Oħroġ u Itlob

Meta waslet il-milja taż-żminijiet, “il-Verb sar bniedem u għammar fostna, u aħna rajna l-glorja tiegħu” (Ġw 1, 14a). “Kristu waqqaf is-saltna ta’ Alla fuq l-art” u immanifesta lil Missier u lilu nnifsu bil-kliem u l-għemil li wettaq (par. 17). Dan kollu ġie komplut bil-mewt, il-qawmien, it-tlugħ fis-sema u bl-għotja tal-Ispirtu s-Santu. Hu, li ġie mgħolli ’l fuq mill-art u li waħdu għandu l-kliem tal-ħajja ta’ dejjem, ġibed in-nies kollha lejh. Dan il-misteru ġie rrivelat lill-appostli u lid-dixxipli permezz tal-Ispirtu s-Santu biex ixxandru l-Aħbar it-Tajba u jqanqlu l-fidi f’Ġesù, u b’hekk jinġabru flimkien bħala Knisja. Għaldaqstant, il-kitbiet tat-Testment il-Ġdid huma xhieda divina ta’ dawn ir-realtajiet li esperjenzaw l-appostli.

Fost il-Kotba Mqaddsa kollha, anke dawk tat-Testment il-Ġdid, l-Evanġelji għandhom importanza speċjali għax “x-xhieda ewlenija tal-ħajja u t-tagħlim tal-Verb magħmul Bniedem, is-Salvatur tagħna” (par. 18). Il-Knisja dejjem affermat li l-erba’ Evanġelji huma ta’ oriġini appostolika. Il-predikazzjoni tal-appostli, kif mogħtija bħala kmand minn Ġesù, kienet essenzjali biex, permezz tal-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu, l-erba’ Evanġelji ġew mgħoddija lilna bil-kitba. L-awturi sagri kitbu l-erba’ Evanġelji, u għażlu partijiet mill-ħafna li ġew mgħoddija lilhom bil-kliem jew bil-kitba. Fl-Evanġelju skont San Luqa, l-awtur sagru nnifsu jistqarr:

Bosta kienu dawk li ħadu f’idejhom ix-xogħol li jiġbru bl-ordni f’rakkont wieħed il-ġrajja li seħħew fostna, kif għaddewhom lilna dawk li sa mill-bidu rawhom b’għajnejhom stess u saru ministri tal-kelma.

Lq 1, 1-2

Apparti l-erba’ Evanġelji, il-kanoni tat-Testment il-Ġdid jinkludi wkoll l-Ittri ta’ San Pawl u ittri u kitbiet appostoliċi oħra. Dawn ukoll ġew komposti bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu, u permezz tagħhom, skont il-pjan ta’ Alla, il-fatti dwar Ġesù Kristu ġew ikkonfermati, it-tagħlim tiegħu ġie enfassizat b’mod ċar, il-qawwa tiegħu li ssalva ġie pprietkata, u twasslulna wkoll r-rakkont tal-bidu tal-Knisja u tat-tkabbir tagħha. Fl-aħħar mill-aħħar, Ġesù stess kien mal-appostli kif kien wiegħed, u bagħat l-Ispirtu tal-verità biex iwwassalhom għall-verità kollha (ara Ġw 16, 13).

Id-dokument Dei Verbum jitkellem ukoll dwar l-importanza u r-relevanza tat-Testment il-Qadim għalina l-Insara. Dan għaliex, fil-pjan tiegħu tas-salvazzjoni tal-umanità, Alla ta’ mħabba infinita għażel nies biex jafdalhom il-wegħdiet tiegħu. Fil-Ktieb tal-Ġenesi nsibu kif Alla daħal f’patt ma’ Abraham, u mbagħad fil-ktieb tal-Eżodu, daħal f’patt mal-poplu Lhudi. Lil dan il-poplu, li hu kiseb għalih, Alla wera lilu innifsu permezz tal-kliem u l-għemil bħala Alla l-ħaj. Meta Alla tkellem b’fomm il-profeti, il-poplu Lhudi għaraf aħjar it-toroq tiegħu u b’hekk setgħu jagħmluhom magħrufa fost il-ġnus. Il-pjan tas-salvazzjoni li tħabbar mill-awturi sagri tat-Testment il-Qadim huwa verament il-Kelma ta’ Alla. Bħalma jgħid San Pawl fl-Ittra lir-Rumani:

Kulma nkiteb fl-Iskrittura fl-imgħoddi, inkiteb għat-tagħlim tagħna, biex bis-sabar u bil-faraġ li tagħtina l-Iskrittura, aħna jkollna t-tama.

Rum 15, 4

Huwa essenzjali li wieħed jinnota li l-proċess tat-Testment il-Qadim fuq kollox kien maħsuba biex jipprepara lill-poplu għall-miġja ta’ Kristu, is-Salvatur tagħna. Il-kotba tat-Testment il-Qadim jwasslu lill-bniedem għall-għarfien ta’ Alla u kif hu jimxi magħna bil-ġustizzja u l-ħniena. Dawn l-istess kotba jagħtu espressjoni tas-sens ħaj ta’ Alla, u fihom tagħlim dwar Alla, għerf dwar il-ħajja umana, u teżor prezzjuż ta’ talb. It-talba li għamlu Tobija u Sara żgur li hija waħda li tixhed kemm it-Testment il-Qadim jinkludi verament teżor prezzjuż ta’ talb:

“Imbierek int, o Alla ta’ missirijietna, u mbierek ismek għal dejjem ta’ dejjem. Iberkuk is-smewwiet u l-ħolqien kollu għal dejjem ta’ dejjem.”

Tob 8, 5

Rigward l-għaqda bejn it-Testment il-Qadim u l-Ġdid, il-Missirijiet tal-Konċilju jistqarru li Alla ispira u huwa l-awtur taż-żewġ testmenti (jiġifieri kemm il-qadim u kif ukoll l-ġdid), u saru b’tali mod li “t-Testment il-Ġdid ikun moħbi fil-Qadim,” u t-Testment il-Qadim jiġi mmanifestat fil-ġdid. Minkejja li Kristu stabillixa l-patt il-ġdid permezz tad-demm tiegħu, it-tifsira tal-kotba tat-Testment il-Qadim ħadu il-fehim sħiħ tagħhom fit-Testment il-Ġdid u, iżjed minn hekk, dawn il-kotba jitfgħu dawl fuq it-Testment il-Ġdid u jispjegawh (ara par. 16).

Fit-tielet kapitlu, id-dokument tal-Konċilju Dei Verbum jitkellem dwar l-ispirazzjoni u l-interpretazzjoni tal-Kelma ta’ Alla mwassla lilna fil-Bibbja. Ir-realtajiet divini li ġew irrivelati, u li jinsabu fl-Iskrittura Mqaddsa, inkitbu taħt l-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu. Il-Knisja toqgħod fuq it-twemmin tal-appostli, u tagħmilha ċara li l-kotba kollha tat-Testment il-Ġdid u l-Qadim huma sagri u kanonċi għax inkitbu bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu. Fil-kumpilazzjoni ta’ dawn il-kotba mqaddsa, Alla għażel nies ordinarji sabiex, permezz tal-abbiltajiet tagħhom u permezz tal-ħidma tiegħu fihom u permezz tagħhom, bħala awturi jiktbu dak li Alla ried minnhom. Allura, il-kotba fl-Iskrittura “jgħallmu b’ċertezza, b’fedeltà u mingħajr żbalji l-verità … għas-salvazzjoni tagħna” (par. 11). Fil-fatt, fit-tieni ittra tiegħu lil Timotju, San Pawl jagħmel enfasi fuq l-ispirazzjoni meta jgħid li:

L-Iskrittura kollha hija mnebbħa minn Alla, u tiswa biex wieħed jgħallem, iċanfar, iwiddeb u jrawwem fis-sewwa, biex hekk il-bniedem ta’ Alla jkun perfett, imħejji għal kull ħidma tajba.

2 Tim 3, 16-17

Mill-banda l-oħra, biex nagħrfu l-intenzjoni tal-awturi sagri, irridu nagħtu attenzjoni għad-diversi forom letterarji li bihom huma miktuba l-kotba mqaddsa. Dan għaliex, il-verità hija espressa b’modi differenti f’testi ta’ natura storika, profetika, poetika, u l-kumplament. Għaldaqstant, min ikun qed jinterpreta l-kotba mqaddsa irid “jinvestiga” dak li l-awtur sagru ried juri, u anke s-sitwazzjoni ta’ żmienu. Minħabba li l-Iskrittura Mqaddsa trid tinqara u tiġi interpretata fl-ispirtu sagru li bih inkitbu, trid tingħata attenzjoni wkoll lill-kontenut u l-unità tal-Iskrittura kollha. Fl-Iskrittura Mqaddsa, allura, filwaqt li l-verità u l-qdusija ta’ Alla jibqgħu ċari, wieħed irid japprezza il-fatt li l-għerf ta’ Alla ‘niżel’ għal-livell tagħna, u addatta il-‘lingwa’ tiegħu għan-natura dgħajfa tagħna. Kif jgħid id-dokument Dei Verbum,

Il-kliem ta’ Alla mogħti lilna b’ilsna ta’ bnedmin, sar jixbah il-kliem tal-bniedem, kif l-Iben tal-Missier Etern, meta ħa d-dgħjufija tan-natura ta’ bniedem, sar jixbah lill-bniedem.

Dei Verbum, par. 13

Dei Verbum huwa wieħed mid-dokumenti tal-Konċilju Vatikan II u jitkellem dwar ir-rivelazzjoni divina. X’inhi rivelazzjoni? F’punti differenti tal-istorja tal-umanità, Alla għażel li juri ruħu lill-bniedem. L-għan prinċipali ta’ dan id-dokument hu li jagħti tagħlim ċar dwar ir-rivelazzjoni divina u kif tiġi mgħoddija lil oħrajn. B’hekk, permezz tas-smigħ tal-messaġġ tas-salvazzjoni, kulħadd jemmen, jittama u jħobb. Għaldaqstant, permezz ta’ din ir-rivelazzjoni, Alla li ma jidhirx jitkellem magħna bl-abbundanza tal-imħabba u jgħix magħna biex aħna ningħaqdu dejjem iżjed miegħu. Il-verità sħiħa dwar Alla u s-salvazzjoni tal-bniedem tidher b’mod ċar fi Kristu, li huwa kemm il-medjatur u anke l-milja tar-rivelazzjoni kollha.

Sa mill-bidu, Alla wera lilu innifsu lill-ewwel bnedmin, lil Abram biex jagħmel minnu nazzjon Qaddis, lill-patrijarki, lil Mosè, u lill-profeti. Permezz tal-profeti Alla għallem lill-poplu biex jagħrfu bħala Alla l-ħaj, u biex jistenna lis-Salvatur li kien imwiegħed minnu. Kif jgħid l-awtur tal-ittra lil Lhud:

Alla fl-imgħoddi kellem lil missirijietna ħafna drabi u b’ħafna manjieri permezz tal-profeti. Issa f’dan l-aħħar żmien, huwa kellimna permezz ta’ Ibnu.

Lhud 1, 1-2a

Ġesù huwa l-milja tar-rivelazzjoni għax jagħmel lilu nnifsu preżenti permezz tal-kliem, l-għemil, is-sinjali u l-għeġubijiet li għamel, iżda b’mod partikolari bil-mewt u l-qawmien tiegħu. Permezz tal-qawmien tiegħu u anke tal-għoti tal-Ispirtu s-Santu, Ġesù kkonferma li Alla huwa magħna u ħelisna mill-jasar tal-mewt u tad-dnub.

F’paragrafu sitta nsibu mfisser b’mod dirett li, permezz tar-rivelazzjoni divina, Alla għażel li jaqsam magħna il-ġid divin li jittraxxendi ir-razzjonalità tal-bniedem. Lil Alla, il-bidu u t-tmiem ta’ kollox, nistgħu nagħrfuh b’ċertezza mill-ħolqien permezz tad-dawl tar-raġuni tal-bniedem. Biss, permezz tar-rivelazzjoni tiegħu huwa possibli li l-veritajiet reliġjużi li huma fin-natura tagħhom aċċessibli għar-raġuni umana jistgħu jsiru magħrufin faċilment, b’ċertezza u mingħajr żball, anke fis-sitwazzjoni preżenti tal-umanità. Din iċ-ċertezza hija wkoll enfasizzata minn San Pawl, fl-ittra tiegħu lir-Rumani meta jgħid:

Il-kobor tiegħu li ma jidhirx, jiġifieri s-setgħa tiegħu ta’ dejjem, u d-divinità tiegħu, huma setgħu jagħrfuh sa mill-ħolqien tad-dinja, permezz tal-ħlejjaq, u għalhekk ma għandhom ebda skuża.

Rum 1, 20

Fl-artikli li ġejjin se nkomplu nespandu fuq l-implikazzjonijiet ta’ dan it-twemmin fundamentali tal-Knisja mtenni b’mod solenni fil-Konċilju.

Meta ġew biex jitkellmu dwar ir-riforma nnifisha tal-liturġija—li kien ilu jinħass il-bżonn tagħha—il-Padri Konċiljari jistabbilixxu li l-għan ta’ kull riforma ssuġġerita huwa “biex il-poplu nisrani jkun aktar żgur li jaqla’ kotra ta’ grazzji mil-liturġija mqaddsa” (par. 21).

L-ewwel distinzjoni li nsibu fid-dokument hija bejn partijiet tal-liturġija li ma jistgħux jitbiddlu għax huma mwaqqfa minn Alla, u “partijiet li jistgħu jitbiddlu u li matul iż-żminijiet jistgħu jew għandhom jinbidlu jekk fihom ikunu daħlu xi elementi li ma jaqblux ħafna man-natura intima tal-liturġija nnifisha, jew li jkunu saru anqas addattati” (par. 21). Din id-distinzjoni tagħti direzzjoni tajba lil kull riforma sabiex jiġi mħares dak li hu essenzjali mingħajr ma dan jisfa’ maħnuq minn dak li hu inqas essenzjali imma li xi minn daqqiet jieħu s-sopravvent.

Fost in-normi li mbagħad ikompli jisħaq fuqhom id-dokument huma li:

• it-tibdil ma jistax isir b’mod arbitrarju jew fuq inizjattiva personali imma mis-Sede Appostolika u, f’xi ċirkostanzi, mill-Konferenzi Episkopali biex hekk tiġi mħarsa l-liturġija bħala patrimonju tal-Poplu ta’ Alla u mhux bħala proprjetà privata jew personalizzata (par. 22);
• kull tibdil propost u meħtieġ ma jistax jitlef l-għeruq fit-Tradizzjoni ħajja tal-Knisja imma jrid isir b’mod organiku mal-forma liturġika ġa eżistenti (ara par. 23);
• għandha tingħata iktar importanza lill-kotba mqaddsa (ara par. 24 u 35), mhux biss għax ikun hemm iktar testi Bibliċi li jintużaw fil-liturġija imma wkoll permezz tat-tifsir u l-applikazzjoni tal-Kelma waqt l-omelija (ara par. 52) u t-talba tal-fidili li tfur mil-laqgħa mal-Kelma (ara par. 53);
• l-enfasi fuq l-irwol tal-komunità bħala preżenti u attiva (ara par. 27);
• “ir-riti għandhom ikunu ta’ sempliċità kbira, ċari fil-qosor tagħhom u mingħajr ripetizzjoni bla ħtieġa, magħmula skont il-ħila tal-fidili li jifhmu, u, in ġenerali, mingħajr ma jinħtieġu ħafna tifsir” (par. 34);
• filwaqt li l-ilsien liturġiku tar-Riti Latini jibqa’ l-Latin, ġie permess l-użu tal-lingwa tal-post b’mod speċifiku “fil-qari u fit-twissijiet, f’xi talb u f’xi kant” (par. 36; ara par. 54);
• “waqt li tibqa’ tinżamm l-unità f’dak li hu sostanzjali fir-rit Ruman, jistgħu jsiru tibdiliet u adattamenti leġittimi għal gruppi, reġjuni u popli differenti, l-aktar fil-missjonijiet” (par. 38).

Barra minn hekk, il-Missirijiet tal-Konċilju qablu li jerġa’ jitwaqqaf il-katekumenat tal-kbar bi tħejjija għall-magħmudija (par. 64), isir rit speċifiku għall-magħmudija tat-trabi (par. 67), u toħroġ iktar fid-deher ir-rabta bejn is-Sagramenti tad-Dħul tal-Ħajja Nisranija, jiġifieri l-Magħmudija, il-Griżma tal-Isqof, u l-Ewkaristija (ara par. 71). Ma’ dan kellha wkoll issir riforma fiċ-ċelebrazzjoni tal-Liturġija tas-Sigħat sabiex joħroġ iktar l-aspett ekkleżjali ta’ din it-talba, u r-riforma tal-kalendarju liturġiku sabiex ikun iktar Kristoċentriku u tingħata l-importanza mistħoqqa lill-Ħadd bħala “l-ewwel jum ta’ festa li qatt kellha l-Knisja” (par. 106).

Sintendi, ma jistax jonqos li seħħew diversi żviluppi f’dawn is-sittin sena li għaddew minn meta dan id-dokument ġie ppromulgat. U anke l-Knisja stess minn żmien għal ieħor tbiddel in-normi tagħha skont il-ħtiġijiet f’dinja kontinwament tinbidel. Imma, qalb din l-instabbiltà kollha, l-istabbiltà ritmika u ritwali tal-liturġija tibqa’ tkun punt stabbli ta’ referenza u l-blata li fuqha tissejjes il-ħajja tan-Nisrani li tingħex “minn Ħadd għal Ħadd” filwaqt li “timxi ′l quddiem lejn il-Ħadd bla tmiem ta’ Ġerusalemm tas-sema” (Ġwanni Pawlu II, Ittra Appostolika dwar it-tqaddis ta’ Jum il-Mulej, Dies Domini (31 Mejju 1998), par. 84).

Prinċipju ieħor li l-Kostituzzjoni tal-Konċilju Vatikan II dwar il-Liturġija telenka u tisħaq fuqu huwa bla dubju li n-Nisrani mhuwiex spettatur fl-azzjonijiet liturġiċi imma huwa wkoll protagonista li jrid jieħu “sehem sħiħ, ħaj u li jinftiehem fiċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi” (par. 14). Dan għaliex, permezz tal-magħmudija, kull Nisrani hu membru ta’ Kristu s-Saċerdot, il-Profeta u s-Sultan, kif ilissen is-saċerdot waqt li jidlek biż-żejt tal-Griżma lit-tarbija li tkun għadha kemm tgħammdet.

Biex dan is-sehem attiv fil-liturġija jkun possibbli, hu meħtieġ li l-Insara jiġu mrawma fit-tifsir u l-implikazzjonijiet tal-azzjonijiet u l-kliem li jiffurmaw il-liturġija. F’dan il-kuntest, mhux ta’ b’xejn li l-Missirijiet tal-Konċilju saħqu fuq il-ħtieġa li s-saċerdoti—u b’estensjoni nistgħu ninkludu wkoll il-katekisti u dawk kollha li b’xi mod huma involuti fil-formazzjoni Nisranija—huma stess jeħtieġ li jħallu l-liturġija timliehom bil-qawwa u l-ispirtu tagħha. Kif ngħidu, “Ħadd ma jista’ jagħti minn dak li m’għandux.”

L-għarfien ta’ xi jfissru l-ġesti u s-simboli użati waqt il-liturġija mhux biss imissu dak li hu mill-iktar uman fina—wara kollox, anke barra l-liturġija, ilkoll nużaw il-ġesti u s-simboli biex nikkomunikaw u nesprimu ruħna—imma anke jiftħuna għall-misteru ta’ Alla li resaq qrib tagħna u għażel ġesti u simboli sabiex permezz tagħhom jiġi jiltaqa’ magħna u joffrilna s-salvazzjoni. F’dan ir-rigward, il-liturġija timxi mal-prinċipju tal-inkarnazzjoni li ma ssalvax mill-bogħod imma tidħol fil-limiti umani u permezz tagħhom twassal dak li hu għal kollox bla limiti għax hu mħabba infinita.

Fir-rigward tas-sehem ħaj u attiv fil-liturġija, Sancrosanctum Concilium jispeċifika modi ta’ kif dan jista’ jseħħ, bħalma huma “l-akklamazzjonijiet, it-tweġibiet, u l-kant tas-salmi, antifoni, innijiet, u wkoll l-azzjonijiet jew ġesti, u l-qagħda esterna ta’ min jieħu sehem,” u “s-skiet imqaddes … f’ħinu u f’waqtu” (par. 30). Għaldaqstant, “fir-reviżjoni tal-kotba liturġiċi wieħed għandu joqgħod attent ħafna li r-rubriki [in-noti li jiddeskrivu l-azzjonijiet] jitħaddtu wkoll fuq is-sehem tal-fidili” (par. 31).

Però l-parteċipazzjoni attiva ma titfissirx biss b’mod estern imma tesiġi dispożizzjoni interjuri ta’ ftuħ għall-misteru li ma jibqax mistur imma jiġi jiltaqa’ magħna b’mod mill-iktar sottili u sieket. Dan mhuwiex maqtugħ min-natura mlaħħma tagħna għax l-esperjenza interjuri sseħħ ukoll permezz tas-sensi tagħna bħalma huma s-smigħ attent u l-ħars iffukat fuq fejn qed isseħħ l-azzjoni liturġika. Anke dak is-smigħ u l-ħars, li jistgħu jidhru mill-iktar passivi, xorta waħda għandhom il-qawwa li jerfgħu ’l fuq l-ispirtu tagħna, bħalma huma l-mużika sagra u l-kliem poetiku, l-użu tal-inċens jew tax-xemgħat u d-dwal, l-arti fil-post fejn tiġi ċċelebrata l-liturġija, u l-armonija u l-ordni b’mod partikolari madwar l-altar. Dawn kollha jgħinu sabiex tkun iktar faċli għall-Poplu ta’ Alla li jiltaqa’ tassew ma’ Alla u ma’ ħutu, ulied l-istess Missier f’Ġesù Kristu.

Huwa hu jiddeskrivi n-natura tal-Liturġija u s-siwi tagħha fil-ħajja tal-Knisja, Sacrosanctum Concilium iwessa’ l-perspettiva tagħna u jimmira l-ħarsa tagħna lil hinn mill-orizzont tat-tifsir tal-ħajja tagħna li tendenzjalment ma jkunx wisq ’il barra mill-ponta ta’ mneħirna. Dan jagħmlu l-ewwel nett billi jfakkar li l-azzjonijiet liturġiċi li niċċelebraw f’postijiet partikolari u f’ħinijiet speċifiċi mhumiex limitata miż-żmien u l-ispazju għax:

Fil-liturġija tal-art nieħdu sehem billi ntiegħmu minn qabel il-liturġija tas-sema li hija ċċelebrata fil-belt il-qaddisa ta’ Ġerusalemm li lejha aħna resqin bħala pellegrini, fejn Kristu qiegħed fuq il-lemin ta’ Alla bħala ministru tas-smewwiet u tat-tabernaklu veru (ara Apok 21, 2; Kol 3, 1; Lhud 8, 2).

Sacrosanctum Concilium, par. 8

Għaldaqstant, permezz tal-liturġija aħna ngħixu f’din it-tensjoni bejn li nintrefgħu ’l fuq lejn Alla u fl-istess waqt nibqgħu nimxu b’saqajna mal-art fl-istennija tal-mument li fih jidher Kristu u nissieħbu max-xirka tal-qaddisin, jiġifieri ta’ dawk li mxew it-triq qabilna u waslu sat-tmiem tiegħu. Permezz tal-liturġija ngħixu wkoll it-tensjoni l-oħra bejn li nduqu mill-manna tas-sema u fl-istess ħin ma niqfux inkunu Nsara malli noħorġu minn bejn l-erba’ ħitan tal-knisja, imma jeħtieġ li noħorġu u naqsmu l-aħbar tas-salvazzjoni ma’ dawk kollha li niltaqgħu magħhom għax permezz “tal-għemejjel kollha ta’ karità, ta’ tjieba u ta’ appostolat,” filwaqt li jidher ċar li “l-Insara mhumiex ta’ din id-dinja … b’danakollu huma d-dawl tad-dinja u jagħtu glorja lill-Missier quddiem il-bnedmin” (par. 9).

Huwa f’dan il-kuntest li Sacrosanctum Concilium jitkellem dwar il-liturġija bħala “l-quċċata li lejha timxi l-ħidma tal-Knisja u fl-istess waqt l-għajn li minnha ġejja kull qawwa tagħha” (par. 10). Il-liturġija hija l-quċċata għax għandha kemm min-natura tal-għolja tal-Kalvarju fejn twettqet il-fidwa tagħna, u wkoll għandha min-natura tal-Għolja taż-Żebbuġ minn fejn il-Mulej tela’ s-sema għax permezz tagħha nitwaħħdu mal-misteru ta’ Kristu. Imma din l-esperjenza tal-għaqda intima mal-Mulej Irxoxt u bil-pjagi, sabiex tkun ħajja Nisranija ta’ veru, jeħtieġ li tfur ’il barra bħal għajn li tibqa’ tnixxi fil-qalb tagħna u tfur ’il barra fid-diversi ħidmiet li aħna nwettqu sakemm, il-Ħadd ta’ wara, nerġgħu ninġabru biex mill-ġdid nieħdu sehem fis-sagrifiċċju tal-fidwa tagħna.

Wara li jiġu introdotti l-intenzjonijiet tal-Konċilju Vatikan II fejn tidħol il-Liturġija Mqaddsa, il-Kostituzzjoni Sacrosanctum Concilium tiftaħ billi tagħmel ċar mill-bidu li, biex il-Liturġija tassew tinġieb ’il quddiem u tiġi rriformata, dan kellu jseħħ fid-dawl tat-tradizzjoni ġenwina tal-Knisja u wkoll fid-dawl taċ-ċirkostanzi u l-ħtiġijiet kontemporanji. Għaldaqstant, kien meħtieġ li jiġu elenkati u mħarsa numru ta’ prinċipji li fuqhom trid timxi r-riforma u li wasslu sabiex jiġu stabbiliti normi prattiċi.

Bħala l-ewwel prinċipju, id-dokument jitlaq billi jirrifletti dwar in-natura tal-Liturġija u s-siwi tagħha fil-ħajja tal-Knisja. Il-punt tat-tluq huwa r-raġuni proprja għalfejn il-liturġija tiġi ċċelebrata: it-tiġdid tal-misteru tal-fidwa fuq il-kmand ta’ Kristu fl-aħħar ċena, jiġifieri li nibqgħu nwettqu l-għemil tal-fidwa bħala tifkira tiegħu (ara 1 Kor 11, 24-25) li m’għandhiex il-funzjoni sempliċiment memorjali, imma proprju li tfakkar billi ġġib preżenti u effikaċi din l-istess fidwa llum.

Din mhijiex perpetwazzjoni fiergħa imma hija fid-direzzjoni ta’ dak li jikteb San Pawl fl-Ewwel Ittra lill-Korintin meta jitkellem dwar l-Ewkaristija: “Mela kull meta tieklu dan il-ħobż u tixorbu dan il-kalċi, intom ixxandru l-mewt tal-Mulej sa ma jiġi” (1 Kor 11, 26).

Għalhekk, bħalma Kristu ntbagħat mill-Missier, hekk ukoll huwa bagħat lill-appostli mimlijin bl-Ispirtu s-Santu mhux biss biex waqt li jxandru l-evanġelju lill-ħolqien kollu (ara Mk 16, 15) iħabbru li l-Iben ta’ Alla bil-mewt u l-qawmien tiegħu ħelisna mis-setgħa tax-xitan (ara Atti 26, 18) u mill-mewt u daħħalna fis-saltna tal-Missier, iżda wkoll biex din l-opra tal-fidwa li ħabbru jwettquha bis-sagrifiċċju u s-sagramenti li madwarhom tinbena l-ħajja liturġika kollha.

Sacrosanctum Concilium, par. 6

Din il-kontinwità tas-sagramenti hija possibbli proprju għax Kristu hu dejjem mal-Knisja tiegħu, b’mod speċjali fil-liturġija. Hawn, f’paragrafu 7, il-Missirijiet tal-Konċilju jelenkaw ħames modi ta’ kif din il-preżenza kontinwa ta’ Kristu sseħħ:

• permezz tal-ministru li waqt il-liturġija jaġixxi mhux fil-kapaċità tiegħu personali imma fil-persuna ta’ Kristu—in persona Christi—li offra lilu nnifsu fuq is-salib;
• taħt ix-xbihat Ewkaristiċi li permezz tagħhom nittrejqu aħna u nterrqu lejn Ġerusalemm tas-sema;
• “bil-qawwa tiegħu fis-sagramenti, b’mod li meta wieħed jgħammed huwa Kristu nnifsu li jgħammed” għax is-saċerdozju tal-qassisin tal-patt il-ġdid mhuwiex wieħed ereditarju jew awtonomu imma huwa sehem mis-saċerdozju waħdieni ta’ Kristu li hu jagħti sabiex il-qawwa tiegħu tkun tista’ tibqa’ titwassal lill-poplu;
• permezz tat-tħabbir tal-Kelma tiegħu hekk li, meta jinqraw siltiet mill-Bibbja waqt iċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi, ikun Kristu nnifsu li jitkellem, hekk li l-vuċi ta’ min ikun qed jaqra ssir il-mezz sabiex jasal għand il-Knisja l-leħen tal-Maħbub tagħha;
• permezz tal-Knisja stess li tinġabar biex titlob u tqim lil Alla, skont ma wiegħed Ġesù li “fejn tnejn jew tlieta jkunu miġbura f’ismi hemm inkun jien f’nofshom” (Mt 18,20).

Għaldaqstant, fil-liturġija jsir possibbli li l-Poplu ta’ Alla kollu jitqaddes u jissieħeb ma’ Kristu filwaqt li jrodd ħajr lil Alla permezz ta’ Kristu.

Hekk kif qegħdin inħejju ruħna għaċ-ċelebrazzjoni tal-Ġublew Ordinarju tas-sena 2025, il-Papa Franġisku stieden lill-Poplu ta’ Alla sabiex jerġa’ jiskopri mill-ġdid id-dokumenti ewlenin tal-Konċilju Vatikan II, jiġifieri l-Kostituzzjonijiet Sacrosanctum Concilium, Dei Verbum, Lumen Gentium, u Gaudium at Spes. Minkejja li issa għaddew sittin sena mill-ftuħ ta’ dan il-Konċilju, il-ħarsa ’l quddiem li firxu jagħmilhom mill-iżjed relevanti u attwali minkejja li d-dinja, is-soċjetà, u l-kultura nbiddlu b’mod radikali, u anke l-Knisja kellha taffaċja diversi sfidi u kriżijiet li mhux dejjem ħallew jidher fiha dak li San Pawl jiddeskrivi: “sabiħa, bla tebgħa, bla tikmix, bla għajb, u b’xejn minn dan” (Ef 5, 27).

Imma forsi t-tikmix u t-tbajja’ jġibu magħhom il-grazzja tal-maturità. U għalhekk, il-Knisja li tħares lura lejn dawn id-dokumenti mhijiex sempliċiment mara xiħa li qed tqalleb id-djarji ta’ xbubitha, imma hija l-ħarsa tal-Omm u l-Għalliema li għad għandha x’toffri għax ma weħlitx imma mxiet ’il quddiem qalb toroq imserrpa li mmaturawha hekk li l-ideali ta’ żgħorita ħadu forma konkreta u għadhom imexxu l-għażla ewlenija tal-imħabba tagħha lejn l-Għarus tagħha.

L-ewwel dokument li ħareġ il-Konċilju kien proprju l-Kostituzzjoni dwar il-Liturġija Sacrosanctum Concilium. Il-ħtieġa ta’ riforma u ħajja ġdida fejn tidħol il-liturġija kien ilu jinħass, u anke kienu saru ħafna esperimenti, riċerki u studji li wittew it-triq għal din ir-riforma—ewlenija fosthom tkun ir-riforma tal-Liturġija tal-Ġimgħa Mqaddsa ppromulgata fl-1955 mill-Papa Piju XII.

Imma l-Konċilju ħeġġeġ għal riforma iktar kompluta, mhux immotivata sempliċiment minn spirtu ta’ tibdil bħala għan fih innifsu imma sabiex “ikattar dejjem iżjed il-ħajja nisranija fost il-fidili, jadatta aħjar għall-ħtiġijiet ta’ żminijietna l-istituzzjonijiet li jistgħu jitbiddlu, jgħin dak kollu li jista’ jkun ta’ siwi għall-għaqda fost dawk kollha li jemmnu fi Kristu, u jsaħħaħ dak kollu li jgħin biex isejjaħ lil kulħadd fi ħdan il-Knisja” (par. 1). U, għax il-liturġija hija l-quċċata u l-għajn tal-ħajja tal-Knisja, kienet għażla naturali li l-ħidma tal-Konċilju titlaq proprju minn dan id-dmir “li jieħu ħsieb b’mod speċjali li jagħti ħajja ġdida u jġib ’il quddiem il-liturġija” (par. 1), u konsegwentement iġedded il-ħajja tal-Poplu ta’ Alla kollu.

Peress li kien l-ewwel wieħed li ġie ppromulgat, Sacrosanctum Concilium huwa differenti mid-dokumenti l-oħra fejn jidħol stil u format. Għalkemm jiżviluppa ħsieb teoloġiku profond, hu magħmul ukoll minn sensiela ta’ leġislazzjonijiet, punti mill-iktar prattiċi u konkreti, u indikazzjonijiet ta’ kif ir-riforma fil-Liturġija kien jeħtieġ li ssir. Fl-erba’ ġimgħat li ġejjin se nkomplu nesploraw aspetti differenti li joħorġu minn dan id-dokument.

San Ġrolmu jagħlaq il-lista tiegħu tal-frott tal-Ispirtu bil-frott tas-safa li, kif fissirna fir-riflessjonijiet li għaddew, huwa intimament marbut mal-frott tar-rażan u l-modestja. Forsi d-differenza hi li, filwaqt li l-oħrajn huma termini wiesgħa li jinkludu diversi aspetti tal-ħajja umana, dan il-frott tas-safa jew kastità huwa speċifikament marbut mal-ġibdiet sesswali.

U hawn jiġi l-bużillis għax għandna ħabta kif awtomatikament naqgħu f’li nelenkaw il-lista ta’ dnubiet u projbizzjonijiet ta’ natura sesswali, u ma’ dan jiġi t-tgergir dwar kemm il-Knisja għadha moħħha magħluq u li għandha taġġorna mal-ispirtu taż-żmien. Ħafna drabi l-problema hawn qiegħda fl-estremi bejn li fejn jidħol is-sess kollox hu dnub u, mill-banda l-oħra, kulma hu marbut mas-sess ma jitfaċċa qatt fl-eżami tal-kuxjenza.

Għalkemm kulħadd hu msejjaħ biex jgħix is-safa, mhux kulħadd hu msejjaħ jgħixha bl-istess mod. Hemm differenza bejn il-kastità tal-miżżewġin u tal-għarajjes, tas-saċerdoti u tar-reliġjużi. F’dan il-kuntest, naħseb li jkun iktar għaqli u ta’ kuraġġ għal min isib ruħu jitħabat ma’ dan l-aspett tal-ħajja tiegħu li nitilqu minn dak li jgħallem il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika f’dan ir-rigward:

Il-kastità tfisser l-integrazzjoni pożittiva tas-sesswalità fil-persuna umana biex hekk ikun hemm għaqda sħiħa bejn ir-ruħ u l-ġisem fil-bniedem innifsu … Persuna li tħares il-kastità żżomm sħaħ il-qawwiet ta’ ħajja u ta’ mħabba li jinsabu fiha. Din l-integrità tiżgura l-għaqda fiha nnifisha tal-persuna u tmur kontra kull imġiba li tista’ tidrobha. La tammetti ħajja ta’ wiċċ b’ieħor, u lanqas diskors li jinbidel skont ir-riħ (ara Mt 5,37).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2337-2338

Għaldaqstant, filwaqt li jisħaq li s-safa mhuwiex biss ir-responsabbiltà tal-individwu imma wkoll jitfa’ piż fuq il-kultura għaliex dawn it-tnejn jibnu lil xulxin, il-Katekiżmu jkompli billi jieħu in kosiderazzjoni l-maturità tal-persuna:

Il-kastità għandha l-liġi tal-iżvilupp tagħha, progress li jseħħ pass pass, b’mumenti ta’ nuqqas ta’ perfezzjoni u xi drabi wkoll, forsi ta’ spiss, b’mumenti ta’ dnub. Il-bniedem “jinbena fil-virtù u s-safa minn jum għall-ieħor bil-ħafna għażliet ħielsa li jagħmel. Għalhekk hu jagħraf, iħobb u jagħmel il-ġid morali huwa u jikber” (San Ġwanni Pawlu II, Eżortazzjoni Appostolika Familiaris Consortio (1981), 34).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2343

Biex nikkonkludi, tajjeb li s-safa ma nħarsux lejha bħala l-frotta pprojbita tal-ġnien tal-Għeden—kif josserva l-filosfu Fabric Hadjadj, kieku Adam u Eva qagħdu jedhew b’xulxin, ma kienx ikollhom ċans jagħtu widen għat-tfesfis tas-serp—imma jeħtieġ li nħarsu lejha bħala l-frott li jagħmilna għejun ta’ ħajja—għal uħud ħajja bijoloġika u għal oħrajn ħajja spiritwali. Mhux ta’ b’xejn li fid-diskors tal-muntanja, Ġesù jsejjaħ imberkin lil dawk li huma safja f’qalbhom għax huma jaraw ’l Alla, għax sesswalità integrata tagħmilna kapaċi nħarsu lejn il-bnedmin l-oħra bħala persuni u mhux bħala oġġetti.

San Pawl jikkonkludi l-lista tiegħu tal-frott tal-Ispirtu fl-Ittra lill-Galatin bil-frott tar-rażan. Il-kelma ἐγκράτεια (egkrateia) bil-Grieg litteralment tfisser ħakma minn ġewwa, inkwantu hija l-kontroll tal-impulsi u l-ġibdiet li nħossu fina konsegwenza tan-natura midinba tagħna. Għalkemm hija qawwa minn ġewwa fina, ma jfissirx li nistgħu naslu għaliha bil-ħila tagħna biss. Il-preżenza tal-Ispirtu fina tgħarrafna fejn tinsab d-dgħufija tagħna u tagħtina l-qawwa li nżommuha taħt kontroll. Hu għalhekk li San Pawl jikteb lil Titu:

Għax dehret il-grazzja ta’ Alla, għas-salvazzjoni lill-bnedmin kollha; hi trawwimna nwarrbu l-ħażen u l-ġibdiet tad-dinja, biex ngħixu bir-rażna u l-ġustizzja u t-tjieba f’dan iż-żmien, u nistennew it-tama hienja u d-dehra tal-glorja tal-kbir Alla u Salvatur tagħna, Ġesù Kristu.

2 Tit 11-13

Xi drabi r-rażan jesprimi ruħu fiċ-ċaħda totali ta’ għemejjel li jħajruna għalihom il-passjonijiet tagħna. Drabi oħra tfisser il-moderazzjoni u l-qies f’dan li nagħmlu u nikkunsmaw sabiex hekk inwettqu r-rieda ta’ Alla. Imma bl-ebda mod ma tfisser li niċċaħħdu minn dak li hu neċessarju għall-ħajja u s-saħħa tagħna. U hawn jidħol l-għaqal biex nagħrfu niddistingwu bejn il-bżonnijiet (needs) u dak li nixtiequ (wants). San Pawl jagħraf ifisser dan il-konflitt fl-istess kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin:

Jien ngħidilkom, imxu fl-Ispirtu u taqgħux għall-passjonijiet tal-ġisem. Il-passjonijiet tal-ġisem huma kontra l-Ispirtu, u l-Ispirtu hu kontra l-ġisem; dawn it-tnejn huma kontra xulxin, biex ma jħallukomx tagħmlu dak li tixtiequ.

Gal 5, 16-17

Għalkemm il-lingwaġġ hu xi ftit duwalista, imma din it-taqbida nġarrbuha f’ruħna u laħamna kuljum. Għaldaqstant, nitolbu lil Alla li ma ninġarrux imma nħallu l-Ispirtu jkabbar fina l-frott tar-rażan li forsi ma jinftehimx imma li żgur għandu qawwa tassew profetika fil-kultura ta’ Life is Now jew I want it all and I want it now.

Dan il-frott tal-Ispirtu li nsibu mniżżel fil-verżjoni li l-Vulgata tagħti ta’ dan il-vers forsi mhux daqstant faċli li niddistingwuh miż-żewġ frott li fadlilna niddiskutu, jiġifieri r-rażan u s-safa. Anzi, bħal donnhom joħorġu aspetti differenti tal-mod kif aħna għandna ngħixu fid-dinja, u wieħed jibni fuq l-ieħor. Mhux ta’ b’xejn li fil-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika nsibu: “Is-safa jitlob il-pudur (modestja). Dan hu element li jsaħħaħ ir-rażan tal-bniedem” (par. 2521).

B’mod intern, il-modestja tfisser li nkunu umli fil-konfront tagħna nfusna u safja fil-ħsibijiet tagħna, hekk li naslu biex nirrikonoxxu li s-suċċessi, it-talenti, il-ħiliet u l-merti tagħna mhumiex ġejjin mill-kapaċità tagħna imma huma don ta’ Alla. B’mod estern, il-modestja tfisser attenzjoni fid-dehra tagħna hekk li ma tqanqalx kurżità żejda, li nitkellmu bis-sewwa mingħajr ftaħir u bla ma nieħdu gost bid-deni ta’ ħaddieħor, u li ma nġibux ruħna b’mod li ma jixraqx l-isem ta’ Nsara li nġibu.

Fi ftit kliem, minkejja l-varjazzjonijiet u l-fehmiet differenti dwar dan is-suġġett f’kulturi differenti, il-Katekiżmu jagħti din id-definizzjoni tal-modestja:

Il-pudur iħares il-misteru tal-persuni u ta’ mħabbithom: jistieden għas-sabar u għar-rażan fir-relazzjonijiet ta’ mħabba għal xulxin … Il-pudur ifisser diċenza; jgħin fl-għażla tal-ilbies; iżda jżomm is-skiet jew jibqa’ lura meta hemm il-periklu ta’ kurżitajiet ħżiena. Hu diskrezzjoni u galbu mal-oħrajn.

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 2522

Il-modestja tħares il-misteru ta’ kull bniedem u tippreserva l-intimità tiegħu. Fl-istess waqt, ma teskludix li jkun hemm atti ta’ ġentilezza anke meta espressi b’mod fiżiku mingħajr ma joffendu jew ifixklu iktar lill-persuna l-oħra, u fl-istess ħin mingħajr ma jċaħħad lill-ieħor minn dik it-tgħanniqa ta’ ħbiberija jew id imdawra ma’ spallitna li tagħmlilna ’l qalb meta nkunu taħt l-ilma. Għaldaqstant l-għaqal hu ferm meħtieġ sabiex dan il-frott tal-Ispirtu jkun jista’ jikber u jsostni mingħajr ma napprofittaw ruħna minn persuni oħra jew inwaqqgħu d-dinjità tagħna stess.

Id-disa’ frott tal-Ispirtu li telenka l-Knisja Kattolika fit-tagħlim tagħha huwa l-manswetudni. Din ma nsibuhiex imniżżla f’kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin versi 22 u 23 tal-Bibbji tagħna, imma hija waħda mit-tliet frott li nsibu miżjuda mal-lista fil-Vulgata, jiġifieri t-traduzzjoni mil-lingwi oriġinali għal-Latin attribwita lil San Ġrolmu. Din iż-żieda bħat-tnejn l-oħra li se niltaqgħu magħhom fil-ġimgħat li ġejjin jista’ jkun li ġew inklużi mit-traduttur sabiex jaqbad b’mod iktar komprensiv waħda mill-kelmiet Griegi, jiġifieri uża żewġ kelmiet biex joħroġ is-sens sħiħ ta’ kelma waħda.

Xi tfisser il-manswetudni? Dawk minna li b’xi mod missew mas-Soċjetà tad-Duttrina Nisranija M.U.S.E.U.M. żgur li din il-kelma semgħuha kemm-il darba, u ġeneralment hija assoċjata mal-maħfra u n-nuqqas ta’ ribelljoni. Min qara l-ktieb ta’ San Ġorġ Preca Ittra Popolari fuq il-Manswetudni, li l-membri huma obbligati jaqraw nhar il-festa ta’ San Stiefnu, żgur li ma jistax jinsa l-episodju li kważi jqabbdek id-daħk ta’ meta Newton ħa paċenzja bil-kelb jismu Diamond meta dan tal-aħħar għoġbu jgerrimlu xogħol ta’ ħafna sigħat! Fi kliem l-Arċisqof Chales J. Scicluna:

Il-manswetudni hija dik il-qawwa, mhux ċkejkna, li biha l-Mulej jgħinna naħfru lil min għamlilna d-deni, naħfru lil min għamlilna xi ħsara, naħfru lill-għedewwa tagħna.

Omelija waqt quddiesa fil-Kappella tal-Madonna ta’ Lourdes, il-Furjana (26 ta’ Diċembru 2020).

Mhux ta’ b’xejn li Dun Ġorġ ipoġġi bħala mudell għal dan il-frott tal-Ispirtu lil San Stiefnu li, fil-mewt tiegħu, jitlob lill-Mulej biex ma jgħoddulhomx id-dnub tal-qtil tiegħu (Atti 7, 60).

Dan il-frott tal-Ispirtu hu mmirat speċifikament għall-għixien b’mod Nisrani tar-relazzjonijiet tagħna mal-oħrajn. Il-kelma πρᾳΰτης (prautés) li juża Pawlu timplika ġentilezza fil-konfront ta’ ħaddieħor, ukoll meta wieħed jeħtieġ li jwissi jew ikun sod. Fil-fatt, fit-tieni ittra lil Timotju Pawlu jwissih biex, anke fejn tkun meħtieġa twissija, din għandha ssir bi ħlewwa għax b’hekk iktar hemm ċans li dak li jkun jagħraf li qiegħed fil-ħażin u jikkonverti.

Aħna, ta’ mediterranji li aħna, mhux dejjem kapaċi nużaw zokkor la fil-kliem u lanqas fl-imġieba. U San Pawl żgur li dan kien jafu tajjeb. Imma din il-kwalità ma teqred xejn min-natural tagħna imma tgħinna biex il-qawwa tagħna nagħtuha direzzjoni tajba. Dan nistgħu narawh meta din l-istess kelma li juża San Pawl tintuża dwar annimali li ġew immansati: dawn il-bhejjem jiġu mħarrġa biex jikkontrollaw l-istint qerriedi tagħhom imma, fl-istess ħin, bla ma tilfu s-saħħa tagħhom.

Meta jistenna li nkunu disposti sabiex dan il-frott jitkabbar fina, Alla mhux jistenna xi ħaġa li hu mhuwiex kapaċi għaliha, anzi: Ġesù nnifsu juri li din hi l-qalba tal-eżistenza tiegħu meta jgħid,

“Ejjew għandi, intom ilkoll li tinsabu mħabbtin u mtaqqlin, u jiena nserraħkom. Ħudu fuqkom il-madmad tiegħi u tgħallmu minni, għaliex jiena ta’ qalb ħelwa u umli, u intom issibu l-mistrieħ għal ruħkom. Għax il-madmad tiegħi ħelu u t-toqol tiegħi ħafif.”

Mt 11, 28-30

Is-seba’ frott tal-Ispirtu li San Pawl jinkludi fil-lista tiegħu hija l-fidi. F’lingwi oħra tiġi wkoll tradotta bħala fedeltà, xi ħaġa li hija marbuta b’mod intimu mal-fidi għax, tassew, wieħed ikun fidil lejn xi ħadd li għandu fidi fih. Il-kelma Griega πίστις li juża Pawlu tippermetti dawn il-varjazzjonijiet skont il-kuntest.

Tajjeb inżommu f’moħħna li dan huwa wieħed mill-kwalitajiet ta’ Alla li l-fedeltà tiegħu ma titħarrek qatt. Għaldaqstant, huwa biss bil-qawwa tal-Ispirtu li aħna nistgħu nwieġbu b’fidi u fedeltà għall-istedina ta’ Alla: jekk ma tkunx il-grazzja, ma jkunx possibbli li nemmnu f’dak li ma narawhx imma nġarrbu l-imħabba tiegħu; u, frott din l-esperjenza, aħna niġu mogħtija l-ħila li bħal Alla nkunu fidili, leali, kemm lejh, kemm lejna nfusna, u kif ukoll lejn l-oħrajn, hekk li bħalma l-fidi f’Alla hija l-blata li fuqha tinbena ħajjitna, ħaddieħor jibda jduq minn din iċ-ċertezza soda permezz tal-fedeltà tagħna lejh.

Din hija xhieda importanti li aħna l-Insara jeħtieġ nagħtu f’dinja fejn il-fedeltà saret xi ħaġa tad-daħk u fejn l-ebda ftehim bejn żewġ naħat mhu irrixxendibbli; fejn l-ewwel reazzjoni tagħna tkun li ma nafdawx lill-ieħor, forsi wkoll frott ta’ esperjenzi qarsa. Imma l-Ispirtu għandu l-qawwa li jfejjaq anke dawn il-weġgħat billi jqajjimna fuq saqajna u jagħmilna kapaċi nipproduċu l-frott tal-fidi u l-fedeltà, ukoll jekk insibu ħafna xi jtellifna u jittentana.

B’mod prattiku mhijiex il-fedeltà li teskludi kull forma ta’ dnub min-naħa tagħna—ħaġa li Alla biss jista’ jwettaqha fina u spiss jibqa’ lura sabiex aħna ma tikbrilniex rasna imma nibqgħu saqajna mal-art—imma hija l-fedeltà li, naqgħu kemm naqgħu, tisserrep kemm tisserrep it-triq, id-direzzjoni u l-għan aħħari tagħna jibqa’ ċar, hekk li nkunu nifilħu għal kull maltempata u anke għat-temp it-tajjeb meta jkollna ħabta nirrilassaw hekk li nispiċċaw nintelqu. U din l-imbierka sħana xejn ma tgħin żgur! Imma jalla l-fidi tagħna f’Alla u fl-Iben ta’ Alla li sar bniedem tibqa’ soda hekk li xejn u ħadd ma jirnexxilu jdewwibhielna u nitilfuha.

Il-frott tat-tjieba li jelenka San Pawl fil-lista tiegħu ma jfissirx ġentilezza jew tjubija bħala kwalità tal-karattru imma hija kwalità tal-azzjoni. ἀγαθωσύνη hija kelma li nsibuha biss fil-letteratura Pawlina, la fil-bqija tal-kotba bibliċi u lanqas imkien fil-letteratura Griega. Hija l-kelma li bl-Ingliż tiġi tradotta bħala goodness, bl-enfasi tmur fuq l-aspett affettiv iktar milli legali ta’ tjieba: tfisser l-għixien ta’ ħajja tajba u b’intenzjonijiet tajba b’mod partikolari fil-konfront tal-oħrajn.

Dan l-frott bnin tal-Ispirtu għandu tassew il-ħila li jiġbed iktar persuni lejn Kristu permezz tal-azzjonijiet konkreti tagħna, hekk li jidher ċar li t-tajjeb tagħna ġej minn konvinzjoni u minn laqgħa ma’ xi ħadd li mexa magħna bi tjieba liema bħala hekk li kien lest li jmut għalina.

Għalhekk, fi spirtu ta’ Knisja li, kemm bħala individwi u kif ukoll bħala komunità, trid tkun dejjem lesta li toħroġ u tilqa’, ejjew nagħmlu tagħna t-talba li nsibu fit-Tieni Ittra lit-Tessalonikin:

Għalhekk aħna dejjem nitolbu għalikom li Alla tagħna jagħmilkom denji tas-sejħa tiegħu, u jagħmel li bil-qawwa tiegħu sseħħ kull rieda tajba tagħkom għall-ġid u kull ħidma tal-fidi tagħkom. U hekk l-isem ta’ Sidna Ġesù Kristu jkun igglorifikat fikom u intom fih skont il-grazzja ta’ Alla tagħna u tal-Mulej Ġesù Kristu.

2 Tess 1, 11-12

Dan il-ħames frott tal-Ispirtu li jsemmi Pawlu huwa riżultat naturali tal-imħabba. Però San Pawl hawn ma jużax il-kelma li s-soltu tintuża biex tfisser il-kwalità ta’ bniedem jew Alla bħala ħanin. Il-kelma χρηστότης (kréstotés) timplika iktar is-sens ta’ mogħdrija milli ħniena fil-konfront ta’ min jiżbalja. Litteralment, tfisser li tkun utli, u allura li tfittex li taqdi l-ħtiġijiet veri tal-oħrajn b’rettezza, bil-mod kif irid Alla. Nistgħu ngħidu li b’xi mod hija t-twettiq fil-prattika tar-regola tad-deheb, jiġifieri li tagħmel lil ħaddieħor bħalma trid li ħaddieħor jagħmel lilek. Imma fl-istess waqt tmur lil hinn minn dan il-livell naturali li kull bniedem iħoss ġewwa fih. Bla dubju wkoll tmur lil hinn mis-sempliċi tħassir li għandu ħabta jwassalna biex nagħlqu għajnejna għal dak li hu ħażin u jeħtieġ li jiġi kkoreġut b’mogħdrija.

Mill-perspettiva tal-grazzja, dan hu frott naturali tal-imħabba għax bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu nitħarrġu biex inġibu ruħna bil-mod xieraq u tajjeb mal-proxxmu tagħna, bħalma Alla jimxi magħna b’mogħdrija. Hu għalhekk li lill-Efesin Pawlu jordnalhom:

Kunu twajba ma’ xulxin, ħennu għal xulxin, aħfru lil xulxin, bħalma Alla ħafer lilkom fi Kristu.

Ef 4, 32

Naħseb li bħali, ilkoll nixtiequ u nixxenqu għal doża ikbar ta’ sabar, b’mod speċjali jekk tkun issuq. Barra li bla heda niġu ppruvati fuq din il-ħaġa minn diversi ċirkostanzi u persuni, jekk inħallu iktar wisa’ lill-Ispirtu Qaddis biex jaħdem, żgur li tiżdied il-possibbiltà li Hu jkabbar fina dan il-frott.

San Pawl fl-Ittra lill-Galatin juża l-kelma μακροθυμία (makrothumia), li litteralment tfisser passjoni/rabja twila, u allura timplika li wieħed idum qabel jiżbroffa. Din hija waħda mill-kwalitajiet li Alla jsemmi dwaru nnifsu meta Mosè jitolbu li jara wiċċu u, billi ħadd ma jista’ jara lil Alla u jibqa’ ħaj, Alla jqiegħed lil Mosè f’xaqq il-blata u jgħattih b’idu sakemm ngħaddi, imma jneħħi idu fl-aħħar biex ikun jista’ jara dahru. U waqt li jkun għaddej minn quddiem Mosè, Alla jgħajjat: “Jaħweh! Jaħweh! Alla li jagħder u jħenn; tqil biex jagħdab u kbir fit-tjieba u l-fedeltà” (Eż 34, 6).

F’dan il-kuntest is-sabar ma jfissirx sempliċiment li tieħu paċenzja għax m’hemmx x’tagħmel, imma hija għażla pożittiva, u l-frott tiegħu jidher meta aħna nittrattaw lill-oħrajn b’għaqal u tolleranza għad-difetti, meta nirreżistu t-tentazzjoni, meta nissaportu u nibqgħu sodi f’sitwazzjonijiet diffiċli, u meta nittrattaw anke lilna nfusna b’ġentilezza li tirrikonoxxi li aħna wkoll għandna bżonn il-maħfra u l-ħniena. Kultant l-iktar persuna li diffiċli tiegħu paċenzja biha huwa inti stess! Mhux ta’ b’xejn li San Pawl lil Timotju jiktiblu:

Din hija kelma ta’ min jemminha u jilqagħha għalkollox: li Kristu Ġesù ġie fid-dinja biex isalva l-midinbin; u fosthom, lili l-ewwel wieħed. Iżda jien minħabba f’hekk sibt il-ħniena, biex bija, bħala l-ewwel wieħed, Kristu Ġesù juri s-sabar kollu tiegħu, b’eżempju għal dawk li kienu għad iridu jemmnu fih biex ikollhom il-ħajja ta’ dejjem.

1 Tim 1, 15-16

Tibżax! Taqtax qalbek! Stabar! Għada jasal ukoll, u għada tista’ terġa’ tipprova tħalli l-wisa’ lill-Ispirtu biex iferra’ fik mill-għajn infinita tas-sabar tiegħu.

It-tielet frott li l-Ispirtu s-Santu jimmatura fil-ħajja tal-Insara huwa s-sliem. X’qed jifhem Pawlu bi sliem hawn? Ħajja bla konflitti? Kieku hekk, hu l-ewwel wieħed ma tantx ibbrilla fiha għax kellu ħabta kif il-konflitti jidħlilhom bir-ras. Allura tfisser ħajja bla problemi li jtellfulek il-paċi, bħalma nħobbu ngħidu li “dejjem insib lil xi ħadd jitlifli l-paċi,” flok nammetti li jiena jista’ għandi biċċa mit-tort?

Il-kelma εἰρήνη (eiréné) li juża Pawlu timplika mhux sempliċiment trankwillità u kalma imma sens ta’ sħuħija u milja (wholeness bl-Ingliż), meta l-partijiet u l-biċċiet kollha jkunu f’sintonija ma’ xulxin. Fil-fatt, fl-Ittra lir-Rumani, San Pawl jikteb hekk: “Ix-xewqat tal-ġisem iwasslu għall-mewt; ix-xewqat tal-Ispirtu jwasslu għall-ħajja u s-sliem,” (Rum 8, 6) sentenza li timplika li l-paċi ġenwinament Nisranija hija dik li tiġi meta nkunu persuni integri u ta’ integrata, meta ma nitmexxewx mill-passjonijiet u t-tpaxxija tas-sensi imma minn dak li hu ogħla fil-bniedem—l-Ispirtu ta’ Alla li jgħammar fih.

Allura nistgħu ngħidu li nkunu nistgħu naqtgħu minn dan il-frott sew għalina u sew għal ta’ madwarna meta jkollna ċerta paċi f’qalbna minkejja li d-dinja ta’ madwarna u ħajjitna jkunu mqallbin ta’ taħt fuq bil-problemi u l-isfidi—paċi li tagħmilna kapaċi naffaċjaw dan kollu b’qawwa li żgur mhijiex ġejja mill-ħila tagħna. Hu għalhekk li lill-Filippin San Pawl iħeġġiġhom:

Tħabbtu raskom b’xejn. Fit-talb kollu tagħkom itolbu u uru lil Alla xi jkollkom bżonn, u iżżuh ħajr. U s-sliem ta’ Alla, sliem li jgħaddi kulma l-moħħ jista’ jifhem, iżommilkom qalbkom u moħħkom sħaħ fi Kristu Ġesù.

Fil 4, 6-7

It-tieni frott tal-Ispirtu li jsemmi San Pawl f’kapitlu 5 tal-Ittra lill-Galatin huwa l-hena. Hawnhekk, l-hena jew il-ferħ mhuwiex sempliċiment kuntentizza bil-ħajja imma huwa ferm iktar profond minn hekk. Il-kelma li juża Pawlu fl-oriġinal Grieg, χαρά (kara), hija etimoloġikament marbuta ma’ kliem ieħor bħalma huma l-verb χαίρω (kairo, li tifraħ) u n-nom χάρις (karis, li ġeneralment tiġi tradotta bħala ‘grazzja’). Għaldaqstant nistgħu ngħidu li l-ferħ li qiegħed jitkellem minnu Pawlu huwa l-ferħ ta’ meta wieħed jagħraf il-preżenza u l-qawwa ta’ Alla f’ħajtu.

Nistgħu ngħidu li huwa l-ferħ li esperjenzat Marija fit-tħabbira tat-tnissil ta’ Ġesù mill-Anġlu Gabrijel. Fil-fatt, l-Anġlu jibda billi jsejħilha “mimlija bil-grazzja” u mbagħad itennilha “inti sibt grazzja quddiem Alla” (ara Lq 1, 26-38).

Għax l-għajn ta’ din il-ferħ mhuwiex xi ħaġa materjali jew li jiddependi miċ-ċirkostanzi esterjuri imma ġej mill-Ispirtu s-Santu, jekk nagħtu titwila lil kapitlu 13 ta’ San Mattew nirrealizzaw li dan l-hena mhuwiex bħal ta’ dak li, bħal art kollha blat, jisma’ l-kelma u, minkejja li jilqagħha minnufih bil-ferħ, billi ma kellux għeruq fondi, mal-ewwel għawġ jitfixkel (Mt 13, 20-21). Imma huwa l-hena ta’ min isib it-teżor tas-Saltna tas-Smewwiet u “kollu ferħan imur ibigħ kulma jkollu u jixtri dik l-għalqa” (Mt 13, 44).

Għaldaqstant tajjeb li nilqgħu t-twissija ta’ San Ġakbu meta fl-ittra tiegħu jikteb:

“Ħuti, għoddu kollox b’ferħ meta tħabbtu wiċċkom ma’ kull xorta ta’ tiġrib, għax għandkom tkunu tafu li t-tiġrib tal-fidi tagħkom inissel is-sabar.”

Ġak 1, 2-3

L-ewwel frott tal-Ispirtu li San Pawl isemmi fl-Ittra lill-Galatin huwa l-imħabba. Ma naħsibx li stajna nistennew mod ieħor! Għax l-imħabba hija l-qofol ta’ Alla u l-qofol tal-bniedem. San Pawl jitkellem dwar forma partikolari ta’ mħabba billi juża l-kelma ἀγάπη (agape), li tfisser l-imħabba li biha Alla jħobb id-dinja:

Alla hekk ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem.

Ġw 3, 16

Il-ħila tagħna li ngħixu din il-forma ta’ mħabba kontinwament u sal-aħħar hija dgħajfa. L-aħbar it-tajba hi li mhuwiex meħtieġ l-isforz tagħna imma biss li nħallu lil Alla jħobb fina u permezz tagħna b’dan il-mod totali, mhux biss lil Alla nnifsu imma wkoll lill-oħrajn. Fil-fatt, San Ġwann f’kapitlu 13 juża dan il-verb biex ifisser lid-dixxipli li huma jeħtieġ iħobbu lil xulxin b’din l-imħabba divina li, meta Alla sar bniedem bħalna, tana l-possibbiltà li nesperjenzawha u ngħixuha. Hawnhekk hija wkoll deskritta bħala l-marka per eċċellenza tal-Insara:

“Bħalma ħabbejtkom jien, hekk ukoll ħobbu intom lil xulxin. Minn dan jagħraf kulħadd li intom dixxipli tiegħi, jiġifieri, jekk ikollkom l-imħabba bejnietkom.”

Ġw 13, 34-35

Huwa dan li jrid jimmarka wkoll r-relazzjonijiet ekkleżjali kollha u, nazzarda ngħid, anke fi ħdan il-familji tagħna. Jekk inħallu wisa’ għall-Ispirtu biex jaħdem issir possibbli li ngħixu din il-forma ta’ mħabba ’l barra mill-ħitan kennin tal-Knisja u nerġgħu lura għall-ħajja tas-soltu b’attitudni għal kollox mibdula. Dan il-frott irid ikun bħal donnu libsa li jxiddilna l-Ispirtu sabiex tiġi mħarsa d-dgħufija tagħna u fl-istess waqt negħlbu l-mistħija jew l-biża’ li jżommuna milli ninfetħu għall-imħabba:

Fuq kollox ilbsu l-imħabba, li hi l-qofol tal-perfezzjoni.

Kol 3, 14

Hekk kif ninsabu fiż-żmien bejn iċ-ċelebrazzjoni tal-Għid Imqaddes u Għid il-Ħamsin, meta nfakkru l-qawmien tal-Mulej mill-mewt u l-inżul tal-Ispirtu s-Santu fuq l-ewwel dixxipli bħala t-twettiq fil-milja tagħha tal-wegħda ta’ Kristu Rxoxt, xtaqna li nieqfu ftit fuq aspetti tat-tagħlim dwar il-ħidma tal-Ispirtu Qaddis ta’ Alla fil-ħajja tal-Knisja u tagħna personali.

Fil-lezzjonijiet tal-katekeżi bi tħejjija għall-Griżma tal-Isqof żgur li f’xi punt jew ieħor kellna nitgħallmu bl-amment is-seba’ doni tal-Ispirtu s-Santu, meħudin mill-Ktieb tal-Profeta Isaija (ara 11, 1-2). Għadni nisma’ f’widnejja l-kantaliena li biha konna ngħiduhom u li naħseb għenet biex għadni niftakarhom sal-lum. Imma qatt ma niftakar li semmewlna (bl-enfasi fuq ma niftakarx) il-frott tal-Ispirtu li jitkellem dwaru San Pawl fl-Ittra tal-Galatin: “l-imħabba, l-hena, is-sliem, is-sabar, il-ħniena, it-tjieba, il-fidi, il-ħlewwa, ir-rażan” (ara 5, 22-23). Il-Knisja meta tagħti l-lista ta’ dan il-frott tal-Ispirtu timxi mal-verżjoni tal-Vulgata li telenka tnax-il frott tal-Ispirtu (naħseb li xi forma ta’ buy 9, get 3 free).

Jista’ jkun li ma tantx smajna dwarhom għax diġà kienet kedda li nitgħallmu s-seba’ doni, aħseb u ara tnax! Imma l-vantaġġ tagħhom hu li, kif jgħallem il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika:

Il-frott tal-Ispirtu huma l-perfezzjonijiet li jsawwar fina l-Ispirtu s-Santu bħala l-bidu tal-glorja ta’ dejjem. It-Tradizzjoni tal-Knisja ssemmi tnax: l-imħabba, l-hena, is-sliem, is-sabar, il-ħniena, it-tjieba, il-fidi, il-ħlewwa, il-manswetudni, il-modestja, ir-rażan, is-safa (ara Gal 5,22-23 Vulg.).

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 1832

U allura, iktar milli niftakruhom, iktar hu meħtieġ li qalbna tkun miftuħa sabiex l-Ispirtu s-Santu jkun jista’ jimmatura dan il-frott fil-qalb tagħna biex permezz tiegħu nixbgħu aħna u jixbgħu dawk li naqsmu ħajjitna magħhom.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nkunu qegħdin nirriflettu fuq dawn il-frott tal-Ispirtu li jikkontrastaw bil-kbir kontra dak li joħroġ mill-egoiżmu u l-kilba bla lġiem tan-natura midinba tagħna. U se nirriflettu fuqhom sabiex insiru iktar konxji tal-ħidma li l-Ispirtu jwettaq fina u bina li twassal għall-frott sakemm nibqgħu mqabbdin mad-dielja li hi Kristu (ara Ġw 15, 1-17).

Wieħed mill-innijiet li ġieli jitkantaw fil-bidu tal-quddiesa tal-Ħadd huwa Jum il-Mulej, li jiftaħ bil-frażi ċelebri:

Illum ninsew ħidmietna

ħa nfaħħru lill-Mulej

Nammetti li, waqt li nkun qed inkanta dan il-kliem, kważi jaqbadni d-daħq u nħossni xi ftit ipokrita għax, ngħiduha kif inhi, mhumiex biss dawk li jkollhom jaħdmu l-Ħadd biex oħrajn igawdu jew ikunu komdi, jew dawk li xogħolhom hu indispensabbli bħal fil-qasam mediku, li  ma jinsewx ħidmiethom il-Ħadd. Saret diffiċli għalina lkoll li ninsew ħidmietna f’Jum il-Mulej: emails li jibqgħu xorta waħda jaslu; telefonati tax-xogħol; xogħol tad-dar li, wara ġimgħa xogħol, xi darba jrid isir, l-iktar jekk is-Sibt tagħmel xi ġurnata maltemp!

Qabel—u hekk suppost għadha, niftiehmu—ridt titlob lill-kappillan jagħtik dispensa biex jippermettilek tagħmel xi biċċa xogħol urġenti. Imma, ħlief forsi għal xi wħud skruplużi, il-kappillani ma tantx ikollhom kjuwijiet jistennewhom biex jitolbuhom permess ħalli jkunu jistgħu jibqgħu għaddejjin bir-rankatura. Din ġiet ukoll awmentata b’numru ta’ nies li qegħdin jaħdmu mid-dar li, għalkemm fiha l-vantaġġi tagħha, b’mod partikolari fejn hemm tfal żgħar jew problemi ta’ saħħa, ħolqot diffikultajiet oħra prattiċi għax, tassew, ma tistax tgħid li ħriġt mill-post tax-xogħol u tħalli kollox warajk (u lanqas bil-kontra, jiġifieri li l-problemi tad-dar ma teħodhomx miegħek ix-xogħol).

Barra s-sejħa għall-quddiesa tal-Ħadd—li minnha nnifisha diġà hija ksur tar-rutina ta’ kuljum sabiex ninġabru flimkien bħala komunità biex infaħħru lill-Mulej—mal-aħħar tislima tal-qassis, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” aħna nwieġbu, “Irroddu ħajr lil Alla,” għax suppost il-bqija ta’ dik il-ġurnata—jew dak kollu li ġie qabel għal min jippreferi jagħlaq il-ġurnata bil-quddiesa—huwa kontinwazzjoni tal-gratitudni li jeħtieġ nuru lejn Alla għad-don tal-ħajja, għad-don tal-fidi, u għad-don li rċevejna permezz tal-Kelma u l-Ewkaristija. Mhux ta’ b’xejn li t-tieni strofa tal-istess innu tgħid hekk:

Mulej, minn ġewwa dari,

mill-ġonna fejn nistrieħ

illum nixtieq infaħħruk

ta’ dawn il-ħwejjeġ sbieħ.

Bħal donnu f’dawn il-versi nesprimu x-xewqa tagħna li ngħaqqdu anke l-mistrieħ tagħna u l-ħajja kollha tagħna ma’ din l-għanja ta’ tifħir ta’ Jum il-Mulej. Għalfejn? Għax:

Bħal-lum fuq mewt setgħana

Kristu ħareġ rebbieħ.

Huwa biss jekk nagħtu l-wisa’ għal dan il-ferħ tal-Qawmien f’Jum il-Mulej, il-Ħadd, li jkun possibbli li l-jiem l-oħra tal-ġimgħa ngħixuhom fl-istess ferħ u tama li żżommna għaddejjin minkejja kollox.

Jekk hemm min jaħseb li wara ċ-ċelebrazzjoni tat-tridu tal-Għid il-parroċċa tieħu ftit nifs u forsi toqgħod maqfula ġewwa għall-kwiet, sejjer ferm żbaljat. U dan għaliex, ħlief forsi għal ġurnata jew tnejn li jinqabżu, il-kappillan u, fejn hemm, saċerdoti oħra tal-parroċċa jibdew iduru t-toroq tal-bliet u l-irħula tagħna sabiex titwassal il-barka ta’ Kristu Rxoxt mhux biss fil-knisja jew saz-zuntier imma lil hinn: fit-toroq kollha, sal-ibgħad periferija tat-territorju parrokkjali.

Niftakar meta konna żgħar, bħala abbatini, dawk minna li kienu ftit iktar makakki jew esperjenzati, konna nagħżlu ċerti toroq u nħallu oħrajn (li bil-lingwaġġ tal-lum inqisuhom bħala tal-periferija) għal dawk b’inqas esperjenza jew mhux daqstant perspikaċi. Imbagħad jgħidu li t-tfal huma innoċenti! Anke l-mod stess ta’ kif kien jitqassam il-programm tat-tberik, kellu ħabta kif kien jibda mit-toroq l-iktar qrib u jum wara l-ieħor jitbiegħed iktar mill-qalba, imma xorta kullimkien jintlaħaq.

Għalkemm illum, minħabba diversi ċirkostanzi, it-tberik mhux qed isir kollu fi żmien l-Għid, u lanqas għadna noqogħdu t-triq kollha tistenna fil-bieb għassa għal kemm il-kappillan se jdum fit-tali dar jew kemm fadlilna biex neħilsu—ħalli l-gallettini li jħalli l-kappillan fil-platt inkunu nistgħu nindafru fihom aħna—it-tberik huwa istituzzjoni fiċ-ċiklu tas-sena pastorali.

Illum, flok nies jistennew, ġeneralment iktar ikun hemm l-element tas-sorpriża għax, tipprova kemm tipprova, xorta waħda kultant il-messaġġ ma jasalx u allura l-ewwel reazzjoni tkun: “Mela jmissna t-tberik illum? Ma konniex nafu!” Ikun hemm min jinfixel, imma jkun hemm ukoll minn jieħu gost b’din is-sorpriża mhux mistennija. U huwa f’dawn il-mumenti fejn in-nies ma jkunux ippreparati li tkun tista’ tassew tiltaqa’ magħhom, hekk kif inhuma, u twasslilhom il-barka tal-Qawmien.

Nissuġġerilek li tiċċekkja sew meta jmissek tbierek, mhux daqstant biex tittrasforma d-dar f’palazz li fih donnu ma jgħammar ħadd, imma biex tagħmel ċert li tkun hemm, hekk kif int, sabiex meta l-Mulej jiġi jħabbatlek tiftaħlu, tilqgħu u hu wkoll jilqgħek f’qalbu.

Wara dawk il-purċissjonijiet u pellegrinaġġi penitenzjali kollha, ikun fadal iktar: il-purċissjoni bl-Irxoxt! Dawn l-aħħar snin kellna ftit kontroversji dwar statwi li tfaċċaw minn hemm u minn hawn. Jista’ jkun frott il-fidi qawwija li għandna fil-qawmien mill-imwiet ta’ Ġesù li permezz tiegħu aħna wkoll nistgħu ngħaddu mill-mewt għall-ħajja. Imma ċ-ċiniku ta’ ġo fija jgħidli li l-kwistjoni kollha hi li ħadd ma jrid ikun inqas mill-ġirien li għandhom Irxoxt u aħna le!

Il-karattru ta’ din il-purċissjoni hu xi ftit partikolari għax għandu iktar mill-element tal-festi titulari jew sekondarji milli mill-purċissjonijiet devoti ta’ matul ir-Randan. U forsi bir-raġun, għax l-Għid huwa festa ta’ ferħ u kulħadd ikun ħerqan biex isellem u jawgura l-Għid it-tajjeb lil xulxin. Tkun inqas eċitanti meta l-Għid jiġi tard, u allura jkun ifisser li, jekk il-purċissjoni ssir filgħodu, mhux biss iddub iċ-ċikkulata tal-bajd tal-Għid li t-tfal ikunu ilhom nofstanhar iġorruhom magħhom, imma magħhom iddub inti wkoll. Il-birra tagħmel xi ftit tajjeb. Imma jekk tkun parti mill-purċissjoni jkollok tikkuntenta b’xi flixkun ilma li xi qalb tajba bħal tal-Veronika tmur tixtrilek.

Element karatteristiku tal-purċissjoni tal-Irxoxt huwa l-ġirja, li dwarha dan is-sit diġà ppubblika artiklu li tista’ ssibu billi tagħfas din il-ħolqa. Imma din il-purċissjoni għandha diversi qċaċet li tilħaq. Mhux biss il-ġirja li hija l-antiteżi tal-ġirja tal-ħajja frenetika li qegħdin ngħixu għax proprju hija l-ġirja biex tagħraf dak li hu straordinarju u mhux il-monotonu tal-ħajja ta’ kuljum.

Iktar ma l-purċissjoni tqarreb lura għall-misraħ tar-raħal u tqarreb lejn il-knisja, il-purċissjoni tikseb ċertu momentum bin-nies jitfaċċaw minn kull triq jew trejqa u jiżbukkaw fil-pjazza għal fuq iz-zuntier fejn isir it-tberik tat-tfal u l-ħelu tal-Għid. Billi xi ftit jew wisq din il-purċissjoni kultant tieħu l-forma kważi ta’ marċ jew tal-festa, il-ġemgħa ta’ quddiem il-knisja tkun imħallta ħafna. Imma ironikament ikun il-mument fejn nies li forsi jgħixu fuq il-periferija tal-Knisja jsibu ruħhom hekk qrib. U kemm tkun ħaġa sabiħa meta ċ-ċelebrazzjoni tagħlaq billi kulħadd jidħol fil-knisja għall-barka sagramentali. Ikun mument sabiħ mhux biss għax ikun hemm min ikun ilu mis-sena ta’ qabel ma jidħol il-knisja, imma hu isbaħ għax dawn l-istess nies li se jerġgħu jirritornaw lejn il-periferija, bħan-nisa fl-ewwel jum tal-ġimgħa, jiġu mibgħuta jwasslu l-ferħ tal-qawmien ukoll jekk huma stess għadhom ma fehmuhx.

Jekk tixtieq li l-purċissjoni tal-Irxoxt ma tkunx tmiem imma l-ewwel pass f’mixja ’l barra, tista’ titlob il-Via Lucis billi tagħfas fuq din il-ħolqa.

Waslet il-Ġimgħa l-Kbira u fil-każini, ċentri u garaxxijiet fit-toroq tal-irħula u l-ibliet tagħna jfaqqsu wirjiet bla għadd tal-istess ħaġa—l-istatwi tal-Ġimgħa l-Kbira—imma fl-istess ħin ambjentati f’kuntesti differenti. Min jagħmel minjatura ta’ knisja u jiskjera l-istatwi taħt l-arkati tan-navi skont l-ordni stabbilit, kif ikunu fil-knejjes ta’ veru. Min jaħdem ġmiel ta’ bankuni u jpoġġi l-istatwi fuqhom armati fuq imwejjed tawwalin madwar il-kamra li fiha jkunu, filwaqt li tindaqq xi CD ta’ marċi funebri u x’aktrx ukoll il-magħrufa borma—jew misħuta, jekk bħali tkun tbati bl-allerġiji tan-nifs—li suppost tfakkar fit-taħlita ta’ morr u sabbara li ġab Nikodemu għad-difna ta’ Ġesù (Ġw 19, 39). U mbagħad ikun hemm dawk il-wirjiet iktar oriġinali, bħal dawk tal-platti tal-melħ.

Imma dawn il-mikrokożmi ta’ fidi u devozzjoni jilħqu l-milja tagħhom fil-Ġimgħa Mqaddsa li sseħħ bejn żewġ purċissjonijiet: dik iktar ferrieħa ta’ Ħadd il-Palm u l-oħra iktar sobrija tal-Ġimgħa l-Kbira. Ħasra li f’dawn il-purċissjonijiet daħlu elementi mhux daqstant liturġiċi li qegħdin jirrenduhom f’forma ta’ karnival penitenzjali. U dan jiġri l-iktar mhux minħabba l-affarijiet miżjuda fihom infushom, li għandhom skop kateketiku, imma għax isiru għan fih innifsu li jisraq mill-iskop veru ta’ dawn il-purċissjonijiet: li nimxu wara Ġesù bħala dixxipli tiegħu li bħalu u miegħu jeħtieġ li ngħaddu mill-mewt għall-ħajja.

U dawn il-purċissjonijiet—tal-ewwel iqsar, u tat-tieni pjuttost twila—b’xi mod iridu jwassluna biex inħallu t-toroq isiru l-post fejn aħna nistgħu niġu salvati u nsalvaw. Dawn l-istess toroq li fihom ngħixu, li fihom iseħħu inċidenti tat-traffiku jew fuq siti ta’ kostruzzjoni, li fihom ma nsibu qatt nipparkjaw viċin id-dar, li fihom niġru wara l-ħin biex nippruvaw illaħħqu ma’ kollox … f’kelma waħda huma t-toroq li matulhom inġorru s-slaleb tagħna, fihom ngħixu l-passjoni tagħna mingħajr kostumi u rtokk imma mqanfdin u mgerfxin kif aħna. U hawn ukoll jeħtieġ li bħala Nsara nħallu l-misteru tal-passjoni ta’ Kristu jsir tant parti minna tant li f’dawn l-istess toroq li fihom inbatu aħna nħallu t-tbatija tagħna f’idejn il-Mulej sabiex permezz tagħha jsalva mhux biss lilna imma wkoll lil dawk kollha li jiltaqgħu magħna b’dak kollu li qed jifnihom u jtaqqalhom fis-skiet.

Sabiex titlob il-Via Crucis, tista’ tagħfas fuq waħda minn dawn il-ħoloq.

Jekk matul dawn l-aħħar ġimgħat semmejna għadd ta’ purċissjonijiet li joħorġu mill-knisja u jduru madwar it-toroq ta’ fejn noqogħdu, xejn ma jista’ jitqabbel mal-purċissjoni tad-Duluri. Dakinhar tidher xi ftit l-ipokrezija jew, forsi xi ftit inqas iebsa, in-nuqqas ta’ konsistenza tagħna li nkunu devoti darba fis-sena u mbagħad il-kumplament tas-sena mingħalina qed ngħixu ta’ Nsara konvinti għax lil Alla ma ninsewhx għal kollox imma l-bqija jgħaddi kollox. Tispikka l-inkonsistenza tal-valuri tagħna li nhar id-Duluri nimxu mal-Omm fit-tbatija tagħha anke għax fiha naraw it-tbatija tagħna u x-xewqa li nsibu ħdan jilqagħna meta nkunu qed imissu l-qiegħ, imma mbagħad mhux neċessarjament naqblu mal-istqarrija twerżaq li tagħmel ix-xbieha tad-Duluri kontra l-qerda tal-ħajja u l-eliminazzjoni tat-tbatija billi telimina lil min qiegħed ibati flok, bħad-Duluri, tagħżel li xorta waħda tibqa’ ħdejn it-tbatija, skomda kemm hi skomda.

Ovvjament, waħda mill-weġgħat tar-ras dwar din li hija manifestazzjoni ta’ fidi suppost hija l-kwistjoni tar-rotta tal-purċissjoni għax kulħadd ikun irid li d-Duluri tgħaddi minn quddiemu—ukoll jekk is-sens veru ta’ purċissjoni huwa li timxiha u mhux tħares lejha… Minkejja li veru kien ikun hemm ħafna nies għal din il-purċissjoni, għadna rridu naraw x’se jiġri issa li se terġa’ ssir wara waqfa ta’ sentejn.

Din ix-xewqa li d-Duluri tgħaddi mit-triq tagħna tikxef ix-xewqa ġenwina li Marija tiġi ssibna fejn ngħixu u tidħol fl-ordinarjetà tal-ħajja tagħna. Iva, nixtiequ li Marija ġġib magħha lil Ġesù mitluq f’ħoġorha u twasslu għandna, anke jekk aħna tant mgħaġġlin li ħin għalih tal-anqas darba fil-ġimgħa ma nsibuhx. Forsi b’din il-mixja wara Omm Alla magħmul bniedem għalina nkunu qegħdin imqar imbexxqu ftit il-bieb ta’ qalbna sabiex, flimkien ma’ Binha, tkun tista’ tidħol fejn ngħixu il-ħajja ta’ kuljum tagħna sabiex hekk din tiġi mqaddsa u forsi, min jaf, nitqaddsu aħna wkoll.

Jekk tixtieq tagħmel din il-mixja ma’ Marija magħrufa bħala l-Via Matris, tista’ tagħfas fuq din il-ħolqa.

Nammetti li jiena nippreferi noqgħod bilqiegħda fuq bank biex nitlob, anke jekk qed nitolbu l-Via Sagra fil-knisja. Forsi għax għażżien, imma iktar naħseb għax inħoss li kbirt biżżejjed għal dawn id-devozzjonaliżmi—dak l-imbierek xitan tal-kburija! F’ċerti knejjes il-Via Sagra hi mferrxa b’mod komdu mal-knisja hekk li veru tista’ tagħmel mixja. Imma fil-knejjes iżgħar tqarreb il-farsesk għax tkun qed iddur fuq il-fus flok timxi…

Imma, lil hinn minn dan kollu, hemm misteru fil-Via Sagra li bħal donnu jsaħħarna għax tinvolvi ħafna l-immaġinazzjoni peress li hija kronaka li tiġbor flimkien l-erba’ rakkonti tal-passjoni li nsibu fl-Evanġelju u magħhom iżżid elementi oħra li, bħall-waqgħat ta’ Kristu, il-laqgħa ma’ Ommu u l-Veronika, jagħtu laqta realista ta’ x’seta’ ġara għal għonq it-triq u wkoll jagħtu togħma ta’ umanità qalb dik il-krudeltà kollha.

U kultant, fit-toroq tagħna, meta niltaqgħu ma’ xi ħadd mill-ġirien jew ħbieb, u nieqfu npaċpċu ftit, barra z-zekzik li nsibuh wisq irreżistibbli biex nevitawh … f’dawn il-mumenti t-triq issir il-Via Sagra għax insiru Ċirinej u Veroniki għal xulxin. U dawn il-laqgħat jagħtuna r-reżiljenza meħtieġa biex ngħixu dak li jgħid il-proverbju Ġappuniż: “Jekk taqa’ seba’ darbiet, qum tmienja.”

F’dawn il-ġranet qaddisa tar-Randan, ipprova sib ftit ħin biex tagħmel din il-mixja ma’ Ġesù. Jekk tgħinek, itlobha waqt li tkun miexi, jew fil-kampanja jew madwar it-toroq dojoq u mserrpa tal-Imdina, ir-Rabat, il-Birgu jew postijiet oħra. Tista’ tagħmel dan mal-familja jew ħbieb tiegħek. U, waqt li tterraq, idħol fis-sandli (jekk kellu wieħed) tal-Iben ta’ Alla li bħalek terraq fuq wiċċ l-art u ħalli l-istess emozzjonijiet tiegħu jqanqluk u jkabbruk fl-umanità.

Biex titlob il-Via Sagra, tista’ tagħfas hawn.

Iz-znieter, l-imsieraħ u t-toroq f’mumenti differenti matul is-sena liturġika jsiru estensjoni tal-matlab fil-qalba tal-belt jew raħal. U f’dan iż-żmien tar-Randan spiss ikollna minn dawn il-mumenti, din id-darba b’karattru penitenzjali, sabiex b’mod korporali nesprimu dak li hu spiritwali.

F’numru ta’ parroċċi hija konswetudni li fil-Ġimgħa tat-Tielet Ġimgħa tar-Randan isir il-pellegrinaġġ tar-Redentur. Din l-istatwa hija waħda pjuttost interessanti għax m’għandhiex għeruq bibliċi per se, imma iktar devozzjonali u prattiċi: kienx mgħobbi bis-salib sħiħ jew biss bit-traversa, ma naħsibx li hija ħaġa daqshekk straordinarja li raġel li għadu kemm ġie mbiċċer mis-suldati jaqa’ u jikkrolla taħt il-piż li qiegħed iġorr.

Imma żgur li, fejn tidħol id-devozzjoni popolari tagħna l-Maltin, ir-Redentur għandu post speċjali. U dan mhux biss ir-Redentur meqjus mirakoluż li hu meqjum fl-Oratorju tal-Kurċifiss anness mal-Bażilika Kolleġġjata ta’ Marija Bambina, l-Isla, imma tista’ tgħid f’kull knisja fejn hemm it-tali statwa esposta s-sena kollha għall-qima tal-fidili.

Fil-kronoloġija tan-narrattiva tal-passjoni, nistgħu ngħidu li din hi waħda mill-istatwi tat-triq lejn il-kalvarju. U forsi hu għalhekk li din ix-xbieha tiġbed daqshekk devozzjoni għax quddiemha nħossuna mifhuma, ukoll jekk b’mod inkonxju. U m’hemm xejn iktar qawwi minn meta tkun għaddej minn mument ħażin fil-ħajja u jirnexxilek issib lil xi ħadd li jifhmek u jirnexxilu jpoġġi fi kliem dak li lanqas inti stess ma kont kapaċi tagħmel. M’hemm xejn iktar qawwi minn dik il-ħarsa fonda li, bla kliem ta’ xejn, ma tippruvax tittrivjalizza t-tbatija tiegħek imma turik li inti mifhum sal-qiegħ tiegħek.

Jekk hux se timxi wara r-Redentur jew le f’dal-ġranet, inħalliha f’idejk. Imma ftakar li l-ħajja Nisranija hija kollha mixja wara r-Redentur li waqa’ hu fl-ifnad abbissi biex inti, kull darba li taqa’, tkun tista’ terġa’ tqum u tkompli miexi għax it-tmiem għadu ma wasalx u fadallek ħafna iktar x’taqdef!

Niftakar, meta kont għadni tifel, ommi kienet teħodna l-festa tar-raħal fejn twieldet, mhux b’xi devozzjoni partikolari lejn il-qaddis imma iktar bit-tama li tiltaqa’ maz-zijiet, il-kuġini, it-tfal tal-kuġini u l-ħbieb antiki li, bħalha, jinġabru għall-festa bl-istess għan. Għalkemm dak iż-żmien għalija kienet tortura annwali għax kien ifisser ħafna ħin bilwieqfa u ħafna ħin nisma’ konverżazzjonijiet li qajla kienu ta’ interess għalija. Imma llum li sibt ruħi fl-istess qagħda, nista’ nifhem aħjar il-valur ta’ dan ir-ritorn lejn il-bejta tal-anqas darba fis-sena—sakemm ma jinqalax xi funeral fin-nofs u kulħadd jerġa’ jinġabar flimkien.

Però, il-fatt li dan ir-ritwal ma jsirx spiss u tkun ilek nieqes mill-post, xi ftit jew wisq jibda jkollok is-sensazzjoni li l-kantant Franċiż Charles Aznavour jiddeskrivi fid-diska La Bohème, fejn l-ewwel jirrakkonta l-avventuri ta’ żgħożitu f’Montmartre, il-kwartier tal-artisti f’Pariġi, imma mbagħad jirrakkonta kif, meta wara ħafna snin irritorna, jgħid li la seta’ jagħraf il-ħitan, la l-ħwienet tax-xogħol u lanqas id-djar hekk li l-belt f’għajnejh dehret imdejqa u m’għadha tfisser xejn għalih.

F’pajjiżna għaddew diversi leġiżlazzjoni biex jikkonservaw il-qalba urbana tal-irħula tagħna. Imma din il-konservazzjoni arkitettonika fiha nnifisha xorta waħda ma tiggarantixxix il-ħarsien ta’ dak li hu tassew il-qalba tar-raħal: is-sens ta’ familja, fejn kulħadd jaf lil kulħadd, fejn l-istejjer tal-individwi u tal-familji jintisġu flimkien fi ġrajja waħda sew fi r-risq it-tajjeb u wkoll fil-ħażin.

X’se jipproteġi allura din il-qalba vera? Żgur li mhux in-nuqqas tat-tfal għax il-koppji ġodda li jridu jwaqqfu familja ma jifilħux jixtru dawn id-djar. Żgur mhux il-ħwat tal-pjanti u l-gallariji u l-aperturi rrestawrati u miżbugħin sabiħ. Ġeneralment it-toroq kollha tar-raħal kienu jduru u jagħtu għall-knisja. U għalhekk, jekk tassew irridu nħarsu l-qalba ta’ dak li jagħmilna komunità lokali, jeħtieġ li nixorbu mill-għajn li fiha ġejna mgħammda u fiha ninsqew permezz tas-Sagramenti. Huwa dan li jista’ jiggarantixxi stabbiltà fil-bidliet kollha demografiċi u arkitettoniċi, u mhux jekk tistax itella’ sular ieħor jew le.

Jekk din l-għajn tinxef u tmut, l-identità tagħna bħala belt jew raħal tibqa’ msejsa biss fuq oġġetti u avvenimenti li nipperpetwaw għax inħossu li huma dawn li jagħtuna l-identità tagħna. Mentri dak li jagħtina identità komuni huwa r-rabtiet ta’ bejnietna li joħolqu għanqbuta li fiha min qed ifittex lil Kristu, ukoll jekk ma jafx, ikun jista’ jiltaqa’ miegħu, u fiha l-partijiet individwali kollha huma meħtieġa u għandhom posthom biex jiffurmaw nisġa li hi ferm ogħla mis-sempliċiment artistiku u estetiku.

Hekk kif tkompli tpassi lejn id-destinazzjoni tiegħek, jeħtieġlek li toħroġ mill-misraħ billi taqbad waħda mit-toroq li jagħtu għalih sabiex, triq wara l-oħra, tasal fejn trid tasal. L-ismijiet tat-toroq taċ-ċentru storiku tar-raħal huma pjuttost interessanti għax ġeneralment ikunu ismijiet marbutin mal-qaddis titulari jew qaddisin protetturi oħra, ma’ avvenimenti jew personaġġi storiċi li jinsġu l-ġrajja u l-identità lokali. “Triq il-Knisja” u l-varjanti lokali tagħha, skont it-titlu li l-knisja parrokkjali għandha, żgur li ma tonqosx għax ma jistax ikun li ma jkunx hemm triq fil-qalba li t-toroq l-oħra jiżbukkaw fiha sabiex iwassluk fil-maqdes. U mbagħad xi ngħidu għal “Triq il-Kbira” li ġeneralment ma tissejjaħx hekk minħabba li hi triq wiesgħa (anzi pjuttost ġeneralment ikun il-kontra) imma hija triq twila li twassal jew għall-knisja jew għall-misraħ li fiha kienet isseħħ l-attività kummerċjali ewlenija tar-raħal.

Iktar ma titbiegħed mill-qalba u tibda tersaq lejn il-periferija tal-lokal, iktar hemm it-tendenza li ssib ismijiet strambi jew li qajla għandhom rabta mal-post, bħal ngħidu aħna ismijiet ta’ fjuri jew ta’ tjur f’postijiet mill-iktar urbanizzati, ironikament.

Imma dawn it-toroq, jaqgħu taħt liema kategorija jaqgħu, kollha jinfdu u jagħtu f’xulxin u jiffurmaw it-tessut tal-lokal. U, bħalma l-fjuri jżejnu l-knejjes tagħna fil-jiem ta’ festi u t-tjur isibu l-bejta ħdejn l-altar ta’ Alla (ara Salm 84, 4), hekk ukoll jeħtieġ li anke l-periferiji urbani ma jiġux traskurati, kemm fuq livell politiku imma wkoll fuq livell ekkleżjali. Mingħajr periferija ma tistax tgħid li hemm qalba, u mingħajr qalba l-periferiji jibqgħu mitluqin għal riħhom bla punt ta’ referenza komuni li jankrahom f’kuntest u fi storja, ukoll jekk għadhom ġodda għalihom u għadhom iridu jiskopruhom. Imma hu meħtieġ li kemm ta’ ġewwa u kemm ta’ barra, kemm ta’ isfel u kemm ta’ fuq, jitgħallmu kif jiktbu narrattiva komuni li tirrifletti realtà ta’ komunità li għandha storja li ma bdietx magħna imma lanqas storja li waqfet tinkiteb, imma hija ġrajja li kontinwament qiegħda sseħħ għax il-komunità hi ħajja u kapaċi tagħti l-ħajja.

Miz-zuntier fl-aħħar isir il-ħin biex naqbdu t-triq għad-dar, jew għall-qadi u x-xogħol matul il-ġimgħa—u ġieli anke l-Ħadd bl-iskuża tal-ġid komuni tas-soċjetà li qed jiġġebbed b’mod tant esaġerat li qed jisraq lil kategoriji sħaħ ta’ ħaddiema mill-mistrieħ tagħhom u l-ħin mal-familja. F’waħda mit-talbiet li ngħidu fl-Għasar tal-Ħadd filgħaxija (fl-ewwel ġimgħa tas-Salterju) biex bħal donna kważi kważi nserrħu l-kuxjenza, nitolbu hekk:

Kristu, Sid is-Sibt, int għadek taħdem s’issa, bħall-Missier:

– bierek lil ħutna l-ħaddiema li llum għall-ġid tal-komunità kellhom jiċċaħħdu mill-mistrieħ tal-Ħadd.

Liturġija tas-Sigħat

Għalkemm ħadd ma jista’ jiċħad li ċerti professjonijiet lanqas biss noħolmuha li jieqfu l-ħadd, b’mod partikolari fil-qasam mediku jew kura tal-anzjani, ikollna nammettu li xi kultant biex niddevertu aħna ħaddieħor ikun qed jiċċaħħad mill-Ħadd fis-sħuħija tiegħu. Ikollna nammettu li l-kumdità li tista’ tmur tagħmel ix-xirja tal-ġimgħa anke l-Ħadd issa kważi kważi qed nippretenduha bi dritt. Ikollna nammettu li, mill-banda l-oħra, f’ċerti oqsma tax-xogħol, kieku ma jkunx tmiem il-ġimgħa, kieku r-rota ftit iddur. U allura, irridu jew ma rridux, ikollna naslu għall-konklużjoni li biex issib il-bilanċ bejn il-ġid komuni u l-ġid tal-individwi u l-familji mhuwiex dejjem daqshekk faċli.

Imma tkun ħasra jekk ix-xogħol li jagħti lill-bniedem sens ta’ dinjità u ta’ skop fil-ħajja jispiċċa wkoll bħall-għażla taz-zuntier: jekk ikunx ċimiterju li joqtolna flok jagħtina l-ħajja, jew mistrieħ a skapitu ta’ ħaddieħor. U dan jispiċċa biex, mhux biss jisirqilna s-saħħa fiżika (u ġismek waħdu jurik li qiegħed jgħejja), imma wkoll jaffettwa s-saħħa mentali li teħtieġ dawn il-mumenti ta’ rikreazzjoni (ri-kreazzjoni, ħolqien mill-ġdid) u s-saħħa spiritwali li tiddgħajjef jekk ma tixrobx mill-għajn tas-salvazzjoni li ftit ftit tħejjina għall-mistrieħ ta’ bla tmiem f’Alla.

Kemm hu profetiku l-kliem tal-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika meta josserva li:

It-Testment il-Ġdid għandu ħafna espressjonijiet biex ifisser x’inhu l-hena li għalih Alla qiegħed isejjaħ lill-bniedem: il-miġja tas-Saltna ta’ Alla (ara Mt 4, 17); id-dehra ta’ Alla: “Henjin dawk li huma safja f’qalbhom, għax huma jaraw ’l Alla” (Mt 5, 8; ara 1 Ġw 3, 2; 1 Kor 13, 12); id-dħul fil-hena tal-Mulej (ara Mt 25,21.23); id-dħul “fil-mistrieħ ta’ Alla” (Lh 4, 7-11): “Hemmhekk nistrieħu u naraw, naraw u nħobbu, inħobbu u nfaħħru. Dan hu li jkun hemm fit-tmiem bla tmiem. U [x’għan] ieħor għandna ħlief li naslu fis-Saltna li ma jkollhiex tmiem? (Santu Wistin, Il-Belt ta’ Alla, 22.30.5, PL 41.804)

Katekiżmu tal-Knisja Kattolika, par. 1720

Barra l-waqfa ordinarja ta’ matul il-ġimgħa u, iktar u iktar, il-Ħadd għal xi kelma jew konverżazzjoni, iz-zuntier huwa wkoll xhud ta’ avvenimenti oħra. Bla dubju ma nistgħux nonqsu milli nsemmu l-ħruġ u d-dħul tal-vari fil-festi u fl-Għid il-Kbir li issa ormaj saru parti mir-ritwal sinonimu ma’ dawn iċ-ċelebrazzjonijiet liturġiċi. Mumenti li fihom diffiċli tikkontrolla l-emozzjoni tal-massa u tindirizzaha biex tiffoka fuq l-essenzjal. Imma tixhed ukoll ir-rabtiet mal-għeruq tagħna hekk li, anke jekk ma bqajniex noqogħdu fl-istess belt jew raħal, xorta mmorru naraw il-vara dieħla jew ħierġa—imbagħad ħalli mmorru nieħdu burger u birra sakemm il-fratelli, l-abbatini, il-kleru, ir-reffiegħa u l-bandisti qegħdin isiru ilma f’xi mkien minsi madwar ir-raħal.

Imma mhuwiex biss il-lok tal-ħbiberiji u r-rabtiet familjari li jerġgħu jiġġeddu sena wara oħra fuq iz-zuntier. Isir ukoll post fejn nerġgħu niskopru t-tifel jew it-tifla ta’ ġo fina meta, flimkien ma’ wliedna, immorru b’xi figolla jew bajda taċ-ċikkulata—li ġeneralment tkun laħqet dabet—sabiex dawn jiġu mbierka mill-kappillan jew arċipriet—bħal donnu din il-barka tnaqqas xi ftit mis-sens ta’ ħtija waqt li nindafru fiha wkoll jekk suppost hi tat-tfal u mhux tagħna…

Imma z-zuntier jew, fejn hemm, il-portiku tal-knisja hu l-post fejn iċ-ċelebrazzjonijiet ewlenin tas-sena liturġika—primarjament wara l-Velja tal-Għid u l-Quddiesa ta’ Nofsillejl—ma jintemmux bl-Ite missa est biss imma b’biċċa figolla jew qagħqa tal-għasel u kokotina, bħal donnha l-agape taż-żminijiet primittivi tal-Knisja imma f’verżjoni ridotta. Imma l-klassiċi jkunu r-riċevimenti oħra f’okkażjonijiet differenti matul is-sena u li fihom jaqbdek id-daħk b’mod partikolari meta jibda l-ġlied bejn dawk li ma jiċċaqalqux minn mal-mejda fejn qed jitqassam l-ikel u x-xorb, u dawk li qed jieħdu ħsieb li jibqgħu jrekknu l-ikel ġewwa minħabba fl-oħrajn, bil-konsegwenza li l-maġġoranza tan-nies jibqgħu b’xejn. Xi minn daqqiet ikun il-post fejn wara ċ-ċelebrazzjoni taż-żwieġ Sagrament, l-għarajjes u xi wħud mill-mistednin jixorbu l-ewwel tazza bis-saħħa tal-għarajjes.

Hu l-post fejn jinbiegħu affarijiet tal-ħelu staġjonali jew tifkiriet tal-parroċċa bħala sors ta’ dħul, imma wkoll iżommu ħajja t-tradizzjonijiet marbutin ma’ diversi mumenti tas-sena liturġika. U xi ikla jew attività oħra tal-fundraising ma tonqosx għal min għandu zuntier kbir biżżejjed!

Toqgħod tgħid, huma dawn l-affarijiet li qajla nagħtu kashom jew nagħtuhom importanza li jdawru r-rota tal-komunitajiet tagħna, mhux biss ir-rota finanzjarja imma wkoll ir-rota tal-ħidma flimkien u l-kooperazzjoni bejn gruppi, għaqdiet u interessi differenti li mhux dejjem ikun faċli tirrikonċiljahom flimkien. Imma dan hu parti mill-misteru taz-zuntier: il-misteru ta’ kif, wara ħafna tqattigħ il-qalb u terturi, fejn ikun hemm ir-rieda tajba fl-aħħar tinduna kemm “Alla, ma’ dawk li jħobbuh, ma’ dawk li huma msejħin skont il-providenza tiegħu, f’kollox jaħdem id f’id għall-ġid tagħhom” (Rum 8, 28). Jalla dawn il-mumenti li ngħixu flimkien fuq iz-zuntier ikunu t-twettiq fil-prattika ta’ dak li Ġesù jgħid lid-dixxipli tiegħu fl-aħħar ikla magħhom: “Minn dan jagħraf kulħadd li intom dixxipli tiegħi, jiġifieri, jekk ikollkom l-imħabba bejnietkom” (Ġw 13, 35).

Mal-kliem, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” u l-ewwel noti tal-innu tal-għeluq, jibda l-moviment ’il barra tal-ġemgħa li nġabret biex tqim flimkien lil Alla, tisma’ Kelmtu u tieħu sehem mill-misteru tal-fidwa permezz tas-sagrifiċċju Ewkaristiku. U, xħin toħroġ mill-Knisja, sakemm ma toħroġx mill-bibien tal-ġnub jew xi bieb moħbi fis-sagristija li jagħti għal xi sqaq, ġeneralment issib ruħek fuq iz-zuntier. Għalkemm il-ħajja hija mgħaġġla, ġeneralment il-Ħadd jippermettilna ftit nifs hekk li nieqfu fuq iz-zuntier biex ngħidu kelma.

Iz-zuntier huwa l-post fejn iseħħu ħafna avvenimenti bħalma huma l-ħruġ tal-vari fil-festi u l-aħħar tislima wara l-funeral qabel il-katavru jittieħed lejn iċ-ċimiterju. Iz-zuntier huwa wkoll il-post tal-laqgħa, il-post tal-ġemgħa imma, differenti mill-knisja fuq ġewwa, huma l-post fejn il-mandat tal-Ite missa est jeħtieġ li nibdew ngħixuh. Forsi mhux dejjem tista’ tagħti tort lil min igerger dak il-ħin fuq kemm dam jgħid il-qassis, jew kemm stunaw tal-kant, jew kemm kienet sħana fis-sajf. Imma, mill-banda l-oħra, kultant għandna ħabta kif miz-zuntier stess nibdew ma ngħixux il-mandat missjunarju li jibgħatna naqsmu l-ferħ tal-laqgħa ma’ Kristu ħaj. U, flok iservi ta’ misraħ, iz-zuntier iservi ta’ ċimiterju.

Mhux wisq snin ilu, id-dfin kien isir mhux biss fiċ-ċimiterji ’l barra mill-abitat (u li llum spiċċaw fil-qalba tal-abitat) imma wkoll fil-kripta tal-Knisja, bħal pereżempju fil-parroċċa ta’ Ħal Għaxaq fejn id-dħul għall-kripta hu mill-ġenb taz-zuntier, jew bħal fil-knisja ta’ San Girgor, iż-Żejtun, fejn iċ-ċimiterju tar-raħal magħmul minn tliet taqsimiet idawwar il-knisja kważi minn kull naħa, bħal donnu zuntier-ċimiterju. Eżempji bħal dawn insibuhom f’postijiet oħra. Fil-fatt, l-istess etimoloġija tal-kelma zuntier jidher li għandha din it-tifsira għax ġejja mill-kelma Sqallija “zimmiteri,” u anke fid-dizzjunarju mill-Malti għall-Ingliż ta’ Aquilina nsibu anke l-varjant antik ‘zimtier’.

F’ħafna mill-knejjes tagħna z-zuntier huwa pjattaforma ogħla u taraġ li jerfa’ lill-bniedem ’il fuq sabiex joħloq id-distinzjoni bejn il-profan u s-sagru. Mill-banda l-oħra, f’ħafna rħula z-zuntier huwa parti organika tal-misraħ, bħal pereżempju f’Ħaż-Żebbuġ jew ir-Rabat, għax litteralment hu fl-istess livell tat-triq u l-pjazza hekk li mhux dejjem tkun ċara d-distinzjoni fejn jibda wieħed u jispiċċa l-ieħor għajr forsi għal xi bollards biex ma jidħlux karozzi bla permess. Interessanti hu li l-kelma misraħ għandha l-istess għerq s-r-ħ li minnu joħorġu kliem bħal mistrieħ u serraħ. Il-mistrieħ huwa parti mill-mod kif ngħixu l-Ħadd bħala Nsara, bħalma Alla straħ fis-seba’ jum tal-ħolqien u ta ħajja ġdida fl-ewwel jum tal-ġimgħa. Fil-fatt, fl-Ittra Appostolika Dies Domini, San Ġwanni Pawlu II jikteb hekk:

Bil-mistrieħ tal-Ħadd il-ħsibijiet u l-ħidmiet ta’ kuljum jistgħu jidhru fil-verità proprja tagħhom: il-ħwejjeġ materjali li jinkwetawna jċedu posthom għall-valuri spiritwali; f’laqgħat u fi djalogu hieni nkunu nistgħu naraw il-wiċċ veru tan-nies li magħhom qed ngħixu. Il-ġmiel ukoll tan-natura—spiss imħassar bil-ħsieb tal-isfruttament, li jispiċċa biex ikun ta’ ħsara għall-bniedem innifsu—nerġgħu nagħrfuh u ngawduh sewwa.

San Ġwanni Pawlu II, Ittra Appostolika dwar il-Jum tal-Ħadd u l-Jum tal-Mulej, Dies Domini (31 ta’ Mejju 1998), par. 67.

U għalhekk, eżatt kif nirfsu mill-għatba tal-Knisja ’l barra niġu kkonfrontati b’din l-għażla dwar kif se nġib ruħi fuq iz-zuntier u kif se nkompli ngħix mal-istess komunità ta’ fidi ’l barra mill-ħitan-swar tal-knisja: zuntier bħala ċimiterju jew zuntier bħala misraħ?

Fl‑aħħar ta’ din il-mixja ta’ riflessjoni li għamilna flimkien matul dawn l-aħħar xhur, se ndawru l‑ħarsa tagħna fuq Ommna, li dejjem ħarset il‑komunità Nisranija f’Malta, nitolbu l‑interċessjoni tal‑Appostlu, missierna fil‑fidi, filwaqt li nżommu f’qalbna l‑kliem tal‑Papa Franġisku:

Il‑fidi tfisser ukoll nemmnu fih, nemmnu li tassew iħobbna, li hu ħaj, li għandu l‑ħila jidħol b’mod misterjuż fil‑ħajja tagħna, li ma jitlaqniex waħidna, li, bil‑qawwa tiegħu u bil‑kreattività bla tarf tiegħu, mill‑ħażin jaf joħroġ it‑tajjeb. Tfisser nemmnu li hu għadu miexi rebbieħ fl‑istorja flimkien ma’ “dawk li huma miegħu msejħin u magħżulin u fidili” (Apok 17 ,14). Nemmnu fl‑Evanġelju li jħabbar li s‑Saltna ta’ Alla diġà tinsab fid‑dinja, u qed tikber ’l hemm u ’l hawn, b’għadd ta’ modi: bħal dik iż‑żerriegħa ċkejkna li kapaċi tinbidel f’siġra kbira (ara Mt 13, 31–32), bħal ftit ħmira li tgħolli l‑għaġna kollha (ara Mt 13, 33), u bħaż‑żerriegħa tajba li tikber f’nofs is‑sikrana (ara Mt 13, 24–30) u dejjem għandha l‑ħila tissorprendina b’mod sabiħ. Hi preżenti, tiġi mill‑ġdid, tħabrek biex twarrad mill‑ġdid. Il‑qawmien ta’ Kristu jqabbad ma’ kullimkien l‑għeruq ta’ din id‑dinja ġdida; u anki jekk jinqatgħu, jerġgħu jixirfu, għax il‑qawmien tal‑Mulej diġà daħal fin‑nisġa moħbija ta’ din l‑istorja, għax Ġesù ma qamx għalxejn mill‑imwiet. Ejjew ma nibqgħux mal‑ġenb ta’ din il‑mixja tat‑tama ħajja!

Billi mhux dejjem naraw dawn l‑għeruq, għandna bżonn ta’ ċertezza li tiġi minn ġewwa, jiġifieri tal‑konvinzjoni li Alla jista’ jaġixxi f’kull ċirkostanza, anki qalb dawk li minn barra jidhru fallimenti, għax “dan it‑teżor qiegħed għandna f’ġarar tal‑fuħħar” (2 Kor 4, 7). Din iċ‑ċertezza hi dak li jissejjaħ “sens tal‑misteru”. Tfisser li nafu b’ċertezza li min joffri ruħu u jingħata lil Alla bi mħabba, żgur ser jagħmel il‑frott (ara Ġw 15, 5). Dan il‑frott ħafna drabi ma jidhirx, ma tistax tmissu b’idejk, ma tistax tgħoddu. Wieħed jaf sew li ħajtu ħa tagħti l‑frott, imma mingħajr ma jippretendi li jaf kif, jew fejn, jew meta. Għandu ċ‑ċertezza li xejn mill‑ħidmiet li jwettaq bi mħabba mhu ħa jintilef, xejn mhu ħa jintilef mit‑tħassib ġenwin tiegħu għall‑oħrajn, xejn mhu ħa jintilef mill‑għemejjel ta’ mħabba tiegħu lejn Alla, xejn mhu ħa jintilef mill‑ħidma ġeneruża, xejn mhu ħa jintilef mis‑sabar li mhux nieqes mill‑uġigħ. Dan kollu jdur mad‑dinja tagħna bħala qawwa li tagħti l‑ħajja. Xi kultant jidhrilna li bl‑isforzi tagħna ma nkunu ksibna l‑ebda riżultat, imma l‑missjoni mhix xi ftehim jew biċċa negozju, lanqas hi organizzazzjoni umanitarja, mhix spettaklu biex ngħoddu kemm nies ħadet sehem grazzi għall‑propaganda tagħna; hi ħaġa wisq aktar profonda, li ma tista’ titkejjel bl‑ebda mod. Forsi l‑Mulej qed jinqeda bl‑impenn tagħna biex ixerred il‑barkiet tiegħu fuq xi post ieħor fid‑dinja fejn aħna qatt m’aħna ħa nirfsu. L‑Ispirtu s‑Santu jaħdem kif irid hu, meta jrid u fejn irid; aħna nħabirku b’dedikazzjoni imma mingħajr ma nippretendu li nistgħu naraw riżultati li jagħtu fl‑għajn. Nafu biss li hu meħtieġ id‑don tagħna nfusna. Nitgħallmu nistrieħu fi ħdan il‑ħlewwa ta’ dirgħajn il‑Missier fl‑għotja kreattiva u ġeneruża tagħna. Nimxu ’l quddiem, nidħlu għaliha b’ruħna u ġisimna, imma nħallu lilu jagħmilna għammiela fl‑isforzi tagħna kif jidhirlu Hu.

Evangelii Gaudium, par. 278–279

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 84-85)

Imma, bħala Nsara, niddixxernu wkoll flimkien bħala Knisja. Id‑dixxerniment komunitarju hu meħtieġ meta, fil‑komunitajiet differenti fejn tinġabar il‑Knisja, infittxu li naqraw is‑sinjali taż‑żminijiet fid‑dawl tal‑Evanġelju u naġixxu fi qbil ma’ dak li l‑Ispirtu s‑Santu jitlob minna.

• Fil‑Knisja “domestika,” jew kull fejn jinġabru l‑komunitajiet iż‑żgħar. Dawn il‑komunitajiet jistgħu jkunu l‑familji; il‑komunitajiet reliġjużi partikolari marbutin ma’ kunvent jew missjoni speċifika; il‑komunitajiet żgħar ta’ ħbieb li jaqsmu l‑istess kariżma;
• Fil‑“parroċċi,” jew fejn il‑ġemgħa tinġabar b’mod sħiħ bħala kleru, lajċi u reliġjużi li flimkien jiddixxernu kif l‑Ispirtu qed isejħilhom jaqdu u joħorġu ’l barra fit‑territorju partikolari tagħhom. L‑istess jgħodd għall‑ħidma fl‑iskejjel tal‑Knisja jew l‑istituzzjonijiet l‑oħra tal‑Arċidjoċesi;
• Fil‑“provinċji jew kongregazzjonijiet reliġjużi” jew fil‑“movimenti lajkali” fejn, bħala komunitajiet li għandhom kariżma li torbothom mal‑Knisja Universali imma wkoll preżenti lokalment, l‑ispirtu partikolari ta’ qadi li jikkaratterizza kull komunità jrid jinkarna ruħu f’ċirkostanzi lokali partikolari, skont ma jnebbaħhom l‑Ispirtu.
• Fl‑Arċidjoċesi, nibdew mill‑istrutturi tal‑Kurja tagħha, imma wkoll permezz ta’ proċess li jiggarantixxi sinodalità vera sabiex il‑Knisja Maltija tkun tassew magħquda ħaġa waħda u flimkien tfittex li tisma’, li titlob u li tkun strument f’idejn l‑Ispirtu għall‑ħidma tiegħu—ikun xi jkun il‑prezz li dan jitlob.

Il‑Knisja lokali qed tiġi mistiedna tgħaddi minn din il‑konverżjoni fil‑modus operandi tagħha, fil‑mod li bih ser inkunu tassew “melħ” f’artna u “dawl” għall‑futur tagħha, billi nsiru “poplu ta’ Alla li jiddixxerni” u jaġixxi f’ismu, bħal nagħaġ li jagħrfu l‑leħen tar‑Ragħaj Veru tagħhom (ara Ġw 10, 14).

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 82-83)

Bħad‑dixxerniment imsejjes fuq ir‑raġuni, id‑dixxerniment Nisrani għandu ħafna dimensjonijiet li l‑ġemgħa jeħtieġ li twettaq b’xewqa għall‑awtentiċità:

• bħala Nsara niddixxernu u naġixxu bħala individwi fl‑affarijiet privati tagħna. Għal din ir‑raġuni, in‑Nisrani jrid ikun bniedem axxetiku li jrawwem fih dik id‑dixxiplina meħtieġa biex il‑ġibdiet tal‑ġisem u r‑ruħ ikunu fi qbil ma’ Kristu;
• bħala Nsara niddixxernu fl‑interess ta’ dawk li huma fdati f’idejna. Id‑dixxerniment tal‑ġenituri f’isem uliedhom huwa eżempju ċar ta’ dan; imma, f’kull pożizzjoni ta’ awtorità, l‑għaqal hu meħtieġ biex tagħraf tassew il‑ġid tal‑oħrajn. Li tieħu ħsieb ħaddieħor mill‑għajnejn ta’ Kristu timplika mħabba u ħniena għall‑oħrajn u mhux biss sens ta’ ġustizzja;
• bħala Nsara niddixxernu wkoll fir‑rwoli pubbliċi tagħna, fejn insibu ruħna responsabbli mhux biss ta’ nies fdati f’idejna biex nieħdu ħsiebhom, imma wkoll tat‑tmexxija ġusta ta’ istituzzjonijiet li jaħdmu għall‑ġid komuni. Li nkunu konxji tal‑ġid li Alla jixtieq mill‑istituzzjonijiet tagħna ta’ governanza, ekonomija u benessri pubbliku—inkluż tal‑Knisja nnifisha bħala istituzzjoni—ifisser li naġixxu b’mod li jirrispetta d‑dinjità tal‑persuni l‑ewwel qabel u kollox;
• bħala Nsara aħna msejħin ukoll niddixxernu għall‑ġid tad‑dar komuni tagħna. Li nieħdu ħsieb id‑dinja jfisser li nuru s‑Sbuħija tal‑Ħolqien il‑Ġdid li l‑Ispirtu s‑Santu jrid isawwar.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 81-82)

Id‑dixxerniment Nisrani ma jinvolvix biss li nħarsu lejn sitwazzjoni b’mod sħiħ, li naqbdu l‑karatteristiċi morali ewlenin, jew li niġġudikaw u niddeċiedu dwar l‑aħjar triq li għandna naqbdu u naġixxu b’mod responsabbli. Dan kollu jeħtieġ li tagħmlu kull persuna moħħha f’postu—Nisranija u mhix. Id‑dixxerniment tan‑Nisrani jitlob li naqraw ir‑realtà mill‑perspettiva ta’ Alla u nħallu l‑Ispirtu s‑Santu jiffurmana biex naħsbu bħalma kien jaħseb Ġesù.

Li naħsbu bħalma kien jaħseb Ġesù u nsiru l‑ġisem tiegħu jfisser li nkunu f’sintonija mal‑ħidma ħajja tal‑Ispirtu s‑Santu li tikkuntrasta mas‑sinjali tal‑mewt li jnixxu l‑ispirti ħżiena. Id‑“dixxerniment tal‑ispirti” hu għaldaqstant importanti għal kull dixxerniment Nisrani.

Proċess ta’ dixxerniment ekkleżjali li jwassal għal tiġdid tal‑Knisja f’Malta, hu vjaġġ fejn nimxu flimkien mat‑tnebbiħ tal‑Ispirtu s‑Santu sabiex inkunu “Poplu Qaddis ta’ Alla” li jagħti xhieda għall‑ferħ li jiġi mill‑laqgħa ma’ Kristu. Dan jeħtieġ:il‑laqgħa personali tagħna ma’ Kristu;

• li, kull wieħed u waħda minna, aħna msejħin biex inkunu “dixxipli missjunarji” permezz tal‑Kelma u l‑Qadi;
• u fl‑istess ħin napprezzaw ukoll il‑fatt li s‑sejħa personali tagħna hija s‑sejħa tal‑ġemgħa kollha, sejħa li għexuha qabilna dawk li għammru fi gżiritna tul is‑sekli permezz tax‑xhieda u l‑qima tagħhom;
• filwaqt li nerġgħu nagħmlu tagħna l‑attitudnijiet ekkleżjali tal‑kontemplazzjoni, rikonċiljazzjoni, formazzjoni u missjoni billi naħsbu fuq il‑pedagoġija ta’ Kristu—jiġifieri li nkunu Knisja li tisma’, li tilqa’, li takkumpanja u li dejjem tfittex li toħroġ ’il barra u lil hinn;
• u nsiru iktar konxji tad‑doni differenti ta’ dan il‑Poplu wieħed ta’ Alla;
• naħsbu fuq il‑kultura ta’ din “l‑art” li fiha msejħin naqdu;
• u nirriflettu fuq is‑sinjali taż‑żminijiet u nagħrfu l‑ġrieħi li Kristu jixtieq ifejjaq … allura d‑dmir tal‑Knisja hu li taġixxi b’mod deċiżiv.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 79-81)

Waqt li kien fuq il‑mejda magħhom, qabad il‑ħobż, qal il‑barka, qasmu u tahulhom. Imbagħad infetħulhom għajnejhom u għarfuh, iżda hu għab minn quddiemhom.

Lq 24, 30–31

Il‑Knisja ma taġixxix b’mod teknokratiku, billi tippjana skont ma naħsbu li hu “l‑aħjar, l‑iktar effiċjenti jew li l‑iktar jaqbel,” imma bis‑sottomissjoni għal Kristu, is‑Sultan tagħna, u għall‑Ispirtu s‑Santu li tiegħu nixtiequ nwettqu “l‑ħidma” u li tiegħu l‑Knisja tfittex li tkun medjatur tal‑“Ħajja”.

Li nġibu ruħna bħala Knisja, jiġifieri bħala dixxipli ta’ Kristu li qed nintbagħtu, jitlob minna li niġġudikaw u niddeċiedu mhux bil‑kriterji (preġudikati, għax dejjem immarkati bid‑dnub) tagħna, imma f’sintonija mal‑Ispirtu ta’ Alla li jgħaqqadna flimkien bħala “l‑Poplu Qaddis u Wieħed ta’ Alla.”

Dan il‑proċess, li fih nissottomettu ruħna u nirċievu l‑qawwa, insejħulu “dixxerniment.” Proċess li hu msejjes fuq il‑fiduċja li huwa l‑Ispirtu li qed jaħdem permezz tal‑Knisja, u għalhekk li l‑isforzi kollha tal‑Knisja, imwettqa b’xewqa ġenwina għall‑awtentiċità, mhuma qatt l‑isforzi tagħha, u għaldaqstant żgur ser iħallu l‑frott meta jogħġob lil Alla.

Bħalma jgħallem il‑Papa Franġisku:

Biex inżommu ħaj iż‑żelu missjunarju hemm bżonn ta’ fiduċja sħiħa fl‑Ispirtu s‑Santu, biex Hu “jgħinna fin‑nuqqas ta’ ħila tagħna” (Rum 8, 26). Imma fiduċja ġeneruża bħal din hemm bżonn tissaħħaħ u għalhekk irridu nsejħulu f’kull ħin. Hu jista’ jfejjaqna minn dak kollu li jżommna lura fl‑impenn missjunarju tagħna.

Hu minnu li din il‑fidi f’dak li ma jidhirx tista’ tqabbadna ftit tal‑mejt: dan bħal meta tintefa’ f’baħar fejn ma tafx ma’ xiex ħa tiltaqa’. Jiena stess din il‑ħaġa doqtha kemm‑il darba. Minkejja dan, m’hemmx libertà aqwa minn meta nħallu lill‑Ispirtu jeħodna fejn irid Hu, u ma noqogħdux inkejlu jew nikkontrollaw kollox, u nħallu lilu jdawwalna, imexxina, jeħodna fejn jixtieq Hu. Hu jaf tajjeb x’hemm bżonn f’kull żmien u f’kull ħin. Dan ifisser li nkunu misterjożament għammiela!

Evangelii Gaudium, par. 280

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 80-81)

Fl‑aħħar mill‑aħħar, il‑kawża tal‑ġrieħi tagħna hija d‑dnub—dik il‑kburija li taqtagħna minn Alla nnifsu, il‑Ħallieq, Feddej u Sostenitur tagħna. Meta nġibu ruħna daqslikieku Alla ma jeżistix; meta, bħala Knisja, nifirdu l‑ħajja “spiritwali” tagħna mill‑ħsibijiet tal‑ħajja fid‑“dinja”, aħna nferu l‑ispirtu tagħna li min‑natura tiegħu jfittex dak li hu traxxendentali u li jqim lill‑Missier. Meta d‑dnub tagħna jinfiltra f’kull aspett tal‑eżistenza tagħna, jidrob ukoll ix‑xewqa tagħna għal Alla u l‑qima tagħna titlef il‑vivaċità u l‑awtentiċità tagħha.

Din hi t‑traġedja tal‑ġrieħi fl‑esperjenza tagħna tat‑talb flimkien u personali. It‑talb li jsir id‑dar, bħala familja miġbura flimkien, jgħaddi esperjenzi ta’ devozzjoni u jrawwem fid‑dixxiplina tal‑kontemplazzjoni personali. Imma meta d‑dar ma tibqax spazju ta’ talb—jiġifieri, permezz ta’ ħin personali u bħala familja ddedikat għal xejn iktar ħlief għat‑tifħir ta’ Alla—imbagħad lanqas jirnexxilna nitgħallmu “kif nitolbu” u anke t‑talb pubbliku u komunitarju tagħna jbati.

Kull reliġjon, fil‑kult tagħha, għandha l‑obbligu li turi l‑qima tagħha lil Alla. It‑talb hu att pubbliku, li permezz tiegħu nagħrfu lil Alla bħala dak li jimla r‑realtà tagħna, u allura bħala dak li jixraqlu li nqimuh. Għalhekk, il‑mod ta’ kif, bħala l‑Poplu ta’ Alla f’Malta, nidhru nitolbu jgħid ħafna fuq l‑għarfien tagħna ta’ Alla u x‑xhieda li nagħtu għall‑Evanġelju.

Il‑mod li bih niċċelebraw il‑kalendarju liturġiku tagħna ta’ kull sena huwa wkoll partikolari. Il‑quċċata vera tal‑fidi tagħna—Żmien l‑Għid li jwassal sa Pentekoste—jinħass inqas fl‑esperjenza kollettiva tagħna ta’ qima. Iktar b’saħħithom u spiritwalment qawwija fi gżiritna huma s‑simboli tat‑tbatija—id‑Duluri u l‑Ġimgħa l‑Kbira. U iktar ikkuluriti huma ċ‑ċelebrazzjonijiet pubbliċi marbutin mal‑famużi festi tal‑qaddisin patruni.

Bla ebda dubju, il‑festi jġibu n‑nies flimkien u jgħaqqduhom flimkien fil‑memorja kollettiva ta’ ċelebrazzjonijiet li jmorru lura għal għexieren ta’ snin jew sekli. Din id‑dimensjoni tal‑festi terġa’ tlaqqagħna mal‑għejun fondi tat‑talb li għandna d‑dmir li niftakru fihom, ngħożżuhom u nkompluhom.

Imma meta l‑festi reliġjużi tagħna jsiru wirjiet ta’ qawwa maqtugħin mill‑memorja kollettiva tad‑devozzjoni reliġjuża; anke meta l‑liturġiji tagħna ta’ kuljum u tal‑Ħadd ikunu wisq iffukati fuq ir‑rubriki u fuq affarijiet sekondarji hekk li iktar isiru jixbhu xi spettaklu; jew meta l‑imqades tagħna, monumenti fil‑ġebel tad‑devozzjoni tal‑poplu tagħna, isiru s‑simbolu tal‑“Knisja” li teħtieġ “l‑attenzjoni u l‑manutenzjoni” hekk li jieħu post il‑ħtiġijiet tal‑“komunità ekkleżjali” nnifisha; ikun hemm ir‑riskju li noqogħdu nehdew bina nfusna u ninsew li hu l‑Ispirtu s‑Santu li jibni l‑Knisja u hu l‑għajn tal‑qima u t‑talb veri tagħha.

L‑imqades, ir‑ritwali u ċ‑ċelebrazzjonijiet ta’ barra m’għandhomx jieħdu post il‑ġid spiritwali tal‑komunità li jsib l‑għeruq tiegħu fil‑Kelma ta’ Alla, fil‑memorja appostolika tal‑fidi, u fiċ‑ċelebrazzjoni awtentika tal‑misteri li tinkarna ruħha f’kultura partikolari. It‑tradizzjoni ma tistax issir sempliċi tradizzjonaliżmu; lanqas ma jista’ t‑talb ma jġibx trasformazzjoni spiritwali li tgħaddina mill‑esperjenza tat‑tisfija sakemm twassalna għall‑għaqda sħiħa ma’ Alla.

Spiss, għal dawn il‑ġrieħi fit‑talb komunitarju u personali tagħna, inwaħħlu fil‑proċess mgħaġġel ta’ sekularizzazzjoni f’pajjiżna. Imma s‑sekularità għandha wkoll il‑vantaġġi tagħha, fosthom il‑ftuħ għad‑drittijiet ta’ kulħadd u x‑xewqa li ngħixu fil‑paċi minkejja d‑differenzi. Fil‑kultura tagħna, għadna qed nitħabtu biex ngħixu separazzjoni sana bejn Knisja u stat, fejn dak li hu sekulari u dak li hu reliġjuż jistgħu jeżistu flimkien u anke jħallu wisa’ għal xulxin biex jiżviluppaw għall‑ġid ta’ kulħadd. Imma hemm ukoll sinjali pożittivi f’dan ir‑rigward.

Għaldaqstant, il‑qalba tal‑ansjetà spiritwali tista’ tkun iktar fil‑fond. Hu minnu li s‑sekulariżmu, minnu nnifsu, ma jħallix wisa’ fil‑kuxjenza tan‑nies għax‑xewqa ta’ dak li hu traxxendentali u jfittex b’mod radikali li jpoġġi l‑bniedem fiċ‑ċentru tar‑realtà nnifisha. Imma iktar serju mit‑theddida tas‑sekulariżmu huwa meta dak li hu “profan” jieħu bixra reliġjuża jew meta s‑“sagru” jiġi kkummerċjalizzat. Fil‑qalb tagħna, dak li hu tassew reliġjuż jixxekkel minn idolatrija li tipparalizza ruħ il‑bniedem. U dan jista’ jwassal biex il‑“konvinzjonijiet” personali tagħna jieħdu post argument razzjonali; il‑“preferenzi personali” tagħna jitgħollew għal “xewqat fundamentali”; u, għall‑kuntrarju, dak li hu “traxxendenti” jsir biss kwistjoni ta’ “etika” jew sempliċiment “għażla waħda fost ħafna oħrajn.”

Hu minħabba f’hekk li l‑kunflitti kulturali qegħdin dejjem jikbru, bir‑riskju li d‑differenzi kbar fit‑tifsira li nagħtu lir‑realtà jsiru ġerħa fonda fost il‑poplu tagħna, għax ma jirnexxilniex nibnu narrattiva komuni “miftuħa” u nibqgħu Poplu maqsum.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 74-77)

Il‑ġrieħi fit‑tessut soċjali tagħna jidhru wkoll b’mod ċar fit‑tħarbit ta’ artna għall‑gwadann ekonomiku; fl‑arja mniġġsa tagħna; fil‑ġenn fit‑toroq tagħna u madwarna, li jagħmilha diffiċli nduqu mill‑ġdid dik is‑serenità li fil‑passat konna nassoċjaw mal‑eleganza moħbija tal‑irħula tagħna jew mas‑sbuħija tal‑pajsaġġ naturali tagħna. Qed ngħixu f’ambjent fejn il‑kruha qed ittaqqal lil ruħna u l‑ħajja tagħna ta’ kuljum.

Dawn il‑ġrieħi fis‑sensi u fis‑saħħa fiżika tagħna jsiru iktar gravi meta fl‑istil ta’ ħajja li qegħdin ngħixu “ma jkunx hemm ħin biżżejjed” għal dak li tassew jiswa. Bħal donnu l‑istess pajsaġġ tagħna hu mmarkat mit‑teknokrazija li tissikka fuqna bħall‑morsa biex iġġagħalna nikkonformaw mal‑loġika tagħha li tneżżagħna mill‑umanità tagħna. Minflok ma l‑bniedem jieħu ħsieb l‑art fi spirtu ta’ responsabbiltà reċiproka, il‑bniedem ikisser u jeqred, sakemm l‑istess pajsaġġ jirribella u jpattihielna.

Din hija l‑karba tal‑enċiklika ekoloġika Laudato si’, par. 106‑110, li tfakkarna li “l‑paradigma teknokratika dominanti” ġabet ħerba mhux biss fl‑ambjent tagħna, imma wkoll fl‑istrutturi politiċi u soċjali tagħna, u, saħansitra, fuq l‑istess ideal tagħna ta’ ħajja tajba. Bid‑delużjoni li ninsabu mixjin fit‑“triq tal‑progress”, qed ninqabdu minflok f’ċirku vizzjuż li qed jeqridna bil‑mod il‑mod.

U lanqas ma neħilsu minn din l‑ansjetà fl‑“ambjenti alternattivi” li ħloqna bit‑tentazzjoni li “naħarbu.” Il‑kuntest diġitali—dik ir‑realtà awmentata li fiha kulma jmur qed inqattgħu iktar mill‑ħin tagħna, anke l‑ħin biex “nissoċjalizzaw”—hu wkoll immarkat mill‑istess estetika ta’ esaġerazzjoni; etika ggwidata minn “kif nidhru”, fejn l‑“immaġni” tieħu post ir‑realtà, u l‑mod kif nippreżentaw ruħna jieħu post l‑awtentiċità. F’dal‑kuntest, dan il‑“bżonn” li nimpressjonaw u li tgħaddi tagħna—flok id‑djalogu u l‑konverżazzjoni—qed jimmarkaw xi minn daqqiet anke l‑preżenza tagħna bħala “Knisja”. Hu ta’ skandlu meta dak li suppost bħala Knisja msejħin li nkunu xhieda tiegħu—Knisja li tisma’, li tilqa’, li takkumpanja u li toħroġ—jissarraf f’oppożizzjoni, fil‑bini ta’ ħitan, f’attitudni li tfittex li tbaxxi lill‑ieħor, u meta ningħalqu fiċ‑ċertezzi tagħna u mal‑ftit li huma bħalna.

Irridu nibdew inwieġbu għas‑sejħa li nieħdu ħsieb il‑ħolqien bid‑deċiżjonijiet iż‑żgħar tal‑ħajja ta’ kuljum li nieħdu bħala persuni u fil‑komunitajiet tagħna. Bħala Knisja f’din il‑gżira ċkejkna tagħna, għandna tama li nistgħu nkunu preżenti fis‑soċjetà kollha; li nistgħu nieħdu passi konkreti biex inreġġgħu lura ċ‑ċiklu ta’ qerda ekoloġika u kulturali—offline u online—u niżirgħu mill‑ġdid il‑barka tal‑bidu tal‑ħolqien. Kemm aħna lesti nxandru l‑Evanġelju tal‑ħajja fejn l‑iktar meħtieġ—u aħna stess nikkonformaw miegħu?

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 73-74)

Kull soċjetà hi profondament miġruħa u tagħna mhijiex eċċezzjoni. Anzi, nitqarrqu jekk nippretendu li s‑soċjetà tagħna qed tiffjorixxi billi nkejlu biss fatturi ekonomiċi jew soċjali imma ninjoraw indikaturi oħra tal‑ġid. U iktar perikolużi huma l‑kontradizzjonijiet u l‑inkonsistenzi li naċċettawhom bħala normali, meta ngħidu li nħaddnu etika favur il‑ħajja jew l‑inklużjoni soċjali, jew tal‑libertà tal‑espressjoni u d‑demokrazija, imma mbagħad il‑fatti jitkellmu mod ieħor għax l‑imġiba tagħna tiċħad b’mod sfaċċat dawn l‑ideali.

Il‑qtil ta’ ġurnalista li ħasad lil kulħadd u l‑omiċidju kiesaħ u biered ta’ immigrant; il‑mod kif ħafna nies iqisu normali ċerti prattiċi “kollettivi” bħall‑evażjoni tat‑taxxa, it‑tixħim u l‑omertà, jew kif b’mod mill‑iktar naturali nibnu r‑rabtiet soċjali tagħna permezz tal‑“ħbieb tal‑ħbieb”, l‑unur, “familiżmu amorali,” il‑pjaċiri u l‑idea li l‑ewwel nieħdu ħsieb dak li hu tagħna qabel ir‑responsabbiltà soċjali … dan kollu juri li hemm qabża bejn ir‑realtà kif inhi u l‑ispirtu Kattoliku msejjes fuq il‑ġid komuni, is‑solidarjetà, l‑għażla preferenzjali favur il‑foqra, jew saħansitra dak is‑sens ċiviku bażiku fejn “is‑sħiħ” (il‑ġid tal‑polis fl‑interess ta’ kulħadd) hu tassew ikbar mill‑ġabra tal‑partijiet flimkien (jew l‑interessi individwali tagħna).

Dan qed jiġri mhux għax “il‑Knisja” bħala ġerarkija mhijiex titkellem fuq affarijiet marbutin mal‑ġid komuni, imma għax aħna stess bħala l‑Poplu ta’ Alla, fir‑relazzjonijiet soċjali tagħna, qed nonqsu milli nagħtu xhieda għall‑Evanġelju tal‑ħajja, kemm bil‑mod kif nikkomunikaw, imma wkoll bl‑istess ħajja li ngħixu.

Anke jekk “il‑Knisja”—b’mod speċjali l‑istituzzjonijiet tagħha—ifittxu li jkunu dawl fil‑proċess politiku u ekonomiku tagħna, “il‑Knisja” fid‑dinja—il‑ħajja tagħna fis‑soċjetà, fuq il‑media soċjali, fuq il‑post tax‑xogħol, fi djarna u fil‑ħajja personali tagħna—hi msejħa biex b’urġenza tagħti xhieda ta’ kif “is‑Saltna ta’ Alla” tinkarna ruħha permezz tal‑għażliet konkreti tagħna li nilqgħu lill‑barrani, nakkumpanjaw lil dawk li huma vulnerabbli fil‑ħtiġijiet kollha tagħhom, u nisimgħu dwar kif il‑preġudizzji tagħna jferu lill‑istess ħajja tagħna flimkien. Il‑konverżjoni soċjali u politika trid tibda minna stess billi nħallu lilna nfusna niddakkru mit‑tagħlim soċjali tal‑Knisja li jisfida lil kull wieħed u waħda minna, personalment u bħala komunità, biex inkunu Knisja għal u mill‑periferiji, billi nfittxu l‑ġustizzja tagħhom qabel l‑għana tagħna, il‑ġid tagħhom qabel il‑kumdità tagħna.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 72-73)

Il‑Knisja Maltija ma tbatix biss minn ġrieħi istituzzjonali u storiċi. Imma aħna wkoll poplu miġruħ mit‑telqa, inħossuna mitlufin u mħawdin, għax nagħtu wisq importanza lill‑isforzi fjakki tagħna, u ma nagħtux kas biżżejjed ta’ dak li l‑Ispirtu s‑Santu qed iwettaq fostna.

Nisfgħu miġruħa bħala Poplu meta neskludu gruppi partikolari mill‑istess ħajja tal‑Knisja għax ma nakkumpanjawhomx fit‑taħbit tagħhom, imma sempliċiment inwarrbuhom jew nidhru li qed inqaċċtuhom ’il barra permezz ta’ kliem li joqtol u jikkundanna flok jagħti l‑ħajja permezz tal‑ħniena u l‑fejqan ta’ Kristu.

Forsi m’għadniex nistgħu nitkellmux fuq “Malta Kattolika”, imma għandna nkunu grati għax dan l‑istess proċess li fih l‑“Knisja bħala istituzzjoni” qed tingħata l‑ġenb qed joħloq spazju fejn tista’ titwieled mill‑ġdid il‑“Knisja bħala komunjoni vera”; bħal ħmira li tista’ ttella’ l‑għaġna ta’ kultura ġdida ta’ ħbiberija, fejn ma nibżgħux mid‑differenzi reliġjużi u politiċi, imma minflok inħaddnu d‑diversità kollha bħala sinjal tal‑kreattività u s‑sbuħija infinita ta’ Alla.

Il‑ħeġġa evanġelika tagħna trid titkebbes mill‑ġdid billi nħossu li għandna għan komuni, li hu l‑Evanġelju nnifsu: mhux in‑nostalġija tagħna għal “Knisja” li spiċċat, jew l‑entużjażmu għal Knisja skont kif infassluha aħna, imma billi b’umiltà nagħrfu kif l‑Ispirtu s‑Santu qed jibni l‑ġisem ta’ Kristu f’Malta.

Il‑kliem tal‑Papa Franġisku fl‑ittra msemmija iktar ’il fuq jurina t‑triq tal‑fejqan għall‑parroċċi, il‑komunitajiet reliġjużi u l‑movimenti lajkali tagħna, u bħala “Poplu Qaddis ta’ Alla” wieħed. Jistedinna wkoll naħsbu fuq il‑misteru profond tal‑fidi tagħna ta’ kif it‑tbatija ssalva—anke l‑ansjetà spiritwali tal‑Knisja lokali tagħna fi żmien ta’ “konfużjoni”: “‘Jekk membru jbati, ibatu l‑oħrajn flimkien miegħu,’ kien qalilna San Pawl. Permezz ta’ atteġġjament ta’ talb u ta’ penitenza nkunu nistgħu nidħlu f’armonija personali u komunitarja ma’ din l‑eżortazzjoni, sabiex fostna jitkattru d‑doni tal‑kompassjoni, tal‑ġustizzja, tal‑prevenzjoni u tat‑tiswija. Marija għarfet tibqa’ f’riġlejn is‑salib ta’ binha. M’għamlitx hekk kif ġie ġie, imma kienet hemm b’mod deċiż, bilwieqfa u ħdejh. B’dil‑pożizzjoni tesprimi l‑mod kif kienet tkun fil‑ħajja.

Meta nħossu n‑niket kbir li jqanqlu fina dawn il‑pjagi ekkleżjali, jagħmlilna tajjeb li flimkien ma’ Marija “ninsistu aktar fit‑talb” (ara S. Injazju ta’ Loyola, Eżerċizzi Spiritwali, par. 319), u nagħmlu ħilitna biex nikbru fl‑imħabba u fil‑fedeltà lejn il‑Knisja. Hi, l‑ewwel dixxiplu, tgħallem lilna lkoll dixxipli kif għandna nġibu ruħna quddiem is‑sofferenza tal‑innoċenti, mingħajr ħarba u bla ma nkunu beżżiegħa. Li nħarsu lejn Marija jfisser li nitgħallmu niskopru fejn għandu jkun u kif għandu jġib ruħu d‑dixxiplu ta’ Kristu.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 70-71)

Il‑Knisja bħala “Poplu ta’ Alla” hi msejħa tkun “komunità ta’ ħbieb” li jterrqu flimkien. Il‑modus operandi u l‑istrutturi tal‑Knisja għandhom jirriflettu din it‑tfixxija biex inkunu “poplu f’pellegrinaġġ” flimkien. Il‑Knisja lokali hi miġruħa proprju fejn l‑istrutturi, l‑istituzzjonijiet u l‑proċeduri formali tagħha ma jiffaċilitawx, anzi jikkontradixxu, l‑ispirtu ta’ ħbiberija u reċiproċità. Fl‑Ittra lill‑Poplu ta’ Alla (Awwissu 20, 2018), il‑Qdusija Tiegħu l‑Papa Franġisku identifika tliet ġrieħi fondi fil‑Knisja, li huma wkoll tagħna: “abbuż sesswali, abbuż ta’ poter u tal‑kuxjenza.” U identifika l‑għeruq ta’ dawn il‑ġrieħi fil‑klerikaliżmu li jikkaratterizza mod ta’ kif tiffunzjona “l‑Knisja istituzzjonali.” Barra minn hekk, f’Malta, il‑ġrieħi tal‑klerikaliżmu għandhom il‑forom distinti tagħhom li jagħmlu ħafna ħsara minħabba fiċ‑ċokon tagħna, l‑istorja politika mqallba tagħna ta’ dawn l‑aħħar mitt sena, u d‑dinamiċi kulturali partikolari tagħna sforz sens ta’ vulnerabbiltà eżistenzjali: it‑tendenza li ma nafdawx lill‑“barrani,” il‑pika u t‑tribaliżmu bl‑attitudni ta’ aħna‑u‑huma.

Hu ferm importanti li nagħrfu d‑dgħufijiet tagħna, nirrikonoxxu kif ferejna lil xulxin fil‑passat u, bħala Nsara, infittxu li nagħtu bidu għal proċess biex nisimgħu lil xulxin, infittxu modi kif nistgħu nsewwu l‑kunflitti, u, fuq kollox, nitolbu l‑qawwa tal‑Ispirtu s‑Santu biex naslu li naħfru lil xulxin.

Fl‑istess ħin, jeħtieġ li ma noħolqux iktar firdiet fil‑ġemgħa meta ma jirnexxilniex inkampaw flimkien, naħdmu flimkien jew saħansitra nitolbu flimkien bħal aħwa. Għandna bżonn nitgħallmu napprezzaw iktar mhux biss id‑doni ta’ xulxin, imma wkoll is‑sbuħija tas‑sejħa partikolari tagħna—is‑sejħat distinti tal‑kleru, ir‑reliġjużi u l‑lajċi, imma li kollha għandhom sehem fil‑missjoni ta’ Kristu bħala Qassis, Profeta u Sultan, u għandhom l‑istess orjentazzjoni evanġelika għax‑xandir u l‑qadi, li naraw fl‑Imgħallem tagħna.

Bħalma Ġesù wissa lid‑dixxipli tiegħu meta nqalgħet kwistjoni bejniethom dwar min minnhom kellu jinżamm bħala l‑akbar wieħed:

“Fost il‑pagani s‑slaten jaħkmu fuq in‑nies, u dawk li jħaddmu s‑setgħa fuqhom isejħulhom benefatturi. Intom mhux hekk, imma l‑akbar fostkom għandu jġib ruħu tal‑iżgħar wieħed, u min hu fuq l‑oħrajn iġib ruħu ta’ qaddej. Għax min hu l‑akbar, dak li jkun fuq il‑mejda, jew dak li jkun qiegħed jaqdi? Mhux dak li jkun fuq il‑mejda? Imma jien qiegħed fostkom nagħmilha ta’ qaddej.”

Lq 22, 25–27

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 69-70)

L‑ebda bniedem mhu maqtugħ għalih waħdu u n‑natura umana tagħna minnha nnifisha timplika x‑xewqa li nkunu persuni‑f’relazzjoni. Meta nersqu lejn persuni oħra, dan nagħmluh b’min aħna verament fil‑qalba tagħna: l‑istejjer li nsiġna biex nagħmlu sens mill‑ħajja tagħna, u l‑ġrajjiet li naqsmu mal‑oħrajn biex nifhmu minn fejn ġejjin u x’nixtiequ nkunu. Ir‑relazzjonijiet intimi, b’mod speċjali fiż‑żwieġ u l‑ħbiberiji, ma’ wliedna u ħutna, jiffurmawna bħala persuni, familji u komunitajiet żgħar. Meta naqsmu ħajjitna flimkien, aħna nkunu qegħdin nieħdu ħsieb xulxin u r‑relazzjoni tagħna ssir opportunità biex ngħinu lil xulxin niżviluppaw.

Imma jekk timplika wkoll vulnerabbiltà, l‑intimità mhux biss tiftaħna għat‑tama li nkunu maħbubin kif aħna; tpoġġina wkoll f’riskju li jgħaffġu fuqna u jabbużawna. Bħalma m’hemmx relazzjoni tassew intima mingħajr fiduċja, hekk ukoll m’hemmx relazzjoni intima mingħajr ir‑riskju tat‑tradiment.

Kemm minna jbatu—kultant b’mistħija u fil‑moħbi; drabi oħra b’mod pubbliku—mill‑ġrieħi ta’ żwiġijiet imfarrka, tradimenti mill‑ħbieb, kunflitti fil‑familja, diżappunti fir‑relazzjonijiet, abbuż f’relazzjonijiet fejn waħda mill‑partijiet għandha iktar qawwa mill‑oħra. Dawn it‑tbatijiet jisfidawna biex ninfetħu għall‑grazzja tal‑maħfra u nikbru minn dawn l‑esperjenzi fejn, b’kuraġġ, ma nħalluhomx jiddeterminawna, u għalhekk nerġgħu nagħżlu li ninvestu f’relazzjonijiet ġodda anke jekk dawn jitolbu minna li nkunu vulnerabbli.

Imma dawn il‑ġrieħi fondi jistgħu wkoll ifixklu l‑proċess ta’ integrazzjoni personali. Dan hu minnu l‑iktar fil‑familji. L‑akkumpanjament tal‑miżżewġin u l‑familji huwa sejħa urġenti għall‑Knisja, b’mod speċjali għax il‑Knisja stess ma tistax tikber jew tkun min tassew hi mingħajr ma tkun skola ta’ kif naqsmu ħajjitna u darna flimkien, u kif insiru komunità u familja waħda. Bit‑tajjeb u l‑ħażin, dak li nitgħallmu fir‑relazzjonijiet l‑iktar intimi tagħna jaffetwa kif inġibu ruħna fir‑relazzjonijiet tagħna fi ħdan il‑Knisja, sew fil‑parroċċi, sew fil‑komunitajiet reliġjużi, u sew fil‑movimenti lajkali.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 68-69)

Ħadd minna mhu meħlus minn memorji ta’ vjolenza li ġarrab jew wettaq; ta’ weġgħat li huma wisq kbar biex naffaċjawhom jew naċċettawhom; dwejjaq li mhux faċli nagħtuh isem jew infissruh fi kliem. Dawn il‑ġrieħi fondi, li spiss inġarrbuhom l‑ewwel fit‑tfulija, idgħajfuna imma wkoll jimlewna bl‑imrar; iferu lil qalbna imma wkoll jimlewna bl‑għadab. Jekk ma nirrikonċiljawx ruħna mat‑tbatijiet tagħna, dawn it‑trawmi mhux solvuti jistgħu jaffettwaw ukoll lil oħrajn madwarna, jinfirxu fil‑familji u fil‑komunitajiet u l‑memorja tagħhom tiċċajpar minn dan in‑niket moħbi.

Kristu jixtieq jeħlisna, l‑ewwel u qabel kollox, mill‑ġrieħi li jżommuna mjassra minn dawn il‑memorji li jwaħħxu. Il‑Knisja twettaq il‑missjoni tagħha li twassal it‑tama billi tfittex li teħles mill‑jasar tal‑passat tagħna sabiex tfejjaq il‑ġrieħi tal‑qalb li jweġġgħu kemm lill‑individwi kif ukoll lill‑komunitajiet.

Kif San Ġwanni Pawlu II għallem lill‑Knisja u lid‑dinja:

Jibqa’ minnu li ma nistgħux nibqgħu priġunieri tal‑passat: kemm l‑individwi kif ukoll il‑popli jeħtieġu xi sura ta’ “tisfija tal‑memorja”, sabiex il‑ħażen tal‑passat ma jibqax għaddej. Dan ma jfissirx li ninsew dak li ġara, imma li nħarsu lejh b’mod ġdid u nitgħallmu minn dak stess li ġarrabna li l‑imħabba biss tista’ tibnina, filwaqt li l‑mibgħeda ġġib magħha qerda u ħerba. Jeħtieġ li ċ‑ċiklu qattiel tat‑tpattija jeħodlu postu l‑ħelsien tal‑maħfra.

Messaġġ għat‑30 Jum Dinji tal‑Paċi, Jannar 1, 1997

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 67)

“Kemm intom boloh u tqal biex temmnu kulma qalu l‑profeti! U ma kellux il‑Messija jbati dan kollu u hekk jidħol fil‑glorja tiegħu?”

Lq 24, 25‑26

Kristu jixtieq jiltaqa’ mal‑Poplu tiegħu biex joffrilu l‑fidwa u l‑ferħ tiegħu. L‑imħabba ta’ Alla għal kull bniedem m’għandhiex limiti. Il‑Missier bagħat lil Ibnu l‑waħdieni sabiex kulħadd isalva, u lkoll insiru l‑“Poplu Qaddis ta’ Alla.” Għax il‑Missier permezz tal‑Iben jibgħat id‑Difensur (ara Ġw 14, 16–17), kulħadd hu mistieden iduq il‑ferħ ta’ meta nitwieldu mill‑ġdid (ara Ġw 3, 3) u ta’ meta nimtlew bil‑qawwa biex inħabirku għat‑twaqqif ta’ ordni politiku ġdid u tal‑Ħolqien il‑Ġdid.

Kif naqraw fl‑ewwel ittra lil Timotju:

Nitolbok l‑ewwel nett li jsiru suppliki, orazzjonijiet, talb u radd il‑ħajr għall‑bnedmin kollha; għas‑slaten, għal dawk kollha li għandhom xi awtorità, biex inkunu nistgħu ngħaddu ħajja fil‑kwiet u fis‑sliem, fit‑tjieba u kif jixraq. Dan hu tajjeb u jogħġob lil Alla s‑Salvatur tagħna, li jrid li l‑bnedmin kollha jsalvaw u jaslu biex jagħrfu l‑verità. Għax wieħed hu Alla, u wieħed hu l‑medjatur bejn Alla u l‑bniedem, il‑Bniedem Kristu Ġesù, li ta lilu nnifsu bħala prezz tal‑fidwa għal kulħadd; u x‑xhieda ta’ dan ngħatat f’waqtha.

1 Tim 2, 1–6

Fil‑ħeġġa missjunarja tagħha, il‑Knisja kollha bħala komunità ta’ dixxipli tibda billi tkun attenta għas‑sinjali taż‑żminijiet u, speċifikament, għall‑ġrieħi fejn Kristu jixtieq joffri l‑fejqan tiegħu.

Xi kultant inħossu t‑tentazzjoni li nkunu Nsara li jżommu distanza prudenti mill‑ġrieħi tal‑Mulej. Imma Ġesù jrid li mmissu l‑miżerja umana, li mmissu l‑ġisem sofferenti tal‑oħrajn. Hu jistenna minna li ma noqogħdux infittxu dawk l‑imkejjen ta’ kenn personali jew komunitarju li jżommuna mbegħdin minn fejn tħabbat il‑qalb tat‑tbatija umana, biex nistgħu naċċettaw tabilħaqq li nidħlu f’kuntatt mal‑eżistenza konkreta tal‑oħrajn u nagħrfu kemm hi kbira l‑qawwa tal‑ħlewwa. Meta nagħmlu dan, il‑ħajja dejjem tikkumplika ruħha b’mod sabiħ u nkunu ngħixu l‑esperjenza qawwija ta’ poplu, l‑esperjenza li aħna nagħmlu parti minn poplu.

Evangelii Gaudium, par. 270

Nagħrfu li l‑fraġilità tagħna bħala “poplu”—personali, komunitarja u ekoloġika—tixbah lil dik ta’ “ġarar tal‑fuħħar” imxaqqa. Nagħrfu li aħna mkissrin u bilkemm nistgħu nżommu sħaħ “ħaġa waħda”. Imma l‑balzmu mqaddes fdat f’idejn il‑Knisja—dak id‑deheb imdewweb tal‑ħniena ta’ Alla li għandu l‑qawwa jsewwi x‑xquq l‑iktar fondi—jitlob minnha li toħroġ, “li nħallu lil Kristu jiftaħ beraħ il‑bibien tagħna biex joħroġ,” biex inwasslu l‑fejqan. Dak li f’għajnejna jista’ jidher biss tifrik—biċċiet imkissra tal‑fuħħar tajbin biss għar‑rimi—fin‑nar jaqbad tal‑Ispirtu u permezz ta’ ġesti konkreti tal‑Knisja li bihom tilqa’, tisma’ u takkumpanja, jista’ jitwieled mill‑ġdid għal ħajja ġdida; il‑“Poplu Qaddis ta’ Alla” li jikber fir‑rikonċiljazzjoni, fil‑formazzjoni u fit‑talb … biex ikun jista’ jintbagħat.

Jekk nittraskurawhom, it‑tbatijiet tagħna jinżlu iktar fil‑fond u jaljenawna iktar anke mill‑istess xewqa ta’ Alla li jferra’ fina mħabbtu. Għalhekk, il‑Knisja għandha d‑dmir li taġixxi b’mod deċiżiv biex tieħu ħsieb dawk l‑iktar miġruħin. Iktar ma l‑biċċiet tal‑qlub maqsuma u tar‑relazzjonijiet miksura tagħna huma mxellfa u ma jaqblux bejniethom, iktar l‑Knisja hi msejħa taqdi b’ġenerożità u sabar sabiex l‑imħabba ta’ Alla tiġi esperjenzata bħal dak id‑deheb li jsewwi u jagħti ħajja ġdida, u saħansitra isbaħ.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nirriflettu dwar seba’ ġrieħi li l‑Knisja fil‑missjoni tagħha ta’ Evanġelizzazzjoni u Djakonija trid tieħu ħsieb.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 65-66)

Kull spazju “fiżiku” (“offline”) imfisser hawn fuq, hu wkoll estiż “online” permezz tax‑xibka ta’ parteċipazzjoni umana “medjata” (jiġifieri, permezz tat‑teknoloġija jew media) li hi l‑internet. Din hi “d‑dinja l‑ġdida” li tikber u tespandi mid‑dinja materjali li konna nafu. Hija realtà li tixbah għanqbuta (web‑like reality), li tqabbad flimkien, wieħed ma’ waħda, u tqarreb lil kulħadd jinsab fejn jinsab (“ubiquitous connectivity and pervasive proximity”), fejn il‑mudelli ta’ relazzjonijiet soċjali li konna mdorrijin bihom—ġerarkija, awtorità, burokrazija—jċedu posthom għal modi ġodda ta’ interazzjoni, modi ġodda ta’ kollaborazzjoni, espressjonijiet ġodda ta’ kif inkunu bnedmin. Dan l‑ambjent ġdid—fejn il‑personalitajiet tagħna u dak li noħolqu aħna jsiru kobba waħda— mhux biss iwassal sat‑truf tad‑dinja għax m’għandux fruntieri; imma għaldaqstant jitlob li nikkunsidraw mill‑ġdid xi tfisser il‑partikularità “Maltija” tagħna.

L‑uniku mudell biex nivvalutaw epoka b’suċċess hu li nistaqsu sa liema punt qed tiżviluppa fiha u tasal għar‑raġuni vera tagħha ‑milja tal‑eżistenza umana, fi qbil mal‑karattru partikulari u l‑possibbiltajiet ta’ dik l‑istess epoka.

Evangelii Gaudium, par. 224, kwotazzjoni minn Romano Guardini

Din ir‑realtà ġdida hija wkoll stedina biex nagħmlu iktar “uman” il‑potenzjal u l‑possibilitajiet li tkebbes din il‑kultura kkaratterizzata min‑“network” u intelliġenza artifiċjali (AI). Essenzjalment toffrilna opportunità biex niskopru (mill‑ġdid) dawk il‑karatteristiċi umani li llum jistgħu u għandhom jiffjorixxu b’mod ġdid. F’dinja fejn kulħadd hu konness u allura, kulħadd huwa qrib ta’ xulxin u ħadd ma jista’ jkun barrani, żgur li qed niġu mistiedna ngħixu esperjenzi ta’ ħbiberija awtentika, fi ftuħ għad‑djalogu, u ninsġu lingwaġġ iktar universali ta’ solidarjetà umana u ħbiberija.

Iktar ma jgħaddi ż‑żmien, iktar l‑ispazji soċjali fejn in‑nies jiltaqgħu biex jitkellmu, jaqsmu perspettivi, ideat u ħolm għal ġejjieni aħjar qed isiru “spazji awmentati” fejn l‑isfera diġitali testendi l‑ħajja soċjali, ekonomika u politika tagħna. Il‑postijiet fejn inqattgħu l‑ħin tagħna, fejn ninġabru biex inzekzku, niċċajtaw, naqsmu l‑aħbarijiet, nieħdu parir, niddevertu jew għall‑kumpanija … saru l‑ispazju fejn aħna niġu sempliċiment mistiedna “nkunu komunità.”

Dan ma jfissirx li niċħdu l‑għana tan‑natura fiżika tagħna bħala bnedmin. Imma qed niġu mistiedna li nistgħaġbu quddiem is‑sbuħija ta’ kif il‑moħħ tagħna—permezz tal‑esperjenzi tagħna—qed jiġi estiż, u b’xi mod allura anke l‑“ġisem” tagħna jekk aħna aktar “qrib”. Permezz ta’ screens ta’ kull daqs nistgħu nitgħallmu nersqu lejn xulxin u nilħqu dik “il‑komunjoni ta’ rwieħ” li umanament ilkoll nittamaw u nixtiequ.

Dan il‑mod ta’ kif “nersqu lejn xulxin” mhuwiex l‑istess bħal meta s‑soltu nitbissmu lil xulxin, inħarsu f’għajnejn xulxin, jew nieħdu b’idejn xulxin. Anke l‑mod ta’ kif ninġabru flimkien bħala “komunità li titlob” qed jiġi interpretat mill‑ġdid “skont il‑karattru partikolari u l‑kapaċitajiet tal‑epoka”.

Imma dak li qed niskopru huwa “lingwaġġ ġdid” ta’ tifkiriet u ħsibijiet li qsamna flimkien, frammenti ta’ emozzjonijiet, esperjenzi ta’ meta ħallejna s‑sbuħija tqanqalna … affarijiet li jispirawna, jagħmluna “min aħna”, il‑“persuni” li jfittxu l‑ħbiberija. Huwa lingwaġġ fejn dak li hemm f’moħħna u f’ruħna jitfisser b’simboli, bħala sensazzjonijiet mistura, li nippruvaw ngħaqqdu flimkien f’narrattiva waħda biex nagħmlu sens b’mod kollettiv ta’ din “id‑dinja ġdida”.

Minkejja dan, din l‑estensjoni tal‑personalità tagħna fid‑dinja diġitali tpoġġilna sfidi ġodda: il‑“paradigma teknokratika dominanti” timxi mal‑loġika tal‑utilità, hekk li tirriduċi l‑persuni għal informazzjoni, u allura għal opportunitajiet ta’ manipulazzjoni u gwadann. Għalhekk, il‑midja soċjali mmexxija mill‑loġika tal‑massimizzazzjoni tal‑profitti u tal‑bejgħ tal‑“informazzjoni” lil min joffri l‑iktar, qed isiru wkoll mezzi biex jiġu ddettati ideoloġiji, valuri relattivizzati, aġendi populisti, hekk li jwasslu biex tiġi llimitata l‑libertà tan‑nies.

Huwa għalhekk urġenti li nfasslu ħajja “globali” mgħixa flimkien billi nrawmu l‑arti tal‑ftuħ u tad‑djalogu bejn id‑differenzi kollha ta’ kultura, twemmin u opinjoni filosofika. Fil‑midja soċjali hemm ukoll riskju kbir fejn il‑manipulazzjoni sottili ta’ dak li jogħġobna u ma jogħġobniex, tal‑opinjonijiet u l‑preferenzi, tinfluwenza l‑viżjoni tagħna nfusna iktar milli jinfluwenzawna argumenti razzjonali persważivi. Bħalma r‑rabtiet immedjati jqanqlu ħafna emozzjonijiet, hekk ukoll din il‑prossimità ġdida toħloq kunflitti kollettivi u tribaliżmi ġodda. Barra minn hekk, permezz ta’ algoritmi u propaganda mmirata, faċilment nistgħu niġu mmanipulati emozzjonalment biex naqblu ma’ aġendi li jmorru kontra r‑raġuni u l‑ġid komuni. “Komunikazzjoni” ġenwina fi spazji medjati, l‑ewwel u qabel kollox, tfisser li neħilsu minn dawk il‑ktajjen li jippruvaw “ibigħulna” stili ta’ ħajja partikolari, fejn il‑ftit privileġġati jiggwadanjaw iktar, billi jirriduċu l‑mases għal “numri” li minnhom tista’ takkwista l‑informazzjoni.

F’din il‑ħidma globali biex dan l‑ispazju jsir iktar uman, il‑Knisja għandha dmir li titkellem b’mod profetiku billi tisħaq fuq il‑veritajiet fundamentali li huma meħtieġa għall‑iżvilupp tal‑bniedem. Barra minn hekk, il‑Knisja universali għandha titkellem bil‑lingwaġġ—u d‑doni—ta’ kull Poplu biex ħadd ma jitħalla barra, u kull kultura tkun inkluża. Dan jimplika l‑inkulturazzjoni tal‑Evanġelju f’kull realtà partikolari, sabiex flimkien, fir‑relazzjonijiet reċiproċi tagħna f’dan l‑ambjent diġitali ġdid, nistgħu naqsmu b’mod awtentiku d‑doni li jagħnu l‑“komunjoni tal‑popli”.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 61-63)

Min aħna jidher l‑iktar fir‑relazzjonijiet l‑iktar intimi tagħna. Id‑djar tagħna huma l‑iskejjel l‑iktar fundamentali biex insiru persuni‑f’relazzjoni li jistgħu jaslu li jafdaw lil xulxin, jikkollaboraw fi proġett komuni, imma wkoll li jsolvu dawk il‑kunflitti li ma jistgħux jiġu evitati, u, fuq kollox, li jaħfru l‑ġrieħi u d‑diżappunti li jikkawżaw lil xulxin. L‑ispazji domestiċi jisfaxxaw jekk il‑membri tagħhom ma jipprattikawx ir‑rikonċiljazzjoni bħala parti minn dak il‑proċess li jrawwem il‑ġenerazzjoni li jmiss. Barra minn hekk, il-maħfra—li hi meħtieġa għall-fejqan personali u komunitarju—hija possibbli biss bil-grazzja ta’ Alla. Għalhekk, l-ispazji domestiċi tagħna huma l-kejl tar-reżiljenza tan-nazzjon tagħna u wkoll tal-awtentiċità tax-xhieda li nagħtu bħala “Poplu ta’ Alla” li jirrikonċilja, jifforma u jista’ jieħu sehem fil‑ħniena ta’ Alla li ssalva.

In‑natura sagramentali taż‑żwieġ li jorbot flimkien żewġ dixxipli, u li fuqu tinbena l‑Knisja tad‑dar, irid ilaqqamna kontra l‑ħafna pressjonijiet li jagħfsu fuq il‑ħajja tal‑familja u r‑relazzjonijiet personali f’Malta llum. Imma anke ż‑żwieġ irid jingħex b’mod awtentiku, u biex jirnexxi jeħtieġ ħafna sapport mill‑Knisja u l‑istrutturi tagħha. Wara kollox, il‑familji Nsara huma, biex ngħidu hekk, l‑iskeletru li bis‑saħħa tiegħu jżomm il‑ġisem kollu tal‑ecclesia. Il‑kriżijiet ta’ mħabba fil‑ħajja tal‑familja mhumiex biss esperjenzi li jkissruna imma jridu jkunu wkoll dak li jiffurmana biex inkunu “Poplu ta’ Alla” msoffi, tassew kapaċi li jħobb “fir‑riżq tajjeb u l‑ħażin, fil‑mard u fis‑saħħa” hu u jimxi lejn it‑Tieni Miġja.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 47-48)

Imkien mhuwa iktar meħtieġ dan il‑proċess daqskemm fl‑ispazji fi ħdan il‑Knisja stess li jridu jrawmu spirtu tassew nisrani u jiffurmaw il‑preżenza “Kattolika” tagħna fis‑soċjetà biex inkunu “melħ tal‑art” u “dawl tad‑dinja” (Mt 5, 13.14), b’mod partikolari l-parroċċi, il-movimenti lajkali u l-istituzzjonijiet reliġjużi. Jekk il‑“Poplu ta’ Alla” jonqos minn din il‑missjoni fundamentali tiegħu li jkun poplu rrikonċiljat u allura xhud tal‑istil ta’ ħajja li titlob “is‑Saltna” flok dak li titlob “id‑dinja”; jekk il‑melħ tagħna jitlef it‑togħma tiegħu, “ma jibqa’ tajjeb għal xejn iżjed ħlief biex jintrema barra u jintrifes min‑nies” (Mt 5, 13).

Il‑Knisja, preżenti fis‑soċjetà permezz tal‑ħafna istituzzjonijiet tagħha, tibqa’ “relevanti” daqskemm ix‑xhieda istituzzjonali “pubblika” tagħha tkun taqbel ma’ dak li jitlob l‑Evanġelju—mhux b’legaliżmu riġidu, imma bħala turija ta’ ġustizzja li tpoġġi fil‑prattika “l‑għażla preferenzjali tal‑foqra”; u turija ta’ ħniena li tazzarda timxi “l‑mil l‑ieħor” biex tilqa’ b’ġenerożità u tjieba lill‑barrani u lil min hu l‑aktar fil‑bżonn.

Permezz tal‑istituzzjonijiet tagħha, il‑Knisja għandha wkoll ir‑responsabbiltà li tifforma soċjetà li tfittex il‑ġid komuni b’mod oġġettiv—mhux billi timponi l‑viżjoni tagħha tat‑tajjeb fuq l‑oħrajn, imma bil‑“ferħ tal‑Evanġelju” li minnu nnifsu għandu l‑qawwa li jikkonvinċi. Din l‑esperjenza ta’ ferħ toħroġ l‑iktar fl‑espressjoni pubblika tal‑fidi tagħna li, filwaqt li tfakkar fl‑għeruq “Kattoliċi” tal‑kultura Maltija, fl‑istess ħin ma tħalli lil ħadd barra anzi tħeġġeġ lil kulħadd għal għixien iktar profond u flimkien tal‑esperjenza umana.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 46-47)

Istituzzjonijiet pubbliċi bħal gvern, parlament, qrati, korpi tal‑infurzar tal‑liġi u tas‑sigurtà nazzjonali, soċjetà ċivili, sistema tas‑saħħa u skejjel, dawn kollha jiffurmaw il‑ħajja tagħna flimkien u huma responsabbli għall‑ħarsien tal‑futur tagħna bħala nazzjon. Dawn l‑istituzzjonijiet pubbliċi jeħtieġ li mhux biss jippromwovu l‑ġustizzja: jeħtieġ li wkoll jidhru li huma ġusti u qed jaqdu l‑ġid komuni. Għandhom ukoll jagħtu s‑saħħa lil dawk li huma vulnerabbli u leħen lil dawk li m’għandhomx, sabiex inkunu nistgħu nibnu u nħarsu n‑narrattiva komuni ta’ dak li jagħmilna poplu wieħed li jfittex li jsawwar ħajtu flimkien fuq din id‑daqsxejn ta’ gżira msieħba fl‑Unjoni Ewropea u fil‑komunità ikbar tan‑nazzjonijiet. It‑tkabbir sostenibbli tan‑nazzjon tagħna jiddependi fuq kemm għandna l‑ħila nikkollaboraw fit‑tul flimkien u ma’ popli oħra flok nitmexxew mill‑interessi egotistiċi tagħna tal‑mument.

Jeħtieġ li l‑istituzzjonijiet kollha tagħna jedukaw favur ir‑responsabbiltà ċivili u mhux għall‑gratifikazzjoni istantanja; li jrawmu sens ta’ kooperazzjoni iktar milli kompetizzjoni; li jfittxu l‑konverżjoni ekoloġika li tagħti kas tal‑effetti ħolistiċi u reċiproċi tal‑azzjonijiet tagħna, iktar milli ninħlew naħsbu biss fuq dak li jinteressana bħalissa.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 46)

Ma jistax ikun hemm soċjetà mingħajr dawk l‑ispazji fejn in‑nies jiltaqgħu biex jistrieħu mix‑xogħol tagħhom ta’ kuljum; jiddjalogaw dwar interessi komuni; jaqsmu l‑ideat; irawmu spirtu kreattiv u intraprenditorjali; jikkollaboraw fi proġetti komuni; u jibnu futur aħjar flimkien. Soċjetà b’saħħitha tista’ tiffjorixxi meta kulħadd, b’mod speċjali ż‑żgħażagħ u t‑tfal—u anke bejn ġenerazzjonijiet differenti— jistgħu joħolmu flimkien, jibnu stejjer flimkien, u jinsġu identità komuni permezz tal‑ispirtu kreattiv tagħhom. F’dawn l‑ispazji, l‑Ispirtu jixtieq jiżra’ ż‑żerriegħa li twassal għall‑frott fil‑ġejjieni.

Permezz tal‑membri kollha tagħha, il‑Knisja mhux biss jeħtieġ li tieħu sehem fid‑dibattitu pubbliku biex tikkollabora mal‑bnedmin kollha ta’ rieda tajba; imma għandha wkoll ir‑responsabbiltà li tkun hi stess spazju ta’ djalogu fejn kulħadd hu mistieden jiltaqa’ u jieħu sehem attiv fil‑ħidma politika u ekonomika biex tinbena kultura ta’ żvilupp ekoloġiku integrali.

Permezz tat‑tradizzjoni għanja tagħha fejn tidħol ir‑riflessjoni dwar il‑ġid tal‑bniedem, u r‑rabta tagħha mal‑arti u x‑xjenzi naturali u umani, il‑Knisja lokali għandha r‑responsabbiltà li tikkultiva kultura ta’ ħbiberija fil‑kuntest Malti li kulma jmur qed isir iktar imħallat b’razez u twemmin differenti.

Dan jgħodd b’mod speċjali għaż‑żgħażagħ tagħna li, bid‑dispożizzjoni naturali tagħhom li jesploraw, li jaħsbu b’modi ġodda, li jesperimentaw, li jkunu iktar ħfief biex joffru l‑id tal‑ħbiberija u allura malajr jibnu pontijiet fejn il‑persuni, mhux biss huma simbolu ta’ ħajja ġdida, imma huma wkoll tant meħtieġa għall‑bini tal‑futur tas‑soċjetà.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 45)

L‑ispazju privileġġat fejn Kristu jixtieq jiltaqa’ mal‑magħżulin tiegħu u joffrilhom ħajja ġdida, hu proprju fil‑vulnerabbiltà tagħhom, qalb it‑tbatija tagħhom. Għalhekk, il‑missjoni tad‑dixxipli li jagħtu xhieda trid titwettaq l‑ewwel u qabel kollox “fl‑isptar fil‑kamp wara l‑battalja” għax hemmhekk hemm l‑ikbar xewqa umana għal Alla li jsalva.

Imma f’art fejn naħsbu li nafu kollox fuq kulħadd, mhux dejjem ikun ċar fejn qegħdin il‑“periferiji” u dawk li qed ibatu. Il‑foqra huma dejjem fostna u nistgħu wkoll nidentifikawhom: immigranti trawmatizzati minn vjaġġi perikolużi; dawk li m’għandhomx saqaf fuq rashom jew jgħixu f’kundizzjonijiet diżumani; nies bi problemi ta’ dipendenza jew ta’ saħħa fiżika u mentali; l‑anzjani u l‑familji b’ġenitur wieħed; tfal u żgħażagħ qalbhom maqtugħa dwar il‑futur.

Imma kultant lanqas dawn il‑kategoriji sterjotipati ta’ min huma “l‑foqra” ma jkunu biżżejjed għax hemm ukoll tbatija moħbija fejn l‑inqas tistennieha. U nistgħu nsiru “għomja” jew “indifferenti” għal dak li drajna naraw: l‑anzjani jitħabtu mas‑solitudni; dawk li qed jibku t‑telfa ta’ xi ħadd għażiż għalihom; tfal li qed jiġu traskurati u abbandunati emozzjonalment; il‑ġar li qed isofri minn abbuż fuq il‑post tax‑xogħol; familji maqbuda f’kunflitt matrimonjali; ommijiet waħedhom mingħajr sapport; il‑vittmi ta’ abbuż domestiku; il‑kollega maħkum mill‑ansjetà; sħabek li qed jieħdu ħsieb membru marid tal‑familja tagħhom.

Ir‑responsabbiltà ewlenija tal‑Knisja hija li tkun b’għajnejha u widnejha miftuħa għall‑krib ġej mill‑periferiji. B’hekk nistgħu tassew inkunu attenti u nwieġbu għal ħtiġijiet ta’ dawk fostna li huma miġruħin—hi kemm hi moħbija t‑tbatija tagħhom.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 44)

Huma wkoll tgħarrfulhom x’kien ġralhom fit‑triq, u kif kienu għarfuh fil‑qsim tal‑ħobż.

Luqa 24, 35

Nistgħu tassew insiru l‑Poplu Qaddis ta’ Alla magħqud ħaġa waħda bil‑qawwa tad‑Difensur (Parakletos) u l‑Għalliem waħdieni biss jekk inkunu attenti għalfejn l‑Ispirtu s‑Santu jixtieq iwelled u jżomm ħaj il‑“ġisem ta’ Kristu” f’nofsna. Hemm sitt spazji distinti fis‑soċjetà Maltija tal‑lum fejn il‑Knisja trid tiddixxerni liema prattiċi ser jagħtu l‑aħjar xhieda tar‑rikonċiljazzjoni, formazzjoni u kontemplazzjoni ta’ Kristu billi fil‑konkret tfittex li tilqa’, tisma’ u takkumpanja:

• il‑periferiji fejn jgħammru dawk li huma vulnerabbli;
• spazji fejn in‑nies jiltaqgħu biex jiddevertu u jinnegozjaw, fejn joħolmu u joħolqu l‑futur tagħhom;
• l‑istituzzjonijiet pubbliċi li jirregolaw il‑ħajja tagħna flimkien;
• l‑ispazji fi ħdan il‑Knisja, b’mod partikolari l‑parroċċi, il‑movimenti lajkali u l‑istituzzjonijiet reliġjużi;
• l-ispazji domestiċi;
• l‑ispazju “awmentat” b’mod diġitali.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 43)

Il-Knisja mhijiex biss komunità ta’ qaddisin: hi wkoll magħmula minn midinbin li jaqgħu fil-mixja tagħhom bħala dixxipli imma li, xorta waħda, jibqgħu jippruvaw. Hi wkoll magħmula minn dawk li jissahraw u allura jistaqsu x’inhi tassew “il‑ħajja t‑tajba”: sakemm jibqgħu fidili u kommessi għat-tfitxija tal-Verità, huma wkoll qed ifittxu li Kristu jiftħilhom għajnejhom.

Il-Knisja tal-bidu rrikonoxxiet dawn it-toroq ta’ tfitxija għall-Verità u tar-reġgħa lura fil-merħla permezz tal-Katekumenat u tal-Ordni tal-Penitenti. U f’Malta llum qed nerġgħu niskopru forom ġodda ta’ dawn it-toroq: ir-realtà tar-Rit tal‑Bidu tal‑Ħajja Nisranija għall‑Adulti qed tikber bil-mod imma b’pass kostanti. Kruċjali wkoll hu l-akkumpanjament ta’ dawk li, għal raġunijiet differenti—forsi minħabba weġgħat personali, diżillużjoni bl-istituzzjoni, jew għax, f’punt jew ieħor tal‑ħajja tagħhom, il‑fidi tagħhom ġiet imġarrba, jew birdu—jidentifikaw ruħhom bħala “Kattoliċi mhux prattikanti.”

Spiss, dawn il-membri, li xi minn daqqiet b’konvinzjoni personali jgħammru lil hinn mill-konfini viżibbli jew ta’ “prattika normali” tal-Knisja, huma membri tal-familja tagħna, ħbieb jew kollegi. L-istess relazzjonijiet li jorbtuna magħhom huma sinjali ta’ kif l-Ispirtu s-Santu jibqa’ jaħdem: mhux biss biex dawk li tbiegħdu jistgħu jerġgħu lura “fiċ‑ċentru” għax jerġgħu jibdew jipprattikaw; imma anke biex dawk li jqisu lilhom infushom “fiċ‑ċentru” jgħarblu l‑awtentiċità tax-xhieda tagħhom, u jħallu lilhom infushom jiġu sfidati, jissaffew bħala dixxipli. Fi kliem San Irinew ta’ Lyons, l-isqof tat-tieni seklu li mhux biss żviluppa l-għarfien tal-fidi tagħna imma wkoll kien mexxej ta’ Knisja tal-martri:

“Fejn hemm il-Knisja, hemm jinsab l-Ispirtu ta’ Alla; fejn hemm l‑Ispirtu ta’ Alla, hemm tinsab il‑Knisja, u l‑grazzja kollha; imma l-Ispirtu hu verità. Għalhekk, dawk li m’għandhomx sehem minnu, la jitmantnew minn sider ommhom, u lanqas igawdu mill-għajn li tnixxi mill‑ġisem ta’ Kristu” (Adversus Haereses III.24.1).

Mhijiex ir-rabta mal-istrutturi viżibbli tal-Knisja li minnha nnifisha turi l-awtentiċità tax-xhieda ekkleżjali, imma hija t-trasformazzjoni tal-qalb mill-Ispirtu, ħafna drabi b’modi li ma nifhmuhomx, li tagħmel dan.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 41-42)

L-insara ma jinqatgħux mid-dinja permezz ta’ lbies jew marki oħra, għax id‑dar u l-missjoni tagħhom hi d-dinja stess li huma msejħin iqaddsu bil‑ħajja tagħhom. Għalhekk, dak li jiddistingwi lin-Nisrani fid-dinja hu dejjem is-sinjal tal-Aħbar it-Tajba, il-ferħ muri bħala s-sinjal tas-Saltna: il‑ħniena bla tarf ta’ Alla lejn id‑dinja. Bħalma jgħid Karl Rahner SJ, l-Insara fid-dinja jridu jkunu “mistiċi” b’dak kollu li jagħmlu; huma jdaħħlu l‑ħniena ta’ Alla fl‑azzjonijiet kollha tagħhom kull fejn ikunu.

L-Insara huma professjonisti, nies tas-sengħa, ħaddiema, dawk li jieħdu ħsieb djarhom u pensjonanti li, fl-isfera tal‑ħajja tagħhom, huma msejħin jaħdmu mhux biss b’passjoni, kreattività u integrità, imma wkoll f’solidarjetà, dejjem attenti għall‑ġid tal‑oħrajn u jħabirku għall‑ġid komuni. Għandhom jgħaqqdu u jħeġġu n-nies fl-għeruq (grassroots) u jieħdu sehem fis-soċjetà ċivili, mhux biss misjuqin minn sens ta’ ġustizzja imma, fuq kollox, minn sens ta’ tama, fiduċja u mħabba. Is-sejħa tagħhom li jġeddu d-dinja trid tingħex fi spirtu ta’ rażan, billi jiċħdu l-kilba għas-suċċess personali jew il-vanaglorja. Trid tingħex b’kuraġġ, billi jkunu reżiljenti quddiem il-kuntrarju ta’ kull xorta, imma wkoll billi jpoġġu l‑ġid tal‑minsijin qabel il-kumdità tal-kotra.

Il-vokazzjoni tan-Nisrani fid-dinja tilħaq il-quċċata tagħha meta jkun lest jew lesta, li jaqdi jew taqdi, lill-“belt” kollha fl-arti tal-politika. Fil-livelli kollha tal-parteċipazzjoni politika, in-Nisrani jrid jersaq biex jiddjaloga, bi kreattività jfittex li jsolvi l-kunflitti għall‑ġid ta’ kulħadd, u jieħu deċiżjonijiet għaqlija waqt li jżomm quddiem għajnejh l‑ikbar ġid.

Fl-aħħar mill-aħħar, l-inkulturazzjoni tal-Evanġelju fil-kuntest Malti tal-lum mhijiex kwistjoni ta’ kemm hemm mgħammdin jew nies li jsejħu lilhom infushom Kattoliċi, imma kif flimkien, bħala poplu li jgħammar fuq dil-gżira, ser inkunu sinjal tat-tama tas-Saltna fil-livelli kollha tas-soċjetà tagħna.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 40-41)

Li nkunu Poplu Qaddis ta’ Alla b’missjoni fid-dinja, isserraħ fuq żewġ movimenti kumplimentari, minn barra għal ġewwa (ċentripetu) u minn ġewwa għal barra (ċentrifugu). It-tnejn huma primarjament il-vokazzjoni tal-lajk.

L-ewwel insibu l-ministeru ta’ kuljum, u fil-moħbi, tal‑ħafna ġenituri Nsara msejħin irawmu “il‑knisja tad-dar” li fuqha jippresiedu. Dan il-ministeru hu indispensabbli u, fl-istess ħin, l-iktar wieħed fraġli f’dawn iż‑żminijiet ta’ sfida. Il‑komunità ekkleżjali kollha għandha toffri għajnuna u akkumpanjament reċiproku lill‑ġenituri fit‑trobbija ta’ wliedhom fil-fidi. Il-Knisja hi magħmulha mill-familji, u l-maternità u l-paternità huma l-modi l-iktar fundamentali li bihom nixbhu fl-imħabba—fl-imħabba divina li hi ħniena—il-Paternità u l-Maternità ta’ Alla u l-Knisja.

Dan il-ministeru fundamentali jiġi estiż u sostnut minn dawk li jgħinu lill‑ġenituri nsara l‑iktar mill-qrib:

• il-ministeru importanti tal-katekisti fil-parroċċi, u tal-għalliema u professjonisti oħra fl-iskejjel Kattoliċi, li l-għan ewlieni tagħhom hu li jrawmu spirtu Nisrani fi wliedna;
• dawk li jaħdmu maż‑żgħażagħ u l‑familji, diretturi spiritwali, dawk li joffru akkumpanjament pastorali, u oħrajn li jaqdu billi jakkumpanjaw lill-familji fil-fażijiet differenti tal-formazzjoni kontinwa tagħhom.

Dawn il-ministeri jeħtieġ li jissaħħu għax iż‑żgħażagħ huma t‑tama tal-Knisja; il‑ħarriesa tat‑tradizzjoni tagħha, imma kuraġġużi biżżejjed li jaddattaw bi flessibbiltà akbar għall-inkulturazzjoni tal-Evanġelju fi żminijietna. B’mod speċjali fir‑relazzjoni tagħhom man-nanniet, il-Knisja titwieled mill‑ġdid ma’ kull ġenerazzjoni, filwaqt li tibqa’ fidila għall‑kerygma tal-Appostli.

Il-missjoni tal-ministri lajċi tinħass b’qawwa wkoll fil-Knisja bis-sehem tagħhom, permezz tal-istess magħmudija tagħhom, fis-saċerdozju ta’ Kristu. Ħafna rġiel u nisa, spiss fil-moħbi, jaqdu fil‑ħajja tal‑parroċċi tagħhom permezz ta’ ministeri liturġiċi u ta’ talb, b’mod speċjali permezz tal-kariżma partikolari tal-moviment lajkali tagħhom. Il‑movimenti lajkali huma għejun ta’ ħajja fil‑Knisja li joffru diversità għanja li tilħaq ħafna djar u periferiji, u jfakkru fix‑xewqa tal‑Insara tal‑bidu li kienu jinġabru flimkien biex jaqsmu l‑Kelma u jsiru ħbieb fil‑Mulej.

Il-lajċi jaqdu wkoll f’għemejjel ta’ karità: permezz tal-ministeri soċjali tal-parroċċi offruti lill-komunità inġenerali u kif ukoll permezz tas-servizz professjonali tagħhom fl-istituzzjonijiet tal-Knisja.

Fl-aħħar mill-aħħar, il‑ħidma tal‑lajċi trid tibqa’ orjentata lejn il-missjoni ewlenija tal-Knisja li tagħti xhieda fid-dinja.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 39-40)

Ir-reliġjużi rġiel u nisa, bil‑konsagrazzjoni tal‑ħajja tagħhom lil Kristu, jagħtu xhieda għat‑tama eskatoloġika. Il-voti tal-faqar, kastità u ubbidjenza, fi stil ta’ ħajja ddedikat għat-talb u l-qadi, jissimbolizzaw b’ċarezza liema bħalha kif il-Knisja għandha tħabbar bil-preżenza tagħha s-Saltna mwiegħda fl-aħħar taż‑żminijiet. Kull persuna kkonsagrata hi bħal fjamma ta’ xema’ li taqbad b’qawwa u perseveranza fid-dlam. Huma wkoll ifakkru lill-Poplu ta’ Alla, imsejjaħ li jgħix fid-dinja, li daru tassew qiegħda “fis-sema.”

Kull kongregazzjoni reliġjuża turi kariżma partikolari li l-ecclesia lokali mhux biss wirtet imma wkoll jeħtieġ li tikkultiva fil-preżent. Il-Knisja lokali tagħna hi mbierka b’ħafna ordnijiet reliġjużi tal-irġiel u n-nisa. Il-mod kif dawn jgħixu l-kariżmi differenti b’fedeltà u bi trasparenza, juri lill-Poplu kollu ta’ Alla liema huma dawk l-aspetti kruċjali tal‑ħidma tal‑Knisja lokali li jeħtieġ nikbru fihom għall‑ġid ta’ kulħadd: il-kontemplazzjoni, it-tagħlim, il-fejqan, id-dixxerniment spiritwali, il-qadi tal-iktar batuti, l-akkumpanjament spiritwali, l-edukazzjoni ta’ wliedna.

Il-perseveranza fl-għixien tal-istess kariżmi b’awtentiċità u bi kreattività tul is-sekli, u allura fi sfidi kulturali dejjem jinbidlu, turi lill-Knisja tal-lum kif għandha tinkultura l-Evanġelju mill‑ġdid f’Malta.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 38-39)

Il-Knisja hi minnha nnifisha sagrament tal-preżenza ta’ Alla fid-dinja. Fil‑ħajja sagramentali tagħha hi turi bl‑aqwa mod aspetti differenti tal-imħabba ta’ Alla għall-Poplu tiegħu, u turi kif il-Poplu qaddis ta’ Alla, il-Knisja, l-Għarusa tiegħu, jfittex li jwieġeb għal din l-imħabba li l-Missier sawwab fuqu. Din l-imħabba ta’ Alla msawba bil-kotra tidher fl-aqwa tagħha fil-Bniedem-Alla, Kristu, li mhux biss isalva imma huwa x-xbieha tal-Missier magħmula laħam. Ġesù Kristu, il‑Ħaruf u l‑Qassis il-Kbir, jibqa’ mal-Knisja tiegħu sal-aħħar taż‑żmien u l‑preżenza ħajja tiegħu tidher fis-saċerdozju tal-Poplu tiegħu u tabilħaqq, sagramentalment, fis-saċerdozju ta’ dawk li għandhom l-Ordni Sagri.

Is-saċerdozju ta’ dawk li rċivew l-Ordni Sagri huwa kruċjali għall-Knisja li, permezz tas-sagramenti, tgħix sinjali reali tal-preżenza ta’ Alla magħna u turi kif dawn huma mxerrda b’mod konkret fid-dinja. Fuq kollox, il-Knisja tiċċelebra l-Ewkaristija bħala “l-għajn u l-quċċata” tal‑ħajja Nisranija għax, mhux biss tiġbor flimkien il‑Poplu ta’ Alla, imma tagħmlu “ħaġa waħda” bħalma Alla huwa komunjoni Trinitarja. Flimkien mas-sagramenti l-oħra tal-bidu tal‑ħajja nisranija, l‑Ewkaristija tibni l-Poplu ta’ Alla f’“ġisem” wieħed, l-istess bħalma s-sagramenti tal-fejqan isaħħu l-Knisja li dejjem tiddependi fuq il‑ħniena ta’ Alla, kemm fil‑ġisem kif ukoll fir‑ruħ. Iż‑Żwieġ u l‑Ordni Sagri, mill-banda l-oħra, jibnu pont bejn il-Knisja tal-lum u dik ta’ għada, mhux biss għax dawk li jirċevuhom iwiegħdu mħabba li tħalli l-frott u qadi ġeneruż għal ħajjithom kollha, imma wkoll għax isiru sinjal tal-fedeltà dejjiema tal-Poplu.

Xorta waħda, is-sagramenti mhumiex l-unika mod kif il-Knisja turi l-imħabba ta’ Alla u tinġabar flimkien fit-talb: ix-xhieda kollha li nagħtu tal-Aħbar it-Tajba, it-talb kollu tagħna, dak li jagħti l‑ħajja lill‑Knisja, jgħaqqadna flimkien fi Kristu sakemm inkunu tassew miftuħin għall-Ispirtu wieħed li jibnina flimkien f’ġemgħa waħda, qaddisa, kattolika u appostolika.

Il-preżenza saċerdotali fl-espressjoni awtentika tal-fidi tal-Knisja, l-aktar fil‑ħajja tagħha tat‑talb, tfakkarna fir-rabta kumplimentari li hemm bejn Kristu u l-Għarusa tiegħu, bejn il-missjoni tal-Iben u dik tal-Ispirtu s-Santu, għall‑ġid tad‑dinja kollha. Għalhekk, din il-preżenza tfittex li ssaffi l-istil tat-tmexxija fil-Knisja, il-lingwaġġ tat-tagħlim tagħha, imma wkoll id-devozzjonijiet tal-Poplu tagħna li ssawru fi żminijiet differenti tal-istorja tagħna. Tfittex li ssostni espressjonijiet ġodda ta’ kif tkun il-Knisja-fid-dinja bil-preżenza, il-kliem u t-talb li jinbtu fil-qalb tal-Poplu llum. Tgħaqqad flimkien l-espressjonijiet kollha ta’ riflessjoni, profezija u qima, bħalma ħafna vuċijiet jingħaqdu f’kor wieħed u ħafna strumenti f’orkestra waħda, biex tfaħħar lil Alla.

Dan ma jfissirx li d-diversità ssir skop fih innifsu, u lanqas li niggranfaw mat-tradizzjonijiet biex nissodisfaw in-nostalġija tagħna; iż‑żbir huwa meħtieġ daqskemm huma meħtieġa l‑ilma u d-demel, sabiex is-siġra tagħmel frott tajjeb. U li jmexxu l-Knisja fit-talb, tfisser ukoll li jżommu sħiħ ma’ dak li tassew imantni d-devozzjoni tal-Poplu u mhux sempliċiment ma’ dak li hu popolari, jingħoġob jew iżidilhom il-punti.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 37-38)

Dak il‑ħin stess qamu u reġgħu lura Ġerusalemm. Hemm sabu lill‑Ħdax u lil sħabhom miġbura flimkien

(Luqa 24, 33)

Bħala l-Poplu ta’ Alla li jinġabar flimkien biex jintbagħat f’Malta tal-lum, li joħroġ ixandar l-Aħbar it-Tajba filwaqt li jfittex li jilqa’, jisma’ u jakkumpanja billi jġib ir-rikonċiljazzjoni, jikber fid-dixxipulat u jinġabar f’attitudni ta’ kontemplazzjoni, aħna nsiru l-ġisem wieħed ta’ Kristu li, taħt it-tmexxija tal-Arċisqof, niksbu l-qawwa biex naqdu skont id‑doni ta’ kull wieħed u waħda minna. Il‑poplu tagħna flimkien għadu ħames kariżmi ewlenin x’joffri, skont ir‑rwoli differenti tal‑membri tiegħu:

• l-Ordni Sagri u s-saċerdozju ta’ dawk li jimmedjaw bejn Alla u l-Poplu;
• il‑kariżma profetika tar‑reliġjużi rġiel u nisa li, bil‑konsagrazzjoni tal‑ħajja tagħhom lil Kristu, jagħtu xhieda għat‑tama eskatoloġika;
• il‑varjetà tal‑ministeri lajkali fi ħdan il‑Knisja;
• bħala nsara fid-dinja;
• il‑bnedmin kollha ta’ rieda tajba li qegħdin ifittxu l‑Verità.

Fil-ġimgħat li ġejjin se nkunu qed nesploraw kull waħda minn dawn il-kariżmi.

(ara d-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 36)

Sal‑aħħar taż‑żminijiet, il‑missjoni tal‑Knisja li xxandar l‑Aħbar it‑Tajba tas‑salvazzjoni u tpoġġiha fil‑prattika għax tkun lesta li tilqa’, tisma’ u takkumpanja tibqa’ għaddejja. Kif jistqarr il‑Papa Franġisku: “Noħlom li nagħmlu għażla missjunarja li kapaċi tibdel kull ħaġa, biex hekk id‑drawwiet, l‑istili, il‑ħinijiet, il‑lingwaġġ u kull struttura ekkleżjali jsiru kanal tajjeb għall‑evanġelizzazzjoni tad‑dinja tal‑lum, iktar milli għall‑awtopreservazzjoni” (Evangelii Gaudium, par. 27).

Din il‑missjoni tieħu lid‑dixxipli missjunarji sa truf l‑art (Mk 16, 15; Atti 1, 8): għax hu fil‑periferiji minsijin, fil‑postijiet tat‑tbatija, li Kristu jagħżel l‑ewwel biex jiltaqa’ mal‑bniedem. “L‑għażla favur il‑foqra” tal‑Knisja hija eku tal‑missjoni ta’ Ġesù: “It‑tabib ma jeħtiġuhx dawk li huma f’saħħithom, iżda l‑morda. Mhux il‑ġusti ġejt insejjaħ, iżda l‑midinbin” (Mk 2, 17). Għalhekk, kif jinsisti l‑Papa Franġisku, hu mill‑periferiji li l‑Knisja tissaħħaħ u ssir iktar għanja. Il‑foqra huma d‑demm u l‑ilma tal‑Knisja għax il‑fidi tagħhom hija l‑iktar soda u profonda.

Il‑Poplu ta’ Alla f’Malta jeħtieġ li jfittex u jersaq qrib tal‑periferiji l‑ġodda tal‑kuntest tagħna. Hija din l‑attitudni ta’ ħruġ li tgħin lill‑Knisja tieħu r‑riskju li tmur fil‑periferiji jew fl‑ambjenti soċjo‑kulturali ġodda, li tfittex lil dawk li huma mbiegħda, u li tkun dejjem lesta tħalli “l‑kriterju pastorali komdu ta’ ‘għax dejjem hekk sar’” (Evangelii Gaudium, 33).

Forsi wkoll il‑periferiji tagħna litteralment qed jilħquna fuq xtutna, bħalma għamlu matul l‑istorja kollha tagħna. Jew forsi qed jispuntaw fostna, fost il‑ġirien tagħna, u li nibqgħu ma nindunawx bihom għax dejjem mgħaġġlin, medhijin infittxu l‑għana, l‑istatus jew l‑aħħar moda u stil ta’ ħajja. Il‑Knisja Maltija qed tintbagħat għand dawk li donnhom ma jidhrux, dawk li sfaw mormija minn ekonomija teknokratika u l‑vanaglorja umana.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 34-35)

Li nkunu poplu “Malti” magħqud bid‑differenzi kollha huwa proċess kontinwu li fih nikbru u nkabbru ’l xulxin ukoll jekk dan iġib miegħu tbatija. In‑natura dejjem tfittex il‑bilanċ—anke meta dan il‑bilanċ jimplika li jiġi pperpetwat ħażen sistemiku u strutturi li ma jiffunzjonawx, li jikkontrollaw iċ‑ċikli ta’ vjolenza iktar milli jsolvuhom. Il‑fejqan ta’ preġudizzji b’għeruq qodma—sabiex “strutturi ta’ dnub” isiru “strutturi ta’ grazzja”—jitlob li ngħaddu minn żminijiet diffiċli ta’ tisfija. L‑akkumpanjament ifisser li jkollna r‑rieda li nbatu flimkien biex ħaddieħor isir aħjar. Ifisser li nkunu lesti li naffrontaw il‑burraxka għax nafu li mingħajrha qatt m’aħna ser naslu għall‑paċi dejjiema.

Il‑Knisja li takkumpanja tgħix mill‑ġdid is‑sagrifiċċju tas‑salib, fejn il‑vittma bla ħtija rebaħ fuq il‑mewt billi ħalla d‑dalma taqa’ fuq wiċċ l‑art kollha. Kien proprju bl‑inżul tiegħu fid‑dlamijiet li Bin il‑bniedem seta’ jeħles lil Adam u lill‑umanità kollha minn art l‑imwiet. Bħalma jgħid Ġesù stess, “Nar ġejt inqiegħed fuq l‑art, u kemm nixtieq li diġà qabad! Iżda hemm magħmudija li biha għandi nitgħammed, u x’diqa għandi sa ma dan iseħħ!” (Lk 12, 49–50).

L‑akkumpanjament jitlob il‑kuraġġ li timxi ma’ persuna oħra tul it‑triq perikoluża imma meħtieġa li twassal mill‑mewt għat‑twelid mill‑ġdid. Fil‑Knisja tal‑bidu, dan kien iseħħ fil‑katekumenat tal‑adulti, fejn il‑katekist, megħjun mill‑komunità kollha, kien jimita lil Kristu l‑Għalliem billi jakkumpanja l‑katekumenu fil‑passaġġ tiegħu mill‑mewt għalih innifsu għall‑qawmien ma’ Kristu fil‑magħmudija. Din l‑esperjenza kienet ukoll tingħex permezz ta’ għemejjel komunitarji ta’ penitenza u tisfija li influwenzaw ix‑xewqa kontinwa tal‑Knisja biex tkun iktar safja u qaddisa.

“Il‑Knisja jeħtieġ tlaqqa’ lill‑membri tagħha—saċerdoti, reliġjużi u lajċi—ma’ din l‑‘arti tal‑akkumpanjament,’ biex ilkoll jitgħallmu dejjem jinżgħu l‑qorq quddiem l‑art qaddisa tal‑persuna l‑oħra (ara Eż 3, 5). Jeħtieġ li l‑mixja tagħna nagħtuha ritmu b’saħħtu li jqegħidha qrib tal‑oħrajn, b’ħarsa mimlija rispett u ħniena imma li fl‑istess ħin ikollha l‑ħila tfejjaq, teħles u tħeġġeġ il‑maturità fil‑ħajja Nisranija” (Evangelii Gaudium, par. 169). Dan hu li l‑Knisja hi msejħa toffri lin‑nies, b’sensittività u rispett sħiħ. “Bla nnaqqsu xejn mill‑valur tal‑ideal tal‑Evanġelju, jeħtieġ nakkumpanjaw bil‑ħniena u s‑sabar il‑passi ta’ maturità tal‑persuni li huma jibnu jum wara l‑ieħor” (Evangelii Gaudium, par. 44).

Dan il‑passaġġ mis‑salib għall‑qawmien, mill‑mewt għal twelid mill‑ġdid, mill‑ħajja l‑qadima għall‑ħajja l‑ġdida, bħala Nsara ngħixuh ukoll fil‑ħajja tagħna permezz tal‑formazzjoni kontinwa u fis‑sagramenti, b’mod speċjali l‑Ewkaristija, “għajn u quċċata” tal‑ħajja Nisranija.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 33-34)

Fir‑rakkont ta’ Għemmaws, Kristu “jiftaħ għajnejn” id‑dixxipli hekk kif kienu lesti li joħorġu mill‑fosdqa tan‑niket tagħhom u jagħrfu lill‑“ieħor”. Li tilqa’ jfisser li ddawwar il‑ħarsa tiegħek ’il barra minnek innifsek biex tassew tara lill‑ieħor jew oħra kif inhuma—anke jekk l‑għarfien tad‑differenza jgħinna napprezzaw kemm wara kollox, kollha nixxiebhu u saħansitra aħna l‑istess. Dak il‑ħin li nieħdu r‑riskju li niftħu selħa fis‑swar tagħna u noħorġu minna nfusna biex nibnu relazzjonijiet, hemmhekk niskopru min verament aħna. Il‑frott ta’ din l‑attitudni huwa r‑rikonċiljazzoni vera.

Għalhekk, jikteb il‑Papa Franġisku, “il‑Knisja trid tkun il‑post tal‑ħniena mogħtija b’xejn, fejn kulħadd jista’ jħossu milqugħ, maħbub, maħfur u mħeġġeġ jgħix skont il‑ħajja tajba tal‑Evanġelju” (Evangelii Gaudium, par. 114).

Poplu li hu lest jilqa’ lill‑oħrajn isir iktar kunfidenti bid‑doni uniċi tiegħu—paradossalment, proprju fil‑ġest stess li jaqsam dawn id‑doni mal‑oħrajn. B’dawn il‑ġesti konkreti li jikxfu x‑xewqa tagħna li nibnu ħbiberija ma’ persuni ta’ twemmin differenti, ma’ dawk li mhumiex Maltin, u anke ma’ ħutna li minħabba l‑weġgħat tal‑passat, il‑piki jew sempliċiment il‑fehmiet u l‑opinjonijiet differenti tgħallimna ma nafdawhomx, il‑Knisja Maltija ssir bħal “ħobż li jinqasam” u hekk tiskopri mill‑ġdid is‑sejħa oriġinali tagħha kif imfissra f’Atti 28, jiġifieri li taqsam l‑Aħbar it‑Tajba billi taqdi lil kulħadd, bla ebda distinzjoni.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 32)

Il‑Papa Franġisku jisħaq fuq l‑importanza ta’ Knisja li tisma’. L‑ewwel u qabel kollox, “jeħtieġ nitrawmu kontinwament fis‑smigħ tal‑Kelma” (Evangelii Gaudium, par. 174) biex tassew insiru l‑Ġemgħa Qaddisa ta’ Alla.

“Is‑smigħ” jiftaħna għal dak li Alla jrid jgħid lilna, il‑Poplu tiegħu, fl‑istorja tas‑salvazzjoni. L‑ewwel, Hu tkellem “permezz tal‑profeti,” magħżula u midluka biex ikunu ħabbara tiegħu; imma f’dan l‑aħħar żmien, hu bagħat lil ibnu l‑waħdieni, il‑Verb magħmul bniedem, biex jgħammar fostna. U l‑Ispirtu tal‑Verità, li għadu fid‑dinja, ikompli jagħti xhieda għal Kristu u jfarraġ lill‑Knisja tiegħu.

Fl‑Iskrittura, nisimgħu l‑Kelma ta’ Alla li tidwi fl‑istorja tad‑dinja u fil‑qlub ta’ dawk li jixtiequ jkunu wlied Alla tassew; għax “jagħrfuh” bħala l‑Ħallieq. Jekk ma niqfux naħsbu fuq il‑Kelma ta’ Alla fl‑Iskrittura; jekk ma niġux iffurmati f’xebh ma’ Kristu billi nfittxu li niltaqgħu miegħu fl‑istejjer konkreti tal‑Evanġelju, widnejna jittarrxu, għajnejna jingħalqu u qalbna tibbies għal dik il‑grazzja li Alla jixtieq iferra’ fina. Mingħajr il‑Kelma ħajja ta’ Alla, ninxfu u mmutu.

Imma qalbhom kienet taqbad ġewwa fihom meta l‑Mulej Irxoxt fetaħ l‑Iskrittura lid‑dixxipli ta’ Għemmaws. L‑Iskrittura trattab l‑ebusija ta’ qalbna, tiftaħna għall‑Ieħor u għal dawk li Alla ħabbhom sa mill‑bidu.

Meta tiltaqa’ mal‑Kelma, qalbna tinfetaħ u toħroġ ’il barra minnha nfisha. Li noħolqu spazju għal persuni oħrajn bl‑individwalità tagħhom ifisser li nilqgħuhom u nidħlu fiż‑żarbun tagħhom, bħalma Kristu Rxoxt mexa mad‑dixxipli qalbhom maqtugħa. In‑Nisrani, għax hu dixxiplu tal‑Verb magħmul bniedem, hu ffurmat biex ikun attent għall‑oħrajn u, allura, biex jismagħhom.

“Għandna bżonn nitħarrġu fl‑arti tas‑smigħ, li hi iktar milli sempliċi tisma’ b’widnejk. L‑ewwel ħaġa, fil‑komunikazzjoni mal‑oħrajn, hi l‑ħila tal‑qalb li tersaq qrib ta’ ħaddieħor, li mingħajrha ma teżisti l‑ebda laqgħa spiritwali vera. Is‑smigħ jgħinna nagħrfu liema hu l‑ġest jew il‑kelma t‑tajba li tħarrikna mill‑qagħda trankwilla ta’ spettaturi” (Evangelii Gaudium, par. 171).

Is‑smigħ huwa l‑attitudni li biha wieħed jew waħda jpoġġu lilhom infushom b’mod sħiħ għad‑dispożizzjoni tal‑oħrajn; fejn l‑enerġija u l‑attenzjoni kollha tiegħu jew tagħha tingħata lill‑ieħor jew lill‑oħra. Li tisma’ jfisser li toħloq spazju fik innifsek fejn il‑persuna l‑oħra tħossha fiż‑żgur, tħossha milqugħa kif inhi u, allura, tħossha maħbuba.

Knisja li tisma’ hija Poplu magħqud għax ħoloq spazju komuni fejn ilkoll jistgħu jsiru jafu lil xulxin: “jiena nagħraf in‑nagħaġ tiegħi, u n‑nagħaġ tiegħi jagħrfu lili, bħalma l‑Missier jagħraf lili u jiena nagħraf lill‑Missier” (Ġw 10, 14b–15a). Imma l‑Knisja li tisma’ anke fejn hemmil‑firda—b’mod speċjali ma’ dawk li jħossuhom barra l‑merħla—twettaq fil‑prattika dak li Kristu talab mill‑ħbieb tiegħu: “Għandi wkoll nagħaġ oħra, li mhumiex minn dan il‑maqjel; lilhom ukoll jeħtieġ li niġbor, u huma jisimgħu leħni, u jkun hemm merħla waħda, ragħaj wieħed” (Ġw 10, 16).

Il‑bini ta’ pontijiet permezz tad‑djalogu jibni ġemgħa li titkejjel mhux b’simboli jew sinjali viżibbli ta’ appartenenza imma bix‑xewqa għal spirtu reċiproku ta’ ħbiberija u kollaborazzjoni. Il‑frott ta’ attitudni ta’ smigħ min‑naħa tal‑Knisja jikber u jissaħħaħ fit‑talb flimkien, li jistedinna għal dixxerniment u kontemplazzjoni iktar profondi.

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 30-32)

Bħalma jiġri lil popli oħra, artna, l‑istorja tagħna, il‑qima u l‑missjoni tagħna huma dejjem mhedda mill‑perikli tal‑kilba, tal‑firda u tal‑kburija. Bid‑doni tal‑fejqan u l‑fidwa li jagħtina Kristu, jeħtieġ li nħarsu sewwa lejn dak li qed jhedded it‑tessut kulturali tagħna llum u nitħabtu biex nibnu (mill‑ġdid) dar u ġrajja waħda, immarkata bix‑xewqa għat‑traxxendenza.

Bil‑ħarsa tagħha msammra fuq Kristu, l‑Imgħallem Veru tagħha, il‑Knisja titgħallem dawk l‑attitudnijiet li jagħmlu l‑kultura tagħna iktar awtentika u umana. Mir‑rakkont ta’ Għemmaws joħorġu erba’ attitudnijiet pastorali li jisfidawna biex nitgħallmu kif inkunu Poplu ta’ kontemplazzjoni, rikonċiljazzjoni, formazzjoni u missjoni fi żminijietna:

• Knisja li tisma’
• Knisja li tilqa’
• Knisja li takkumpanja
• Knisja li toħroġ

(mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed, 29-30)

Flimkien mal-art u l-istorja, kull Poplu ta’ Alla jingħaraf tassew bħala Knisja mill‑qima li jagħti. Id‑devozzjoni popolari, bħala espressjoni tat‑talba spontanja tal‑poplu minquxa fil‑memorja għax ħierġa mir‑realtajiet mgħixa, turina l‑aspett l‑iktar intimu tar‑relazzjoni ma’ Alla. It‑talb li joħroġ b’mod spontanju u naturali mill‑kultura huwa espressjoni għanja ta’ kif Alla jiltaqa’ mal‑poplu, f’mumenti partikolari ta’ bżonn fejn il‑ġemgħa tesperjenza b’mod qawwi l‑ħniena divina fil‑vjaġġ ekkleżjali tagħha, li jsaħħaħ il‑fidi u t‑tama tal‑Poplu ta’ Alla. Sew jekk tifħir jew krib, sew jekk talba ta’ petizzjoni jew ta’ radd il‑ħajr, l‑espressjonijiet popolari tal‑fidi, għax huma eku tal‑istorja tas‑salvazzjoni, jistgħu juru li l‑komunità tassew qed tkun Knisja: il‑Poplu Qaddis magħżul minn Alla.

Imma meta jkunu maqtugħin mill‑memorja ħajja tal‑Knisja kollha kif insibuha fl‑Iskrittura u t‑Tradizzjoni—jiġifieri, meta espressjonijiet popolari lokali jsiru “tradizzjonijiet” battala li jipperpetwaw il‑pika jew jaqdu lis‑suq iktar milli lil Alla—it‑talb tal‑Poplu mhux biss jiftaqar, imma l‑“ġisem” stess jitfarrak. Meta t‑talb u l‑liturġija jispiċċaw biss ritwali vojta, jew meta naħa tirbaħ fuq oħra, u anke meta t‑tfittxija għall‑pjaċir tieħu post id‑devozzjoni, il‑Knisja tispiċċa tiċħad lilha nnifisha. Għalhekk jeħtieġ li nerġgħu niskopru l‑għeruq spiritwali tagħna—il‑memorja ta’ missirijietna bħala l‑“Poplu Qaddis u wieħed ta’ Alla.”

L‑għeruq ekkleżjali tagħna tal‑art, l‑istorja u t‑talb ifakkruna li:

• jeħtieġ li nfittxu r‑rikonċiljazzjoni—li nsewwu t‑tiċrit tal‑passat, ta’ bejnietna, mal‑bqija tal‑ħolqien u, fuq kollox, ma’ Alla;
• ninvestu fil‑formazzjoni tad‑dixxipli kollha msejħa biex iħarsu u jibnu kultura ta’ ħajja, bħala x‑xhieda ta’ Kristu li ta ħajtu għad‑dinja;
• bħal Marija, irridu ndawru l‑ħarsa tagħna lejn il‑Missier biex irroddulu ħajr u nikkontemplaw bla heda l‑ħniena li wera magħna bħala l‑Poplu tiegħu.
• Hekk biss nistgħu nilqgħu l‑missjoni tagħna bħala l‑ġisem ta’ Kristu fi gżiritna.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 27-28)

It-tieni aspett li jibnu “poplu” fi knisja vera, “Poplu Qaddis ta’ Alla” uniku huwa l-istorja tiegħu. L‑istorja tal‑poplu, magħmula minn ħafna ġenerazzjonijiet li għaddew lil ta’ warajhom l‑għerf u l‑kisbiet li għamlu, imma wkoll id‑dgħufija, it‑trawmi mhux solvuti u l‑ħolm maqtugħ ħesrem tagħhom.

Kull ġenerazzjoni għandha d‑dmir mhux biss li tnissel u trabbi ’l uliedha, imma wkoll tikkoreġi l‑iżbalji tal‑passat, twassal fi tmiemu dak li ma temmewx il‑ġenituri tagħhom, u twettaq it‑tamiet u l‑ħolm tagħhom. L‑istorja tiffurmana mhux biss fil‑ġisem tagħna—aħna nġorru l‑ġenetika ta’ dawk li ġew qabilna— imma wkoll issawwar ir‑ruħ kollettiva tagħna, aħna u nġorru l‑fdalijiet ta’ ġrajjiet li ffurmaw il‑ħajjiet ta’ missirijietna u li jeħtieġ li ngħadduhom lill‑ġenerazzjonijiet ta’ warajna.

Wara kollox, l‑istorja hi l‑preżenza tal‑mejtin, ta’ dawk li ħallewna, fost il‑ħajjin, magħna li għadna fiċ‑ċans li nbiddlu għada. Fit‑tradizzjoni Nisranija tagħna, nitkellmu dwar dawk l‑erwieħ li nitolbu għat‑tisfija tagħhom sabiex ikunu jistgħu jiltaqgħu ma’ Alla wiċċ imb wiċċ; nitkellmu dwar il‑qaddisin li nqimu u li b’umiltà nitolbu l‑interċessjoni tagħhom. Fuq kollox, nitkellmu dwar ix‑“xirka tal‑qaddisin,” il‑Knisja ħajja, li tqim flimkien mhux biss fl‑ispazju, imma wkoll matul iż‑żminijiet u fl‑eternità.

Li nkunu ankrati fl‑istorja tagħna ma jfissirx li nkunu nostalġiċi għall‑imgħoddi; imma jfisser li għandna nilqgħu dawn il‑ġrajjiet, ngħarblu l‑emozzjonijiet tagħhom u nitgħallmu minnhom biex inkunu nistgħu ngħixu flimkien b’responsabbiltà fil‑preżent. Meta ninjoraw il‑passat jew nippretendu li qatt ma seħħ, insibu ruħna mjassra għax dak li naħarbu milli nagħmluh tagħna xorta waħda jkollu effett inkonxju fuqna, hekk li jispiċċa biex jisirqilna l‑libertà.

Din id‑dinamika mkien iktar ma tidher daqshekk ċar daqskemm meta nintilfu nippuntaw subgħajna lejn xulxin, inwaddbu l‑ġebel lil xulxin u ninqabdu f’ċikli ta’ vjolenza u tkissir reċiproku. Dawn iċ‑ċikli ma jinkisrux jekk ninjoraw id‑differenzi, imma billi naffrontawhom flimkien permezz tad‑djalogu, il‑fejqan u r‑rikonċiljazzjoni.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 26-27)

Hemm tliet aspetti li jibnu “poplu” fi knisja vera, “Poplu Qaddis ta’ Alla” uniku: l‑art, l‑istorja, l‑espressjoni tal‑fidi. L-ewwel aspett huwa l‑mod kif il‑poplu jgħix f’armonija f’artu u mal‑art li tagħtih l‑għajxien.

Fl‑enċiklika tiegħu Laudato Si’, il‑Papa Franġisku jsejjaħ għal “konverżjoni ekoloġika,” fejn ir‑relazzjonijiet ġusti bejn il‑membri kollha tas‑soċjetà—jiġifieri, kif jingħaqdu flimkien biex jibnu “ċ‑ċiviltà tal‑imħabba”—jidhru wkoll fir‑responsabbiltà sħiħa lejn id‑dinja u l‑ambjent naturali.

Ir‑regħba mhux biss taħtaf minn dak li hu ta’ ħaddieħor, imma fl‑aħħar mill‑aħħar tħarbat u tisraq mill‑pjaneta stess. Ir‑regħba teqred ir‑relazzjonijiet ekonomiċi, soċjali u politiċi. U tispiċċa wkoll biex teqred lill‑bnedmin stess għax qatgħu kull rabta mal‑“omm”—l‑art, il‑baħar, l‑arja—li tagħtihom il‑ħajja.

Meta jitgħallmu japprezzaw kif kollox hu marbut flimkien—kif l‑identità unika ta’ poplu tissawwar permezz tar‑realtà kulturali u soċjali partikolari li fiha titnissel—il‑bnedmin imbagħad isiru verament sensittivi għall‑mod kif Alla jiltaqa’ magħhom fir‑realtà partikolari tagħhom. Bħala Ħallieq, Feddej u Sostenitur, Alla jħeġġiġhom għall‑konverżjoni personali biex isiru poplu li jibnu n‑nazzjon tagħhom u jikkontribwixxu għall‑fejqan tal‑ambjent sħiħ.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 25-26)

L‑Art, il‑ġrajjiet u l‑espressjoni tal‑fidi huma l‑għeruq tal‑Poplu Qaddis ta’ Alla f’Malta. Il‑ħajja Nisranija tieħu l‑forma tagħha mis‑salib. Fil‑ħajja tagħna ta’ kuljum, aħna nterrqu b’mod orizzontali, immorru mid‑dar għax‑xogħol, mill‑iskola għall‑postijiet ta’ divertiment, mill‑knejjes tagħna għall‑periferiji, u wkoll fl‑ispazji diġitali. U dan il‑vjaġġ nagħmluh konxji li l‑istorja tal‑fidi tagħna, mgħoddija lilna minn missirijietna, tiftaħ il‑ħajja tagħna ’l fuq b’mod vertikali għat‑tama tat‑Tieni Miġja. “Iż‑żmien hu aqwa mill‑ispazju” (Evangelii Gaudium, par. 222‑225) għax iż‑żmien jgħaqqad kull mument tal‑eżistenza maħluqa tagħna mal‑aħħar taż‑żmien. Imma din l‑eżistenza trid tingħex f’komunità għax Alla hu Komunjoni; din il‑“ħajja” mogħtija ssib il‑milja tagħha fl‑esperjenza ta’ Knisja, fejn niġu trasformati f’Poplu Qaddis ta’ Alla miġbur fl‑imħabba tal‑Ispirtu s‑Santu u fil‑ferħ tal‑ewwel kerygma. L‑universalità tal‑Knisja tinbena minn dawn il‑ħafna espressjonijiet uniċi tal‑“Poplu Qaddis ta’ Alla” f’kulturi differenti.

Il‑Kattoliċità hija x‑xhieda ta’ kull wieħed mill‑“popli” differenti li flimkien jirriflettu s‑sbuħija tal‑għaġeb tas‑salvazzjoni u d‑divinizzazzjoni mwiegħda minn Alla lil kull bniedem. “Kif dan il‑ħobż maqsum kien imxerred fuq l‑għoljiet u mbagħad inġabar u sar ħaġa waħda, ħa tkun miġbura wkoll il‑Knisja tiegħek minn truf l‑art fis‑Saltna tiegħek” (Didache 9.4).

Dak li jagħmel uniku lil kull poplu jidher fil‑kultura partikolari tiegħu. Għax hi dak “is‑sħiħ li hu ikbar mill‑ġabra tal‑partijiet flimkien” (Evangelii Gaudium, par. 234‑237) u li jirrifletti l‑ispirtu ta’ poplu, il‑kultura hija dik il‑ħamrija għammiela li fiha x‑xhieda għall‑Aħbar it‑Tajba ta’ poplu partikolari tikber u tagħti l‑frott.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 24-25)

Il-Kelma li twasslet lilna mill-Appostlu Pawlu u li ħalliet il-frott f’għemejjel konkreti ta’ ħniena mill-poplu tagħna, tista’ tinqara wkoll fl-istess pajsaġġ tagħna ffurmat matul is-sekli.

Il-monumenti reliġjużi mxerrdin kull fejn tħares jirrakkuntaw ġrajja ta’ salvazzjoni u jiċċelebraw il-glorja ta’ Alla permezz tal‑ġebel, tal‑arti u tat-teżori nazzjonali. Ħafna mill-wirt reliġjuż tagħna jfakkar it-talb ħerqan tagħna matul iż‑żminijiet lil Marija, Omm Alla, li daħlet għalina biex stajna nġarrbu l‑grazzja ta’ Alla fil-mumenti l-iktar iebsa—mard u mewt, ġuħ u faqar, assedji u gwerer. Ma nistgħux ngħadduhom id-drabi, tul l-istorja twila tagħna, li fihom missirijietna għarfu li Alla biss seta’ jgħinhom fis-siegħa tal-prova, meta il-Kelma u l-Karità, l‑Evanġelizzazzjoni u d‑Djakonija, kienu ż‑żewġ dirgħajn li bnew il‑Knisja tagħna hi u terfagħhom mill‑ġdid lejn is‑sema fit‑tifħir u r‑radd il‑ħajr.

Hu minnu li, illum, Malta mhijiex tbati mill‑ħerba li jġibu l‑għaks estrem, il‑pestilenzi u l‑gwerer. Imma xorta waħda, ruħ in‑nies tagħna hi mħeddla bl‑indifferenza; imħawda minħabba l‑bidliet mgħaġġla fil‑kultura; għajjiena bil‑pass imgħaġġel tal‑istil ta’ ħajja li qegħdin ngħixu; imtaqqla bi tbatija fis‑skiet. Il‑feriti psikoloġiċi tagħna jidher li huma perikolużi daqs il‑ġrieħi fiżiċi “tal‑isptar fil‑kamp wara l‑battalja.” Dawn ukoll jeħtieġu li jiġu mdewwija u mfaxxati b’mod urġenti.

Filwaqt li l‑komunità Nisranija lokali tixxennaq li dduq mill‑ġdid il‑qawwa tal‑laqgħa ma’ Kristu li twellidna mill‑ġdid, hi tfittex li tieħu ħsieb ta’ ruħha mħeddla permezz tal‑Kelma tiegħu u li tirriforma ruħha billi timita l‑imħabba tiegħu li ċekken lilu nnifsu. Għalhekk jeħtieġ li mhux biss naqraw is‑sinjali taż‑żminijiet imma wkoll li niftakru f’dak li aħna msejħin inkunu bħala l‑Poplu wieħed u qaddis ta’ Alla f’din il‑gżira.

B’hekk biss il‑Knisja tista’ tintbagħat mill‑ġdid fir‑realtà soċjo‑politika li qegħdin ngħixu fiha.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġna 23)

Taħt il-ħarsa kollha mħabba ta’ Omm Alla, il-Knisja ta’ Pawlu msejħa tkompli xxandar u taqdi. Il-poplu Malti kien imbierek bil-Kelma li ssalva minn fomm l-Appostlu stess u bl-għixien tagħha fil-qadi ġeneruż u leali. Kapitlu 28 tal-Atti tal-Appostli jixhed għall-ospitalità murija lil Pawlu u l-priġunieri l-oħra u s-suldati li salvaw mill-għarqa. Missirijietna mhux biss kienu fost l‑ewwel li laqgħu l‑Evanġelju, imma wkoll għexuh billi taw kenn lill‑barrani.

U, minkejja l-istorja mqallba tagħna, fittixna li nkomplu din it-tradizzjoni matul is-sekli, b’mod partikolari billi nieħdu ħsieb il-morda u l-feruti li waslu fi gżiritna, liema servizz kien imsaħħaħ mill-Ordni Sovran Militari u Ospitalier ta’ San Ġwann u Ġerusalemm (l-Ordni ta’ Malta).

Illum, għandna l-isfida li nkomplu ngħinu l-immigranti li jissograw ħajjithom fl-ibħra tagħna jew ifittxu ħajja ġdida f’din l-art tagħna. U nkomplu nieħdu ħsieb dawk fostna li huma morda, foqra u dawk kollha li jħossuhom mgħaffġin mill‑ħajja. Fuq kollox, aħna msejħin inpoġġu l‑ħarsien tal‑ħajja umana u d‑dinjità ta’ kull bniedem fiċ‑ċentru tax‑xandir u l-qadi tagħna. Il‑Knisja tagħna tissokta tagħmel il‑frott permezz tal‑għejun spiritwali tal‑Evanġelizzazzjoni u d‑Djakonija.

Fis-seklu li għadda, faru b’abbundanza l-għejun tal-Evanġelizzazzjoni u d-Djakonija hekk kif San Ġorġ Preca rawwem spiritwalità ta’ katekeżi li biha stagħnew il-parroċċi tagħna kif ukoll ġnus oħra. Hekk ukoll, ħafna mit‑tiġdid li sar fil-Knisja lokali wara l-Konċilju nibet bit-talb permezz tal-Kelma fil‑ħafna movimenti ġodda tal‑lajċi. Monsinjur Giuseppe De Piro u oħrajn waqqfu ordnijiet reliġjużi ta’ rġiel u nisa missjunarji biex jiddedikaw ħajjithom għall-qadi tal-aħwa kull fejn jibgħathom l-Ispirtu. Monsinjur Mikiel Azzopardi fetaħ id‑Dar tal‑Providenza li, bil‑ġenerożità tal‑poplu Malti, għadha taqdi lill-ulied l-iktar għeżież tagħna.

Sal‑ġurnata tal‑lum, il-Knisja Maltija, f’kollaborazzjoni mal-Istat Malti, għadha taqdi lil dawk l-iktar fil-bżonn: sew jekk fid-djar tal-anzjani, bil-kura ta’ dawk li waslu fl-aħħar, bit-trobbija ta’ tfal ġejjin minn sitwazzjonijiet diffiċli, kif ukoll bl-għajnuna lin-nies fil-bżonn jew bi problemi ta’ dipendenza, dawk li jsofru minn abbuż domestiku, jew l-immigranti u r-refuġjati li qed jippruvaw jibnu ħajjithom mill‑ġdid.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġni 21-23)

It‑tiġdid tal‑Knisja Maltija jibda bil‑laqgħa tagħna mill‑ġdid ma’ Kristu. L-Evanġelista Luqa jibni r-rakkont ta’ Għemmaws bħala prototip tar-rakkonti tal-laqgħa tad-dixxipli ma’ Kristu Rxoxt. Id-dixxipli, li mxew wara dak il-predikatur itineranti minn Nazaret li fejjaq u għamel l-għeġubijiet—“profeta” li emmnu li kien il-Messija mwiegħed lil Iżrael (Lq 24, 19. 21)—kienu mkissrin, diżillużi u beżgħana wara l‑ħasda tat‑tislib tiegħu bla mistenni. Bħal Pietru, li reġa’ lura għax-xogħol tiegħu wara l-qtil tal-Imgħallem tiegħu (ara Ġw 21, 1–3), huma wkoll telqu minn Ġerusalemm.

Donnhom injoraw ix-xhieda tan-nisa u l-qabar vojt (Lq 24, 22–24). It-tama tagħhom ma kinetx biss li jiġbru l-biċċiet tal‑ħajja tagħhom, imma, iktar probabbli, li jsalvaw ġildhom. Fil‑konvinzjoni tagħhom li l-Mulej kien mejjet, il-komunità nnifisha bdiet titfarrak: kulħadd jaħseb għal rasu; kulħadd fuq xogħlu u kulħadd qabad triqtu. Hu biss fi Kristu li setgħu jkunu ħaġa waħda.

Fi triqthom ’l hemm minn Ġerusalemm, Kristu Rxoxt jiġi jiltaqa’ magħhom u jimxi magħhom it-triq kollha. U, bħalma għamel drabi oħra qabel, fit-triq joqgħod ukoll ifissrilhom dak li l-Iskrittura tgħid fuqu (Lq 24, 27).

Imma huma baqgħu ma għarfuhx. Għajnejhom baqgħu mgħammda; il-fidi tagħhom bierda. Imma kien sempliċiment permezz ta’ ġest ċkejken ta’ tjubija u ospitalità lejn il-barrani (ara Lq 24, 29)—ġest li nifed fl-għeluq tagħhom fuqhom infushom—li l-Mulej seta’ juri ruħu lilhom.

Biex jiftħilna għajnejna, Kristu għandu bżonn biss sinjal imqar ċkejken ta’ rieda li niltaqgħu miegħu.

Imma, hekk kif “infetħulhom għajnejhom u għarfuh,” huma setgħu jifilħu għad-dehra tal-glorja tiegħu għal waqt wieħed biss. “Iżda hu għab minn quddiemhom” (Lq 24, 31). Id-dawl tal-preżenza trasfigurata tiegħu kien wisq biex setgħu jifilħu għalih sakemm jirċievu l-Ispirtu s-Santu bħala ġemgħa fl-aħħar taż‑żminijiet, il‑“Poplu Qaddis ta’ Alla.”

Dik il-laqgħa ma’ Kristu Rxoxt kienet biżżejjed biex minn dixxipli diżorjentati mixjin lejn Għemmaws isiru “dixxipli missjunarji” (Evangelii Gaudium, par. 24, 119-121, 173) u ż‑żerriegħa tal‑ecclesia.

• Dawn id-dixxipli jiksbu l-qawwa biex imorru Ġerusalemm dak il‑ħin stess (ara Lq 24, 33);
• jirċievu l-Ispirtu s-Santu mingħand Kristu stess li jidher lill-grupp kollu miġbur fil-Belt Qaddisa (ara Lq 24, 36);
• rawh jitla’ s-sema (ara Lq 24, 51).
• Bi tweġiba għal dan, bħala l-fdal ta’ Iżrael, huma jmorru fit-tempju jbierku ’l Alla (ara Lq 24, 53).
• B’hekk, kif ifakkarna tajjeb San Luqa permezz tal-profezija ta’ Ġoel, huma jħejju għall-Aħħar Jiem mibdija bit-tiswib tal-Ispirtu s-Santu fuq kull bniedem (Atti 2, 17).

Dawk id-dixxipli li mxew wara Ġesù u li ħassewhom mitlufa u mbeżżgħa quddiem il-mewt tiegħu, issa jsiru l-ewwel “ġisem ta’ Kristu” biex jagħtu xhieda tal-ferħ li ġabet fid-dinja s-salvazzjoni tiegħu. Huma mhux biss ixandru l-Aħbar it-Tajba lill-imsejknin, imma bil-qawwa li tinżel fuqhom huma jfejqu l-morda, jerfgħu lill-mitluqin, jaħfru d-dnubiet u jibnu komunitajiet ta’ ħbieb li fihom “ma hemmx iżjed Lhudi u anqas Grieg, ma hemmx ilsir u anqas ħieles, ma hemmx raġel u anqas mara; għax intom ilkoll ħaġa waħda fi Kristu Ġesù” (Gal 3, 28). Bħalma wegħidhom Ġesù: “Tassew tassew ngħidilkom, min jemmen fija hu wkoll għad jagħmel l-opri li qiegħed nagħmel jien, u akbar minnhom għad jagħmel … jekk titolbuni xi ħaġa f’ismi, jiena nagħmilha” (Ġw 14, 12–14).

Id‑doni tal‑għaġeb tal‑Ispirtu msawba fuq il‑magħżulin—“Lil kull wieħed tingħata r‑rivelazzjoni tal‑Ispirtu għall‑ġid ta’ kulħadd: lil wieħed kliem l‑għerf, mill‑istess Spirtu; lil ieħor il‑kelma tas‑sapjenza mill‑istess Spirtu; lil ieħor il‑fidi mill‑istess Spirtu; lil ieħor id‑don tal‑fejqan mill‑istess Spirtu; lil ieħor is‑setgħa tal‑mirakli; lil ieħor id‑don tal‑profezija; lil ieħor id‑don tal‑għażla tal‑ispirti; lil ieħor diversi ilsna; lil ieħor it‑tifsir tal‑ilsna” (1 Kor 12, 7‑10)—tkebbsu u nfirxu bħal nar jaqbad hekk kif il‑Knisja xterdet mad‑dinja kollha magħrufa dak iż‑żmien … inkluż fi gżiritna.

(Mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed paġni 18-19)

Fl‑Assemblea Djoċesana ta’ Novembru 2018, fejn il‑Knisja lokali rriflettiet fuq ir‑realtà tagħha llum filwaqt li ħarset ukoll lejn dak li ħareġ mid‑Dokumenti tas‑Sinodu Djoċesan tal‑2003, l‑Arċisqof Charles Jude Scicluna ppropona r‑rakkont tad‑Dixxipli ta’ Għemmaws mill‑Evanġelju skont San Luqa biex idawwal proċess ta’ dixxerniment ekkleżjali li jwassal għal riforma pastorali.

Fl‑Assemblea Djoċesana ta’ Novembru 2019, ġie ppreżentat abbozz tal‑proċess—dan il‑metodu ta’ riflessjoni fi tmien stadji—li kull entità fil‑Knisja kienet se tkun mistiedna tipprattika fil‑konkret tar‑realtà tagħha biex tipparteċipa b’mod sħiħ f’dixxerniment komunitarju. Id‑dokument kien il‑frott ta’ diversi laqgħat fix‑xhur ta’ qabel, li taw stampa ċara tar‑realtà spiritwali tal‑Knisja lokali, u allura kien maħsub biex ikun minnu nnifsu duwa u prassi ta’ attitudnijiet li jsaħħu x‑xhieda tal‑Poplu ta’ Alla f’Malta.

Dak li jagħmel il‑proċess tassew ekkleżjali—li jagħmilna lkoll flimkien tassew “Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed”—huwa li lkoll nkunu mmexxija mill‑istess Spirtu li dejjem jagħti l‑Ħajja u ħajja bil‑bosta. Huwa biss fil‑ħajja li jagħti l‑Ispirtu li l‑Knisja tissaffa u titkattar bħala dixxipli missjunarji ta’ Kristu f’pajjiżna. Huwa fl-istess Spirtu li nsibu l-kuraġġ li nimpenjaw ruħna b’mod kreattiv għas-servizz tas-Saltna ta’ Alla.

L‑għażla li l‑Isqfijiet joffru “proċess ta’ tiġdid ekkleżjali” tirrifletti wkoll diversi indikazzjonijiet espressi mill‑Papa Franġisku stess li jisħaq li l‑Knisja għandha tibda proċessi fi spirtu ta’ dixxerniment u djalogu li jwasslu għall‑ħajja ġdida. Għalhekk, fil-ġimgħat li ġejjin ser nippreżentaw siltiet mid-dokument Knisja Waħda, Vjaġġ Wieħed li qed jiggwida r-riflessjoni aħna u nkomplu niktbu l-istorja tal‑Knisja tagħna li bdiet bil‑miġja ta’ missierna San Pawl.

Wara li l-katekumeni jirċievu s-sagramenti tal-inizjazzjoni Nisranija, li l-proċess tagħhom kien deskritt fl-artiklu preċedenti, in-neofiti li għadhom kif tgħammdu (kif issa jissejħu) jidħlu fil-perjodu finali tad-dħul fil-ħajja Nisranija. Dan huwa l-perjodu magħruf bħala il-katekeżi ta’ wara l-magħmudija, jew mistagoġija. Dan it-terminu ġej mill-Grieg u jfisser “li jwassal fil-misteru.” Dan huwa l-aktar xieraq peress li, f’dan il-perjodu, in-neofiti, flimkien mal-komunità, jiġu mgħaddsa f’misteri b’mod aktar sħiħ permezz tal-messaġġ tal-Evanġelju li jkunu tgħallmu u, speċjalment, permezz tal-esperjenza tagħhom tas-sagramenti li għadhom kif irċevew. Wara li saru membri tal-Poplu ta’ Alla u rċevew l-Ispirtu s-Santu, huma issa miftuħa sabiex jirċievu u jgħixu l-profondità tal-esperjenza Nisranija. Għalhekk, il-għan huwa l-profondità aktar sħiħa miksuba permezz tal-esperjenza.

Bħala riżultat, din l-esperjenza żżid l-interazzjoni tan-neofiti mal-bqija tal-komunità. Huwa fatt li din l-esperjenza tiġi milqugħa u mgħixa kemm min-neofiti u kif ukoll mill-komunità. Permezz tagħha n-neofiti, bl-għajnuna tal-parrini tagħhom, għandhom jesperjenzaw merħba sħiħa u ferrieħa fil-komunità u jidħlu f’rabtiet aktar mill-qrib mal-fidili l-oħra. Il-fidili, min-naħa tagħhom, jiġġeddu fil-ħarsa u l-ispirazzjoni tagħhom.

Dan il-perjodu jiġi esperjenzat matul Żmien l-Għid, li jwassal għal Pentekoste, it-twelid tal-Knisja bikrija. Tabilħaqq, l-esperjenza ewlenija hija l-Quddiesa tal-Ħadd. Waqt din il-quddiesa huma jipparteċipaw b’mod sħiħ flimkien mal-kumplament tal-komunità. Huwa ssuġġerit li l-omelija u l-interċessjonijiet ġenerali jqisu l-preżenza partikolari tan-neofiti.

Huwa ssuġġerit ukoll li fl-ewwel anniversarju tal-magħmudija tagħhom, in-neofiti jinġabru flimkien biex jagħtu radd ta’ ħajr u wkoll biex jaqsmu l-esperjenza tagħhom fil-bini tal-komunità.

Riflessjoni:

Mulej, matul dan iż-Żmien tal-Għid, ħallini nkun miftuħ għat-twettiq tiegħek tal-Bxara t-Tajba, ratifikata bil-mewt u l-Qawmien tiegħek. Ħallini nkun miftuħ għalik, Mulej, biex int tkun tista’ titfa’ fuqi d-dawl glorjuż tiegħek f’nofs id-dlam imħabbar mid-dinja.

Mulej, waqt li nitlob għan-neofiti kollha fil-gżejjer Maltin, ħallini napprezza s-sbuħija tal-grazzja tiegħek u s-sagramenti li jrawmuni fil-pellegrinaġġ tiegħi lejn id-destinazzjoni finali.

L-aħħar pass fir-rit tad-Dħul fil-ħajja Nisranija tal-adulti huwa ċ-ċelebrazzjoni tas-sagramenti tal-Magħmudija, tal-Griżma tal-Isqof u tal-Ewkaristija, f’dik l-ordni. Normalment, dawn is-sagramenti jiġu ċċelebrati fil-Vġili tal-Għid fejn, preferibbilment, jippresiedi l-isqof innifsu bħala ċelebrant, għall-inqas għall-inizjazzjoni ta’ dawk li għandhom erbatax-il sena jew aktar. Dan rajnieh iseħħ is-Sibt li għadda fil-Kon-Katidral ta’ San Ġwann.

 “Iċ-ċelebrazzjoni tal-Magħmudija għandha bħala ċ-ċentru u l-qofol tagħha l-ħasil tal-Magħmudija u l-invokazzjoni tat-Trinità Qaddisa.” Is-sagrament tal-Magħmudija jingħata wara numru ta’ riti li għandhom relazzjoni intrinsika mal-ħasil tal-magħmudija. L-ewwel hemm il-barka tal-ilma, (li tirrappreżenta l-ħolqien ta’ Alla), segwita miċ-ċaħda tad-dnub u l-istqarrija tal-fidi mill-magħżulin. F’dan il-waqt, “il-magħżulin jesprimu l-intenzjoni, li waslet sal-maturità matul il-perjodi preċedenti ta’ inizjazzjoni, li jidħlu f’patt ġdid ma’ Kristu.” Dan jiġi segwit mis-sagrament tal-magħmudija. Wara l-magħmudija tagħhom, il-membri l-ġodda tal-Knisja  jiġu mlibbsa l-libsa bajda, li tirrappreżenta d-dinjità li issa rċevew. Il-preżentazzjoni ta’ xemgħa mixgħula tirrifletti l-identità ġdida tagħhom bħala l-ulied id-dawl.

Il-​magħżulin li għadhom kemm tgħammdu jissejħu “neofiti.” Wara l-magħmudija, in-neofiti jirċievu wkoll is-sagrament tal-Griżma tal-Isqof. L-għaqda taż-żewġ sagramenti tal-Magħmudija u tal-Griżma tal-Isqof tfisser “l-għaqda tal-misteru tal-Għid, ir-rabta mill-qrib bejn il-missjoni tal-Iben u l-għoti tal-Ispirtu s-Santu, u r-rabta bejn iż-żewġ sagramenti li permezz tagħhom l-Iben u l-Ispirtu s-Santu  jiġu mal-Missier għal dawk li huma mgħammdin.”

In-neofiti li jkunu għadhom kif ġew ikkonfermati huma mistiedna biex jissieħbu fl-Ewkaristija. Dan huwa l-qofol tal-inizjazzjoni Nisranija tagħhom. Huma għandhom rwol attiv fi ħdan il-komunità  li jista’ jidher immedjatament waqt l-interċessjoni ġenerali u meta jġibu l-offerti tagħhom fuq l-altar. Waqt it-Tqarbin, in-neofiti jirċievu l-ġisem u d-demm ta’ Kristu li huwa l-ikel u x-xorb  tagħhom. In-neofiti jesperjenzaw ukoll, għall-ewwel darba, togħma minn qabel tal-ikla tal-ħajja ta’ dejjem.

Ieqaf u Itlob

O Mulej, nitolbok bierek lil dawk li rċevew s-sagrament tal-Magħmudija, li permezz tiegħu saru membri tal-Knisja tiegħek. Saħħaħhom b’ġisimek u b’demmek, u ssostnihom fil-fidi tagħhom.

O Mulej, waqt li nakkumpanja lil dawn l-imgħammdin ġodda fit-talb f’din l-avventura l-ġdida tagħhom, għinni niftakar li r-relazzjoni tiegħi miegħek hija avventura kontinwa u dinamika. Għinni nafferma l-fidi tiegħi u nitlob għall-grazzja tiegħek sabiex issostnini fil-fidi tiegħi. Nista’ biss inħares b’ammirazzjoni lejn dawn l-imgħammdin ġodda u, fl-istess ħin, inħares ’il ġewwa lejn il-ħajja spiritwali tiegħi. Għax hekk hi s-sbuħija tal-komunità: dawk li għadhom kif tgħammdu jsaħħu l-kumplament tal-komunità, filwaqt li l-komunità ssostni lin-neofiti.

Fl-aħħar riflessjoni tagħna ffukajna fuq il-perjodu tal-pre-katekumenat li jiġi qabel il-perjodu tal-katekumenat wara r-rit tal-aċċettazzjoni fl-ordni tal-katekumeni. F’dan il-perjodu tal-katekumenat, perjodu li jista’ jdum tal-anqas sitt xhur (iżda jista’ jdum numru ta’ snin), il-katekumeni (il-kandidati li għandhom jirċievu s-sagramenti tal-bidu) jingħataw katekeżi aktar intensa li tkun gradwali u ddur madwar is-sena liturġika, sostnuta bit-tħabbira tal-Kelma. Din il-katekeżi ma twassalx biss lill-katekumeni għal familjarità xierqa mal-dommi u l-preċetti iżda, b’mod speċjali, għal sens profond tal-misteru tas-salvazzjoni li jixtiequ jieħdu sehem fih. Kristu Rxoxt kien il-ġrajja fundamentali f’ħajjithom, li wasslet għal esperjenza ta’ riflessjoni fuq din l-esperjenza li, imbagħad, wasslet għat-tħabbira tad-dommi.

Iż-żmien imqatta’ fil-perjodu tal-katekumenat għandu jkun twil biżżejjed sabiex jirrifletti progress u affermazzjoni tal-konverżjoni u l-fidi tal-katekumeni. Matul dan iż-żmien, il-katekumeni għandhom jagħżlu l-parrini li se jippreżentawhom dakinhar tal-elezzjoni. Għal darb’oħra, il-formazzjoni tal-katekumeni għandha tinkludi l-komunità kollha: l-isqof, is-saċerdot, id-djakni, il-katekisti, il-familja u l-fidili.

Jekk il-katekumeni jitqiesu lesti li jirċievu s-sagramenti tad-dħul fil-Ħajja Nisranija, huma jipproċedu biex jipparteċipaw fir-Rit tal-Għażla, imsejjaħ ukoll ir-reġistrazzjoni tal-ismijiet. Normalment dan ir-rit liturġiku jsir fl-Ewwel Ħadd tar-Randan. Sal-mument meta jirċievu s-sagramenti tal-inizjazzjoni waqt il-Velja tal-Għid, il-katekumeni jgħaddu minn perjodu msejjaħ l-illuminazzjoni jew purifikazzjoni. Dan il-perjodu, li jdum l-istaġun kollu tar-Randan, huwa ddedikat għal formazzjoni interjuri aktar profonda, aktar milli formazzjoni kateketika. Għaliex dan il-pass jissejjaħ “Għażla”? L-aċċettazzjoni li tagħmel il-Knisja hija msejsa fuq l-għażla li seħħet minn Alla, li f’ismu taġixxi l-Knisja. Il-pass jissejjaħ ukoll ir-reġistrazzjoni tal-ismijiet għax bħala rahan ta’ fedeltà l-kandidati jniżżlu isimhom fil-ktieb li jelenka lil dawk li ġew magħżula għall-inizjazzjoni.

Matul dan il-perjodu ta’ tidwil u purifikazzjoni, il-katekumeni jgħaddu minn dawk li jissejħu “l-iskrutinji” u eżorċiżmi minuri. Dawn jinstemgħu strambi għalina llum fis-seklu 21, iżda dawn imorru lura għar-riti antiki tal-Knisja tal-bidu, li fittxew li jikxfu dak li hu marbut mad-dnub fil-qlub tal-magħżulin, sabiex jipproteġuhom mill-qawwa tad-dnub u ta’ Satana. It-tliet skrutinji li jiġu ċċelebrati jservu biex jispiraw xewqa għall-purifikazzjoni u l-fidwa minn Kristu. Dawn l-iskrutinji jiġu ċċelebrati matul it-Tielet, ir-Raba’ u l-Ħames Ħadd tar-Randan.

Matul is-Sibt il-Għid, bi tħejjija għas-sagramenti tad-dħul fil-ħajja Nisranija, il-katekumeni huma avżati biex joqogħdu lura milli jipprattikaw l-attivitajiet tas-soltu tagħhom, iqattgħu l-ħin tagħhom fit-talb, u josservaw sawm jekk ikun possibbli.

Talba

Mulej, hekk kif nidħol fil-misteru tal-Ġimgħa Mqaddsa, ħallini nirrifletti fuq il-grazzja mxerrda fuqi għas-salvazzjoni tiegħi. Ħallini napprezza dan il-mument ta’ preparazzjoni; tħejjija għall-affermazzjoni tal-fidi tiegħi, permezz ta’ dawk li qed iħejju biex jirċievu s-sagramenti tad-dħul fil-ħajja Nisranija. Ħallini nkun miftuħ għas-sbuħija tal-imħabba tiegħek għalija.

Mulej, iftaħni għall-Ispirtu tiegħek sabiex inħallih jaħdem fija, fid-dgħufija tiegħi u minkejja din id-dgħufija.

Mulej, għinni ħalli nkun xhieda għal dawk ta’ madwari tal-imħabba kontinwa tiegħek.

Silta mid-diskors tal-Papa Franġisku fis-Santwarju ta’ Pinu, 2 ta’ April 2022

Is-siegħa ta’ Ġesù—li fl-Evanġelju ta’ Ġwanni hija s-siegħa tal-mewt fuq is-salib—ma tfissirx it-tmiem tal-istorja, imma timmarka l-bidu ta’ ħajja ġdida. Ħdejn is-salib, fil-fatt, nikkontemplaw l-imħabba ħanina ta’ Kristu, li jiftaħ beraħ dirgħajh għalina u, bil-mewt tiegħu, jiftħilna qalbna għall-ferħ tal-ħajja ta’ dejjem. Mis-siegħa tat-tmiem tinfetaħ ħajja ġdida; minn dik is-siegħa tal-mewt tibda siegħa oħra mimlija ħajja: dan huwa ż-żmien tal-Knisja li titwieled. Minn dik iċ-ċellola tal-bidu l-Mulej jiġma’ poplu, li jibqa’ jimxi fit-toroq iebsa tal-istorja, biex iġib fil-qalb il-faraġ tal-Ispirtu, li bih hu jixxotta d-dmugħ tal-umanità.

Kif diġà rajna, il-programm tat-tisħib tal-Adulti fil-Ħajja Nisranija huwa magħmul minn erba’ perjodi ewlenin. L-ewwel perjodu ta’ huwa dak ta’ tfittxija, jew pre-katekumenat. Hija opportunità għall-bidu tal-fidi. Dak li qed ifittex jingħata l-opportunità li jibda jesplora ħafna aspetti differenti tal-fidi Kattolika filwaqt li jiġi introdott għall-Evanġelju, l-Aħbar it-Tajba ta’ Ġesù Kristu. Dan il-perjodu huwa l-perjodu ta’ evanġelizzazzjoni. Il-perjodu kollu tal-prekatekumenat huwa ddedikat għal din l-evanġelizzazzjoni, sabiex tittrawwem rieda ġenwina li  wieħed jimxi wara Kristu u jfittex il-magħmudija.

Dan il-perjodu ta’ formazzjoni bikrija jwassal għar-Rit ta’ Aċċettazzjoni. Il-perjodu tal-pre-katekumenat idum skont il-vjaġġ fil-fidi u l-konverżjoni fl-individwi. Barra minn hekk, it-trawwim tal-ewwel tqanqil u l-maturazzjoni tal-fidi huwa l-kompitu tal-komunità kollha li takkumpanja lill-kandidat tul il-proċess tal-pre-katekumenat u matul il-perjodu tal-katekumenat. Għalhekk, is-saċerdot, id-djaknu, il-katekista u lajċi oħra jistgħu jgħinu lil min jistaqsi billi jittrasmettu spjegazzjoni xierqa tal-Evanġelju.

Il-vjaġġ li jsegwi l-ħtieġa partikolari ta’ min jistaqsi sakemm ikunu lesti għal kollox biex jidħlu fil-fażi tal-katekumenat huwa mmarkat mir-Rit tal-Aċċettazzjoni, li jħabbar il-perjodu tal-katekumenat. Fiex jikkonsisti dan ir-rit? Fl-att li jingħaqdu pubblikament għall-ewwel darba, il-kandidati li jkunu temmew il-perjodu tal-pre-katekumenat jiddikjaraw l-intenzjoni tagħhom lill-Knisja u, min-naħa tagħha, il-Knisja, b’fedeltà lejn il-missjoni appostolika tagħha, taċċettahom bħala persuni li għandhom l-intenzjoni biex isiru il-membri tagħha.

Ir-rit jikkonsisti fir-riċeviment tal-kandidati, iċ-ċelebrazzjoni tal-kelma ta’ Alla.  Il-kandidati, imbagħad, joħorġu wara l-liturġija tal-kelma. Dan jista’ jiġi segwit b’ċelebrazzjoni tal-Ewkaristija. Wara ċ-ċelebrazzjoni tar-rit tal-aċċettazzjoni, l-ismijiet tal-katekumeni jiġu miktuba fir-reġistru tal-katekumeni, flimkien mal-ismijiet tal-parrini, flimkien mal-ministru u d-data u l-post taċ-ċelebrazzjoni.

Il-kandidat jiġi mmarkat bis-sinjal tas-salib. Il-kliem tal-istedina huwa sinifikanti: “Ejjew issa mal-parrini tagħkom biex tirċievu s-sinjal tal-mod ġdid ta’ ħajja tagħkom bħala katekumeni.” Dan jirrifletti dak li l-katekumeni jistgħu jistennew “meta jiddaħħlu fil-misteru ta’ Kristu, mewt kontinwa għal ħajja ta’ qabel  u qawmien għal ħajja ġdida f’Ġesù.” Minn issa ’l quddiem, dawk li jsaqsu jissejħu katekumeni. “Huma milqugħa mill-komunità li issa ssejjaħhom tagħha.”

Għażiż Mulej,

Agħtini l-grazzja li nkun fost il-fidili biex nilqa’ lil dawk li qegħdin ifittxu l-fidi, ma’ dawk li għandhom l-għatx għal-laqgħa miegħek.

Agħtini l-grazzja li nsir mezz biex niffaċilita dik il-laqgħa miegħek, o Mulej.

Ir-Rit tad-Dħul tal-Adulti fil-Ħajja Nisranija, magħruf ukoll bħala Ordo Initiationis Christianae Adultorum, ġie żviluppat mill-Knisja Kattolika Rumana sabiex jakkumpanja permezz tal-katekumenat  lill-adulti li jixtiequ jissieħbu fil-fidi Kattolika Rumana.  Ippubblikat fl-1972, dan il-programm jinvolvi numru ta’ riti li jwasslu għas-sagramenti ta’ inizjazzjoni (magħmudija, Griżma tal-Isqof u Ewkaristija), akkumpanjati minn formazzjoni fil-fidi.  Dan il-programm hu bbażat fuq il-katekumenat antik fil-Knisja bikrija, filwaqt li fl-istess ħin hu adattat għall-kuntest kontemporanju.

Il-programm, bl-Ingliż magħruf ukoll fil-qosor bħala RCIA, huwa proċess gradwali f’erba’ stadji li jakkumpanja lill-kandidat matul il-perjodu li jista’ jtul anke numru ta’ snin. Dak li huwa tassew importanti dwar il-programm huwa li jkun imfassal għall-individwu sabiex jirċievi l-formazzjoni xierqa fir-rigward tal-istadju tiegħu. Fuq kollox, huwa wkoll programm li mhux limitat għall-kandidat biss iżda jinvolvi lill-persuni li jakkumpanjawhom fil-formazzjoni spiritwali tagħhom, inklużi l-parrini.

Fil-każ ta’ dawk mhux mgħammdin, il-vjaġġ tal-programm jikkonsisti f’erba’ stadji formattivi ewlenin. L-ewwel stadju huwa dak tal-pre-katekumenat, il-perjodu ta’ tfittxija, fejn il-kandidat prospettiv ifittex li jkun jaf aktar dwar il-fidi. Dan jiġi segwit mir-rit tad-dħul fl-ordni tal-katekumeni. Il-perjodu tal-katekumenat huwa kkaratterizzat minn perjodu ta’ formazzjoni intensa fid-diversi aspetti tal-fidi. Fl-Ewwel Ħadd tar-Randan isir ir-Rit tal-Elezzjoni, li jwassal għal perjodu ta’ purifikazzjoni u tisfija. Matul iż-żmien tar-Randan, jiġu ċċelebrati numru ta’ riti oħra bħala tħejjija għas-sagramenti tal-inizjazzjoni li normalment jiġu ċċelebrati fil-Velja tal-Għid. Dan isegwi l-aħħar stadju, imsejjaħ il-perjodu mistagoġiku, li hu vjaġġ ta’ fidi fi ħdan il-komunità sabiex in-Nisrani ġdid jikber u jiffjorixxi fil-fidi.

Matul dan l-istaġun tar-Randan, se nkunu qed niffukaw u nirriflettu fuq kull wieħed mill-erba’ perjodi tal-RCIA, flimkien mas-sinifikat tar-riti involuti. L-għarfien tas-sinifikat tar-riti jservi biex jenfasizza l-importanza li wieħed jifhem il-bidu tal-fidi Kattolika bħala vjaġġ li ma jiqafx meta wieħed jibda fil-fidi Kattolika Rumana, iżda jkompli flimkien mal-komunità. Barra minn hekk, jgħinna, anke bħala Nsara, napprezzaw ir-rikkezza u s-sinifikat tal-liturġija fil-mixja tagħna bħala Nsara.

Fid-dinja li qegħdin ngħixu fiha, inħossu tensjoni bejn il-globalizzazzjoni u dak li hu lokali. Dak li hu globali għandu r-riskju li jitlifna, filwaqt li dak lokali għandu ħabta jagħlaqna fil-medjokrità li ġġib magħha l-ħajja ta’ kuljum u f’ħarsien ta’ tradizzjonijiet bħala għan fih innifsu. Fl-istess ħin, huwa l-kolali, il-konkret, li jżommilna saqajna mal-art.

F’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jipproponi prinċipju li l-kollox hu wisq iktar mill-parti. L-iskop mhuwiex li jinjora l-partijiet iżgħar u lanqas li naslu għal ġabra tal-partijiet flimkien, imma:

Jeħtieġ dejjem inwessgħu ħarsitna biex nagħrfu ġid wisq akbar li jkun ta’ benefiċċju għalina lkoll.  Imma dan jeħtieġ nagħmluh bla ma naħarbu, bla ma ninqatgħu mill-għeruq tagħna.  Hemm bżonn inniżżlu għeruqna sew fl-art fertili u fl-istorja tal-post fejn ngħixu, li hu don ta’ Alla.  Għandna naħdmu fiċ-ċokon, f’dak li hu qrib tagħna, imma dejjem bi prospettiva wisq usa’. 

Evangelii Gaudium, Par. 235

Jidher biċ-ċar li dan mhuwiex il-mudell ta’ globalizzazzjoni li tippromwovi l-kultura ta’ żmienna u li kważi kważi xxejjen lill-bniedem. Fil-fatt jitkellem dwar dawk il-persuni li jagħmlu l-għażla li jgħożżu dak li hu partikulari tagħhom u ma jaħbux l-identità tagħhom imma fl-istess waqt jintegraw ruħhom b’mod tajjeb fil-komunità bi qliegħ kbir kemm għalihom u kemm għall-komunità.

Għal dan il-għan, flok dak tal-globu, il-Papa jipproponi l-mudell tal-priżma “li tirrifletti l-għaqda flimkien tal-partijiet kollha li fiha jżommu xorta l-oriġinalità tagħhom.” U dan għaliex:

Kemm l-azzjoni pastorali u kemm dik politika jfittxu li f’din il-priżma jiġbru l-aħjar ta’ kull wieħed u waħda.  Hemm fiha l-foqra, bil-kultura tagħhom, il-proġetti tagħhom u l-pontenzjalitajiet tagħhom.  Saħansitra l-persuni li jistgħu jiġu kkritikati għall-iżbalji tagħhom għandhom xi ħaġa x’jagħtu li m’għandhiex tintilef.  Hi l-għaqda bejn il-popli, li, fl-ordni universali, iżommu l-karatteristiċi partikulari tagħhom; hi t-totalità tal-persuni f’soċjetà li tfittex ġid komuni li tassew jiġbor fih lil kulħadd f’ġisem wieħed.

Evangelii Gaudium, Par 236

 Ieqaf u aħseb

• Inħares lejn il-komunità minn din il-perspettiva tal-Evanġelju li hu ħmira li ttella’ l-għaġna kollha u belt li tiddi fuq l-għoli tal-muntanja u ddawwal il-ġnus kollha?
• Hemm fija l-għatx li, filwaqt li ma niċħadtx dak li hu tal-Evanġelju, infittex li mhux neħel miegħi nnifsi imma naħdem sabiex kulħadd tassew ikun jista’ jinġabar madwar il-mejda tas-Saltna?

Spiss insibu ruħna maqbudin f’kunflitt bejn l-ideat u r-realtà. Il-kunflitt iqum għax xi kultant dawn ikunu tant distanti minn xulxin. Ir-realtà hi dik li hi, filwaqt li l-ideat jiġu elaborati, xi kultant f’distakk mar-realtà jew saħansitra biex jaħbu r-realtà kif inhi. Iżda, f’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jinsisti li r-realtà hi ogħla mill-idea. F’liema sens? Ir-realtà hija oġġettiva, hi li hi. “L-idea … qiegħda hemm biex tgħinna nsibu, nifhmu u nagħtu direzzjoni lir-realtà.  L-idea maqtugħa mir-realtà tiftaħ it-triq għal idealiżmi u nominaliżmi li ma jħallux effett, li forsi jaslu biex jikklassifikaw jew jiddefenixxu, imma ma jinvolvux b’mod ħaj” (Par. 232). Mhux biżżejjed li l-ideat ikunu loġiċi u ċari imma jeħtieġ li jkollhom l-għeruq tagħhom fir-realtà.

Dan il-kriterju hu marbut mal-Inkarnazzjoni tal-Verb ta’ Alla. Fil-fatt l-awtur tal-Ewwel Ittra ta’ San Ġwann lill-komunità tiegħu jwissihom hekk: “L-ispirtu ta’ Alla tagħrfuh b’dan: kull spirtu, li jistqarr li Ġesù Kristu sar bniedem, hu minn Alla” (1 Ġw 4, 2). Dan ifisser li:

Il-kriterju tar-realtà, ta’ Kelma li diġà tlaħħmet u li dejjem tfittex li titlaħħam, hu essenzjali għall-evanġelizzazzjoni.  Minn naħa, iwassalna biex nagħtu valur lill-istorja tal-Knisja bħala storja ta’ salvazzjoni, biex infakkru l-qaddisin tagħna li inkulturaw l-Evanġelju fil-ħajja tal-ġnus tagħna, biex nagħrfu kemm hi għanja t-tradizzjoni bimillenarja tal-Knisja, bla ma nippretendu li għandna nelaboraw xi forma ta’ ħsieb maqtugħ minn dan it-teżor, bħallikieku ridna nivvintaw mill-ġdid l-Evanġelju aħna.  Min-naħa l-oħra, dan il-kriterju jwassalna biex inpoġġu fil-prattika l-Kelma, biex inwettqu opri ta’ ġustizzja u karità fejn din il-Kelma tista’ tħalli l-frott.  Jekk ma npoġġuhiex fil-prattika, jekk il-Kelma ma nwassluhiex għar-realtà, inkunu nibnu fuq ir-ramel, nibqgħu mwaħħlin fl-idea pura u nispiċċaw naqgħu f’intimiżmi u njostiċiżmi li ma jħallux frott, li jġibu d-dinamiżmu tagħha sterili.

Evangelii Gaudium, Par. 233

 Ieqaf u aħseb

• Naqbad lili nnifsi neħel mal-ideat tiegħi li huma maqtugħin mir-realtà?
• Inħares lejn ir-realtà b’mod oġġettiv qabel ma nara x’direzzjoni nixtieq nagħtiha skont il-Kelma ta’ Alla?

Il-kunflitti huma parti mill-ħajja. Iżda hemm modi differenti kif nistgħu nġibu ruħna. Nistgħu nippruvaw ninjorawh u nibqgħu għaddejjin daqslikieku mhu jiġri xejn. Nistgħu nagħżlu li nidħlulu bir-ras biċ-ċans li niqgħu maqbudin fih u ninħakmu mid-delużjoni. Imma nistgħu wkoll nagħżlu li nħarsu lejn u nsejħulu b’ismu u nfittxu modi kif dan il-kunflitt jissewwa. Hawnhekk, il-Papa Franġisku f’Evangelii Gaudium jipproponi t-tieni prinċipju soċjali: l-għaqda tirbaħ fuq il-kunflitt. 

B’dan il-mod, tinħoloq il-possibbiltà li tixxettel komunjoni fid-differenzi, li jħabirku għaliha biss dawk il-persuni nobbli li għandhom il-kuraġġ imorru lil hemm mill-qoxra tal-kunflitti u jqisu lill-oħrajn bid-dinjità l-iżjed profonda tagħhom … Is-solidarjetà, jekk nifhmuha fit-tifsira l-iżjed profonda tagħha li tisfidana, hekk issir stil ta’ kif tinbena l-istorja, ambjent ħaj fejn il-kunflitti, it-tensjonijiet u l-opposti jistgħu jaslu għal għaqda ta’ bosta forom li ġġib ħajja ġdida. 

Evangelii Gaudium, Par. 228

Dan ma jfissirx li nfittxu li ngħaqqdu u nħalltu flimkien kulturi jew twemmin u lanqas li parti tassorbi lill-oħra, imma li flimkien insibu triq ’il quddiem minkejja li ċerti elementi huma f’kuntrast ma’ xulxin. Dan il-kriterju joħroġ mill-paradoss tal-persuna ta’ Kristu stess li fih innifsu ġabar fih dak li hu tas-sema u dak li hu tal-art, l-umanità u d-divinità, iż-żmien u l-eternità. Ukoll, Kristu li wara l-qawmien isellem lid-dixxipli bit-tislima tal-paċi.

Imma jekk ninżlu fil-fond ta’ dawn it-testi Bibliċi, niskopru li l-ewwel post li fih aħna msejħin naslu għal din il-paċi minkejja d-differenzi hu l-ġewwieni tagħna nfusna, il-ħajja tagħna, dejjem mhedda mit-tifrik u l-qsim.  Bi qlubna maqsuma f’elf biċċa jkun diffiċli nibnu paċi soċjali li tkun awtentika.

Evangelii Gaudium, Par. 229

Ieqaf u aħseb

• Kif naħdem għall-paċi anke fi ħdan il-komunità? Sempliċiment b’negozjati jew mill-konvinzjoni li l-Ispirtu jrid inissel l-għaqda fostna minkejja d-differenzi?
• Inħalli d-diversità ma tibqax ostaklu imma tidħol fi proċess ta’ rikonċiljazzjoni?

F’Evangelii Gaudium, il-Papa Franġisku jelenka erba’ prinċipji ma’ tensjonijiet li nsibu fis-soċjetà u li joħorġu mit-tagħlim soċjali tal-Knisja. L-ewwel tensjoni li jsemmi l-Papa hija dik bejn il-mumenti individwali maqtugħin għalihom u s-sens sħiħ taż-żmien:

Bejn dak li hu sħiħ u dak li hu limitat hemm tensjoni li tiġbed lejn żewġ naħat opposti.  Is-sens tas-sħiħ jipprovoka x-xewqa li jkollna kollox, waqt li l-limitu hu l-ħajt li nsibu quddiemna.  Iż-“żmien”, jekk inqisuh f’sens wiesa’, iħares lejn dak li hu sħiħ bħala espressjoni tax-xefaq li jinfetaħ quddiemna, waqt li kull mument waħdu hu espressjoni tal-limitu li ngħixu fi spazju magħluq.  Iċ-ċittadini jgħixu f’tensjoni bejn ir-rabta flimkien tal-mument u d-dawl taż-żmien, tax-xefaq iktar kbir, tal-utopja li tiftaħna għall-futur bħala kawża finali li tiġbed lejha.

Evangelii Gaudium, Par. 222

Minn dan joħroġ l-ewwel prinċipju li ż-żmien hu aqwa mill-ispazju:

Jekk nagħtu prijorità lill-ispazju nispiċċaw niġġennu biex insolvu kollox fil-mument ta’ issa, biex nippruvaw nippossiedu l-ispazji kollha tal-poter u tal-affermazzjoni tagħna nfusna.  Ifisser nipparalizzaw il-proċessi u nippretendu li nistgħu nwaqqfuhom.  Nagħtu prijorità liż-żmien ifisser li naraw li nagħtu bidu għal proċessi iżjed milli nippossiedu spazji. 

Evangelii Gaudium, Par. 223

Ieqaf u aħseb

• Fl-impenn tiegħek, tfittex li tagħti l-ħajja lil proċessi li jibnu, iktar milli li tikseb riżultati immedjati u ta’ malajr imma li ma jibnux fit-tul?
• “Il-parrabbola tal-qamħ u tas-sikrana (ara Mt 13:24-30) tiddeskrivi aspett importanti tal-evanġelizzazzjoni, jiġifieri dak li nuru kif l-għadu jista’ jokkupa l-ispazju tas-Saltna u jikkawża ħsara bis-sikrana, imma hu mirbuħ mit-tjieba tal-qamħ li tidher maż-żmien” (Par. 225). Għandek din il-fiduċja fl-impenn tiegħek għall-evanġelizzazzjoni?

Fi tmiem il-quddiesa, is-saċerdot idur lejn il-ġemgħa u jgħid, “Morru fil-paċi ta’ Kristu,” u l-ġemgħa miġbura twieġeb, “Irroddu ħajr lil Alla.” Forsi nistgħu nqisuha bħala sempliċi tislima tal-aħħar—“Il-quddiesa spiċċat. Tistgħu tmorru.” Imma fit-tradizzjoni liturġika tal-Punent hija proprju din it-tislima li tagħti identità liċ-ċelebrazzjoni kollha. Hu minn din l-aħħar tislima tas-saċerdot—bil-Latin Ite missa est—li l-quddiesa tieħu isimha (missa, ara KKK, par. 1332). Din il-parti ċkejkna tal-quddiesa għandha tifsira ferm qawwija u sservi ta’ fus jew ċappetta li fuqha ddur il-ħajja nisranija. Permezz ta’ dan il-kliem-kmand, f’isem Kristu aħna niġu mibgħuta (missio) ’l barra b’missjoni.

Il-liturġija mhijiex magħluqa fiha nnifisha imma proprju tiftaħna għar-realtà sabiex hemmhekk ngħixu dak li esperjenzajna b’qawwa. Il-laqgħa mal-Mulej fit-talb, fil-Kelma tiegħu u fl-Ewkaristija twassalna biex noħorġu u nfittxuh sabiex niltaqgħu miegħu fl-uċuħ ta’ ħutna u fiċ-ċirkostanzi konkreti. Hemmhekk jeħtieġ li nwasslu l-aħbar it-tajba tal-ħelsien ta’ Kristu. Hemmhekk jeħtieġ li naqsmu l-ħajja tagħna u ningħataw bħala ikel lil ħutna. Mil-laqgħa mar-realtà jeħtieġ li nerġgħu lura għat-talb sabiex irroddu ħajr u ninterċedu.

Għaldaqstant, minn ħmistax ilu ’l hawn sar tibdil fis-sit beHOLD.mt sabiex ġiet introdotta din il-paġna ġdida bl-isem Oħroġ u itlob ser tkun iktar iffukata fuq id-dimensjoni mgħixa tal-liturġija. Dimensjoni li hija mdawla mill-kontemplazzjoni tal-misteru ċċelebrat u fl-istess waqt tħalli r-realtà tforni l-‘materjal’ għal din l-istess kontemplazzjoni—kontemplazzjoni fl-azzjoni.

F’din il-paġna ser jidhru artikli marbutin ma’ mumenti tas-sena li mhumiex direttament ta’ natura liturġika jew suġġetti relatati mat-tagħlim u l-mixja tal-Knisja. Flimkien mal-Lectio Divina, l-akkumpanjament fit-talb u l-artikli l-oħrajn ta’ formazzjoni, din il-paġna għandha sservi ta’ għajnuna konkreta għall-għixien tal-missjoni nisranija ta’ kull wieħed u waħda minna

Għadna kif iċċelebrajna l-ġimgħa ta’ talb għall-Għaqda tal-Insara, li tibda bejn it-18 u l-25 ta’ Jannar. Matul din il-​ġimgħa, l-​Insara madwar id-​dinja jipparteċipaw f’ottava taʼ talb għall-​għaqda Nisranija, fid-​dawl tat-​talba taʼ Ġesù waqt l-​aħħar ċena, “biex ilkoll ikunu ħaġa waħda” (Ġw 17, 21).

Madankollu, l-impenn għall-għaqda fost l-Insara mhuwiex ristrett għal ġimgħa fis-sena. Dan il-​moviment lejn l-​għaqda fost l-Insara jissejjaħ ukoll “moviment ekumeniku,” mill-​Grieg “oikumene” li tirreferi għad-​“dinja abitata kollha.” Għalhekk, il-Moviment Ekumeniku huwa l-moviment lejn l-għaqda bejn id-diversi knejjes u tradizzjonijiet ekkleżjali.

Il-Moviment Ekumeniku beda b’riżultat tal-Konferenza Missjunarja Dinjija ta’ Edinburgu fl-1910. Il-missjunarji ġejjin mill-irkejjen l-iktar imbiegħda tad-dinja kienu qed jixhdu l-iskandlu tal-knejjes u t-tradizzjonijiet maqsuma u d-diffikultà li dan ħoloq biex jippritkaw il-verità essenzjali tal-Evanġelju.

Minn dak iż-żmien, u bl-involviment tal-Knisja Kattolika f’dan il-moviment wara l-Konċilju Vatikan II, l-ekumeniżmu sar triq indispensabbli fil-mixja ta’ kull Nisrani. Kif jgħid San Ġwanni Pawlu II fl-enċiklika tiegħu Ut unum sint (Ha jkunu lkoll ħaġa waħda): “Din l-għaqda, li l-Mulej ta lill-Knisja tiegħu u li fiha jixtieq iħaddan lill-bnedmin kollha, mhix xi ħaġa miżjuda, imma hija fil-qalba stess tal-missjoni ta’ Kristu” (par. 9).

Il-Moviment Ekumeniku jikxef il-fraġilità u d-dgħufija tal-bnedmin bħala parti mill-Knisja pellegrina fil-mixja tagħha lejn il-glorja. Huwa fatt li l-ġrajjiet tal-istorja li kkawżaw il-firda xorta jistgħu jagħmlu ħsara. Għalhekk hekk kif iterrqu flimkien, id-diversi knejjes u tradizzjonijiet iridu jħarsu lejn dik l-istorja b’mod onest sabiex jipproġettaw sens ta’ fiduċja lejn il-futur.

Tradizzjonijiet Insara differenti għandhom ħafna x’joffru lil xulxin. Tabilħaqq,

mill-ġid jew mill-elementi li minnhom, meħudin ilkoll flimkien, il-Knisja nnifisha tinbena u tiegħu l-għajxien tagħha, xi wħud, anzi ħafna minnhom u xi wħud mill-ogħla fosthom, jistgħu jinstabu barra mill-limiti viżibbli tal-Knisja kattolika: il-Kelma ta’ Alla miktuba, il-ħajja tal-grazzja, il-fidi, it-tama u l-karità u doni interni oħra tal-Ispirtu s-Santu u elementi viżibbli oħra.

Unitatis Redintegratio, par. 3

L-ekumeniżmu ma jfissirx konverżjoni għal Knisja jew tradizzjoni oħra. Lanqas mhu biss dwar is-soluzzjoni tad-differenzi dottrinali. Filwaqt li ħarġu ħafna djalogi bilaterali, b’livelli differenti ta’ suċċess, huwa fatt li l-ekumeniżmu jikkonċerna lil kull Nisrani. Filwaqt li hemm differenzi dottrinali, madankollu, l-ekumeniżmu jibda mill-għeruq, mill-qalb ta’ kull min jemmen. Jeħtieġ li nkunu kontinwament mibdula hekk kif il-ħarsa tagħna tiffoka fuq Kristu glorjuż, sabiex fl-umiltà negħlbu kull biża’ fil-laqgħa ma’ Insara differenti. Id-differenza m’għandhiex tbeżżagħna imma għandha titqies bħala opportunità biex nitgħallmu mill-ieħor u nsiru nsara aħjar u iktar sħaħ.

Mulej, ħallini nħares lejn ir-responsabbiltà tiegħi fil-mod kif weġġajt lil sħabi l-Insara b’modi differenti. Ħallini, bl-umiltà, naċċetta d-dgħufija tiegħi u nkun miftuħ għall-imħabba kontinwa tiegħek, hekk kif naħdem biex inħobb lill-proxxmu tiegħi, hu min hu.

Mulej, nirringrazzjak tal-opportunità li tajtni biex nitgħallem mill-oħrajn. Ħa niftakar, fl-umiltà, li għandi bżonn nitgħallem ħafna mill-oħrajn biex nifhem aħjar. Agħmel li ma nibżax mid-differenzi waqt li nkun xhieda tal-imħabba tiegħek u sod fit-twemmin tiegħi.

Mulej, għinni niftakar li jien strumentali biex inġib il-paċi u nibni l-pontijiet. Żommni fil-grazzja tiegħek sabiex ngħix aħjar l-impenn għall-għaqda nisranija fil-ħajja tiegħi ta’ kuljum.

Il-Malti għandu espressjonijiet ferm sbieħ li jgħaqqdu r-relazzjonijiet ta’ bejnietna mal-kelma. Meta tnejn jibdew jinnamraw, ngħidu: “Ara dak, qed ikellem waħda.” Meta tnejn ikollhom xi tilwima bejniethom, ngħidu: “Ara dawk, bħalissa mhumiex jitkellmu.” Dan ifisser li fejn hemm djalogu hemm ukoll relazzjoni.

Alla, sa mill-bidu tal-ħolqien, kien il-gost tiegħu “jitlajja fil-ġnien għaż-żiffa tal-jum” u jfittex il-bniedem biex ikellmu (Ġen 3, 8). Id-dnub waqqaf ħesrem id-djalogu bejn Alla u l-bniedem. Il-bniedem siket u staħba, iżda Alla, fl-imħabba bla tarf tiegħu, ħejja pjan biex jikser is-skiet u jilħaq il-bniedem permezz tal-Kelma tiegħu.

Peress li Alla huwa Alla ta’ relazzjoni u imħabba, ried jibqa’ jitkellem magħna l-ħin kollu. It-traġedja tad-dnub ma żammitux u ma waqqfitux milli jitkellem.

Fil-Kotba Mqaddsa l-Missier li hu fis-smewwiet jiltaqa’ b’imħabba kbira ma’ wliedu u jidħol f’konverżazzjoni magħhom … L-Iskrittura Mqaddsa hija l-kelma ta’ Alla inkwantu miktuba bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu ta’ Alla.

Dei Verbum, par. 21; 9

Il-Kelma ta’ Alla tant hija qawwija li, meta titlissen, isseħħ. Narawha fil-ħolqien, kull darba li Alla tkellem, ħoloq. Dak li Alla xtaq, seħħ u fil-milja tiegħu tlaħħam fi Kristu. “Alla fl-imgħoddi kellem lil missirijietna ħafna drabi u b’ħafna manjieri permezz tal-profeti.  Issa f’dan l-aħħar żmien, huwa kellimna permezz ta’ Ibnu” (Lhud 1, 1-2).  Mhux ta’ b’xejn li fl-Evanġelju skont San Ġwann, minflok in-narrattiva tal-twelid ta’ Ġesù, insibu in-narrattiva tal-Kelma (il-Verb jew Logos) fil-persuna ta’ Kristu.

San Ġorġ Preca poġġa timbru speċjali fuq kliem imlissna min Ġesù: ‘Leħen il-Maħbub’. Kien irawwem lit-tfal biex il-Kelma t’Alla jinnamraw magħha. Għaliex? “Għax Alla hekk ħabb lid-dinja li ta lil Ibnu l-waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-ħajja ta’ dejjem” (Ġw 3, 16). Biex dan iseħħ hemm bżonn li issa nitkellmu aħna li għalina ġie Kristu. Kif? Billi l-ħajja tagħna tkun tweġiba xierqa għal din il-Kelma bl-għemil tagħna.

Alla ma jridx jitkellem waħdu. Irid jiddjaloga magħna. Alla qiegħed jistenna min-naħa tagħna li nikkommettu ħajjitna biex tkun tweġiba fidila fil-mod ta’ kif inġibu ruħna u kif nitkellmu. F’dan it-Tielet Ħadd Matul is-Sena fejn qegħdin niċċelebraw il-Kelma t’Alla, ejjew inġeddu din l-imħabba lejn il-Maħbub billi nqattgħu aktar ħin mal-Iskrittura Mqaddsa għaliex permezz tagħha biss nistgħu nitqaddsu u nsiru nixbhu lil Kristu. M’hemmx tweġiba aktar xierqa għal dan il-jum speċjali milli nikkontemplaw din il-Kelma li għandha l-qawwa li tbiddlilna ħajjitna ħalli nkunu aħna stess l-għaxqa tal-Maħbub!