabiex niltaqgħu miegħu fl-uċuħ ta’ ħutna u fiċ-ċirkostanzi konkreti. Hemmhekk jeħtieġ li nwasslu l-aħbar it-tajba tal-ħelsien ta’ Kristu. Hemmhekk jeħtieġ li naqsmu l-ħajja tagħna u ningħataw bħala ikel lil ħutna. Mil-laqgħa mar-realtà jeħtieġ li nerġgħu lura għat-talb sabiex irroddu ħajr u ninterċedu.

Għaldaqstant, minn ħmistax ilu ’l hawn sar tibdil fis-sit beHOLD.mt sabiex ġiet introdotta din il-paġna ġdida bl-isem Oħroġ u itlob ser tkun iktar iffukata fuq id-dimensjoni mgħixa tal-liturġija. Dimensjoni li hija mdawla mill-kontemplazzjoni tal-misteru ċċelebrat u fl-istess waqt tħalli r-realtà tforni l-‘materjal’ għal din l-istess kontemplazzjoni—kontemplazzjoni fl-azzjoni.

F’din il-paġna ser jidhru artikli marbutin ma’ mumenti tas-sena li mhumiex direttament ta’ natura liturġika jew suġġetti relatati mat-tagħlim u l-mixja tal-Knisja. Flimkien mal-Lectio Divina, l-akkumpanjament fit-talb u l-artikli l-oħrajn ta’ formazzjoni, din il-paġna għandha sservi ta’ għajnuna konkreta għall-għixien tal-missjoni nisranija ta’ kull wieħed u waħda minna

Għadna kif iċċelebrajna l-ġimgħa ta’ talb għall-Għaqda tal-Insara, li tibda bejn it-18 u l-25 ta’ Jannar. Matul din il-​ġimgħa, l-​Insara madwar id-​dinja jipparteċipaw f’ottava taʼ talb għall-​għaqda Nisranija, fid-​dawl tat-​talba taʼ Ġesù waqt l-​aħħar ċena, “biex ilkoll ikunu ħaġa waħda” (Ġw 17, 21).

Madankollu, l-impenn għall-għaqda fost l-Insara mhuwiex ristrett għal ġimgħa fis-sena. Dan il-​moviment lejn l-​għaqda fost l-Insara jissejjaħ ukoll “moviment ekumeniku,” mill-​Grieg “oikumene” li tirreferi għad-​“dinja abitata kollha.” Għalhekk, il-Moviment Ekumeniku huwa l-moviment lejn l-għaqda bejn id-diversi knejjes u tradizzjonijiet ekkleżjali.

Il-Moviment Ekumeniku beda b’riżultat tal-Konferenza Missjunarja Dinjija ta’ Edinburgu fl-1910. Il-missjunarji ġejjin mill-irkejjen l-iktar imbiegħda tad-dinja kienu qed jixhdu l-iskandlu tal-knejjes u t-tradizzjonijiet maqsuma u d-diffikultà li dan ħoloq biex jippritkaw il-verità essenzjali tal-Evanġelju.

Minn dak iż-żmien, u bl-involviment tal-Knisja Kattolika f’dan il-moviment wara l-Konċilju Vatikan II, l-ekumeniżmu sar triq indispensabbli fil-mixja ta’ kull Nisrani. Kif jgħid San Ġwanni Pawlu II fl-enċiklika tiegħu Ut unum sint (Ha jkunu lkoll ħaġa waħda): “Din l-għaqda, li l-Mulej ta lill-Knisja tiegħu u li fiha jixtieq iħaddan lill-bnedmin kollha, mhix xi ħaġa miżjuda, imma hija fil-qalba stess tal-missjoni ta’ Kristu” (par. 9).

Il-Moviment Ekumeniku jikxef il-fraġilità u d-dgħufija tal-bnedmin bħala parti mill-Knisja pellegrina fil-mixja tagħha lejn il-glorja. Huwa fatt li l-ġrajjiet tal-istorja li kkawżaw il-firda xorta jistgħu jagħmlu ħsara. Għalhekk hekk kif iterrqu flimkien, id-diversi knejjes u tradizzjonijiet iridu jħarsu lejn dik l-istorja b’mod onest sabiex jipproġettaw sens ta’ fiduċja lejn il-futur.

Tradizzjonijiet Insara differenti għandhom ħafna x’joffru lil xulxin. Tabilħaqq,

mill-ġid jew mill-elementi li minnhom, meħudin ilkoll flimkien, il-Knisja nnifisha tinbena u tiegħu l-għajxien tagħha, xi wħud, anzi ħafna minnhom u xi wħud mill-ogħla fosthom, jistgħu jinstabu barra mill-limiti viżibbli tal-Knisja kattolika: il-Kelma ta’ Alla miktuba, il-ħajja tal-grazzja, il-fidi, it-tama u l-karità u doni interni oħra tal-Ispirtu s-Santu u elementi viżibbli oħra.

Unitatis Redintegratio, par. 3

L-ekumeniżmu ma jfissirx konverżjoni għal Knisja jew tradizzjoni oħra. Lanqas mhu biss dwar is-soluzzjoni tad-differenzi dottrinali. Filwaqt li ħarġu ħafna djalogi bilaterali, b’livelli differenti ta’ suċċess, huwa fatt li l-ekumeniżmu jikkonċerna lil kull Nisrani. Filwaqt li hemm differenzi dottrinali, madankollu, l-ekumeniżmu jibda mill-għeruq, mill-qalb ta’ kull min jemmen. Jeħtieġ li nkunu kontinwament mibdula hekk kif il-ħarsa tagħna tiffoka fuq Kristu glorjuż, sabiex fl-umiltà negħlbu kull biża’ fil-laqgħa ma’ Insara differenti. Id-differenza m’għandhiex tbeżżagħna imma għandha titqies bħala opportunità biex nitgħallmu mill-ieħor u nsiru nsara aħjar u iktar sħaħ.

Mulej, ħallini nħares lejn ir-responsabbiltà tiegħi fil-mod kif weġġajt lil sħabi l-Insara b’modi differenti. Ħallini, bl-umiltà, naċċetta d-dgħufija tiegħi u nkun miftuħ għall-imħabba kontinwa tiegħek, hekk kif naħdem biex inħobb lill-proxxmu tiegħi, hu min hu.

Mulej, nirringrazzjak tal-opportunità li tajtni biex nitgħallem mill-oħrajn. Ħa niftakar, fl-umiltà, li għandi bżonn nitgħallem ħafna mill-oħrajn biex nifhem aħjar. Agħmel li ma nibżax mid-differenzi waqt li nkun xhieda tal-imħabba tiegħek u sod fit-twemmin tiegħi.

Mulej, għinni niftakar li jien strumentali biex inġib il-paċi u nibni l-pontijiet. Żommni fil-grazzja tiegħek sabiex ngħix aħjar l-impenn għall-għaqda nisranija fil-ħajja tiegħi ta’ kuljum.

Il-Malti għandu espressjonijiet ferm sbieħ li jgħaqqdu r-relazzjonijiet ta’ bejnietna mal-kelma. Meta tnejn jibdew jinnamraw, ngħidu: “Ara dak, qed ikellem waħda.” Meta tnejn ikollhom xi tilwima bejniethom, ngħidu: “Ara dawk, bħalissa mhumiex jitkellmu.” Dan ifisser li fejn hemm djalogu hemm ukoll relazzjoni.

Alla, sa mill-bidu tal-ħolqien, kien il-gost tiegħu “jitlajja fil-ġnien għaż-żiffa tal-jum” u jfittex il-bniedem biex ikellmu (Ġen 3, 8). Id-dnub waqqaf ħesrem id-djalogu bejn Alla u l-bniedem. Il-bniedem siket u staħba, iżda Alla, fl-imħabba bla tarf tiegħu, ħejja pjan biex jikser is-skiet u jilħaq il-bniedem permezz tal-Kelma tiegħu.

Peress li Alla huwa Alla ta’ relazzjoni u imħabba, ried jibqa’ jitkellem magħna l-ħin kollu. It-traġedja tad-dnub ma żammitux u ma waqqfitux milli jitkellem.

Fil-Kotba Mqaddsa l-Missier li hu fis-smewwiet jiltaqa’ b’imħabba kbira ma’ wliedu u jidħol f’konverżazzjoni magħhom … L-Iskrittura Mqaddsa hija l-kelma ta’ Alla inkwantu miktuba bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu ta’ Alla.

Dei Verbum, par. 21; 9

Il-Kelma ta’ Alla tant hija qawwija li, meta titlissen, isseħħ. Narawha fil-ħolqien, kull darba li Alla tkellem, ħoloq. Dak li Alla xtaq, seħħ u fil-milja tiegħu tlaħħam fi Kristu. “Alla fl-imgħoddi kellem lil missirijietna ħafna drabi u b’ħafna manjieri permezz tal-profeti.  Issa f’dan l-aħħar żmien, huwa kellimna permezz ta’ Ibnu” (Lhud 1, 1-2).  Mhux ta’ b’xejn li fl-Evanġelju skont San Ġwann, minflok in-narrattiva tal-twelid ta’ Ġesù, insibu in-narrattiva tal-Kelma (il-Verb jew Logos) fil-persuna ta’ Kristu.

San Ġorġ Preca poġġa timbru speċjali fuq kliem imlissna min Ġesù: ‘Leħen il-Maħbub’. Kien irawwem lit-tfal biex il-Kelma t’Alla jinnamraw magħha. Għaliex? “Għax Alla hekk ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem” (Ġw 3, 16). Biex dan iseħħ hemm bżonn li issa nitkellmu aħna li għalina ġie Kristu. Kif? Billi l-ħajja tagħna tkun tweġiba xierqa għal din il-Kelma bl-għemil tagħna.

Alla ma jridx jitkellem waħdu. Irid jiddjaloga magħna. Alla qiegħed jistenna min-naħa tagħna li nikkommettu ħajjitna biex tkun tweġiba fidila fil-mod ta’ kif inġibu ruħna u kif nitkellmu. F’dan it-Tielet Ħadd Matul is-Sena fejn qegħdin niċċelebraw il-Kelma t’Alla, ejjew inġeddu din l-imħabba lejn il-Maħbub billi nqattgħu aktar ħin mal-Iskrittura Mqaddsa għaliex permezz tagħha biss nistgħu nitqaddsu u nsiru nixbhu lil Kristu. M’hemmx tweġiba aktar xierqa għal dan il-jum speċjali milli nikkontemplaw din il-Kelma li għandha l-qawwa li tbiddlilna ħajjitna ħalli nkunu aħna stess l-għaxqa tal-Maħbub!